PROGNOZOWANIE I SYMULACJE MIĘDZYNARODOWE
1. Cele i zadania prognostyki międzynarodowej
2. Teoretyczne podstawy prognozowania
3. Ilościowe metody prognozowania
4. Jakościowe metody prognozowania
5. Stosunki międzynarodowe jako obiekt prognoz.
6. Prognoza kształtowania się STM - 2005
7. Prognoza rozwoju technologii do roku 2010 i dalej
8. Teoretyczne podstawy symulacji komputerowej
PROGNOZOWANIE I SYMULACJE MIĘDZYNARODOWE
1. Wykorzystanie pakietu Excel do prognozowania
2. Prezentacja pakietu możliwości Statistica
3. Prognozowanie ilościowe za pomocą Statistica
4. Prognozowanie jakościowe za pomocą Statistica
5. Moduł symulacji procesów pakietu Statistica
6. Rozwiązywanie zadań z zakresu prognozowania
ZALECANA LITERATURA DO PRZEDMIOTU
1. Cieślik M. (2004), Prognozowanie gospodarcze
2. Grabiński T. i inni (1993), Metody prognozowania rozwoju społeczno-gospodarczego
3. Kasperek W., Pelc K. (2002), Wyzwania technologiczne - Prognozy i strategie
4. Raporty Klubu Rzymskiego(1975 - 1986) - Granice wzrostu, Przekraczanie granic, Ludzkość w punkcie zwrotnym
5. Toffler A.H. (1998), Budowa nowej cywilizacji
6. Pawłowski Z.(1997, Prognozy ekonometryczne
7. Welfe A. (1998), Ekonometria. Metody i zastosowania.
8. Zeliaś A. (1997), Teoria prognozy
POJĘCIE PROGNOZY
„Prognozowanie” - przewidywanie przyszłych zdarzeń, którego celem jest:
MECHANIZM PROGNOZY
Prognozowanie - jest oparte na:
PODSTAWY PROGNOZOWANIA
Prognozujemy - że zdarzenie nastąpi ponieważ:
PROGNOSTYKA MIEDZYNARODOWA
PROCES DECYZYJNY (P-D-P)
PROGNOSTYKA MIĘDZYNARODOWA - 1
PM - zajmuje się:
przyszłościowymi, najbardziej prawdopodobnymi kierunkami rozwoju społeczno-
ekonomicznego państw, społeczeństw
oraz globalnymi trendami i ewolucją stosunków międzynarodowych
PROGNOSTYKA MIĘDZYNARODOWA - 2
PM - kreuje najbardziej prawdopodobne
obrazy i scenariusze przyszłości:
jako podstawa procesu decyzyjnego
polityki wewnętrznej i zewnętrznej państw
PROCES DECYZYJNY W STM
PROGNOSTYKA MIĘDZYNARODOWA - 3
PM - pomaga określić:
tendencje i kierunki kształtowania się stosunków międzynarodowych
relacje miedzy państwami, zwłaszcza sąsiadami
zależności między sektorami gospodarczymi, organizacjami międzynarodowymi
PROGNOSTYKA MIĘDZYNARODOWA - 5
PM - to prognozowanie oparte na:
faktach, zdarzeniach, doświadczeniach
uznanych teoriach i metodach naukowych
a nie przepowiadanie przyszłości z kryształowej kuli
MISJA PROGNOSTYKI MIĘDZYNAR.
PM - pozwala łatwiej poruszać się:
rządom, państwom, organizacjom, jednostkom:
1 - w dynamicznej, złożonej strukturze STM
2 - przybliża zamierzone cele
3 - oddala ewentualne zagrożenia
4 - zwiększa ogólnoświatowe bezpieczeństwo
PREKURSOR PROGNOSTYKI MIĘDZYN.
Lata 40 XX w. - Q. Wright
- badał działania państw na arenie między narodowej wykorzystując 2 grupy zmiennych
1 - międzynarodowe możliwości państwa
2 - wewnętrzne, narodowe wartości
WYZWANIA PROGNOSTYKI MIĘDZYN.
Prognozowanie STM jest bardzo trudnym i złożonym procesem badawczym wymagającym:
1 - eksperckiej szerokiej wiedzy ogólnej
2 - intuicji i doświadczenia międzynarodow.
3- dobrej znajomości metod i narzędzi prognostycznych
SZKOŁY PROGNOSTYKI MIĘDZYNAR.
1. Optymiści - zakłada przewidywalność i sterowalność przyszłości np.. ewolucjonizm cykliczny (Gibbon, Kennedy
2. Pesymiści - eksponują ogromną złożoność i dynamikę oraz niemożność sensownego prognozowania
SZKOŁY PROGNOSTYKI MIĘDZYNAR.
Podejście naukowe (umiarkowane) - oparte na naukowych podstawach i sprawdzonych metodach:
rokuje dobre nadzieje na umiarkowane
prognozy i scenariusze rozwoju STM
PODSTAWA PROGNOSTYKI MIĘDZYN.
... budowa wiarygodnych modeli i hipotez rozwoju STM w określonych warunkach:
1 - założenia nt. przyszłych struktur STM
2 - hipotezy nt. ewolucji funkcji i zadań STM
3 - hipotezy nt. stanów i kierunków rozwoju
4 - hipotezy nt. intensywności i dynamiki STM
PARAMETRY PROGNOZY MIĘDZYNAR.
B. ważnym parametrem prognozy STM jest: horyzont przestrzenny i prognostyczny:
HP - lokalne, regionalne, globalne, światowe
HT - krótkookresowe, średniookresowe, długookresowe
STOSOWANE METODY W PROGN. MDZ.
1. Metody intuicyjne (heurystyczne) - metoda delficka, burza mózgów, analogii, scenariuszy
2. Ekstrapolacyjne - oparte na matematycznej analizie trendów zjawisk i procesów
3. Metody komputerowe oparte na modelach symulacji komputerowej
METODY PROGNOZOWANIA
WIARYGODNOŚĆ PROGNOZ MDZYNAR.
Stosowane metody prognozowania STM nie dają dostatecznie wysokiej gwarancji wiarygodności i sprawdzalności prognoz
Pilne potrzeby prognostyki międzynarodowej stawiają przed nauką nowe wyzwania na rzetelne, obiektywne i wiarygodne techniki i narzędzia prowadzenia prognoz.
DZIEDZINY PROGNOSTYKI MDZYNAR.
... dotyczy kształtowania i rozwoju stosunków:
1* - polityczno-społecznych
2 - ekonomiczno-gospodarczych
3 - techniczno-technologicznych
4 - kulturowo-obyczajowych
5 - wojskowo-militarnych
6 - ekologiczno-środowiskowych
PROGNOZA STOSUNKÓW POLIT-SPOŁ.
B. trudną dziedziną jest prognozowanie stosunków polityczno-społecznych bo:
- układ i struktura sił międzynarodowych
- dynamika zdarzeń i zjawisk politycznych
- zmiany ekip rządzących i systemów polit.
- stabilność otoczenia zewnęt. i wewnętrz.
- wariantowość różnych sytuacji i decyzji
INTERDYSCYPLINARNOŚĆ PROGN.MDZYN.
Współczesna PM - prowadzona jest w oparciu o interdyscyplinarne narzędzia i metody badawcze z pogranicza wielu nauk:
- filozofii, socjologii, psychologii, politologii
- ekonomii, geografii, matematyki, statystyki
- teorii zarządzania, cybernetyki, informatyki
POTRZEBA PROGNOZOWANIA - 1
1. ŻYCIE PRYWATNE:
Planowanie wyprawy w góry ( trasa, pogoda, ubiór, ... rezygnacja ? ]
Kariera zawodowa [ kierunek studiów - PG, UG, AMW, AM - jaki rynek pracy ? ]
Lokacja oszczędności [ nieruchomości, inwestycje, giełdy, banki ... ? ]
POTRZEBA PROGNOZOWANIA - 2
2. BIZNES:
Jaki będzie poziom inflacji - podział zysków ( dywidenty, inwestycje, lokaty, rozwój ? ]
Jaki będzie poziom sprzedaży - poziom produkcji, plan zaopatrzenia, marketing ? ]
Nowe technologie [ zakup licencji, nowy produkt, likwidacja firmy ... ? ]
POTRZEBA PROGNOZOWANIA - 3
3. SZKOLNICTWO:
Liczba kandydatów na studia ( kierunki, specjalności, egzaminy, świadectwa ... ? ]
Popularność kierunków studiów [ teologia ekonomia, psychologia, informatyka ... ? ]
Promocja uczelni [ poziom nauczania, lepsza kadra, więcej osobistości ... ? ]
POTRZEBA PROGNOZOWANIA - 4
4. SAMORZĄD LOKALNY:
Lokalizacja sieci handlowej { jakie sklepy, w jakich punktach, jaki czynsz ... ? }
Zagospodarowanie przestrzenne { domy, sklepy, usługi, komunikacje, parki ... ? }
Turystyka i rekreacja { branże, promocja, inwestycje, drogi, ekologia ... ? }
POTRZEBA PROGNOZOWANIA - 5
5. NOWY RZĄD:
Polityka zagraniczna { wobec sąsiadów, sojusze i koalicje, obsada placówek ... ? }
Polityka społeczna { bezrobocie, opieka socjalna, oświata ... ? }
Podział dochodu narodowego { wg branż, komu zabrać aby innym dać ... ? }
POTRZEBA PROGNOZOWANIA - 6
6. ŚWIAT:
Rejony zapalne { Bliski Wschód, Azja Południowa, Europa Środkowa ... ? ]
Klęski głodu i nieurodzaju { Afryka Centralna, Chiny, Indie ... ? ]
Zagrożenia ekologiczne { powietrze, gleba, woda, miasta, transport, przemysł ... ? ]
POJĘCIE PROGNOZY - PRZEWIDYWANIE
PRZEWIDYWANIE ( przyszłości ):
wnioskowanie o zdarzeniach nie znanych na podstawie zdarzeń znanych
Zdarzenia nieznane należą:
bądź do przyszłości,
bądź do przeszłości
POJĘCIE PROGNOZY - PRZEWIDYWANIE
PRZEWIDYWANIE PRZYSZŁOŚCI:
Racjonalne ( wnioskowanie logiczne od przesłanek, faktów ... do interpretacji, konkluzji, teorii, hipotez ]
Nieracjonalne [ brak przesłanek, np. wróżby proroctwa, czary ... wiara - prekognicja (widzenie przyszłości ]
PRZEWIDYWANIE RACJONALNE
Zdroworozsądkowe - oparte na doświadczeniu, wiedzy potocznej, autopsji, przypadkach życiowych
Naukowe - w procesie wnioskowania korzystamy z dorobku nauki, znanych reguł, praw naukowych, narzędzi, metodologii ...
POJĘCIE PROGNOZY
Naukowe ... bo korzysta się z dorobku nauki, metodologii, teorii, reguł, danych ....
Oparte na aktualnych prawdach, dowodach, wynikach, osiągnięciach ...
DEFINICJA PROGNOZY WG CZERWIŃSKIEGO
DEFINICJA PROGNOZY WG HELLWIGA
DEFINICJA PROGNOZY
Sąd o następujących własnościach:
1 - sformułowany z wykorzystaniem dorobku nauki
2 - odnoszący się do określonej przyszłości
3 - weryfikowany empirycznie
4 - niepewny, ale akceptowany
PROGNOZA - ASPEKTY
1. Prognoza odnosi się do określonego obiektu, układu, systemu ... kraj, region, firma, człowiek, społeczeństwo ...
2. W obiektach zachodzą zjawiska, procesy ... gospodarcze, społeczne, fizyczne, polityczne
3. Zjawiska opisujemy przy pomocy zmiennych: - ilościowych i jakościowych
ZŁOŻONOŚĆ PROGNOZY
1. Jeśli do opisu prognozy wystarczy jedna zmienna ... to mówimy o zjawiskach prostych
2. Gdy do opisu prognozy potrzeba więcej zmiennych mówimy o zjawiskach złożonych
NIEPEWNOŚC PROGNOZY - 1
Prognoza jako zdanie w sensie logiki ...jest zdaniem fałszywym lub prawdziwym
- wartość logiczna tego zdania jest faktem obiektywnym
- przekonanie człowieka o prawdziwości jest kategorią subiektywną
Prognozą są zdanie co do których przekonanie jest niestanowcze - niepewne
NIEPEWNOŚC PROGNOZY - 2
1. Prognozy dotyczące zjawisk fizycznych są stosunkowo pewne, gdyż oparte na naukowych podstawach
2. Najbardziej skomplikowane są prognozy w zakresie zjawisk społecznych - gospodarcze, socjologiczne, psychologiczne ... (ogromna siec powiązań ... także natury biologicznej, chemicznej, fizycznej ....
NIEPEWNOŚC PROGNOZY - 3
Same prognozy społeczne ..., stanowią zjawiska społeczne, gdyż:
1 - ludzie mogą celowo oddziaływać na prognozy
2 - prognozy mogą wpływać na badane zjawiska np., prognozy gospodarcze - wykup towarów
Prognozy polityczne - szanse wyborcze
Efekt Edypa - zabił ojca, którego nie znał, bo ojciec go wyrzucił, gdyż znał prognozę że syn go zabije
CELE PROGNOZOWANIA
... Głównym celem prognozowania społecznego jest wspomaganie procesów decyzyjnych ...
Funkcja percepcyjna - działanie które przygotowuje inne działanie
Prognosta opracowuje prognozy dla podmiotu podejmującego decyzje - decydenta
ŚWIATOWE - CELE PROGNOZOWANIA
ŚWIAT nie ma centralnego decydenta
1 - nie istnieje zarząd świata
2 - istnieje tylko ludzka społeczność
3 - wiele problemów ma charakter globalny
4 - konieczne są instytucje ponadnarodowe ...
INSTYTUCJE ŚWIATOWE - 1
1 - Organizacja Narodów Zjednoczonych
2 - Światowa Organizacja Zdrowia
3 - Światowa Organizacja Handlu
4 - Unia Europejska
5 - Klub Rzymski
6 - Czerwony Krzyż (Półksiężyc, Lew, Słońce ... ]
POLSKIE INSTYTUCJE PROGNOZUJĄCE
1 - Rządowe Centrum Studiów Strategicznych
2 - Główny Urząd Statystyczny
3 - Instytut Meteorologiczny
3 - Instytut Spraw Międzynarodowych
4 - wyższe uczelnie, placówki naukowo-badawcze
*** Komitet Badań i Prognoz - „Polska XXI”
EUROPEJSKIE INSTYTUCJE PROGNOZUJĄCE
Francja - Narodowy Instytut Statystyki i Studiów Ekonomicznych
Holandia - Centralne Biuro Planowania
Japonia - Instytut Badań Gospodarki Narodowej Mitsubishi Research Institute
USA - RAND Corporation
FUNKCJE PROGNOZY WG CELU ..
FUNKCJA PERCEPCYJNA PROGNOZY
- wspomaganie procesów decyzyjnych
- przygotowywanie innych działań
- prognozy dla podmiotu decyzyjnego
FUNKCJA AKTYWIZUJACA PROGNOZY
- pobudzanie do podejmowania działań sprzyjających realizacji prognozy
1. Prognozy badawcze - rozpoznanie przyszłości i ukazanie wielu wariantów i konsekwencji
2. Prognozy ostrzegawcze - przewidywanie zdarzeń niekorzystnych dla odbiorcy prognozy
FUNKCJA INFORMACYJNA PROGNOZY
- przygotowanie społeczeństwa do spodziewanych zmian
Niektóre prognozy mogą:
- wywołać niepokoje społeczne
- nastroje euforii i radości
- wróżby i proroctwa (Nostrodamus)
PARAMETRY PROGNOZY
1. Zmienne prognostyczne (niezależne)
2. Zmienna prognozowana (zależna)
3. Horyzont prognozy
4. Dopuszczalność prognozy
5. Błąd prognozy
* reguła, model prognozy, metody prognozowania
KLASYFIKACJA PROGNOZ
PROGNOZY ILOŚCIOWE
... Gdy stan zmiennej prognozowanej można wyrazić liczbą:
Punktowa - zmienna przyjmuje określoną wartość
Przedziałowa - zmienna w przedziale liczbowym
PROGNOZY JAKOŚCIOWE
... Gdy prognozowane zdarzenie jest stanem zmiennej jakościowej, opisanym w kategoriach wartościujących ...
Zmiany jakościowe mogą być konsekwencją zmian ilościowych
PROGNOZA KRÓTKOOKRESOWA
1. Krótki horyzont prognostyczny
2. Najbardziej wiarygodna
3. Zachodzą tylko zmiany ilościowe
4. Sterowanie mało skuteczne
Firma: 2-3 miesiące, .
Państwo: 1 rok .
Meteorologia: 24 godz .
PROGNOZA ŚREDNIOOKRESOWA
1. Dłuższy horyzont prognostyczny
2. Mniej wiarygodna
3. Zachodzą zmiany ilościowe
4. Możliwość zmian jakościowych
5. Sterowanie bardziej skuteczne
PROGNOZA DŁUGOOKRESOWA
1. Długi horyzont prognostyczny
2. Ograniczona wiarygodność
3. Zmiany ilościowe prowadzą do ... zmian jakościowych
5. Sterowanie w pełni skuteczne
BŁĄD PROGNOZY
Błąd prognozy (ε):
ε = Y - X, ε% = (Y-X) / X ?100%
Y - wartość zmiennej prognozowanej
X - rzeczywista prognoza zmiennej
.... Jak duże jest odchylenie prognozy od rzeczywistej wartości zmiennej
BŁĄD PROGNOZY - EX POST
Błąd prognozy ex post:
- po upływie czasu, gdy znana jest realizacja zmiennej prognozowanej na ten czas
- błąd ex post określa trafność prognozy
BŁĄD PROGNOZY - EX ANTE
Błąd prognozy ex ante:
- przed upływem czasu, w momencie wyznaczenia prognozy, gdy nie jest znana realizacja zmiennej prognozowanej
- błąd ex post określa dopuszczalność prognozy
- może być tylko szacowany (bo nieznana ...
ETAPY PROGNOZOWANIA
Sformułowanie zadania prognostyczn.
Określenie przesłanek prognostycznych
Przygotowanie danych prognostycznych
Wybór metody prognozowania
Konstrukcja i wyznaczenie prognozy
Ocena dopuszczalności (błedu) progn.
Weryfikacja prognozy
Prognozowanie Stosunków Międzynarodowych
T. „Pojęcie, cele i metody prognozowania”. Notatki z wykładów - K.F.