Wprowadzenie do kwestii bezdomności

Istnieje wiele definicji bezdomnego. Wskazują one, że bezdomny to człowiek, który nie ma gdzie mieszkać, bez wystarczającego schronienia, pozbawiony dachu nad głową, nie posiadający własnego mieszkania, mniemający miejsca spełniającego warunki mieszkalne, nie mający możliwości lub chęci uzyskania takiego miejsca.

Problemem związanym ze zła polityką mieszkaniową i deficytem mieszkań jest eksmisja, czyli nakaz opuszczenia zajmowanego lokalu. Najczęściej prowadzi to do bezdomności, określonej jako względnie trwała sytuacja człowieka nie posiadającego własnego mieszkania albo w ogóle pozbawionego dachu nad głową.

Jest to bezdomność z konieczności, która dotyka człowieka wbrew jego woli.

Wyróżnia się bezdomność sensu stricte (czyli rzeczywistą lub jawną). Oznacza ona brak własnego mieszkania i jednocześnie jakiegokolwiek innego lokalu, przystosowanego do zamieszkania. Sytuacja taka zmusza ludzi do prowadzenia tułaczego trybu życia.) Inny rodzaj bezdomności to sensu largo (czyli utajona bądź społeczna).

Przyczyny bezdomności:

1. Materialne - niedostatek finansowy, utrata mieszkania spowodowana deficytem budżetowym

2. Czynniki rodzinne - konflikty małżeńskie, ludzie starzy-niechciani, chorzy wyrzucani z domu

3. Kwestie osobiste - związane ze zdrowiem psychicznym

i fizycznym

4. przyczyny instytucjonalne - wynikające ze złego funkcjonowania instytucji, np. więzienie, domy dziecka

Rodzaje bezdomności:

a. bezdomność z przymusu - z powodu sytuacji życiowej

b. bezdomność tymczasowa

c. bezdomność z wyboru- wynikająca ze świadomego wyboru

Grupy przyczyn bezdomności:

1. wynikające z sytuacji społeczno-ekonomicznej:

- bezrobocie

- likwidacja hoteli robotniczych

- brak miejsc w szpitalach

- brak miejsc w zakładach opiekuńczych

- brak miejsc w domach pomocy społecznej

- brak opieki nad wychowankami domów dziecka po ukończeniu 18 r. ż.

- brak ośrodków dla nosicieli wirusa HIV

2. sytuacja prawna:

- możliwość eksmisji za długi

3. wynikające z przyczyn związanych z patologią:

- alkoholizm

- przestępczość

- brak opieki najbliższych

- rozwody

- trwały rozpad więzi rodzinnych

- prostytucja

- przemoc w rodzinie

4. Wynikająca z przyczyn socjpsychologicznych:

- Wybór innego stylu życia

5. Wynikająca z przyczyn osobowościowych:

- Poczucie niższości

- Osamotnienie

- Wstyd

- Przekonanie o złym świecie

Skala problemu bezdomności w Polsce i formy pomocy bezdomnym.

Niektórzy badacze podkreślają, iż istotą problemu bezdomności jest niewydolność mechanizmów społecznych służących lokowaniu ludzi na lepiej czy gorzej zdefiniowanych pozycjach społecznych (szczególnie dotyczy to wychowanków domów dziecka, czy też byłych więźniów) oraz wsparcia społecznego ze strony najbliższego otoczenia (rodziny, lokalnej społeczności), np. w przypadku osób starych, schorowanych, doświadczających przemocy w rodzinie, bezrobotnych. Kazimierz Frieske zwraca uwagę na fakt, iż marginalizujące efekty ekskluzji nasilają się zawsze wtedy, gdy maleje pula zasobów do podziału między członków ludzkiej wspólnoty; im ona jest mniejsza, tym ostrzejsze stają się kryteria konwencjonalnej „normalności” , a co za tym idzie - mniejsza skłonność do pomocy ludziom znajdującym się w trudnej sytuacji.

Istotnym problemem związanym z bezdomnością jest brak wiedzy na temat rzeczywistej liczby osób bezdomnych, którą na podstawie różnych źródeł określa się od 30 do nawet 300 tysięcy. Jedynym miarodajnym źródłem wiedzy w tym zakresie jest liczba osób, którym formalnie udzielona została pomoc przez ośrodki pomocy społecznej. Liczba ta ulega okresowym zmianom, oscylując wokół wartości 30 tysięcy. W 2002 roku liczba ta wynosiła 31.382 osoby .

Natomiast ze sprawozdań nadsyłanych przez organizacje pozarządowe do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, w związku z udzieloną dotacją na pomoc osobom bezdomnym wynika, iż udzielają one pomocy ok. 80-130 tys. osobom. Szacunkowe dane określające liczbę bezdomnych na 300 tysięcy pochodzą od Stowarzyszenia „Monar”. Rozbieżności te mogą wynikać z faktu, iż część wiele osób bezdomnych uzyskuje pomoc z kilku źródeł, co powiększa ogólną liczbę osób objętych pomocą. Nie wszyscy zgłaszający się po pomoc żywnościową i medyczną i deklarujące się jako bezdomne są też sprawdzane , co również zawyża statystyki. W dodatku bezdomni częściej niż inne grupy przemieszczają się po kraju, bądź nie korzystają z oferowanych oficjalnie form pomocy, co dodatkowo utrudnia ich ewidencję. Bezdomni zostali objęci ostatnim Spisem Powszechnym, jednak zapewne uzyskane dane nie będą ścisłe - letnia pogoda nie sprzyjała gromadzeniu się bezdomnych w miejscach, w których łatwo było by dokonać spisu (np. dworce, noclegownie).

O randze bezdomności wśród problemów społecznych decydują nie tylko trudne do uchwycenia parametry ilościowe, ale również dynamika zjawiska i zmiany w strukturze populacji. Syntetyczne opracowania z dziedziny polityki społecznej podkreślają narastające tempo zjawiska, wykraczanie jego zasięgu poza grupy i środowiska tradycyjnie kojarzone z bezdomnością .

Z bezdomnością związane są też takie negatywne zjawiska, jak alkoholizm narkomania, żebractwo, prostytucja, przestępczość, zagrożenia epidemiologiczne.

Bezdomne kobiety są często osobami młodymi (do 25 roku życia- 65,1%), niezamężne (92%): w połowie zbadanej zbiorowości legitymują one się pełnym i niepełnym wykształceniem średnim, w połowie pełnymi niepełnym podstawowym: co piąta bezdomna ma wyuczony zawód.

W męskiej populacji bezdomnych dominują ludzie starsi (44lat i więcej). W 1993r. mężczyźni do 30 roku życia stanowili 13% bezdomnych. 75% to kawalerowie i rozwodzeni, w 50% bezdzietni.

Wśród bezdomnych mężczyzn przeważają osoby w wieku zdolności do samodzielności życiowej (w 1993r. - 75%). 43% bezdomnych mężczyzn ma ukończoną szkołę podstawową, 31,3% szkołę zawodową, 17,1% posiada pełne wykształcenie średnie, 58% stanowią wykwalifikowani robotnicy. Tylko 25% nie posiada żadnego zawodu. Wśród bezdomnych mężczyzn 73% to osoby karane.

3

---