CHOROBA AUJESZKY
(meningo-encephalitis infectiosa Aujeszky)
wścieklizna rzekoma
Wysoce zaraźliwa choroba wirusowa przebiegająca z ogólnymi objawami u wielu gatunków zwierząt, przy czym Su jest głównym żywicielem.
Występowanie:
- po raz 1-szy 1902 r. Węgry
- obecnie rozpowszechniona na całym świecie
- od lat 70-tych liczne epizootie
- nie jest urzędowo zwalczana
- kraje wolne: Finlandia, Norwegia, Islandia, Wielka Brytania
Etiologia:
- PHV-1 (porcine herpeswirus) rodzina Herpesvidae (DNA)
- oporny na pH 5-11, temp. do 60°C, w temp -10°C → wielomiesięczne przetrwanie wirusa w śród.
- szczególnie niebezpieczny w odpadach poubojowych
- wrażliwy na śr. dezynfekcyjne z wyj. pH 4.5-11,5
- latencja - bytuje w zwojach n. trójdzielnego
- zjadliwość dłuższa w zimie - do 40 dni, gnojowica - 15 tyg., kał - 1 tydz., temp. pokojowa - 1 tydz.
Epizootiologia:
- wrażliwe wszystkie zwierzęta domowe z wyj. Eq (Ca: świąd, Bo, Ov: obj. nerwowe i świąd, Su: brak świądu!)
- lisy, norki
- b. wrażliwe króliki i myszy, nieco oporne szczury
- gł. żywicielem jest Su, zakażenie pozostałych gat. pozostaje w związku z zakażeniami Su tą chorobą
Źródła:
- gł. przenosicielem są inaparentnie zakażone Su, szczególnie po długich transportach, porodach, przenosinach
- wrażliwość zależy od wieku, oporności lub nabytej odporności, ilości i zjadliwości wirusa
- najbardziej niebezpieczne jest przemieszczenie zakażonych bezobjawowo w rejony wolne od PHV-1
- dla zwierząt mięsożernych źródłem są odpady lub mięso zakażonych zwierząt
Wrota:
- p.o. i aerogennie
- także drogą genitalną, akt krycia
- śródmacicznie
- w nosogardzieli wirus namnaża się b. intensywnie
- siewstwo już w okr. inkubacji → wydzieliny górnych dróg oddechowych, śluz, mleko, siara
- w obiekcie: rozprzestrzenia się skokowo, trudno ustalić źródło
Patogeneza:
- replikacja w bł. śluzowej górnych dróg oddech. → bulbus olfactorius → OUN
- zwoje i kom. zwojowe → paralysis bulbaris infectiosa
- O.I. oseski 1 - 4 dni,
starsze 1 - 2 tyg.
- odporność komórkowa po 1 tyg., humoralna po 2 tyg. od zakażenia
- odporność siarowa trwa ok. 6-12 tyg.
- persystencja wirusa w kom. CUN i migdałkach przez całe życie
- działa immunosupresyjnie (limf. T i B)
Wywiad:
- charakter obj. chorobowych
- ilość chorych, podejrzanych i padłych zwierząt
- przebieg i dynamika zachorowań
- obecność i zachorowania innych gat. zwierząt (świąd! - u Su brak)Objawy:
prosięta nowonarodzone i oseski: temp. do 41°C. depresja, zaburzenia nerwowe (drżenia, drgawki, konwulsje), porażenie gardła - chrapliwy kwik, zachłysty, † do 100% (1-2 tyg), 50-70% (4 tydz.)
warchlaki: (4-12 tyg.): obj. podobne lecz mniej ostre, apetyt, wypływ z nosa, kaszel, kichanie, bezgłos, szczękościsk, parcia głową, † 5-40 %
tuczniki: temp., apetytu, wypływ z nosa, kaszel, kichanie, utrudnione oddychanie, osłabienie, pozycja siedzącego psa, czasem obj. nerwowe,
knury, maciory: rzadko obj. nerwowe, kichanie, kaszel, apetytu, 20% roni do 10 dni p.i. (martwe lub zmumifikowane płody), podatność na zakaże bakteryjne (Mycoplasma, Actinobacillus)
AP i HP:
- przekrwienie opon, obrzęk mózgu, płyn w komorach bocznych (ostre nieropne zapalenie mózgu, rdzenia przedłużonego i rdzenia kręgowego (nacieki limfoidalne, zmiany wsteczne neuronów, ciałka wtrętowe typu A)
- matowa skóra
- pienisty wysięk z otworów nosowych, włóknikowe zapalenie gardła, nagłośni, krtani, tchawicy i migdałków,
- śródmiąższowe zapalenie płuc z włóknikowym zapaleniem opłucnej
- nieżytowe zapalenie p. pokarmowego, zawalanie kałem okolicy okołoodbytowej
- białe ogniska martwicowe, wielkości ziarna prosa w wątrobie
- wybroczyny podtorebkowe nerek
- zapalenie m. sercowego
- zmiany nekrotyczne w węzłach chł. podszczękowych i migdałkach (powinowactwo do tk. limfatycznej)
Bad. laboratoryjne:
do badań wirusologicznych pobrać wycinki pluc, śledziony i mózgu w glicerynie. Nie wolno mrozić próbek!
- wykazanie obecności wirusa (najczęściej materiałem jest mózg): hodowle komórkowe - PK, RK → CPE, IF bezpośr.
- bad. serologiczne: SN lub ELISA co 10-14 ani (pobierać surowice gł. od macior najcz. w stadzie podstawowym), PCR
- próba biologiczna na królikach i myszkach (mat. biologiczny - migdałki, mózg, płuca)
D. różnicowa:
- świerzb
- ch. cieszyńska
- paciorkowcowe meningitis
- nietypowy przebieg pomoru
- zatrucie solą
- hypotermia, hypoglikemia
Zapobieganie i zwalczanie:
na podstawie obj. klinicznych i badań serologicznych podział pogłowia Su na:
a) chlewnie wolne od ch. Aujeszki (kat. A)
- nie stwierdza się obj. klinicznych
- wszystkie Su w 3 kolejnych badaniach w ciągu roku są serologicznie (-)
- następne badania 20% loch 1x w roku
- ścisła izolacja i kwarantanna nowo wprowadzonych sztuk (3 tyg.)
b) chlewnie na uzdrawianiu (kat B)
- brak obj. klinicznych
- nie wykonywano szczepień w ostatnich 2 latach
- odsetek sero(+) nie przekracza 30% stada podstawowego i wszystkie sero(+) usuwa się w ciągu 21 dni
- kolejne badania co 1 mies. i usuwanie sero(+)
- gdy wynik (-) jeszcze kolejne 2 badania w odstępie 3 m-cyc) chlewnie izolowane (kat C)
- występują zachorowania na ch. Aujeszki
- odsetek Su sero(+) > 30% stada podstawowego
- wykonywane są szczepienia Su
- nie wykonuje się badań serolog, a Su kierowane są wyłącznie do uboju → wybicie całego stada w małych chlewniach lub program szczepień:
Suivac A - całe stado bez obj. klinicznych, powtórzyć po 21-28 dniach
doszczepianie 2x w roku (wiosna, jesień)
potomstwo macior → szczepienie w 6-8 tyg., powt. po 3 tyg .
- wycofywanie szczepień stopniowe - kolejnymi chlewniami i grupami technologicznymi (groźba ponownego wybuchu po 2-3 latach)
d) w obrocie krajowym i międzynarodowym
- kwarantanna
- 2x bad. serologiczne
e) szczepionki delecyjne G1
- test anamnestyczny
- likwidacja latentnie zakażonych nosicieli
- szczepionka delecyjna z testem ELISA - wirus ma wycięty G1 w szczepionce → bad. serologiczne czy Ig są związane ze szczepieniem czy z zakażeniam naturalnym → te usunąć
- badanie zwierząt i eliminacja sero(+) - małe fermy
- likwidacja fermy - małe fermy
- szybkie odsadzanie prosiąt (3-4 tyg.), łączenie w grupy, bad. serologiczne w 16 tyg. życia, eliminacja sero(+)
- odsadzanie w 4-6 tyg., badanie w 14 tyg. → eliminacja i 16 tyg. → eliminacja