ORTODONCJA

Klasy Angel'a

• Klasa I (28% pacjentów z wadami ma tą klasę) - guzek policzkowy przyśrodkowy szóstki górnej kontaktuje z bruzdą przednią szóstki dolnej.

• Klasa II (66% pacjentów z wadami ma tą klasę) - guzek policzkowy przyśrodkowy szóstki górnej kontaktuje z przestrzenią pomiędzy szóstką i piątką dolną.

• Grupa I - z wychyleniem siekaczy

• Grupa II - z przechyleniem siekaczy.

• Klasa III (6% pacjentów z wadami ma tą klasę) - guzek policzkowy przyśrodkowy szóstki górnej kontaktuje z przestrzenią pomiędzy szóstką i siódemką dolną.

Nagryz

• Nagryz poziomy - ustala się jako odległość wargowej powierzchni przyśrodkowych siekaczy dolnych do brzegów siecznych przyśrodkowych siekaczy górnych

• Nagryz pionowy - mierzy się między brzegami siecznymi siekaczy górnych i dolnych

Systematyka wad szczękowo - zgryzowych oparta jest na podziale odnoszącym się do trzech płaszczyzn:

• Strzałkowej (pośrodkowej)

• Czołowej (przednio - tylnej)

• Poziomej (frankfurckiej)

Diagnostyka ortodontyczna wg Orlik - Grzybowskiej wyróżnia następujące grupy wad:

• Wady poprzeczne

• Wady podłużne (przednio - tylne)

• Wady pionowe

Wady poprzeczne:

• Zgryz krzyżowy - zęby dolne obejmują zęby górne. Dotyczy tylko zębów

• Częściowy

• Przedni

• Boczny

• Prawy

• Lewy

• Całkowity (jednostronny)

• Prawy

• Lewy

• Boczne przemieszczenie żuchwy - dotyczy zębów i kośćca (żuchwy)

• Czynnościowe

• Prawe

• Lewe

• Morfologiczne

• Prawe

• Lewe

• Zgryz przewieszony - guzki policzkowe zębów dolnych ślizgają się po guzkach podniebiennych zębów górnych

• Jednostronny

• Prawy

• Lewy

• Obustronny

• Zwężenie/Poszerzenia

Wady podłużne

• Wady dotylne

• Tyłozgryz

• Częściowy

• Całkowity

• Rzekomy

• Tyłożuchwie

• Czynnościowe

• Morfologiczne

• Wady doprzednie

• Przodozgryz

• Częściowy

• Całkowity

• Rzekomy

• Przodożuchwie

• Czynnościowe

• Morfologiczne

Wady pionowe:

• Zgryz otwarty:

• Częściowy

• Przedni

• Boczny

• Prawy

• Lewy

• Całkowity

• Zgryz głęboki i nagryz

Profilaktyka

Jest to zespół środków stosowanych w celu zapobiegania chorobom

Profilaktyka w ortodoncji polega na:

• Kierowaniu wzrostem i rozwojem narządu żucia na każdym etapie życia dziecka

• Osiąga się to poprzez dostarczenie narządowi żucia odpowiednich bodźców czynnościowych oraz usuwanie wszelkich czynników szkodliwych, hamujących lub wypaczających prawidłowy rytm rozwojowy

Norma biologiczna (wg Orlik - Grzybowskiej) - zespół cech określających prawidłowy rozwój narządu żucia. Składa się na nią:

• Norma morfologiczna

• Norma czynnościowa

• Norma rozwojowa

Norma biologiczna - stanowi kryterium rozpoznawcze nieprawidłowości twarzowo - szczękowo - zgryzowych

Cel profilaktyki to oddalenie szkodliwych wpływów egzogennych w czasie rozwoju zgryzu (wg Rakosiego)

Fazy profilaktyki:

• I faza - wczesna

• II faza - prewencja wtórna

• III faza - prewencja późna

Profilaktyka wczesna - niedopuszczenie do powstania czynników zagrożenia np.: prawidłowe układanie, zapobieganie próchnicy

Profilaktyka (prewencja) wtórna - likwidowanie istniejących czynników zagrożenia np.: zwalczanie nawyku oddychania przez usta, czy nawyku językowego

Metafilaktyka - likwidacja istniejącego zaburzenia mająca na celu niedopuszczenie do powstania zaburzenia rozleglejszego np.: szlifowanie zębów dla zniesienia przedwczesnych kontaktów, wyprowadzenie pojedynczego zęba ze zgryzu krzyżowego częściowego przedniego aby nie dopuścić do powstania przodozgryzu

Chronologiczny podział profilaktyki:

• I okres płodowy

• II okres niemowlęcy (0 - 1 roku) i żłobkowy (1 - 3 lat)

• III okres przedszkolny (3 - 7 lat)

• IV okres szkolny (7 - 12 lat)

Okres płodowy:

• Poradnictwo genetyczne (analiza genotypu, ustalenie czynników ryzyka, badanie lekarskie rodziców)

• Ochrona kobiety ciężarnej

• Diagnostyka prenatalna

Okres niemowlęcy:

• Właściwa pozycja dziecka w czasie snu i karmienia

• Metoda karmienia

• Zwalczanie pierwszych nawyków

• Zapobieganie krzywicy

• Zapobieganie próchnicy

Okres niemowlęcy:

• Noworodkowy

• Niemowlęcy właściwy

Okres noworodkowy - cechy:

• Tyłożuchwie fizjologiczne

• Duża szpara spoczynkowa, którą wypełnia język układający się w jamie ustnej i przedsionku

• Wały dziąsłowe o kształcie półkoli, kontaktują ze sobą tylko w odcinkach bocznych, w odcinku przednim szpara niedozgryzowa (fizjologiczny zgryz otwarty)

• Możliwość swobodnego wysuwania żuchwy - korzystny wpływa na doprzedni wzrost żuchwy, a także kształtowanie się stawu skroniowo - żuchwowego

Okres niemowlęcy właściwy - cechy:

• Wyrównanie tyłożuchwia fizjologicznego (koło 4 miesiąca)

• Rozpoczęcie wyrzynania zębów - siekacze przyśrodkowe dolne potem górne (około 6 miesiąc życia)

• Fizjologiczny zgryz głęboki - po całkowitym wyrznięciu siekaczy

• Stopniowe zanikanie czynności związanych za ssaniem mleka i ustępowanie połykania niemowlęcego (około 1 rok życia)

• Wydawanie dźwięków artykułowanych (początkowo samogłoski, później sylaby)

Okres żłobkowy:

• Ukończenie wyrzynania zębów mlecznych (trzonowce i kły) - 2,5-3 rok życia

• Ostateczne ukształtowanie się zgryzu mlecznego

• Całkowite opanowanie czynności potrzebnych do spożywania pokarmów stałych

• Dorosły typ połykania

• Wymawianie poszczególnych wyrazów

Cechy zgryzu mlecznego:

• Zarys górnego i dolnego łuku zębowego zbliżony do półkola, łuk górny nieznacznie większy od dolnego

• Łuki zębowe zwarte lub szparowate

• Nagryz pionowy w obrębie siekaczy 1-2 mm

• Linie pośrodkowe obu łuków zgodne z linią pośrodkową twarzy

• Wszystkie zęby poza siekaczami przyśrodkowymi dolnymi i drugimi trzonowcami górnymi kontaktują w triadach czynnościowych

• Tylne powierzchnie drugich trzonowców tworzą jedną płaszczyznę pionową

• Płaszczyzna zgryzowa jest linią poziomą prostą

Okres przedszkolny:

• Zwalczanie nawyków

• Zwalczanie próchnicy i zapobieganie przedwczesnej utracie zębów

• Pełne obciążenia czynnościowe narządu żucia

• Szlifowanie guzków zębów mlecznych

• Utrzymanie miejsca po utraconych zębach mlecznych

• Pełne łuki zębowe mleczne, pod koniec tego okresu (około 5-6 roku życia) rozpoczyna się wyrzynanie zębów stałych

• Jako przygotowanie do wymiany uzębienia powiększa się ilość i wielkość szpar międzyzębowych (trem)

• Fizjologiczne ścieranie zębów

• Spłycenie nagryzu pionowego i poziomego (poprzez wysunięcie żuchwy

• Płaszczyzna za drugimi trzonowcami prosta lub łamana do przodu, poza nimi wykształcają się szeroki płaszczyzny poziome

Okres szkolny:

• Zwalczanie próchnicy i zapobieganie przedwczesnej utracie zębów mlecznych i stałych

• Zwalczanie nawyków

• Kontrola wyrzynania zębów stałych

• Ekstrakcje zębów nadliczbowych i przetrwałych zębów mlecznych

• Frenulo- i frenulektomia

Celem profilaktyki jest usunięcie zewnątrzpochodnych przyczyn wad nabytych stanowiących około 85% wszystkich wad narządu żucia

Przyczyny zewnątrzpochodne:

• Dysfunkcje

• Parafunkcje

• Próchnica

• Urazy

Dysfunkcja - czynność konieczna do życia organizmu, ale wykonywana w sposób wadliwy

Wyróżniamy:

• Żucia

• Połykania

• Oddychania

• Mowy

Dysfunkcje mogą pojawić się też po porodzie. Wcześnie zaburzone wzorce czynnościowe utrwalają się łatwo, zwłaszcza w okresie niemowlęcym, kiedy reakcje nerwowe cechuje inercja i niedojrzałość procesów hamowania. Źródłem zniekształcenia może być każda czynność narządu żucia, którą niekorzystne warunki środowiska zewnętrznego mogą zmienić w czynnik patogenny. Do okresu niemowlęcego należy odnieść wady postawy (położenia) żuchwy, spowodowane przez nieodpowiednie układanie niemowlęcia w łóżeczku lub złą pozycje w czasie karmienia

Prawidłowa pozycja niemowlęcia podczas spania warunkuje wzajemną korelacje mięśni przywodzących i odwodzących żuchwę:

Ułożenie głowy poziomo w jednej płaszczyźnie z tułowiem, powoduje przewagę mięśnie odwodzących żuchwę, czego konsekwencją jest skłonność do utrzymania otwartej szpary ust. Żuchwa pozostaje w położeniu dotylnym ze wszystkimi następstwami dla rozwoju zgryzu i narządu żucia:

Zbyt wysokie ułożenie głowy wywołuje przewagę mięśnie wysuwających i przywodzących żuchwę co prowadzić może do doprzedniej pozycji żuchwy a czasem nawet przodożuchwia:

Karmienie naturalne i sztuczne.

Karmienie sztuczne - czynność ta może stać się źródłem zniekształceń poprzez:

• Stosowanie wadliwych smoczków

• Niewłaściwą pozycję dziecka podczas karmienia

Smoczki Muellera - Baltersa do karmienia sztucznego:

Wraz z wyrzynaniem się zębów dziecko przechodzi na odżywianie pokarmami stałymi. Mechanizmy żucia i odgryzania działają pobudzająco na układ mięśniowy wzrost żuchwy i dojrzewanie zawiązków zębowych. Zmienia się także sposób połykania z niemowlęcego na dojrzały (przy zwartych łukach zębowych)

Dysfunkcja języka zniekształca łuki i w 50% powoduje powstanie zgryzu otwartego różnego stopnia.

Dysfunkcja języka wiąże się z wadliwym wymawianiem niektórych zgłosek tj. „s”, „z”, „d”, „t”, „n”

Dysfunkcja oddychania związana jest z:

• Hipotonią mięśni warg

• Niedrożnością przewodów nosowych

• Przerostem migdałków

• Alergią

W wyniku oddychania przez usta dochodzi do zaburzenia równowagi mięśni mimicznych i mięśni języka, co wpływa na:

• Zahamowanie wzrostu poprzecznego szczęki

• Wychylenie siekaczy górnych

• Hipotonię mięśnia okrężnego ust

• Utrwalenie dotylnej pozycji żuchwy

Parafunkcje to stereotypy ruchowe o charakterze nawyków nie związane z procesami lub mechanizmami fizjologicznymi. Są to wszelakiego rodzaju nawyki występujące w różnych postaciach w kolejnych okresach życia.

Nawyki ssania:

• Palca

• Warg, policzków i przedmiotów

• Języka

Nawyki - utrwalone odruchy toniczne:

• Nieprawidłowa pozycja ciała

• Nieprawidłowe położenie żuchwy języka

Nawyk ssania - pojawia się w najwcześniejszych okresach życia i jest jednym z najsilniejszych odruchów bezwarunkowych. Nawyk ten wygasa w miarę rozwoju ośrodków korowych między 1-2 rokiem życia. Około 45% utrzymuje się jednak do wieku przedszkolnego, szkolnego lub pokwitania. Przetrwałe nawyki ssania występują w związku z przebytymi chorobami, u dzieci nieśmiałych, trwożliwych czy wychowywanych w patogennych warunkach środowiskowych.

Skutki uprawiania nawyku ssania to:

• Zmiany w układzie mięśniowym, kostnym i zębowym

• Typowe zniekształcenia zębowo - wyrostkowe wywołują wtórnie dysfunkcję mięśni warg - wciąganie wargi dolnej pod wychylone siekacze górne powoduje dalsze ich wychylanie i zahamowania wzrostu doprzedniego siekaczy dolnych

Skutki działania nawyku ssania na narząd żucia zależą od:

• Mechanizmu nawyku

• Czasu trwania

• Częstotliwości powtarzania ruchu

• Wielkości i kierunku wytwarzanych sił

• Czasu trwania

• Częstotliwości powtarzania ruchu

• Wielkości i kierunku wytwarzanych sił

Digitomania - nawyk ssania palca

• Pusta - nieuzasadniona (działanie ortodontyczne)

• Uzasadniona (przyczyny psychologiczne)

Fenomen „przesunięcia objawu”:

Ssanie palca >>> ogryzanie paznokci

Niepokój >>> agresja

Objawy agresji:

Ogryzanie paznokci >>> drapanie dziąsła >>> bruksizm

W okresie szkolnym występują całe serie nawyków jak ogryzanie paznokci, ołówków, grymasy twarzy. Mogą powodować zahamowanie lub zmianę kierunku wyrzynania zębów, zniekształcenia wyrostka zębodołowego, uszkodzenia przyzębia, a czasem nawet stawu skroniowo - żuchwowego

Przedwczesna utrata zębów mlecznych:

• Powoduje przemieszczanie zębów w łuku na skutek dążenia do zamknięcia luki po ekstrakcji

• Skrócenie łuku zębowego

• Zaburza proces kształtowania się zawiązków zębów stałych - wymiana zębów ulega przyśpieszeniu lub opóźnieniu z zaburzeniami kolejności wymiany

• Powoduje powstanie nabytych wad zgryzu

• Stwarza warunki do powstania zgryzu urazowego

• Zaburza czynność układu mięśniowo - nerwowego i stawu skroniowo - żuchwowego

• Może być źródłem rozległych zakażeń

j0rdan Strona 1 2016-06-24

---