REWOLUCJA FRANCUSKA stanowiła podsumowanie wieku Oświecenie, wieńczyła jego tendencje gospodarze i społeczne, jego tęsknoty ustrojowe, a także reasumowała konflikty i trendy ideowe. Stanowiła zwycięstwo politycznych aspiracji francuskiego mieszczaństwa. Urzeczywistniała wiele postulatów francuskiej myśli politycznej i społecznej. Symbolizowała sukces, jakim bywało obalenie monarchii absolutystycznej. Otwierała nowe drogi i nowe perspektywy dla Francji i całego europejskiego kontynentu.
Rewolucja trwała 25 lat i miała dramatyczny przebieg. W jej trakcie przeobrażeniu ulegały opcje i poglądy. Pierwszy jej etap wyrażały zasady roku 1789, drugi rządy jakobinów. Z ewolucyjnego zamętu wyprowadził Francję Napoleon Bonaparte.
M. ROBESPIERRE
- francuski adwokat, jeden z głównych radykalnych przywódców rewolucji francuskiej
- występował w obronie rewolucji, przestrzegając prze grożącymi jej niebezpieczeństwami, w tym uciskiem ludu
- uznał potrzebę reprezentacji narodu opartej na powszechnym prawie wyborczym z krótkimi okresami kadencji
- monarcha nie jest reprezentantem narodu i dlatego nie może uczestniczyć w sprawowaniu władzy ustawodawczej, jego prawa powinny się ograniczać do sankcjonowania ustaw parlamentu
- opowiadał się za modelem społeczno-politycznym, w którym ton nadaje zbiorowość drobnych producentów, kupców i rzemieślników - pracowitych, oszczędnych, zaradnych i cnotliwych, miarkujących swoje potrzeby, a jednocześnie potrafiących rozwinąć własną inicjatywę
- łączył hasła demokracji społecznej i politycznej, nawoływał do zlikwidowania biedy i wyeliminowania partykularnych interesów bogatych
- chciał wprowadzić radykalne reformy społeczne (konstytucja jakobińska, ustanowienie maksymalnych cen i płac, zniesienie ciężarów feudalnych na wsi)
- w sytuacji wojny i licznych konfliktów doprowadził do przekształcenie jakobinizmu w ideologię „ojczyzny w niebezpieczeństwie”, która miała uzasadniać potrzebę scentralizowanego rządu stanu wyjątkowego, wspartego na rewolucyjnych komitetach i stosującego terror pod hasłem „despotyzmu wolności skierowanego przeciwko tyranii”
- terror był wyrazem nieufności jakobinów wobec ludowej mądrości i odgrywał ważną rolę w ich doktrynie, jego stosowanie miało być ograniczone do czasu przezwyciężenia kryzysu moralnego i ekonomicznego
- nie pochwalał ateistycznej propagandy dochodząc, że religia i wychowanie powinno być szkołą obywatela-rewolucjonisty, ponieważ powszechne i równe nauczanie ludy najlepiej kształtuje sumienie społeczne
- wiara w Najwyższą Istotę była światopoglądem ludu, a materializm encyklopedystów - ideologią arystokracji
SFERA EKONOMICZNA
-wypowiadał się przeciwko bogactwu nielicznych i rządom arystokracji pieniądza, nie wzywał jednak do zniesienia własności prywatnej czy wprowadzenia równości majątkowej, postulując jedynie w prawach i szczęściu
- przez prawo własności rozumiał „prawo używania i rozporządzania tą częścią dóbr, która jest obywatelowi przyznana przez ustawy”
- państwo poprzez prawo określałoby zakres własności prywatnej, jaką dysponują jego obywatele
NAPOLEON I BONAPARTE
- cesarz Francuzów, znany najbardziej jako genialny wódz „bóg wojny”, był też mężem stanu i ideologiem, który wyprowadził Francję z rewolucji
- dokonał reorganizacji armatury państwa, scentralizował administrację, uzależnił od siebie wymiar sprawiedliwości, zreorganizował szkolnictwo średnie i wyższe
- zmienił prawo wydając słynny kodeks cywilny, nazwany jego imieniem, w którym znalazły wyraz podstawowe zasady nowego kapitalistycznego porządku: równość wobec prawa, świętość i nienaruszalność prywatnej własności, swoboda umów
- budował system absolutystyczny, wprowadził cenzurę prewencyjną w prawie, literaturze i teatrze, podporządkował celom wojskowym nauki techniczne, poddał ścisłej kontroli ruch robotniczy
- ukoronowaniem absolutyzmu Napoleona było jego wyniesienie się na cesarza Francuzów w 1804 roku
BONAPARTYZM
- bonapartyzm był doktryną, w której porewolucyjne formuły grały pierwszoplanowe role
- głosił się wykonawca testamentu Wielkiej Rewolucji, spisanego pośród zasad roku 1789roku w Deklaracji Praw Człowieka: opowiadał się za suwerennością ludu, chwalił wolność i równość, deklarował niechęć w stosunku do ancien régime'u
- swoją wolę wywodził z woli narodu i wolą narodu tłumaczył jej rozmiar
- z pogardą traktował arystokratyczne salony, lubił uważać się za rzecznika interesów bogatego chłopstwa
- gardził ideologami, jego doktryna to „doktryna plebiscytarnej dyktatury szefa narodu”, powołanego na piedestał dzięki osobistym kwalifikacją
- najważniejszym składnikiem bonapartyzmu był pogląd, że jednostka przez lud powołana do sprawowania pełnej władzy uosabia ten lud i jego wolę
- innym składnikiem tej doktryny był lekceważący stosunek do zasad parlamentaryzmu, ponad parlament usytuowany jest rząd z jego szefem na czele
- cechą bonapartyzmu było połączenie apologii jednowładztwa z doktryną rewolucyjną