Tak więc cechy dziecięce u dorosłego mogą być czymś zarazem doskonale znanym, a jednocześnie obcym, fascynującym i przepełnionym tajemniczością. Mogą być czymś delikatnym, wrażliwym, podatnym na zranienie, lecz także groźnym i niebezpiecznym.

Jakież to dziecięce cechy u człowieka możemy zaliczyć do sfery wrażliwości i delikatności? Delikatność ma swoje źródło w bezradności człowieka, ta zaś jest prawdopodobnie najistotniejszą wykładnią ludzkiej egzystencji. Pierwotna, archetypowa bezradność człowieka bierze się z jego niewiedzy na temat tego, skąd się wziął, dokąd zdąża, a właściwie czy w ogóle skądś przyszedł i dokądś zdąża. Człowiek nie rozumie świata, w którym żyje. Nie wie, co to jest życie, co śmierć, co kosmos, nie rozumie nawet samego siebie. Wrażliwością i delikatnością dziecięcych cech w człowieku są również wywodzące się z bezradności potrzeba drugiego człowieka i zależność od niego. Uzależnienie jest bezlitosnym faktem wynikającym choćby z tego powodu, że nikt, ale to nikt z istniejących obecnie ludzi nie mógłby żyć bez innych. Owa potrzeba obecności bliźnich niesłabnąco i bezlitośnie przejawia się w całym życiu człowieka od jego pierwszego do ostatniego dnia. Ktoś odizolowany i pozostawiony sam sobie zaczyna chorować i umiera.

Tym, co czyni człowieka szczególnie wrażliwym na zranienie i wpływa na kruchość jego istnienia, są uczucia. Gdy zawładną człowiekiem, otwiera się on na ciosy, ponieważ uczucia nie poddają się kontroli: ani ich siła, ani dynamika. Poza tym nie pojawiają się tylko wtedy, kiedy tego chcemy, lecz rządzą się własnymi prawami. Do cech właściwych dziecku zaliczyłbym też ufność. Dziecko nie wie, co to jest podejrzliwość. Od pierwszych chwil oczekuje, że życie będzie mu sprzyjało. Ufność tę przenosi na relacje z innymi ludźmi, nieświadome, że potra€ą oni krzywdzić i ranić się nawzajem. W ten sposób wystawiamy się bezbronni na agresję.

Czym zaś jest u dziecka to, co nazwalibyśmy groźnym? To, co przerażające i niebezpieczne? Jako pierwsza przychodzi na myśl jego prawdomówność. Dziecko nie kłamie; wszystko u niego jest prawdą. Szczerość ta wydaje je na łup tych, którzy mogą je wykorzystać. W świecie dziecka nie istnieją wykrywacze kłamstw, gdyż wszystko tam jest tylko prawdą. Poza tym aspektem prawdziwości przerażająca jest też prostota dziecka, której nie rozumiem tutaj jako ograniczenia intelektualnego, a raczej jako fakt, że potra€ ono zadowolić się tym, co życie przynosi, choć to niekoniecznie musi być wyłącznie znakomite, luksusowe i wspaniałe. Starcza mu to, co proste. Warto przy tym zauważyć, że słowo „prosty” nabrało znaczenia „głupi”, „prostacki”, które to określenia mają charakter pogardliwy. Czyżby potwierdzało to zagrożenie wynikające z prostoty?

Naprawdę groźna u dziecka jest jednak jego duchowość. Dziecko jest istotą w naturalny sposób odczuwającą związek, który łączy je z największą tajemnicą wszechświata, z siłą nieporównanie potężniejszą od jego własnej, z Bogiem. Dla dorosłego, uważającego się za „silnego”, jest to nieznośne, gdyż zdanie sobie z tego sprawy oznaczałoby konieczność wyciągnięcia daleko idących wniosków tyczących własnego życia. Jak to? Przecież godząc się na myśl, że stanowię zaledwie cząstkę większej całości, zrzekam się nieograniczonego prawa do decydowania o własnym losie,  ergo: do prawa bycia bogiem! Mówi się, że w zasadzie jedynym grzechem człowieka jest to, że uzurpuje sobie prawo do bycia bogiem. „Ja, już, teraz, natychmiast!” Cóż za paradoks: Bóg rzeczywiście istnieje w człowieku, jest jednak od niego bardziej ludzki. Aż tak stał się człowiekiem, że człowiekowi trudno go znieść. Jest w nim obecny wszędzie i zawsze: podczas zmywania naczyń, w trakcie wymiany świec w samochodzie, gdy myje pupę swego niemowlęcia, wygrzebuje z ziemi dżdżownice na ryby i gdy budzi się pod kroplówką na oddziale intensywnej opieki.

 

---