Jęczmień zwyczajny- Hordeum vulgare
Duże znaczenie gospodarcze- wszechstronnie wykorzystywany. Formy jare i ozime (w naszych warunkach klimatycznych może wymarzać). U ozimych dominują odmiany wielorzędowe, u jarych dwurzędowe.
Budowa pięterka: 3 kłoski jednokwiatowe ale nie wszystkie jęczmiona mają kłoski płodne na pięterku czyli nie wszystkie zawiązują ziarniaki.
Kryterium podziału: wielorzędowe (wszystkie 3 kłoski na pięterku są płodne i zawiązują 3 ziarniaki), dwurzędowe (tylko 1 kłosek- środkowy wykształca ziarniak).
Zbitość kłosa
Grupa odmian bot. |
Zbitokł. |
Średnio zbit. |
Luźnokł. |
|
Dł. człona osadki kłosowej [mm] |
||
|
1,7-2,1 |
2,1-2,8 |
2,8-4,0 |
Sześciorzędowe (convar. Hexastichon) |
var. pyramidatum |
var. paralellum |
var. pallidum |
Dwurzędowe (con. Distichon) |
var. zeocrithum |
var. erectum |
var. nutans |
Odmiany botaniczne różnią się : oplewianiem ziarna (większość jest oplewiona), zabarwieniem plewek (czarne, jasne), budową ości (ości przekształcone w widełki), wykształceniem szczoteczki która jest osadzona w dolnej części bruzdki- mogą być jednokomórkowe lub o wielu kłoskach lub wielokomórkowe. Wielkością plewek, barwą nasady ziarniaka.
Do odmian oplewionych należą: Varietas piramidatum- jęczmień wielorzędowy zbitokłosy. Varietas paralellum- wielorzędowy. Varietas pallidum- czterorzędowy.
Morfologia jęczmienia: dobrze się krzewi, źdźbła krótkie 60-80cm, łatwo wylega- słabe dokłosie (największe międzywęźle). U dwurzędowych ziarniak jest proporcjonalny, dobrze wykształcony- na cele browarne. U wielorzędowych dobrze wykształcone o skrzywionej bruździe. Plewy nitkowate, drobne, każdy kłosek ma parę plew. Plewki silnie zrośnięte z ziarniakiem.
Kwitnienie- u jęczmion o małych łuszczkach może odbywać się przy plewach zamkniętych (erectum i VI-rzędowe). U jęczmion o dużych łuszczkach przy otwartych plewach (nutans, pellidum).
Źdźbło- krótkie składające się z 5-7 międzywęźli. U nasady blaszki liściowej występują duże zachodzące na siebie uszka. Języczek jest krótki. Blaszka liściowa- lancetowata, dolne części blaszki są zawsze bledsze, mogą być przebarwione.
Kłos- zbudowany z jednokwiatowych kłosków umieszczonych dwustronnie na pięterkach osadki kłosowej. Rozmieszczenie i stopień wykształcenia kłosków ma wpływ na wielkość i kształt ziarniaków.
Ziarniaki- u jęczmion wielorzędowych są drobniejsze. U jęczmion dwurzędowych, które na jednym pięterku wykształcają tylko 1 ziarniak w kłosku środkowym ziarniaki są dobrze wykształcone, symetryczne.
Owies: Avena
Znaczenie gospodarcze: gatunek wyselekcjonowany z innych zbóż. Zboże paszowe. Cenna roślina w zmianowaniu- fitosanitarna. Słoma cenna paszą.
Avena strigosa: owies szorstki zwany owsikiem- długa cienka słoma, która przy dojrzewaniu pozostaje b. długo zielona, stanowi b. dobrą paszę. Kłoski 2-3-kwiatowe o plewkach dolnych ościstych. Ziarniaki wąskie, drobne, szare.
Avena byzantina- owies bizantyjski lub śródziemnomorski. Duża odporność na suszę i niektóre choroby. Kłoski 2-4-kwiatowe o delikatnych prostych plewkach. Formy oplewione lub nagie.
Avena sativa- owies siewny. Najbardziej rozpowszechniony.
Budowa kłoska: jest 3-4 kwiatowy (najczęściej daje 2 ziarniaki)ziarniaki kłosków różnią się wielkością i kształtem.
Udział plewek w masie jest duży 20-30%, tłuszcz 7-8%, białko 16-18%.
Kwiatostan- wiecha- składa się z osi głównej i bocznych rozgałęzień pierwszego i dalszych rzędów.
- Wiecha chorągiewkowata- odgałęzienia boczne zwrócone w jedną stronę i ustawione w stosunku do osi kwiatostanu pod kątem ostrym.
- Wiecha rozpierzchła- rozgałęzienia boczne skierowane w różne strony. Jest kilka rodzajów wiechy rozpierzchłej: rozpierzchła zwisła (długie odgałęzienia boczne- zwisają po dojrzeniu), rozpierzchła wyprostowana (krótkie rozgałęzienia, wiecha zbita i zwarta), rozpierzchła krzaczasta (rozgałęzienia krótkie i długie).