Współczesna Polska Myśl Polityczna

Myśl polityczna różni się od programu danej partii nie tylko zakresem ram czasowych, chronologicznych, ale tym, że program ma charakter koniunkturalny (zmienia się natomiast myśl polityczna natomiast myśl polityczna charakteryzuje się pewna ciągłością.

1. Myśl polityczna to refleksja filozoficzna i polityczna dotyczącą życia wspólnotowego w mikro i makro skali .

Mikroskale-wspólnota lokalna, samorządowa ,

Makroskale- w skali państwa,

Myśl polityczna = filozofia myślenia politycznego

Doktryna = program +ideologie

1. Źródła Myśli politycznej czerpiemy z historii ( organizacje przywódców, …… liderów , programy partii politycznych, instrukcje dotyczące wychowania?? Ideologii )jak również z pamiętnikarstwa, kluby dyskusyjne, refleksji autorytetów .

2. Styl myślenia politycznego

W dzisiejszych czasach mówi się nie o myśli politycznej, a o stylu myślenia politycznego. Polityka ma charakter konfliktogenny. Style myślenia politycznego Polaków na progu XX w –nurt konserwatywno narodowy

Formacje nacjonalistyczne (1989-2007)

1. Literatura:

• Jarosław Tomasiewicz „ Ugrupowanie Neoendeckie w III RP „ Toruń 2003r.

• Grzegorz Tokarz –„ Ruch narodowy w latach 1989- 1997” Wrocław 2002r

1. Struktury organizacyjne formacji neoendeckich

• Po wyborach w roku 89 z inicjatywy Jana Małachowskiego (współpracownika Romana Dmowskiego) powstaje Stronnictwo Narodowe „ Senioralne” – Jan Zamojski, Wiesław Chrzanowski, A. Hall

• W tym samym roku (89) na spotkaniu w Kościele Wszystkich Świętych w Warszawie z udziałem 48 narodowców odbyła się narada, gdzie utworzono Stronnictwo Narodowe „Szczerbiec”? ( dla odróżnienia od działającego już Stronnictwa Narodowego „senioralnego” ) kontynuowało ono całą tradycję ruchu narodowego nie wyłączając odłamów skrajnych. Pismo – „Głos Narodu”. Hymn – hymn OWP. Symbol – miecz chrobrego – „Szczerbiec”

• W roku 1990 powstała Polska Wspólnota Narodowa – Polskie Stronnictwo Narodowe (organizacja ta nawiązywała do Polskiego Związku Wspólnoty Narodowej działającej nielegalnie w Krakowie. Od 1955 roku pod kierunkiem Bolesława Tejkowskiego).Pismo –„Myśl narodowa Polska”

• W 1991roku w Warszawie powstaje Stronnictwo Narodowo – demokratyczne (Bolesław Kowalski, Jan Engelgara).Pismo- „Myśl Polska”. W roku 1992 połączyło się ono z energicznym Stronnictwem Narodowym, któremu patronował Jan Zamojski.

• W 1992r zostało zarejestrowane NOP pod przewodnictwem Adama Gmurczyka. Trzy wartości – Wiara , Praca, Honor. Pisma- „Szczerbiec” , „Prosto z mostu”.

Nacjonalizm – To przekładanie własnego interesu narodowego ponad interesy innych narodów.

Roman Dmowski – „Nacjonalizm jest nowoczesnym patriotyzmem”.

Nacjonalizm można zdefiniować w sferze etycznej, że jest to troska o interes własnego narodu, dążenie by ten interes był obecny w życiu jednostki Naród to bardziej wspólnoty, którą łączy język, terytorium, kultura, historia.

Cztery definicje narodu :

• Wspólnota złączona przeżywaniem wspólnej historii

• Naród to wspólnota etniczna (kryterium Krwi)

• Naród to wspólnota duchowa

• Naród to wspólnota obywatelska

Nacjonaliści uważają że jeśli mówimy o narodzie, to mówimy i wspólnocie duchowej, etnicznej i historycznej.

1. Środowiska intelektualne

1. W 1989 roku rozpoczął działalność Instytut Historyczny imieniem Romana Dmowskiego w Warszawie. Działali w niej trzej wybitni ludzie ( Tomasz Wituch, Jan Zamojski ,Napoleon Siemaszko)

2. Drugim środowiskiem jest również funkcjonujące od roku 1989 skupione wokół redakcji „Słowa Narodowego” . Była to pierwsze legalne pismo o orientacji katolicko – narodowej, redagowane przez Macieja Giertycha . W tym piśmie pisali miedzy innymi M. Giertych, M. Goryszewski (propagują prawicę pragmatyczną = użyteczną = ahistoryczną, odcinającą się od przeszłości, czyli prawicę nie kontynuującą dawnych nurtów ideowych

3. W 1989 roku W Poznaniu odbywa się zjazd założycielski Młodzieży Wszechpolskiej , Środowiska skupionego wokół Romana Giertycha, nawiązującego w swojej formie do organizacji o tej samej nazwie założonej w roku 1922.

4. W roku 1992 powstaje Instytut Polskiej Narodowej Myśli Politycznej – Mirosław Żochowski (Środowisko nawiązujące do doświadczeń historycznych postulujące ustrój hierarchiczny („Polska zorganizowana hierarchicznie”).

1. Elementy Myśli politycznej

1. Eksponują pojęcie narodu jako wspólnoty ( zbioru ludzi) zintegrowanych wspólnymi wartościami i tradycją oraz wspólnym językiem i religią, zamieszkującą ten sam obszar. Wszystkie te czynniki tworzą w świadomości jednostki poczucie przynależności i bliskości, które są źródłem bezpieczeństwa.

Wśród współczesnych nacjonalistów są dwa środowiska w definiowaniu pojęcia narodu

• ekskluzywne – akcentuje znaczenie jedności etnicznej (opartej na więzach krwi)i kulturową, szczególnie wspólnej historii

• inkluzyjne – akcentujące znaczenie rolę świadomości obywatelskiej oddania patriotycznego, sugerujące że narody mogą być wielorasowe, wieloetniczne i wieloreligijne.

Nacjonaliści stoją na stanowisku, że naród odróżnia od społeczeństwa „Wyższa” lojalność jego członków, szczególny charakter więzi, które mają charakter trwały i uwidaczniają się nawet na poziomie instynktownym.

Istnieje jednak problem, czy naród jest wspólnotą „organiczną” czy też wspólnotą „wyobrażeniową”.

1. Filozofia politycznego myślenia opiera się na założeniu permanentnej walki pomiędzy narodami, walki wynikającej z samej istoty narodów, walki wieloaspektowej i niewidocznej, która jest źródłem postępu, lecz która w płaszczyźnie etnicznej rodzi nowe wartości, które kłócą się z wartościami miłości bliźniego, czyli wartościami dekalogu.

To jest walka wieloaspektowa, walka która rozgrywa się na płaszczyźnie gospodarczej, ekonomicznej, politycznej, kulturowej i na płaszczyźnie etnicznej. Jak każda walka ma zwycięzcę i przegranego . Dlatego też snują oni takie stwierdzenie, że byt narodu nie jest dany raz na zawsze, lecz trzeba o niego dbać i go chronić, bo można go utracić. Ci którzy o niego nie dbali nie istnieją.

Nacjonalizm CD.

Naród jako wspólnota , która zawdzięcza swój byt walce, egzystencja narodu nie jest dana raz na zawsze. Rywalizacja jest siła sprawczą rozwoju dziejów. Bez walki nie byłoby postępu. Istnieje permanentna i niewidzialna walka miedzy narodami. Nacjonaliści obstają przy obronie manicheizmu filozoficznego, który mówi, że w sferze moralnej nie ma kompromisów (jest dobro i zło). Cywilizacyjny dorobek ludzkości według nacjonalistów to pięć wartości : równość, miłość, sprawiedliwość, piękno, miłosierdzie. Walka narodów jest motorem rozwoju społecznego. Nacjonaliści są zwolennikami Europy Ojczyzn.

1. Dziś Formacje neoendeckie absolutyzuje pojęcie walki cywilizacji a więc w szerszym aspekcie (konfliktu cywilizacji) . Następuje integracja państw i narodów, ale to nie oznacza ze nie ma konfliktów w skali międzynarodowej, są one na poziomie cywilizacji. Konflikt na poziomie cywilizacji wynika z kilku przesłanek. Według Feliksa Koniecznego walka cywilizacji wynika z następujących przesłanek :

• Nierówność jest faktem, stymuluje rozwój , motywuje do działania, jest źródłem cywilizacji

• Nie można być cywilizowanym na dwa różne sposoby

• Cywilizacje z samej swej natury muszą się zwalczać (swoje idee)

• W konflikcie miedzy cywilizacjami wygrywa cywilizacje „niższe”

• Niemożliwie są mieszanki cywilizacyjne

1. Konieczny dzieli świat na cztery główne cywilizacje – europejsko – łacińską, Azjatycką, Arabsko – żydowską oraz cywilizację Turańską (Rosja, Kaukaz, Chiny, Mongolia). Cywilizację Europejską charakteryzuje :

• indywidualizm – przeciwieństwo gromadność

• wyemancypowana rodzina – przeciwieństwo formy życia domowego, szczepowego

• indukcja – przeciwieństwo dedukcja

• historyzm (rozpatrywanie zjawisk życia bieżącego w kategoriach historycznych) –przeciwieństwo to negowanie znacznie przeszłości

• jedność w rozmaitości – przeciwieństwo to jednostajność

• samorząd – przeciwieństwo supremacja państwa

Współcześni polscy konserwatyści – myśl polityczna formacji zachowawczej.

1. Literatura przedmiotu:

• Konrad Wandowicz – „współczesny konserwatyzm polityczny w Polsce w latach 1989-1998” wyd. Wrocław 2000

• Włodzimierz Mich –„Miedzy integryzmem a liberalizmem. Polscy konserwatyści wobec kapitalizmu” wyd. Lublin 1996

• Grzegorz Tokarz – „konserwatyści wobec chrześcijaństwa i religii katolickiej”, wyd. Wrocław 1998

1. Struktury organizacyjne ruchu

• Stronnictwo konserwatywno-ludowe

• Partie konserwatywne

• Unia Polityki Realnej

• PiS

1. Środowiska intelektualne

• Środowiska skupione wokół Stowarzyszania tradycjonalistycznego „Prawica Narodowa”

• Klub zachowawczo – monarchiczny skupiony wokół czasopisma „Profide rege et lege” (za wiarę, króla i prawo)

• Środowisko skupione wokół redakcji czasopisma „ Arkama” oraz wokół czasopisma „Respublika”.

Znani myśliciele, publicyści polityczni – Jacek Bartyzel, Artur Górski (były reaktor czasopisma „Stańczyk”), Rafał Ziemkrewicz, Stanisław Michalkiewicz , Ryszard Legutko.

1. Główne założenia ideowe.

Rozumienie Pojęcia Konserwatysta , konserwatyzm

1. konserwatysta jest to obrońca zasad harmonii życia społecznego, dążący do obrony ideologicznego i politycznego status quo. W tym znaczeniu konserwatystą może być komunista.

Konserwatysta – racjonalista, ostrożny i nieufny wobec eksperymentów, życie wspólnotowe oparte na zasadach i wartościach; naturalne tępo zmian społecznych.

Komunista – życie wspólnotowe (zasady i wartości) rewolucje i insurekcja, idealista, otwarty na eksperymenty ustrojowe.

Współczesny konserwatysta jest przywiązany do utrwalonego obyczaju i naturalnego tępa rozwoju . tylko dla tego jest przywiązany, że sprzeciwia się spekulacyjnemu, koniunkturalnemu projektowaniu rzeczywistości, sytuuję się w opozycji do tzw. inżynierów społecznych, dla niego najważniejsze jest to, co zostało potwierdzone przez pokolenia.

W politycznym działaniu kieruje się realizmem, jest ostrożny i nieufny eksperymentów i ideałów, nie sprzeciwia się rozwojowi, lecz uznaje rozwój w ciągłości, co oznacza, że stare zjawiska powinny budować nowe .

Postęp cywilizacyjny i rozwój nie powinien polegać na deprecjonowaniu, odkurzaniu tego co było lub jest, lecz powinien uznać, że każde pokolenie myśli dla siebie i potwierdza to, co zostało już potwierdzone. Konserwatysta powinien bronić króla, wiary, honoru.

1. Jednym z najważniejszych elementów doktryny jest obrona religii katolickiej, jej obecność w życiu wspólnotowym. Konserwatyści stoją na stanowisku (wypracowanym w XVIII i XIX wieku przez Edmunda Burke`a , Józef de Maistre, Osfalda Spenglera ), że ludzkość wypracowała i broni trwałych fundamentów życia zbiorowego opartych na pięciu wartościach: piękno, dobro, wolność, miłość , sprawiedliwość, które są dorobkiem ludzkości, dziedzictwem ludzkości i te wartości są uosobieniem Boga stwórcy a depozytariuszem tych wartości jest kościół katolicki.

Kościół jest po to by przenosić te wartości w swojej działalności duszpasterskiej i misyjnej. Konserwatyści uważają że całe zło tego świata bierze się z stąd że ludzkość się tym wartością sprzeniewierzyła na pewnym etapie rozwoju. Świętość to ciągłe zbliżanie się do tych wartości.

Tego stanowiska konserwatyści bronią, owych wartości w życiu społecznym, a za najwyższe zagrożenie uznają nie ateizm lecz liberalizm, darwinizm, który odwołując się do przyrodoznawstwa wskazuje na cechy i skłonności natury ludzkiej , które krępuje etykę chrześcijańskiej miłości i przebaczenia.

Karol Darwin wysunął bowiem tezę, że nieustanna reakcja człowieka ze środowiskiem i rywalizacja wzajemna są podstawą rozwoju i przetrwania. W rywalizacji tej jest obecna przemoc, agresja, nietolerancja, śmierć, a kodeksy etyczno – moralne pisane są przez zwycięzców, którzy bagatelizują chrześcijańskie miłosierdzie i przebaczenie .

Rywalizacja jest źródłem rozwoju.

Wiara w Jezusa Chrystusa jest uosobieniem pięciu wartości.

Konserwatyści wobec ustroju politycznego – demokracji.

1. W publicystyce konserwatywnej w odniesieniu do krytyki ustroju demokratycznego najczęściej powołuje się, aktualizują myśli antenatów formacji zachowawczej, a w najszerszym wymiarze Jana Bobrzyńskiego, który w pracy pt. „Sprzeczności idei demokratycznych” poddał główniej krytyce trzy zasady na jakich opiera się ustrój demokratyczny.

• Zasada równości (równouprawnienie) Zdaniem Jana Bobrzyńskiego zasada równości jest niczym innym jak kultem niekompetencji. W demokracji następuje sztuczne waloryzowanie tego, co niższe, marniejsze moralnie i uboższe intelektualnie. Następuje równanie ku dołowi, oparte na przekonaniu o równouzgodnieniu wszystkich do wszystkiego, zwłaszcza do rządzenia państwem (proletaryzacja kompetencji). Stoi na stanowisku że powierzanie odpowiedzialności za losy państwa ludziom niekompetentnym jest postępowaniem świadomie amoralnym i grzesznym.

Stawia pytanie : czy wrzucenie kartki wyborczej raz na 4 lata do urny z jakimś numerkiem lub listą nieznanych indywiduów jest tak cenną zdobyczą demokracji? Z Ideą egalitaryzmu wiąże się podniesienie poziomu kulturalnego i gospodarczego . Wolność nie jest tylko związana, przypisana do ustroju demokratycznego. Wolność nie jest odczuwalna wtedy, mówi Bobrzyński, kiedy nie wiąże się z własnością .

1. Współcześni polscy konserwatyści , powtarzają za Bobrzyńskim co trzeba zrobić by udrożnić demokrację, by zyskała powszechny szacunek:

• Należy ograniczyć powszechność głosowania pewnymi cenzusami np. cenzusem wykształceniem czy świadczeń podatkowych

• Podwyższyć kwalifikację dla biernego prawa wyborczego

• Głosowanie na osoby nie na listy wyborcze

• Ustanowienie bezwzględnej odpowiedzialności politycznej posłów przed wyborcami z okręgu

• Ograniczenie nietykalności poselskiej jedynie do właściwej działalności parlamentarnej (utrzymanie immunitetu materialnego)

• Ustalenie przepisów uniemożliwiających dopuszczenie do forum parlamentu przekonań i postaw wyraźnie antypaństwowych

Współcześni Konserwatyści krytykują demokrację, starają się ja usprawnić , poprawić mechanizmy rządzenia poprzez podniesienie poziomu umysłowego i moralnego społeczeństwa. Stoją na gruncie tzw. pesymizmu historiozoficznego, według którego zła i cierpienia z historii nie da się usunąć nie da się go wykorzenić z człowieka, nie zaś w instytucjach społecznych. Zamiast rozwiązań republikańskich proponują oni monarchię.

Współczesna polska myśl liberalna :

1. Literatura:

• Jerzy Szacki „liberalizm po komunizmie” , Kraków 1994

• Jerzy Szacki „Ani książę ani kupiec: obywatel , Idea społeczeństwa obywatelskiego w myśli współczesnej”

• Jacek Bartyzel „ W gąszczu liberalizmu”

1. Struktury organizacyjne:

• Organizacja Ruch Polityki Realnej, której liderem jest Janusz Korwin- Mikke (później przemianowany na Unie Polityki Realnej )

• Ruch konserwatywno- liberalny , utworzona w 1986r „Liberalno- demokratyczna Partia „Niepodległości”, Unia Wolności, Ruch stu, unia demokratyczna i w jakimś stopniu Platforma Obywatelska.

3. Środowiska :

• Liberalnych ekonomistów, skupionych wokół Gdańskiego Instytutu Badań nad gospodarką rynkową ( liderzy: Janusz Lewandowski, Jan Szomburg), Centrum im. Adama Smitha założone w roku 1989 w Warszawie (założone przez: A. Sadowskiego, J. Wineckiego)

• Nurt liberalizmu lewicowego reprezentuje grupa skupiona wokół prof. Jerzego Szackiego, Pawła Śpiewaka, Adama Michnika, Waldemara Kuczyńskiego i Witolda Gadomskiego.

• Liberalizm chrześcijański ( ordoliberalizm) – Krakowskie Towarzystwo Przemysłowe założone przez Mirosława Dzielskiego. Myśl i idee Dzielskiego są kontynuowane dziś przez Krakowski Instytut Tertio Millenio (jego dyrektor ojciec Maciej Zięba oraz świecki teolog Michał Wojciechowski).

3. Cechy liberalnej filozofii politycznej

1. prymarne miejsce idei jednostkowej wolności –eksponowanie znaczenia jednostkowej wolności (jednostka jest podmiotem praw)

2. sekularyzm polityczny (negacja religijnej legitymacji władzy)

3. światopogląd prawniczy (wszystko jest kwestią konwencji, umowy). Prawo nie może drobiazgowo regulować wszystkich sfer życia, gdyż to było by sprzeczne z umiłowaniem indywidualnej wolności

4. przekonanie ze sprawa osobistej i politycznej wolności jednostki ma ścisły i konieczny związek z własnością prywatna i gospodarcza

5. aprobata dla permanentnej zmiany w życiu społecznym, skłonność do reformowania (skłonność do reformowania odróżnia liberała od konserwatysty) ale jednocześnie niechęć do zmiany gwałtownej i całościowej (co odróżnia liberała od rewolucjonisty)

1. Specyficzne cechy polskiego liberalizmu :

• Przekonanie że liberalizm jest lekiem na podziały polityczne, niweluje przepaść pomiędzy przyjacielem a wrogiem.

• Przekonanie, że liberalizm umożliwia samoistne wyłonienie się autorytetów moralnych, istnieje bowiem, nieskrępowana wolność idei i wartości, z których samoistnie wyłaniają się przywódcy ideowi

• Promowanie ideologii „emancypacyjnych” (feminizm, antypedagogika)

• Urządzanie życia społecznego w aspekcie moralno- obyczajowym i ideowym na zasadach rynkowych: rynek idei, światopoglądów, religii, politycznych ofert partyjnych, stylów życia, rynek orientacji seksualnych.

• Upowszechnianie postulatów realizacji działań przeciwko życiu (aborcja, eutanazja) oraz porządkowi seksualnemu (homoseksualizm )

Myśl chrześcijańsko- demokratyczna

1. Literatura:

• Paweł Łyżwa „Myśl polityczna chrześcijańskiej Demokracji w III RP”, Toruń 2003

• Wiesław Piątkowski „Ewolucje nauki społecznej kościoła”, Łódź 1997

1. Trzy zasady które cechują chrześcijańską demokrację w Polsce:

• Subsylidarność –pomocniczość państwa

• Solidarność

• Sprawiedliwość

1. Środowiska :

• Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji,

• Stronnictwo Pracy(odrodzone po 1989r) pewne elementy społecznej nauki kościoła są widoczne w programie ZChN, Porozumienie Centrum, PiS, oraz PSL.

1. Elementy doktryny :

1. Stoją na gruncie demokracji społecznej, i demokracji wspólnotowej. Podstawą tej koncepcji jest organiczność i hierarchiczność. Wartością naczelną jest godność i wolność człowieka, stąd też opowiadają się za takimi formami życia zbiorowego, które gwarantują realizację tych wartości: pierwszą formą jest rodzina, drugą jest wspólnota samorządowa a trzecią jest wspólnota narodu, a Rzeczpospolitą pojmują jako wspólnotę wspólną, doceniając zwłaszcza wspólnotę rodziny i wspólnotę samorządową. Uznają bowiem, że człowiek może tylko w rodzinie i samorządzie doświadczyć samorealizacji duchowej i moralnej. Tylko w ramach wspólnoty może odkryć u siebie złe skłonności (egoizm i brak miłości), zatem przeznaczeniem człowieka jest wspólnota. Ze społecznej natury człowieka wynika, że między dobrem jednostkowym, a wspólnotowym nie ma sprzeczności. By zaistniała harmonia miedzy jednostką a wspólnotą, konieczne jest otwarcie na drugą osobę i otoczenie. Innymi słowy stosunki społeczne powinny być oparte na miłości bliźniego, oraz miłości społecznej, której podstawą jest tolerancja i szacunek dla dobra wspólnotowego.

2. Z tego wynika promocja idei społeczeństwa obywatelskiego wśród chrześcijańskiej demokracji. Jako podstawy koncepcji demokracji społecznej. Cechą społeczeństwa obywatelskiego jest pluralizm społeczny i ideologiczny, różnorodność tworów politycznych i społecznych

Społeczeństwo obywatelskie – to taki rodzaj społeczeństwa w którym obywatele mogą – ponieważ żaden przymus im nie grozi, potrafią – ponieważ mają odpowiednią wiedzę i umiejętności, oraz chcą– co wyraża się w aktywności i pragnieniu realizowania dobra wspólnotowego. Często zastępują oni pojęcie społeczeństwa obywatelskiego mianem społeczeństwa partnerskiego.

Społeczeństwo partnerskie wyraża się w uspołecznieniu państwa i uprzedmiotowieniu społeczeństwa. Wychowanie w godności człowieka i jego wolności, wychowanie do wypełnienia obowiązków, wychowanie do stosowania kar prawa. Ćwiczenie w tolerancji i człowieczeństwie (wdrażanie altruizmu) oraz wychowanie do uczestnictwa gospodarczego.

Agraryzm, chłopska myśl społeczno – polityczna, jej historyczne źródła i współczesny kształt.

Ruch ludowy jest w fazie agrarnej.

1. Formy organizacyjne:

W roku 1989 RSL zmienia nazwę na PSL – Odrodzenie (Bogdan Pęk, Antoni Podraza, Krzysztof Wilk). 5 maja 1990 roku w Politechnice Warszawskiej odbył się Kongres Jedności Ruchu Ludowego, gdzie zostały połączone dwie organizacje: PSL – Odrodzenie i PSL – Wilamowice. W roku 1991 z tej organizacji oderwała się frakcja Polskie Forum Ludowo – Chrześcijańskie „Ojcowizna” założona przez Romana Bartoszcze.

1. Literatura:

• Grzegorz Nieć – „Między tradycją, historią a polityką. Ludowcy w okresie przełomu ustrojowego 1989 -1991”, Kraków 2004.

• „Myśl polityczna ruchu ludowego” pod redakcją Jana Jachymka i Michała Śliwy, Rzeszów 1999

Podstawowym dokumentem programowym ruchu ludowego jest broszura „Żywią, bronią i gospodarzą” wydana w roku 1992.

Postulat uwspółcześnia ideę sprawiedliwości społecznej.

Współczesna socjaldemokracja (myśl lewicowa)

Rozumienie lewicy i prawicy zależy od miejsca w przestrzeni politycznej , w której istnieją przeciwstawne sobie obozy. Potwierdza to konfliktowy charakter polityki uwzględniający podział na swoich i obcych, na wrogów i przyjaciół. Według niektórych badaczy podstaw podziału na lewicę i prawicę leży stosunek do zagadnienia nierówności. Lewica jest bardziej egalitarna, prawica mniej. Wg. Janusza Rejkowskiego podstawa tego podziału podstawą tego podziału na lewicę i prawicę jest widzenie roli państwa. Prawica widzi państwo w charakterze stróża nocnego, natomiast lewica w charakterze państwa socjalistycznego, opiekuńczego.

1. Literatura:

• Kazimierz Klich – „Socjaldemokracja polska na progu XXI wieku, w poszukiwaniu tożsamości ideowej”, Warszawa 2003

• Dokument „Polska postępu, prawa i demokracji”, 1991 (dokument propagandowy SDRP)

1. Główne założenia programowe:

• współczesna lewica odrzuca marksizm jako podstawę ideową – teoretyczną i zbliża się do liberalnej koncepcji państwa

• w warunkach powszechnego rozwoju demokracji politycznej przyjmuje, że państwo powinno pełnić funkcję ogólnospołeczną

• socjaldemokraci stoją na stanowisku, że nacjonalizacja środków produkcji nie jest potrzebna by przezwyciężyć niesprawiedliwość kapitalizmu, ich zdaniem można zbudować „funkcjonalny kapitalizm”, albo też kapitalizm z ludzką twarzą nawet wtedy, kiedy środki produkcji pozostają własnością prywatną. Własność prywatna nie jest już źródłem sprzeczności klasowych. Stąd zadaniem socjalizmu nie jest walka z własnością prywatną, którą chroni państwo, lecz niwelowanie różnych form wyzysku i nierówności społecznych, np. wyrównywanie różnic między wsią a miastem, kobietami a mężczyznami, międzyetnicznych, oraz między różnymi regionami świata. Odwieczną ideę walki klas zastępuje się hasłami: pokój społeczny, partnerstwo społeczne, solidaryzm społeczny.

W manifeście programowym współczesnej socjaldemokracji pt. „Europa – trzecia droga, nowy środek” z roku 1999 mówi się o nowym państwie demokratycznym (państwo bez wrogów), równocześnie używa się pojęcia: aktywne społeczeństwo obywatelskie, mówi się o nowej gospodarce mieszanej, państwie inwestycji społecznych, wreszcie o kosmopolitycznym narodzie i kosmopolitycznej demokracji.

Postulaty programowe Polskiej Socjaldemokracji:

• umocnienie demokracji parlamentarnej i systemu wielopartyjnego

• neutralność państw wobec przekonań religijnych i światopoglądowych obywateli (rozdział Kościoła i państwa)

• tolerancja i gwarancja praw mniejszości

• wieloaspektowość gospodarki i umocnienie roli państwa w gospodarce (etatyzm)

• odrzucenie aksjomatu liberałów, że tylko własność prywatna gwarantuje efektywną formę gospodarki rynkowej

• wzmocnić socjalną funkcję państwa

• wzmocnić świadomość ekologiczną

• wzmocnienie interwencjonizmu, pluralizmu kulturowego jako przeciwwagi dla tradycyjnego nacjonalizmu

• upowszechnienie realistycznej teorii ładu światowego

Pytania egzaminacyjne:

1. Jaka jest różnica między myślą polityczną a programem politycznym?

2. Rozwiń wątki filozofii politycznej współczesnych nacjonalistów dotyczące walki nacji jako motoru rozwoju społecznego i sytuacji międzynarodowej.

3. Rozwiń tezę konserwatystów o zagrożeniu etyki zbiorowej darwinizmem społecznym.

4. Znajdź odpowiedź dlaczego konserwatyści bronią obecności religii w życiu społecznym.

5. Przedstaw cechy liberalnej filozofii politycznej.

6. Oceń tzw. urządzanie życia społecznego na zasadach rynkowych.

7. Wyjaśnij znaczenie jednej z wybranych przez siebie zasad:

1. solidarności

2. sprawiedliwości

3. subsydiarności

dla utrzymania harmonii życia społecznego.

1. Od czego zależy kształt społeczeństwa obywatelskiego.

2. Przedstaw wizję Polski postępu, prawa i demokracji lansowanej przez współczesną formację socjaldemokratyczną.

3. Odnieś się do słów zapożyczonych od Rousseau przez współczesnych agrarystów: „trzeba, aby każdy miał dość i aby nikt nie miał za dużo” (chodzi o zmniejszanie różnic majątkowych, o przekonanie, że źródłem nierówności jest nadmierna własność w rękach nielicznych, chodzi o żądanie przywrócenia interwencji państwa w celu zniwelowania nierówności).