Myśl polityczna rewolucji francuskiej

rew.francuska:

często zmieniające się koncepcje ustrojowe i próby nadania im rangi konstytucyjnej

mobilność polityczna tego okresu

walka o zasady ustrojowe państwa burżuazyjnego

rewolucjoniści kontynuowali idee rewolucji amerykańskiej (przesłanie Waszyngtonowi kluczy do Bastylii z dedykacją „Nie można wątpić, że to zasady St. Zjednoczonych otworzyły bramy Bastylii”

Robespierre uważał się za ucznia J.J. Rousseau - ale podczas rew. poszukiwano głównie praktycznych dyrektyw działania

dlatego mniej rozważań teoretycznych - więcej konkretnych programów opartych na autorytecie oświeceniowych myślicieli

ale wyjątek:

Emanuel J. Sieyes

• kanonik z Chartres

• wybitny teoretyk prawa publicznego

• dzieło „Qu'est-ce que le Tiers Etat? <Kim jest stan trzeci?> 1789r. - stało się bardzo popularne

• elementarne nakazy rozumu dyktują powołanie rządów reprezentacyjnych, w których ujawniałaby się wola narodu i ukształtowanie racjonalnego prawodawstwa

• stan trzeci, będący podstawowym członem narodu (bo jest twórcą dóbr materialnych) powinien decydować o wszystkich sprawach państwa

• to oryginalna doktryna (usuwa poza naród pasożytnicze warstwy uprzywilejowane)

• ale to przede wszystkim próba rozstrzygnięcia konkretnej kwestii: kto ma reprezentować społ. w Zgromadzeniu Narodowym

1. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela

1. uchwalona 26 sierpnia 1789r.

2. to podstawowe kompendium założeń doktrynalnych rew. francuskiej i podsumowanie osiągnięć XVIII-wiecznych dążeń liberalno-demokratycznych

3. to nie był kodeks, tylko program polityczny (znaczenie doktrynalne)

4. Preambuła wpr. pojęcia naturalnych, niezbywalnych i świętych praw człowieka:

5. art. 2 wymienia:

1. wolność

2. własność

3. bezpieczeństwo

4. opór przeciw uciskowi

6. Naród jedynym źródłem suwerenności ( odrzucenie Dei gratia - koncepcji odwiecznych praw monarchy

7. liberalne określenie wolności moż. czynienia tego wszystkiego, co nie szkodzi drugiemu (ramy określone przez ustawę)

8. art.5 dyrektywa legislacyjna przedmiotem regulacji ustawowej (gł. zakazów wpr. przez ustawę) mogą być tylko takie działania, które są szkodliwe dla społeczeństwa

9. kolejne artykuły podsumowanie humanitarnych osiągnięć XVIII-wiecznej nauki prawa karnego

• równość wobec prawa

• nullum crimen nulla poena sine lege

• lex retro non agit

• domniemanie niewinności oskarżonego do momentu uznania go za winnego toku post. sądowego

10. art. 10 i 11 wolności polityczne:

• wol. słowa, druku, zgromadzeń

• „swobodna wymiana myśli i poglądów jest jednym z najcenniejszych praw człowieka”

11. Deklaracja - podstawa do przebudowy monarchii absolutnej państwo konstytucyjne

12. duża część postanowień nie została skonkretyzowana w ustawach Zgr. Narodowego, częśc wręcz pogwałcona:

• równość wobec prawa przez wprowadzenie podziału obywateli na czynnych i biernych w zależności od majątku

• utrzymanie niewoli w koloniach francuskich

• zakaz tworzenia zrzeszeń cechowych i ogłaszania strajków

• ograniczenie wolności prasy

Konstytucja z 1791r.

potwierdzenie suwerenności narodu i większości tez Deklaracji (włączona do konstytucji jak wstęp)

w rozwiązaniach szczegółowych - podział władz bardziej wg modelu Malby'ego niż Monteskiusza (bo Robespierre uważał stawianie na równi wł.ust. i wyk za obrazę idei JJ Rousseau)

dominacja władzy ustawodawczej nad wykonawczą

feudalna prawica - szybko skompromitowana w Zgr. Narodowym

jej miejsce zajęła grupa umiarkowanych <Mounier, Sieyes, Lafayette> - chciała mon. konstytucyjnej w kształcie angielskim wg zaleceń Monteskiusza

ale zdrada Ludwika XVI i interwencja Austrii w 1792r. miejsce konstytucjonalistów zajmują żyrondyści - republikańska partia bogatej burżuazji

2. Żyrondyści

1. program eklektyczny/elektryczny/epileptyczny

2. (tak jak konstytucjonaliści) odwoływali się do idei Monteskiusza i Rousseau

3. dążyli do kompromisu między monarchia a demokracją

4. ale potem staną w obronie republiki burżuazyjno-demokratycznej

5. teza o suwerenności Narodu i o prawie do wykonywania wł. ustawodawczej ale są bezradni wobec radykalizmu plebsu paryskiego

6. koniec 1792r. (po ataku ludowym na pałac królewski w Tuileriach i uwięzieniu Ludwika XVI) zepchnięci na prawe skrzydło Zgr. Narodowego

7. 20.09.1792r. - w wybranym w wyb. powszechnych Konwencie

1. prawica - Żyronda

2. lewica - jakobińska Góra

3. centrum - „Bagno” (brak programu politycznego - skłanianie się ku stronie która akurat miała przewagę)

8. Żyronda -traciła wpływy i ustąpiła jakobinom (1793r. przejęli władze nad Konwentem i opanowali Komitet Ocalenia Publicznego)

3. Jakobini

1. nie stanowili wyraźnej ukształtowanej partii politycznej

2. luźna struktura organizacyjna i zróżnicowany program społ.-polit.

1. prawica jakobińska - Danton za bardziej umiarkowaną polityką i złagodzeniem terroru

2. lewica jakobińska (ultralewica) - hebertyści - bezpośrednie wsparcie plebsu miejskiego

3. centrum Marat, Robespierre, Saint-Just - rewolucyjna bezwzględność

3. ale wspólne podstawy ideowe:

• przywiązanie do idei JJ Rousseau

• podkreślenie idei suwerenności ludowej i cnót republikańskich (gł. patriotyzmu zawołanie „ojczyzna w niebezpieczeństwie”)

• idee miłości ludu, uczciwości

• wiara w rewolucyjną intuicję ludu, która nigdy nie zawodzi

4. jakobińska Deklaracja Praw Człowieka i obywatela z 1793r. lud ma prawo stanowienia ustaw

5. jedyna forma władzy odpowiadająca zas. suwerenności ludowej republika demokratyczna

6. od 1791r. przeciwni wprowadzeniu do konstytucji cenzusu majątkowego

7. dążyli do ograniczenia kadencji parlamentu do 1 roku

8. wiązali zas. reprezentacji z demokracją bezpośrednią przyznanie dużych uprawnień zgromadzeniom pierwiastkowym (ogół mieszkańców danego okręgu) + wpr. referendum

rozbudowali kompetencje Komitetu Ocalenia Publicznego - ze wzgledu na ciągłe zagrożenie

przez kontrrewolucję i interwencję zewnętrzną

9. opozycja ruchu „wściekłych” sankiulotów

1. brak sprecyzowanego programu społ.-polit.

2. spontaniczne hasła wynikające z aktualnych trudności ekonomicznych (drożyzna, spekulacja, brak podstawowych artykułów żywnościowych)

3. też utopijne hasła wspólnoty ziemi i dóbr i opozycja wobec prawom bogaczy

10. upadek jakobinów: przewrót termidoriański

przyczyna utrata zaufania ludu paryskiego wobec zdecydowanej opozycji burżuazji

terror nie dawał stabilizacji

nowy ustrój konstytucja roku 1795

• zwycięstwo burżuazji

• ale nadal brak stabilizacji politycznej (nowe władze musiały pogodzic dążenia prawicy i lewicy)

4. Sprzysiężenie równych

czołowy teoretyk Gracchus Babeuf

1. życiorys:

• 1760 - 1797r.

• dzieło „Trybun Ludu” - otwarcie głoszony komunizm

• był radykałem, przez co silnie represjonowany

• po przewrocie termidoriańskim - zaczął kampanię przeciw rządom aresztowany pod zarzutem ataku na rząd narodowy

• po uwolnieniu - stworzył klub polityczny „Panteon”

• też stworzył tajną organizację „Sprzysiężenie Równych”

• przygotowywał powstanie przeciw Dyrektoriatowi

• cel - ustanowienie nowego porządku społ.-ekonom.

• wykrycie spisku aresztowany

• 26.05.1797r. - skazany na śmierć

2. bardzo radykalny myśliciel rewolucyjny

3. istnienie klas przyczyna wszystkich zjawisk politycznych

4. krytyka własności prywatnej ( jest źródłem całego zła)

5. uważał za fałszywą zas. formalnej równości obywateli wobec prawa ( przeciwstawiał jej zas. równości majątkowej)

6. wzywał do nowej rewolucji ludowej, która wpr. rzeczywistą równość obywateli

• manifest SR „Pragniemy rzeczywistej równości, albo śmierci”

likwidacja nierówności nie jest możliwa bez likwidacji włas. prywatnej

trzeba wprowadzić:

• własność społeczną - skoncentrowaną w komunach ludowych

• powszechny obowiązek pracy

człowiek może wykorzystywać tylko tyle dóbr, ile sam wypracuje ( korzystanie z cudzej pracy = kradzież)

9. ustanowienie nowych stosunków spowoduje:

• zanik nienawiści, zawiści i procesów sądowych

• wszyscy członkowie społ. będą mieli jednakowe i godne warunki życia ( państwo dostarczy im wszystko potrzebne do życia)

10. brak gratyfikacji za większy wysiłek fizyczny, talenty organizacyjne, pracowitość itp.

11. (tak jak utopiści) zajmuje się dokładnie kwestiami szczegółowymi (opieką zdrowotną, wykształceniem, odzieżą, mieszkaniem - które gwarantowałyby umiarkowany i skromny dostatek)

12. ludowe państwo ma przejąć wszystkie dobra zabrane wrogom rewolucji i przekazać je we wspólne użytkowanie przez obywateli

ci, którzy zechcą zachować swoje posiadłości dla siebie traktowani jak cudzoziemcy ( nie będą mieli praw politycznych)

13. jego program budził niepokój burżuazji

• Dyrektoriat nie był w stanie pokonać trudności (groźba utraty władzy)

• rozwiązanie dyktatura Napoleona Bonaparte (przewrót 18 brumaire'a 1799r.)

5. Bonapartyzm

1. to ostatnia faza kształtowania się ideologii francuskiej doby rewolucyjnej

2. to pragmatyczny system rządów, ale też opierał się na elem. programu teoretycznego rewolucji

3. nadal odwoływanie się do haseł wolności, równości i braterstwa i suwerenności ludu ( ale Napoleon w praktyce tego nie przestrzegał)

4. Konstytucja roku VIII - opracowana pod kierunkiem Sieyesa

• podział władz

• zagwarantowanie notablom decydującego głosu w społeczeństwie

• ale Napoleon tego też nie przestrzegał

• Napoleon podejmował najważniejsze decyzje sam

• to pogwałcało idee suwerenności ludu (choć sam NB argumentował, że jego władza ma char. plebiscytarny - jest oparta na ludowej delegacji)

• odrzucenie idei parlamentaryzmu i postawienia ponand parlamentem rządu z jego szefem na czele

7. akty prawne inicjowane przez NB ( głównie kodeks cywilny z 1804r.) utrwalają zasady:

• wolności osobistej

• 
  równości wobec prawa,

• zniesienia feudalizmu

• świeckości państwa

• wolności sumienia

• wolności pracy




8. 
   ale też lewica go nie lubiła, bo utwierdził:

• podziały społeczne

• zasade świętego prawa własności

• zakaz strajków i manifestacji

9. wprowadził reformę administracji (centralizacja)

10. zakończył reformę edukacyjną

• ustanowienie liceów w każdym mieście

• eregowanie szkoły wyższej w Paryżu, gdzie kształcono nauczycieli

• NB często czynił przywileje dla starej arystokracji i wyrażał tendencje monarchistyczne - ale z drugiej strony to on uratował dorobek rewolucji dla burżuazji ( uwolnił ja od groźby radykalnego przewrotu i restauracji starego porządku)

dlatego znienawidzony przez arystokrację

} w interesie burżuazji

---