Wietrzenie i ruchy grawitacyjne
Na wietrzenie wpływają:
Warunki klimatyczne.
Rodzaj skał - skład mineralny, gęstość szczelin, porowatość, ułożenie warstw skalnych.
Ekspozycja stoków - stoki o ekspozycji pd (na półkuli pół) nagrzewają się bardziej. Na stokach pół. Są częste spadki temp. poniżej 0 C.
Szata roślinna - jej zwarta pokrywa hamuje wietrzenie chemiczne i mechaniczne. Jej brak przyczynia się do wzrostu intensywności wietrzenia fizycznego.
Produkty wietrzenia:
Zwietrzelina - luźny materiał skalny. Podlega działalności wody, wiatru, lodowca, morza, ruchom grawitacyjnym. Przemieszcza się pod wpływem siły ciężkości (grawitacyjne ruchy masowe).
Złoża surowców mineralnych np. boksyty - kopalne lateryty.
Grawitacyjne ruchy masowe:
Odpadanie - odrywanie się okruchów skalnych zwietrzałego materiału skalnego. Przemieszczając się tworzą bruzdę (żleb-często nim spływa woda, która ją pogłębia). Zwietrzelina gromadzi się u podnóża stoku tworząc stożek usypiskowy (piargowy w Tatrach). Zimą przyczyną ruchu zwietrzeliny są lawiny śnieżne.
Obrywanie - oderwanie bloku skalnego i jego spadanie w powietrzu. Występ. na stromych stokach gór, nadbrzeżnych urwiskach.
Osuwanie - ześlizgiwanie mas skalnych ze stoków. Musi istnieć powierzchnia poślizgu (zmniejsza tarcie). Osuwiska są w Beskidach. Tworzą się po opadach.
Spełzywanie - zachodzi powoli. Jego przyczyną jest nasiąknięcie zwietrzeliny wodą.
Działalność człowieka może doprowadzić do nasilenia ruchów grawitacyjnych lub ich osłabienia.
Charakter ruchu mas zależy od:
Nachylenia stoku
Grubości zwietrzeliny
Rodzaju skał i ich ułożenia stopnia nasycenia skał wodą
Rodzaju i gęstości pokrywy roślinnej.
Zjawiska krasowe
Procesy krasowe - procesy rozpuszczania skał.
Gdy woda opadowa spadnie na obszar zbudowany z wapieni, wchłania CO2 z powietrza. Wymywa bruzdy tworząc żłobki krasowe. Pomiędzy nimi powstają żebra skalne.
Lejek krasowy - niewielkie obniżenie. Powstaje w miejscu, gdzie woda intensywnie rozpuszcza wapień.
Uwały - tworzy wiele lejków krasowych.
Polja- kotlin, połączenie wielu uwałów.
Mogoty - pojedyncze, wyizolowane ostańce o kopulastym kształcie i stromych stokach. Występują na obszarach krasowych (klimat wilgotny i ciepły), np. Chiny, Wietnam.
Formy krasowe w Polsce:
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
Tatry Zachodnie (tam są jaskinie krasowe-wynik działalności wód podziemnych)
Góry Świętokrzyskie
Wschodnie Sudety
Niecka Nidziańska
Speleolog - zajmuje się penetrowaniem jaskiń.
Jaskinia Śnieżna - najgłębsza w Polsce 776m.
Ponor - miejsce, gdzie rzeka zanika pod powierzchnią terenu.
Wywierzyska - miejsca wypływu wód podziemnych.
Stalaktyty- nacieki w kształcie sopli.
Stalagmity- nasieki „słupki, stożki”.
Stalagnat - zrośnięcie stalaktytu ze stalagmitem.