Finanse

Zjawiska związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych, immanentnie związane z pieniądzem.

FINANSE PUBLICZNE :

- publiczne zasoby pieniężne , operacje tymi zasobami oraz normy prawne je regulujące.

- wyraz stosunków społecznych i ekonomicznych powstających w trakcie nieustannych , dynamicznie ujętych procesów gromadzenia dochodów i przychodów oraz dokonywania wydatków i rozchodów na cele publiczne.

FINANSE PUBLICZNE A FINANSE PRYWATNE :

- równowaga finansów publicznych i przemieszczanie zasobów publicznych .

- zdominowane przez interwencje państwa , wyznaczone przez władzę publiczną.

- równowaga finansów prywatnych i przemieszczanie zasobów prywatnych kształtowane głównie przez prawa gospodarki rynkowej.

- przynajmniej jeden z podmiotów uczestniczących w stosunkach finansowych jest podmiotem prawa publicznego (wyposażonym w atrybut władzy - państwo, województwo, powiat, gmina).

- podmioty uczestniczące w stosunkach finansowych są podmiotami prawa prywatnego lub podmiotami z nimi zrównanymi (banki państwowe, spółki SP).

- możliwośc władczego wiążącego kształtowania sytuacji prawnej jednego podmiotu (podporządkowanego) przez inny (nadrzędny) , w celu zapewnienia dochodów władzy publicznej i stabilności na rynku finansowym.

- równorzędny charakter stosunków prawnych .

NBP -środki publiczne

Bank Gospodarstwa Krajowego - jedyny bank państwowy.

Instytucja prefinansowania - udzielanie pożyczek przez Skarb Państwa na czas otrzymania środków z UE

BUDŻET PAŃSTWA :

Każda jednostka samorządu terytorialnego ma własny budżet. (jest wiele budżetów).

- związane z realizacją interesu prywatnego, indywidualnego (wyjątek - np. finanse fundacji lub niektórych stowarzyszeń).

- wysoki stopień reglamentacji prywatnej. (dotyczących źródeł dochodów sposobu wydatkowania środków pieniężnych oraz organizacji zasobów pieniężnych).

- w postaci norm prawnych kształtujących instytucje finansowo prawne jak i norm prawnych wynikających z planów finansowych.

- funkcjonują w ramach uregulowań prawa prywatnego, niektóre ich aspekty w ogóle nie podlegają reglamentacji prawnej (np. sposób przeprowadzenia rozliczeń pieniężnych pomiędzy nie przedsiębiorcami).

FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH :

- fiskalna (f. podstawowa) - dostarczanie podmiotom publicznym (państwo, jednostki sam. teryt.) środków finansowych na realizację ich zadań.

- redystrybucyjna (rozdzielcza) - przenoszenia wartości z sfery produkcyjnej do nieprodukcyjnej, gromadzenie środków finansowych przez określony fundusz (najczęściej budżetowy) i rozdzielenia ich określonym podmiotom (w płaszczyźnie przedmiotowej).

- stymulacyjna - oddziaływanie na stosunki społeczne w szczególności gospodarcze, zachęcanie lub zniechęcanie do określonych rodzajów aktywności.

- ewidencyjno - kontrolna (informacyjna) - wyciąganie pewnych wniosków o stanie gospodarki państwa dzięki rejestracji i analizie zjawisk finansowych, kontrola przebiegu procesów gospodarczych za pomocą analizy kształtowania się przepływów finansowych.

GOSPODARKA FINANSOWA - ogół czynności uczestników stosunków finansowych, których treścią jest gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych, jak również planowanie i organizacja posiadanych zasobów pieniężnych (np. tworzenie funduszy wewnętrznych wprowadzających samoograniczenie w działalności finansowej danego podmiotu)

PRAWO FINANSOWE

- „dyscyplina pogranicza” o charakterze interdyscyplinarnym,

- przedmiot regulacji - gospodarka finansowa państwa (działalność finansowa)

DZIENNIK PRAWA FINANSOWEGO :

- prawo budżetowe

- prawo finansowe samorządu terytorialnego

- prawo podatkowe

- prawo celne daninowe

- publiczne prawo bankowe

- prawo dewizowe

- międzynarodowe prawo finansowe

- prawo rynku finansowego.

Daniny - dochody art. 5 pkt . 2 ppkt. 1 (opłaty płacimy w zamian za np . koncesję, paszport )

Daniny publiczne - (opłaty , podatki, składki).

ORGANY WŁADZY PAŃSTWOWEJ :

Województwa , ministrowie, parlament

ad / 3 - policja

ad / 4 - NFZ, NFUS, NFOŚ i GW

ŚRODKI PUBLICZNE art. 5

Środki publiczne gromadzone w ramach fin. publ.

dzielą się na:

1) dochody publiczne - daniny (podatki, cła)

dochody z najmu, dzierżawy,

czynsz z najmu, dzierżawy, darowizn , spadków (jeśli nie ma spadkobierców - spadek na rzecz SP)

Gospodarka opiera się na dochodach (daniny) - podatki.

Dochody publiczne mają charakter stały, pewny, permanentny.

Natomiast przychody mają charakter czasowy, niepewny , w większości zwrotny.

2) środki unijne (bezzwrotne) - transfer nie wpływają do jednego worka ze środkami publicznymi, są na odrębnym rachunku

3) środki zagraniczne (bezzwrotne)

4) przychody budżetowe - gromadzone przez sektor fin. publ. , sprzedaż papierów wartościowych ze spłat pożyczek, bony skarbowe, z prywatyzacji majątku), otrzymane pożyczki.

WYDATKI PUBLICZNE I ROZCHODY PUBLICZNE :

Rozchód charakteryzuje - konsekwencja przychodów

Wydatki i dochody

Dziura budżetowa - ujemna różnica między dochodami a wydatkami - Deficyt.

Budżet nie stanowi podstawy roszczeń osób trzecich.

Deficyt planuje się z założenia przy ustalaniu budżetu.

art. 32 - roszczenia

Samorząd terytorialny opiera swój budżet na subwencji.

Łatając dziurę budżetową sięga się do przychodów (kredyty, pożyczki itd.)

Dzięki łataniu dziury budżetowej (przychody) pomniejsza się deficyt, a powiększa się dług.

NORMY KONSTYTUCYJNE DOTYCZĄCE FINANSÓW PUBLICZNYCH :

- bezpośrednio i wyłącznie (art. 84, 89, 118, 123, 167, 168, 171 ust. 2, 190, 204, 216-227)

(Znac) art. 84 Konstytucji - „ Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków , określonych w ustawie”.

rozdz. X Konstytucji - Finanse Publiczne

art. 217 (ważne) „Nakładanie podatków , innych danin publicznych , określenie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.”

Każdy podatek jest uregulowany odrębną ustawą .

- wywołujące ( lub mogące wywołać) określone skutki w dziedzinie finansów publicznych, z uwagi na zakres ich stosowania (m.in. art. 67, 69, 70, ust. 1 i 2, 74 ust. 1, 75 ust. 1, 77 ust.2, 176 ust. 1)

Dwuinstancyjnośc - od wyroku sądu pierwszej instancji można się odwołać do sądu drugiej instancji (ma to swój skutek finansowy).

Nie wszystko co jest istotne wypływa z konstytucji. Pewne zasady dotyczące finansów publicznych.....

Art. 2 ustawa - zmiany dotyczące podatków do 30 listopada musi by podana do wiadomości publicznej.

- dotyczące podstawowych (ogólnych) zasad treści (wartości) prawa, które mogą bezpośrednio wpływac na kształt prawa finansowego i jego wykładnię oraz na finanse publiczne - porzez przyjęcie przez Trybunał Konstytucyjny lub doktrynę (w szczególności art. 2).

SEKTOR FINANSÓW PUBLICZNYCH

PODMIOTY WYŁĄCZONE Z SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

SKARB PAŃSTWA

- posiada osobowość prawną

- składa się wiele jednostek organizacyjnych, złożona osobowość prawna

Żeby realizować zadania Gminy tworzą jednostki budżetowe: np. szkoły podstawowe.

zakłady budżetowe np. zakład oczyszczania miasta (które mają za zadanie utrzymanie czystości).

JEDNOSTKA BUDŻETOWA - ART. 20,21

finansowane bezpośrednio z budżetu (znajduje się w budżecie pozycja na utrzymanie, jeśli wypracują jakieś dochody - przekazywane są do budżetu

ZAKŁAD BUDŻETOWY

powinien koszty swojej działalności pokrywać z przychodów własnych (świadczone usługi) - jeśli nie wystarczy - to przewidziane są w budżecie dotacje.

można przekształcić zb w spółkę - a jeśli jest zysk to odprowadza do budżetu

przedszkole jest jednostką budżetową (koszty na utrzymanie przedszkola są mniejsze niż byłaby wypłacana dotacja),

Dochody własne np. opłaty Rady Rodziców) mogą gromadzić na odrębnych rachunkach

o tym czy zakład budżetowy czy jednostka decyduje gmina

Organy administracji publicznej:

↓ ↓

- jednostka budżetowa i - zakład budżetowy

↓

- gospodarstwo pomocnicze

GOSPODARSTWO POMOCNICZE

50% wypracowanego zysku odprowadza do budżetu,

może korzystać z dotacji,

rozlicza się również wynikiem finansowym

roszczenia do gminy, do Skarbu Państwa czyli do podmiotu, który posiada osob. prawną

Żadna nie posiada osobowości prawnej

BUDŻET- Najważniejszy plan finansowy

Etapy

1. projekt

2. uchwalanie

3. wykonanie

4. kontrola wykonania

Budżet art. 95

plan finansowy dochodów i wydatków przychodów i rozchodów

plan na jeden rok kalendarzowy

Charakter prawny budżetu :

Akt normatywny , uchwalony w formie ustawy budżetowej.

Ustawa budżetowa dzieli się na dwie części :

1) artykułowa

2) część tabelaryczna (prognozowe dochody, planowane wydatki).

budżet - jest skierowany do konkretnego adresata np. do jednostek

NORMY BUDŻETOWE - Charakter prawny budżetu :

1) Szczególny charakter norm budżetowych jako norm planowych.

skierowane do konkretnego adresata i wykonywane jeden raz.

2) Dochody budżetowe nie mają charakteru wiążącego, stanowią jedynie prognozy.

3) Wydatki mają charakter wiążący , stanowią nie przekraczalne limity .

Budżet nie stanowią podstawy roszczeń skarbu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego wobec osób trzecich . Dla realizacji dochodów konieczne są dodatkowe akty prawa materialnego np. ustawy podatkowe.

Budżet nie stanowi podstawy roszczeń osób trzecich wobec skarbu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.

Wyjątek :

Jednostki samorządu terytorialnego mogą domagać się od budżetu środków z tytułu :

- subwencji ogólnych i środków na zadania zlecone.

„budżet” - tłumaczenie z łacińskiego - worek, sakiewka.

FUNDUSZ CELOWY

Fundusz celowy należy traktować jako alternatywę dla budżetu.

konkretne dochody z konkretnego źródła przeznaczone na określone wydatki

NFZ - zasilany ze składek ubezpieczenia zdrowotnego wpływa z funduszu i przeznaczony jest na świadczenie opieki zdrowotnej.

F U S środki zarządzane przez ZUS, wpływają na fundusz i są przeznaczone na renty i emerytury.

Fundusz celowy musi być utworzony w drodze ustawy art. 29 (Gmina nie może tworzyć)

Bankowy Fundusz Gwarancyjny nie jest to funduszem celowym, bo nie są to środki publiczne (tworzony z dochodów banków)

BUDŻET PAŃSTWA

- szczegółowy plan finansowy zawierający zestawienia liczbowe przewidywanych dochodów i granic wydatków ustalonych na określony okres w przyszłości, posiadający określoną formę prawną. (po stronie przychodów nie ma charakteru wiążącego, po stronie wydatków ma charakter wiążący).

ZASADY BUDŻETOWE

- postulaty nauki pod adresem ustawodawstwa i praktyki, dotyczące prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej w celu optymalnej realizacji jej zadań.

- stosunek zasad budżetowych do prawa budżetowego i praktyki budżetowej :

* zasada budżetowa -----postępowanie podmiotów

* zasada budżetowa -----przepisy prawa

* przepisy prawa---------praktyka budżetowa.

ZASADA JAWNOŚCI MATERIALNEJ

(zasada przejrzystości finansów publicznych)

TREŚĆ

* postulat zorganizowania budżetu na zasadzie jednej puli środków , której całość dochodów przeznaczona jest na całość wydatków , unikanie łączenia - logicznego i finansowego - dochodów budżetowych z konkretnych źródeł z określonymi kierunkami wydatkowania - art. 31

PRAWO I PRAKTYKA

- alternatywa - przeznaczenie konkretnych dochodów na konkretne wydatki; funduszowanie: środki pochodzące z określonych źródeł, przeznaczone na określone cele (fundusze celowe, środki pochodzące ze źródeł zagr., z UE,

- zasada ogólna finansów publicznych

Ta zasada stanowi ujęcie przedmiotowe budżetu.

ZASADA JEDNOŚCI FORMALNEJ

TREŚĆ

- postulat, aby jeden budżet ujmowany był w jeden całościowy akt prawny

PRAWO I PRAKTYKA

- odstępstwo poprzez ustalanie kilku różnych budżetów (np. budżety załącznikowe, plany finansowe funduszy celowych)

ZASADA POWSZECHNOŚĆI (ZUPEŁNOŚCI)

budżetowania brutto

TREŚĆ

- postulat, aby budżet obejmował wszystkie dochody i wydatki państwa; wszystkie jednostki wchodziły do budżetu panstwa całością swoich dochodów i wydatków (w pełnych kwotach); określa zakres budżetu w ujęciu podmiotowym.

(ułatwia kontrolę, finansowanie danych podmiotów, planowanie finansowe.

podmioty rozliczające się w ten sposób: kancelaria sejmu, policja, więzienie, szkoły pods.

PRAWO I PRAKTYKA

- ograniczona z uwagi na wymogi operatywności działania - formy budżetowe netto w publicznej gospodarce budżetowej , zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, fundusze celowe.

ZASADA RÓWNOWAGI

TREŚĆ

- postulat takiego ukształtowania wydatków, aby nie przekraczały wysokości dochodów tzn. aby nie wystąpił deficyt budżetowy

(nie ma zastosowania w praktyce - ponieważ dopuszczalny jest niewielki deficyt - 3% produktu krajowego brutto - powoduje ożywienie gospodarki)

PRAWO I PRAKTYKA

- w klasycznej wersji w zaniku. zastosowano teorię systematycznego deficytu, t. budżetu cyklicznego, t. impasu

ZASADA SZCZEGÓŁOWOŚCI

TREŚĆ

- postulat, aby budżet był uchwalany ze szczególnym podziałem dochodów i wydatków, aby właściwiej wyrażały działania rządu, pozwalając na ocenę tej działalności przez parlament

do budżetu przygotowywany jest układ wykonawczy - ułatwia wykonanie budżetu

PRAWO I PARKTYKA

- narzędzia - klasyfikacja budżetowa -określone prawnie zasady podziału dochodów i wydatków budżetowych. system jednostek klasyfikacyjnych mających formę podziałek budżetowych

- wyjątek - prowizorium budżetowe (tymczasowy budżet z ogólnie ustalonymi kwotami dochodów i wydatków)

prowizorium - prostszy budżet (ograniczony bez szczegółowości, na krótszy czas i później będzie uchwalany właściwy

przedłożenie projektu budżetu - sejm ma na uchwalenie 4 m-ce od momentu przedłożenia przez Rade Ministrów. jeśli nie będzie uchwalony Sejm będzie rozwiązany (może to zrobić prezydent)

rok będzie rozpoczęty bez budżetu - uchwalone jest prowizorium (jeszcze nie było)

sejm zakłada, że zmieści się w 4 m-cach, a zostanie uchwalony po 1 stycznia , działa projekt budżetu.

Do 30 maja - sprawozdanie z wykonania budżetu.

ZASADA PRZEJRZYSTOŚCI

TREŚĆ

- postulat uporządkowania dochodów i wydatków budżetowych w odpowiednim systemie podziałek, dzięki stosowaniu klasyfikacji budżetowej

PRAWO I PRAKTYKA

- narzędzia - jednolite kryteria klasyfikacji, jasne i jednolite zasady rachunkowości i sprawozdawczości budżetu oraz czytelne i logiczne zasady konstrukcji budżetu

- zasada ogólna finansów publicznych

ZASADA JAWNOŚCI

TREŚĆ

- postulat, aby budżet był ujawniany obywatelom w fazie planowania, uchwalania i wykonywania oraz poddanie ograniczonej kontroli operacji finansowych objętych tajemnicą państwową.

PRAWO I PRAKTYKA

- wyraża się w wielu aspektach (otwartości obrad nad projektem budżetu, publikowaniu ustawy budżetowej itp.)

- zasada ogólna finansów publicznych

ZASADA ROCZNOŚCI

TREŚĆ

- postulat roczności planowania budżetowego

PRAWO I PRAKTYKA

- wada- ogranicza pełne i elastyczne wykorzystanie budżetu i realizacji ekonomicznych funkcji budżetu, swobodę prowadzenia sprawnej polityki gospodarczej i społecznej.

---