Bezdomność - w ujęciu socjologicznym to problem społeczny (zjawisko społeczne), charakteryzujący się brakiem miejsca stałego zamieszkania (brakiem domu).

Bezdomność w ujęciu psychologicznym to kryzysowy stan egzystencji osoby nie posiadającej faktycznego miejsca zamieszkania, pozbawionej środków niezbędnych do zaspokojenia elementarnych potrzeb, trwale wykorzenionej ze środowiska w wyniku rozpadu więzi społecznych i akceptującej swoją rolę społeczną. Jako stan ewidentnej i trwałej deprywacji potrzeb mieszkaniowych, w sytuacji, gdy dotknięta bezdomnością osoba nie jest w stanie jej zapobiec, wiąże się z poważnym upośledzeniem psychicznego i społecznego funkcjonowania człowieka.

Natura bezdomności wyklucza zamkniętą i jednoznaczną klasyfikację jej przyczyn, ponieważ doprowadza do niej cały zespół nakładających się na siebie sił sprawczych, zespół postaw, zachowań determinowanych predyspozycjami osobowościowymi, którym sprzyjają sytuacje społeczne i sposób funkcjonowania służb socjalnych.

Czym jest bezdomność...?

Nie ma jednej uznanej definicji bezdomności. Określa się m.in. bezdomność jako sytuację osób, które w danym czasie nie posiadają i własnym staraniem nie mogą zapewnić sobie takiego schronienia, które mogłyby uważać za swoje i które spełniałoby minimalne warunki, pozwalające uznać je za pomieszczenie mieszkalne. Bezdomność jest określana również jako względnie trwała sytuacja człowieka pozbawionego dachu nad głową albo nieposiadającego własnego mieszkania.

Istnieje również definicja prawna zawarta w "Ustawie o pomocy społecznej", zgodnie z którą, za osobę bezdomną uważa się osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowaną na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych, a także osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym i zameldowaną na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania.

Bezdomność jest zjawiskiem społecznym, niepoddającym się opisowi w kategoriach czysto prawniczych. Ani formalne prawo do zamieszkania w danym lokalu ani brak tego prawa nie przesądzają bowiem kwestii bezdomności. Możliwe są sytuacje, gdy konflikty rodzinne uniemożliwiają faktyczne współzamieszkiwanie w lokalu, w którym jest się zameldowanym, lub też zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych pomimo braku zameldowania i formalnego prawa do zamieszkiwania w danym lokalu.

Brak domu uniemożliwia normalny rozwój człowieka, wpływa negatywnie na stan zdrowia psychicznego i fizycznego, uniemożliwia rozwijanie aspiracji kulturowych, regenerację sił i wypoczynek. Deprywacji zatem podlegają nie tylko szeroko rozumiane potrzeby mieszkaniowe, ale właściwie wszystkie poziomy potrzeb, począwszy od najbardziej podstawowych potrzeb fizjologicznych, skończywszy zaś na potrzebie samorealizacji.

Na podstawie genetycznego podłoża wyróżniamy

bezdomność z wyboru- Bezdomnym z wyboru

zostaje człowiek, który bez przymusu podejmuje decyzję opuszczenia własnego

domu i staje się włóczęgą. Nikt nie zmuszał go do takiego kroku. Jest to jego

świadomy wybór takiego stylu życia.

bezdomność z konieczności- opuszczenia własnego kraju - uchodźstwo.

Emigracja „w ciemno” często kończy się tym, że nie posiadamy warunków bytowych,

które gwarantowałyby nam godziwe życie. Wyrzucenie z mieszkania.

Na podstawie sytuacji faktycznej i stosunku do niej wyróżniamy

bezdomność sensu stricte (jawna, rzeczywista)- Określa ona faktyczny stan w jakim znajduje się bezdomny. Zjawisko bezdomności

sensu stricto zachodzi w chwili, gdy mamy do czynienia z brakiem własnego

mieszkania lub jakiegokolwiek lokum spełniającego podstawowe warunki bytowe.

Bezdomność tego rodzaju jest sytuacją ekstremalną. Właściwością jej jest brak

miejsca zamieszkania (choćby zastępczego) oraz to, że odnosi się do ludzi

zwanych w gwarze subkultur „gigantami”. Chodzi tu o ludzi, którzy stali się

włóczęgami z własnego wyboru lub też skłoniły ich do tego okoliczności. Zauważa

się w ich nastawieniu pozorną akceptację sytuacji. Często akceptacja jest

autentyczna. Wśród osób tych spotyka się wiele dotkniętych chorobami natury

psychosomatycznej oraz tak zwanych dewiantów. Specjaliści określają ich jako

ludzi zdegenerowanych i podatnych na patologie. Pomóc im można jedynie

doraźnie.

bezdomność sensu largo (utajona, społeczna)- to zjawisko, o którym mówić możemy jako o bezdomności ukrytej. Określamy je mianem bezdomności społecznej. Odnosi się do osób, których warunki mieszkaniowe zostały określone jako niespełniające minimalnych wymagań uwarunkowanych kulturowo usprawiedliwionymi aspiracjami. Osoby dotknięte tym zjawiskiem mogą odczuwać niedogodności jako dyskomfort. Sytuacja mieszkaniowa budzi w nich uczucie protestu.

Zjawisko bezdomności tak właśnie ujęte obejmuje mieszkańców tak zwanych slumsów, pensjonariuszy różnego

typu zakładów opieki społecznej, lokatorów kwater zastępczych, których

powierzchnia i wyposażenie nie odpowiada przyjętym standardom oraz mieszkańców

budynków bliskich wyburzeniu czyli ruder. Wszystkie wymienione przypadki

stanowią specyficzne warunki życia, które odbiegają nie tylko od komfortowych

ale i od podstawowych. Ludzie żyjący w takich warunkach doświadczają długotrwałej nędzy. Nawet mając

mieszkanie mogą je łatwo stracić. Żyją w ciągłym stresie i poczuciu niepewności

o swoją przyszłość.

Przyczyny bezdomności jako zjawiska społecznego wiązane są także:

• ze zmianami demograficznymi,

• z ruchliwością społeczną,

• z recesja gospodarczą i sprzężonym z nią bezrobociem oraz ubożeniem społeczeństwa,

• z niedowładem polityki mieszkaniowej,

• kurczeniem się komunalnych zasobów mieszkaniowych,

• brakiem lokali zastępczych,

• wzrostem cen mieszkań czynszowych,

• z redukcją nakładów państwa na pomoc społeczną,

• z dysfunkcjonalnością instytucji opiekuńczo-resocjalizujących i karnych

Przyczyny bezdomności jako cechy położenia społecznego związane są:

• z patologiami

• z zaburzeniami psychicznymi

• z konfliktami na tle obyczajowym i odtrąceniem niesamodzielnych członków rodziny

Klasyfikacja przyczyn bezdomności wg podziału Eugeniusza Moczuka

Wyróżnia on przyczyny wynikające:

1. z sytuacji społeczno-ekonomicznej kraju, w tym wzrostu bezrobocia, postępującej likwidacji hoteli robotniczych, braku miejsc w szpitalach, zakładach opiekuńczych, domach pomocy społecznej, braku opieki nad wychowankami domów dziecka po ukończeniu 18 lat, braku ośrodków dla nosicieli wirusa HIV,

2. z sytuacji prawnej, polegającej na możliwości wyeksmitowania lokatora "donikąd" za zaległości w opłatach czynszowych,

3. z przyczyn związanych z patologiami, w tym z powodu alkoholizmu, przestępczości, odrzucenia lub braku opieki ze strony najbliższych, rozwodu lub trwałego rozpadu więzi formalnych lub nieformalnych, prostytucji kobiet, przemocy w rodzinie,

4. z przyczyn natury socjopsychologicznej, w tym świadomego wyboru innego sposobu życia, odrzucenia obowiązującego systemu wartości,

5. przyczyn osobowościowych, w tym poczucia niższości, osamotnienia, wstydu, przekonania o złej naturze świata i ludzi.

Wśród przyczyn leżących po stronie samych bezdomnych E. Moczuk wymienia:

1. czynniki związane z zakłóconym procesem socjalizacji w grupach pierwotnych, w tym złego przygotowania do samodzielnego życia, brakiem możliwości samodzielnego mieszkania, niemożnością zamieszkania z najbliższymi po rozwodach, separacjach, powrotach z więzienia,

2. przyczyny związane z nieumiejętnością przystosowania się do sytuacji społeczno-ekonomicznej, w tym poddawanie się przedmiotowemu traktowaniu przez pracodawców, brakiem możliwości zatrudnienia się za godziwą płacę,

3. przyczyny związane z nieprzystosowaniem się do sytuacji obyczajowo-kulturowej, w tym traktowanie współmałżonków jako własności, rozwody, niełożenie na rodzinę,

4. przyczyny związane z piciem i nadużywaniem alkoholu.

Powody bezdomności według materiałów rządowych

- rozpad rodziny,

- eksmisja,

- powrót z zakładu karnego bez możliwości zamieszkania,

- brak stałych dochodów,

- przemoc w rodzinie,

- brak tolerancji społecznej,

- uzależnienia,

- likwidacja hoteli pracowniczych,

- opuszczenie domu dziecka,

- powrót ze szpitala psychiatrycznego.

Skala zjawiska:

Liczbę osób bezdomnych określa się od 30 do nawet 300 tysięcy. Jedynym miarodajnym źródłem wiedzy w tym zakresie jest liczba osób, którym formalnie udzielona została pomoc przez ośrodki pomocy społecznej. Liczba ta ulega okresowym zmianom, oscylując wokół wartości 30 tysięcy. W 2002 roku liczba ta wyniosła 31 382 osoby.

Natomiast ze sprawozdań nadsyłanych przez organizacje pozarządowe do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, w związku z udzieloną dotacją na pomoc osobom bezdomnym wynika, iż udzielają one pomocy ok. 80-130 tys. osobom. Szacunkowe dane określające liczbę bezdomnych na 300 tysięcy pochodzą od Stowarzyszenia Monar.

Rozbieżności te wynikają z faktu, iż część osób bezdomnych uzyskuje pomoc z kilku źródeł, co powiększa ogólną liczbę osób objętych pomocą. Nie wszyscy zgłaszający się po pomoc żywnościową i medyczną a deklarujący się jako osoby bezdomne są sprawdzani, co również zawyża statystyki. W dodatku bezdomni, częściej niż inne grupy, przemieszczają się po kraju, bądź nie korzystają z oferowanych oficjalnie form pomocy, co dodatkowo utrudnia ich ewidencję. Bezdomni zostali objęci Spisem Powszechnym w 2002 roku, jednak zapewne uzyskane dane nie będą ścisłe - letnia pogoda nie sprzyjała gromadzeniu się bezdomnych w miejscach, w których łatwo byłoby dokonać spisu (np. dworce, noclegownie).

O randze bezdomności wśród problemów społecznych decydują nie tylko trudne do uchwycenia parametry ilościowe, ale również dynamika zjawiska i zmiany w strukturze populacji. Syntetyczne opracowania z dziedziny polityki społecznej podkreślają narastające tempo zjawiska, wykraczanie jego zasięgu poza grupy i środowiska tradycyjnie kojarzone z bezdomnością.

Współczesne formy bezpośredniej pomocy dla bezdomnych oparte są na systemie różnych pod względem przeznaczenia, organizacji wewnętrznej, zasad finansowania, statusu prawnego instytucji:
1. zakłady dysponujące kwaterami zastępczymi dla grup bezproblemowych;

2. zakłady długoterminowego pobytu dla wyselekcjonowanych kategorii bezdomnych z programami pomocy dostosowanej do ich specjalnej sytuacji;

3. zakłady poprzestające na zapewnieniu noclegu z pomocą ograniczona do podstawowych potrzeb biologicznych.

Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, pomoc bezdomnym należy do zadań własnych gminy. Pomoc ta może mieć formę udzielenia schronienia, posiłku, ubrania, a także zasiłku celowego na leczenie. Gminy mogą zlecać wykonywanie tych zadań organizacjom pozarządowym.

Problem bezdomności został uznany za na tyle poważny, że w 2000 roku w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej opracowano resortowy Program "Bezdomność", w którym zostały uwzględnione działania o charakterze:

- profilaktycznym - zapobiegające utrwalaniu się i poszerzaniu zjawiska bezdomności, skierowane do najbardziej zagrożonych bezdomnością grup społecznych

- osłonowym - zapobiegające degradacji biologicznej i społecznej osób bezdomnych z zastosowaniem standardowych rodzajów i form świadczeń pomocy społecznej oraz podstawowych elementów pracy socjalnej

- aktywizującym, zmierzające do wyprowadzania z bezdomności konkretnych osób i grup społecznych, rokujących perspektywy przezwyciężenia tej sytuacji.

Dzień Ludzi Bezdomnych - nieformalne polskie święto obchodzone 14 kwietnia, którego istnienie zainicjował twórca stowarzyszenia Monar i Ruchu Wychodzenia z Bezdomności Markot - Marek Kotański. Święto to jest obchodzone poprzez organizowanie rozmaitych akcji pomocy ludziom bezdomnych, oraz akcje informacyjne mające zwrócić uwagę całego społeczeństwa na problemy ludzi bezdomnych.

Pierwsza edycja Dnia Ludzi Bezdomnych miała miejsce 14 kwietnia 1996 r. Pomysłodawcą ustanowienia Dnia Ludzi Bezdomnych był Krzysztof Cybruch, wieloletni szef zespołu promocji i obsługi merytorycznej przewodniczącego Monaru, nieformalny rzecznik prasowy Marka Kotańskiego. Krzysztof Cybruch był także kanclerzem kapituły honorowego tytułu "Przyjaciel Ludzi Bezdomnych", wyróżnienia, którego formułę opracował.

HOUSING FIRST

- popularna metoda wśród instytucji zajmujących się zwalczaniem bezdomności

- priorytetem jest pomoc w ustabilizowaniu sytuacji mieszkaniowej

STREETWORKING

W ramach projektu, Agenda Bezdomności - Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy, pod koniec października 2007 w Trójmieście rozpoczęli pracę streetworkerzy. Dla wielu osób nazwa ta brzmi obco, dlatego też warto przyjrzeć się temu zawodowi, którego specyfika jest jeszcze w Polsce mało znana. Streetwork w dosłownym tłumaczeniu to praca na ulicy, praca uliczna. Jest to specyficzny sposób, metoda mająca na celu dotarcie do konkretnej grupy odbiorców poprzez bezpośrednie spotkanie w miejscach najczęściej przez nich odwiedzanych. Streetwork jest formą pracy socjalnej polegającą na pracy z podopiecznymi w ich środowisku. W Polsce metodą streetworkingu zajmuje się niewiele organizacji, ale już dostrzeżono ogromne korzyści wynikające ze specyfiki tej metody.

MOPS

„Moje Mieszkanie”

Nowatorski program pracy z osobami bezdomnymi „Moje mieszkanie” ma na celu usamodzielnienie osób bezdomnych poprzez pomoc w wyposażeniu i utrzymaniu mieszkania oraz nabyciu niezbędnych umiejętności koniecznych do samodzielnego funkcjonowania w środowisku lokalnym.

Adresatami programu są osoby bezdomne, umieszczone w latach 2002-2004 na liście osób oczekujących na lokale mieszkalne z zasobu gminy.

Osoby zakwalifikowane do programu zobowiązują się do systematycznego oszczędzania co miesiąc kwoty ustalonej z pracownikiem socjalnym i odkładania jej na otwartym koncie oszczędnościowym w celu zapewnienia możliwości współudziału w wyposażeniu mieszkania.

Celem programu jest:

nabycie umiejętności oszczędnego gospodarowania posiadanymi zasobami finansowymi i materialnymi, zawierania umów zapewniających prawidłowe funkcjonowanie mieszkania,

wyrobienie nawyku regularnego i terminowego dokonywania opłat związanych

z utrzymaniem mieszkania oraz wzrost orientacji w zakresie potrzeb jego wyposażenia,

zwiększenie umiejętności prawidłowego komunikowania się w urzędach, instytucjach oraz środowisku zamieszkania,

podniesienie świadomości w zakresie zdrowotnym,

wyrobienie i utrzymanie nawyków związanych z higieną osobistą oraz czystością

w mieszkaniu.

Pogotowie Interwencji Społecznej (PIS)

Pogotowie powstało w sierpniu 1995 roku po uzyskaniu lokalu w pobliżu Dworca Centralnego w Warszawie (prawdopodobnie największego skupiska bezdomnych w Polsce). Jest to placówka eksperymentalna, uzupełniająca działania schronisk i ośrodków pomocy społecznej. Pogotowie pomaga nie tylko ludziom bezdomnym. Poprzez system psycho- i socjotechnicznych działań opiekuńczych pracownicy PIS-u dążą do jak największego usamodzielnienia człowieka. Oznacza to zachęcenie go do wykorzystania własnych uzdolnień i podjęcia trudu samodzielnej egzystencji społecznej, pomoc w wyjściu z apatii, bierności i życiowej niesamodzielności. Pogotowie prowadzi doraźne ratownictwo społeczne, polegające na tzw. pierwszej pomocy socjalnej w sytuacjach bezpośrednio zagrażających egzystencji człowieka (np. brak jakichkolwiek środków utrzymania, odzieży, dokumentów, noclegu). PIS gromadzi dane i dokumentację swoich podopiecznych (karta usług PIS, kwestionariusz wywiadu, pisma interwencyjne itp).

Fundacja Pomocy Wzajemnej "BARKA"

W 1989 r. powstał pierwszy Dom Wspólnoty Barka we Władysławowie. Obecnie istnieje 20 Wspólnot Barki w całym kraju. Od 1999 r. działa w Poznaniu Szkoła Barki im. Ch. H. Kofoeda, a od 1999 - Regionalny Ośrodek Socjalno-Edukacyjny na rzecz Wsi w Chudopczycach k/Pniew.

Fundacja Barka jest organizacją pozarządową, której celem jest zapewnienie szansy odbudowy życia przez stworzenie programu pomocy wzajemnej dla tych, którzy nie znajdują miejsca w społeczeństwie.

Działalność “Barki” opiera się przede wszystkim na czterech programach. Pierwszy z nich zakłada tworzenie Domów Wspólnot Barki, gdzie odbudowa struktur psychicznych i moralnych osób odrzuconych społecznie jest najważniejszym celem. Wspólnota liczy 500 osób, z tego ok.40 wyszło z bezdomności, a kilkanaście ma stałe zameldowanie. W maju 2000 roku został otwarty nowy Dom w Chudopczycach k/Pniew.

Drugi program zajmuje się edukacją osób odrzuconych społecznie.

W ramach trzeciego programu tworzone są nowe miejsca pracy dla osób długotrwale bezdomnych i bezrobotnych. Do tej pory udało się pomóc 50 osobom. Stworzone zostały warsztaty, gospodarstwa, a także sklepy z odnowionymi przez podopiecznych meblami i całym wyposażeniem mieszkań.

Czwarty program obejmuje adaptację i budownictwo socjalne.

Caritas Polska

Pomoc Caritas Polska przybiera różne formy. Między innymi prowadzi ona 11 schronisk dla bezdomnych. Są to głównie schroniska dla mężczyzn. Tylko dwa z nich (warszawskie i toruńskie) mają charakter noclegowni. Udziela się tu schronienia tylko na pewien czas i próbuje usamodzielniać podopiecznych. Pensjonariusze z reguły otrzymują wyżywienie. Ponadto oferuje im się różnego typu pomoc terapeutyczną, zwłaszcza antyuzależnieniową. Pobyt w schronisku bywa odpłatny, są to jednak kwoty symboliczne.

Ponadto Caritas prowadzi łaźnie dla bezdomnych (w Toruniu i Kaliszu) oraz dom dziennego pobytu dla bezdomnych (w Olsztynie).

Najbardziej rozpowszechnionymi placówkami Caritas są kuchnie, wydające w określonych godzinach gorące posiłki. Z reguły spożywa się je w stołówce, choć bywają kuchnie gotujące tylko "na wynos" lub rozwożące posiłki niedołężnym podopiecznym do domów (tzw. "kuchnie na kółkach").

We wszystkich niemal diecezjalnych centralach Caritas, a także w bardzo wielu parafiach w tzw. punktach socjalnych można uzyskać w określonych godzinach i pod pewnymi warunkami doraźną pomoc materialną. Działając na bazie lokalnego magazynu wydają one żywność, używaną odzież lub sprzęty oraz inne artykuły pochodzące od indywidualnych dawców lub firm. Sporadycznie udzielają też wsparcia finansowego, np. w postaci pokrycia rachunków za gaz, elektryczność czy leki.

Stowarzyszenie Pomocy Bezdomnym

Stowarzyszenie zostało zarejestrowane w 1991 r. Zajmuje się ochroną godności bezdomnych, niesieniem pomocy w zaspokojeniu ich podstawowych potrzeb życiowych, a gdy to możliwe - pomocą w powrocie do życia w społeczeństwie.

Prowadzi także starania o przekształcenie systemu pomocy społecznej w zakresie ochrony bezdomnych. Publikuje opracowania, organizuje szkolenia i konsultacje. Prowadzi wykłady na temat bezdomnych dla studentów oraz gremiów zainteresowanych tą problematyką.

Przy Stowarzyszeniu działa Warszawskie Pogotowie Interwencji Społecznej, które udziela pomocy doraźnej bezdomnym i długofalowego wsparcia w wychodzeniu z bezdomności.

Stowarzyszenie MONAR

Stowarzyszenie zostało zarejestrowane w 1989 roku.. Stowarzyszenie prowadzi również program “Street Workers”, organizuje szkolenia, konferencje i seminaria oraz współpracuje z mediami. Wszystko po to, aby integrować lokalne środowiska dla przeciwdziałania patologii.

W ramach Stowarzyszenia, ok. 1992 roku, zaczęły powstawać tzw. MARKORT-y. Są to schroniska dla bezdomnych. Pierwsze i największe mieści się przy ul. Marywilskiej 44 w Warszawie. Przebywający tam bezdomni mają obowiązek pracy i całkowitej abstynencji. Część mieszkańców pracuje poza ośrodkiem, a część na jego terenie. Sami gotują, sprzątają, budują różne obiekty przeznaczone od wspólnego użytku. Na terenie ośrodka funkcjonuje także mały szpital.

Obecnie w całej Polsce jest ponad 70 placówek MARKOTU.

W Polsce pomocy

osobom bezdomnym udzielają instytucje administracji rządowej i samorządowej,

instytucje publiczne oraz organizacje pozarządowe.

Do pomocy społecznej instytucjonalnej

zobligowane są:

- Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej,

- wojewódzkie zespoły polityki społecznej,

- administracja samorządowa,

- służba zdrowia,

- policja (agendy opiekuńcze i prewencyjne).

Do grupy organizacji pozarządowych

świadczących pomoc bezdomnym należą następujące placówki:

A. wyznaniowe:

- Towarzystwo Pomocy im. Brata Alberta,- Pomimo tego, iż bezdomność nie była „zauważana” przez państwo, już w 1978 roku dzięki konsekwencji i pomocy Zakonu Orionistów powstał tzw. Dom Przyjaźni, w późniejszym okresie nazwany Schroniskiem im. Brata Alberta. Dom daje schronienie zwolnionym z zakładów karnych, alkoholikom, chorym, a także osobom z niegroźnymi społecznie zaburzeniami psychicznymi. Bezdomni uczą się życia we wspólnocie. Obowiązkiem mieszkańców jest zdobywanie środków na utrzymanie, wnoszenie opłat za pobyt oraz bieżące omawianie problemów podczas spotkań grupowych i pomoc w ich rozwiązywaniu. Schronisko staje się prawdziwym domem. Miejscem, gdzie jak w rodzinie, człowiek uczy się życia. Każdy pensjonariusz pełni tu określoną rolę, więc wytwarza się społeczność terapeutyczna. W działaniach codziennych pasja i intuicja pierwszych organizatorów została uzupełniona wiedzą i doświadczeniem pedagoga resocjalizacyjnego. Warszawski Dom Przyjaźni stał się zaczątkiem pierwszego Koła Terenowego Towarzystwa Pomocy im. Brata Alberta.

Towarzystwo Pomocy im. Brata Alberta jest niezależną, katolicką organizacją dobroczynną działającą od 1981 roku. Jest jedną z pierwszych i największych w Polsce organizacji pozarządowych pomagających bezdomnym. Celem Towarzystwa jest niesienie pomocy osobom bezdomnym i ubogim - w duchu patrona, św. Brata Alberta. Obecnie Towarzystwo ma swoje placówki w całej Polsce i zrzesza 2500 członków zorganizowanych w 51 kołach. Każde koło stara się zorganizować schronisko, kuchnię lub inną formę pomocy ludziom bezdomnym i ubogim. Do zadań Towarzystwa należy organizowanie opieki i pomocy dla osób samotnych (odwiedzanie w domu, zakupy, załatwianie spraw w urzędach), udzielanie pomocy prawnej, współdziałanie z terenowymi organami władzy i administracji państwowej, instytucjami społecznymi i kościelnymi. Towarzystwo gromadzi także środki pieniężne na potrzeby podopiecznych, udziela pomocy materialnej i żywnościowej rodzinom najuboższym, wielodzietnym, a także niekiedy opłaca kursy zawodowe.

- Wspólnota Katolicka „Chleb Życia”,

- Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia,

- Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Miłości,

B. świeckie:

- Młodzieżowy Ruch na Rzecz Przeciwdziałania Narkomanii

„Monar”:

- Stowarzyszenie Pomocy Bezdomnym,

- Fundacja SOS.

Z uwagi na niedobór schronisk dla

bezdomnych organizacje dysponujące miejscami współdziałają ze sobą. Polega to

wymianie informacji o posiadanych miejscach co w sytuacji przepełnienia danego

ośrodka pozwala na skierowanie bezdomnego do innej, dysponującej wolnym

miejscem placówki.

- domy aktywizacji

życiowej, które przeznaczone są dla osób bezdomnych z konieczności, które

jednak wykazują chęć do pracy,

- schroniska

przejściowe, przeznaczone dla ludzi oczekujących na miejsce w domach

pomocy społecznej,

- domy samotnej matki,

przeznaczone dla kobiet odrzuconych przez rodzinę, spodziewających się dziecka

bądź też posiadających dziecko.

Do grupy placówek świadczących pomoc

doraźną zalicza się:

- noclegownie,- . Noclegownie. Świadczą one pomoc

doraźną w postaci zapewnienia miejsc noclegu tym bezdomnym, którzy nie oczekują

ukierunkowania na nich żadnych innych działań socjalnych. Do tej grupy

bezdomnych można zaliczyć osoby, które swoją bezdomność traktują jako styl

życia. Domy noclegowe oferują pomoc polegającą na udostępnieniu

miejsca do spania, podaniu gorącego posiłku, udostępnieniu środków czystości,

umożliwieniu prania oraz wzięcia kąpieli. Domy noclegowe dysponują ponadto

możliwościami podjęcia leczenia odwykowego. Zatrudniają one również

specjalistów, którzy udzielają mieszkańcom domu porad z zakresu prawa i

psychologii. Pensjonariuszom domów noclegowych udzielana jest w razie potrzeby

pomoc medyczna.

- jadłodajnie,

- punkty pomocy sanitarnej i medycznej,

- schroniska czasowego lub stałego pobytu.

Wszyscy bezdomni bez względu na

kategorię swojej bezdomności mogą w pun-ktach tych zaspokoić swoje podstawowe

potrzeby życiowe. Wspomniane placówki udzielają pomocy w formie wydawania

posiłków, odzieży, środków higieny osobistej oraz leków. Zadaniem wyżej

wymienionych ośrodków jest także pro-wadzenie działalności doradczej. Bezdomny

powinien mieć bowiem szansę podjęcia kroków zmierzających do zmiany jego sytuacji życiowej.

W opracowaniach Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej dotyczących założeń

projektu nowych rozwiązań w dziedzinie świadczenia pomocy ludziom bezdomnym

słusznie kierowano się poglądem, że „problemu bezdomności nie można ograniczyć do

miejsca w domu noclegowym” (J. Konarska: Polska bezdomna, „Przegląd Tygodniowy” z dn. 31 lipca 1996

r.). Wniosek więc nasuwa się od razu.

Niezbędna jest praca socjalna i terapia. Organizuje się często

grupy samopomocowe w skład, których wchodzą byli bezdomni. Grupy takie

odnajdują podopiecznych na ulicach lub dworcach. Wtedy dopiero biorąc za punkt wyjścia

schroniska można podjąć właściwe działania diagnostyczne i terapeutyczne.

Znakomitym przykładem realizacji takiej

właśnie inicjatywy jest wyodrębniony z ruchu „Monar” Ogólnopolski System Pomocy Bezdomnym

„Markot”. Jest to ruch powstały z inspiracji Marka Kotańskiego, który

zdecydował się oddać sprawę rozwiązania problemów mieszkaniowych bezdomnych w

ich własne ręce. W latach ostatnich zbudowano w naszym kraju około 40 domów

„Markot”. Pod jego agendą wybudowano również szpital na 30 miejsc i hospicjum.

Dzięki takim przedsięwzięciom i jednocześnie zaangażowaniu bezdomnych w

działanie na rzecz poprawy warunków ich życia realizowane jest łączenie działań

socjalnych z terapią.

Bibliografia:

1. E. Moczuk: Bezdomność jako problem społeczny w opiniach osób bezdomnych.

2. T. Pilch, I. Lepalczyk: Pedagogika społeczna. Warszawa: 1995.

3. Śledzianowski J.: Towarzystwo Pomocy im. Św. Brata Alberta a bezdomność. Wrocław 1995

4.Grzegorz Adamczyk: Działalność MOPS w Katowicach, Katowice 2009

---