Przesłanki koordynacji polityki monetarnej z polityką fiskalną.
Ze względu na potężne możliwości oddziaływania władz monetarnych na gospodarkę a także dlatego, iż działania te mogą być z sobą sprzeczne w realizowaniu podstawowych celów gospodarki, działalność władz monetarnych i fiskalnych powinna być skoordynowana. Nie podważa to autonomii działania Banku Centralnego, który może być poddawany naciskom władz fiskalnych zwłaszcza w kwestii emisji pieniądza w celu sfinansowania deficytu. Argument koordynacji wynika stąd, że rząd (państwo) jest najpotężniejszym podmiotem gospodarki ze względu na rozmiary zasobów i dochodów.
Oba rodzaje polityki muszą obejmować cele globalne: walka z bezrobociem, wzrost gospodarczy, ograniczanie amplitudy wahań cyklu koniunkturalnego, walka z inflacją.

Mierniki interwencji fiskalnej państwa (mierniki fiskalizmu).
Mierniki fiskalizmu:
- stosunek wydatków systemu finansów publicznych do wielkości PKB,
- stopień pokrycia wydatków publicznych z dochodów,
- progresywne skale podatkowe,
- różnice między nominalną a efektywną stopą opodatkowania,
- zakres występowania tzw. szarej strefy w gospodarce.

Wpływ inflacji na politykę fiskalną.
Istotne zależności między inflacją a elementami polityki fiskalnej:
WPŁYW NA DOCHODY
· Jeżeli przykładowo średni poziom cen wzrasta o jakieś r, to wzrosty cen pojedynczych towarów i usług lub ich grup mogą być bardzo zróżnicowane. Stąd pojawiają się tzw. zyski albo straty inflacyjne, czyli wzrosty cen danego pojedynczego dobra, które realnie przewyższają (zysk) lub pozostają poniżej (strata) wzrostu przeciętnego poziomu cen. Zastosowanie określenia zysków i strat inflacyjnych do dochodów i wydatków budżetowych jest możliwe pod warunkiem ustalenia wrażliwości poszczególnych rodzajowych pozycji dochodów i wydatków na inflacyjne zmiany cen.
· W przypadku podatków pośrednich, czyli wymierzanych od wartości sprzedaży w bieżących cenach, przy zastosowaniu stałych stawek procentowych, (podatek od towarów i usług - VAT oraz podatek akcyzowy), inflacyjny wzrost cen towarów i usług przy zachowaniu obu tych podatków na poprzednim poziomie i innych warunkach niezmienionych powinien przynosić proporcjonalny do wzrostu cen wzrost dochodów budżetowych. Daje to podstawę do uznania tej pozycji dochodów za niewrażliwą na inflację w tym sensie, iż wzrost cen nie przynosi budżetowi ani zysków ani strat inflacyjnych, pod warunkiem, że wzrost cen towarów i usług objętych różnymi stawkami podatkowymi jest jednakowy i pokrywa się z ogólnym wskaźnikiem inflacji.
· W sytuacji, gdy wzrosty cen poszczególnych grup towarów różnią się od ogólnego wskaźnika inflacji, dochody budżetu mogą nie być proporcjonalne do wzrostu przeciętnego poziomu cen; czyli mogą wystąpić zyski lub straty inflacyjne (przykład): do strat w dochodach budżetowych może dojść, gdy ceny towarów obciążonych niższymi stawkami podatków rosną powyżej ogólnego wskaźnika inflacji, zaś ceny towarów objętych wyższymi (czy normalnymi) stawkami rosną poniżej wskaźnika inflacji. Można więc powiedzieć, iż wpływ inflacji na dochody budżetowe gromadzone w formie podatków dochodowych zależy i od ich konstrukcji prawnej i od uprawianej w tej dziedzinie polityki fiskalnej.
· Podatki dochodowe pobierane według niezmiennych stawek podatkowych, a więc podatki dochodowe typu proporcjonalnego (takim jest w Polsce podatek od osób prawnych) powinny być w zasadzie niewrażliwe na inflację, o ile oczywiście podstawy opodatkowania w tym podatku, przy innych warunkach nie zmienionych, na skutek inflacji wzrastają tak samo jak ceny.
· Nieco inaczej może oddziaływać inflacja na wpływy budżetowe z podatku dochodowego o progresywnych stawkach podatkowych, czyli wzrastających wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania. Wpływ inflacji na dochody zależy tu jednak nie tyle od progresji stawek, ile od tego, czy wraz ze wzrostem cen są zmieniane przedziały (progi) podstaw opodatkowania, których przekroczenie powoduje zastosowanie wyższych stawek podatkowych.
· W przypadku różnego rodzaju opłat stanowiących dochód budżetu inflacja staje się raczej przyczyną strat budżetowych niż zysków. Jeżeli opłaty ustalane są kwotowo (co dotyczy znacznej części opłat administracyjnych, sądowych, notarialnych), to wraz z inflacją następuje spadek ich realnej wartości i realnych dochodów budżetowych. Tak więc w pozycjach niepodatkowych dochodów budżetu należy spodziewać się raczej inflacyjnych strat niż zysków, po przeliczeniu ich na wielkości realne.
· Jeżeli zważyć, że w obszarze podatkowych dochodów budżetu zyski inflacyjne mogą wystąpić raczej wyjątkowo (zaniechanie korekt przedziałów podatkowych w podatkach typu progresywnego), to możemy generalnie uznać, że wbrew dość rozpowszechnionym opiniom inflacja po stronie dochodów budżetu w ujęciu realnym powoduje najczęściej ich ubytek.

WPŁYW NA WYDATKI
· Nieprzewidziana lub niedoszacowana inflacja może spowodować straty inflacyjne budżetu w pozycji wydatków na obsługę długu publicznego. Inflacja nie wpływa na nominalną wielkość długu publicznego. W stosunkach kredytowych w naszym kraju panuje zasada nominalizmu, zgodnie z którą kwoty należności i zobowiązań, określone w momencie powstania stosunku kredytowego, nie podlegają zmianom przez cały okres jego trwania, choćby siła nabywcza pieniądza, w którym zostały wyrażone, została zdeprecjonowana na skutek inflacji. Zmniejszenie realnej wielkości zadłużenia w efekcie deprecjacji siły nabywczej pieniądza jest inflacyjnym zyskiem dłużników i inflacyjną stratą wierzycieli. Inflacyjna deprecjacja pieniądza wywiera natomiast wpływ na wydatki budżetowe z tytułu oprocentowania długu publicznego. Nienaruszalność nominalnych kwot zobowiązań, powodująca inflacyjne straty wierzycieli, musi być rekompensowana w postaci oprocentowania długów przy zastosowaniu „realnie dodatniej stopy procentowej”, to znaczy takiej stopy procentowej, której nominalna wysokość przekracza stopę inflacji. Stosowanie tej zasady powoduje znaczny wzrost bieżących wydatków budżetowych na obsługę długu.

Podsumowując można sformułować generalną tezę, iż inflacja nie przynosi realnych korzyści budżetowi państwa:
· Nominalny wzrost dochodów budżetowych może stać się wzrostem realnym tylko wtedy, gdy w progresywnych podatkach bezpośrednich zaniecha się podwyższania górnych granic przedziałów podatkowych odpowiednio do stopy inflacji,
· Podatki pośrednie, obliczane od cen towarów i usług w stałych stawkach procentowych, w warunkach inflacji nie rosną w ujęciu realnym, podobnie jak opłaty pobierane w stałych stawkach procentowych „ad valorem”,
· Inflacja zawsze prowadzi do wzrostu wydatków na oprocentowanie długu publicznego, gdyż nominalne stopy procentowe są podwyższane conajmniej o wskaźnik spodziewanej stopy inflacji. Wzrost tych wydatków - przy innych warunkach niezmienionych prowadzi do wzrostu deficytu budżetowego i konieczności finansowania tego wzrostu deficytu przez powiększanie zadłużenia państwa.

Koncepcja konserwatyzmu fiskalnego.
Konserwatyzm fiskalny zaleca aby budżet państwa był jak najmniejszy. J.B. Say: „podatek jest ciężarem nie tylko z
prywatnego lecz także społecznego punktu widzenia”.
Koncepcja małego budżetu oznacza, że powinien on być tworzony do takiej wysokości, która pozwala finansować ewidentne zadania publiczne państwa a zwłaszcza zapewnienie ładu wewnętrznego i obrony narodowej.
K. f. cechuje szukanie podobieństw między gospodarstwem domowym, przedsiębiorstwem prywatnym i gospodarstwem publicznym.
Przeznaczenie zaciągniętych pożyczek:
Jeżeli nie uda się uniknąć deficytu budżetowego, musi być on bezwzględnie przeznaczony na finansowanie rozwoju gospodarczego. Pożyczki te powinny być zaciągane w ramach operacji długoterminowych, tak aby nie zmniejszać bieżących kapitałów potrzebnych przedsiębiorstwom prywatnym. Pożyczki te powinny być jak najszybciej spłacone, aby nie zwiększać kosztów obsługi długu.

4 założenia konserwatyzmu fiskalnego:
1) równowaga ekonomiczna gospodarki,
2) równość między oszczędnościami i inwestycjami,
3) komplementarność między konsumpcją i oszczędnościami,
4) stała suma oszczędności w warunkach równowagi ekonomicznej.

Deficyty budżetowe - wielkość, struktura, źródła finansowania.
Deficyt budżetowy, niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami). Źródłami finansowania deficytu budżetowego mogą być:
- kredyty bankowe udzielane przez bank centralny,
- emisja papierów wartościowych (obligacji, weksli, bonów skarbowych),
- podwyższenie stopy podatkowej,
- a w ostateczności dodatkowa emisja pieniądza.
Przekroczenie jego "bezpiecznej" granicy (5% produktu narodowego brutto) może wywołać poważne zaburzenia w gospodarce (inflacja).

Inne istotne czynniki wpływające na wielkość długu publicznego:
· sytuacja na rynkach finansowych oraz kształtowanie się kursów walutowych (stopy procentowe, kursy walutowe),
· struktura sprzedawanych bonów skarbowych (im więcej bonów długoterminowych, czyli najbardziej rentownych, np. 52 tygodniowych, tym większe koszty odsetek, czyli obsługi długu).

Należności Skarbu Państwa.
Odnośnie należności Skarbu Państwa trzeba mieć na uwadze następujące zagadnienia:
1. W jakim stopniu zaległości podatkowe wobec skrabu państwa naruszają zasadę powszechności podatkowej i
równości podatników wobec prawa, co nie tylko jest ważne dla wydajności dochodowej (podatkowej) i
ostatecznego wyniku budżetu państwa, ale także jest ważnym kryterium oceny rzeczywistego rozkładu ciężarów
podatkowych,
2. w jakim stopniu zaległości podatkowe oznaczają korektę redystrybucji dochodów w stosunku do redystrybucji
określonej przez prawo podatkowe i budżetowe,
3. jak operatywny jest aparat skarbowy (Izby Skarbowe, Urzędy Skarbowe, Urzędy Kontroli Skarbowej) w ustalaniu i egzekwowaniu należności podatkowych,
4. czy w egzekwowaniu należności podatkowych stosowany jest bezwzględny fiskalizm, czy też zróżnicowane i racjonalne podejście, tak aby stworzyć szansę wyjścia z długów bez doprowadzania podatników do bankructwa,
5. w jakim zakresie należności są wykorzystywane w polityce fiskalnej państwa (co przejawia się w ewentualnym umarzaniu, w całości lub w części, zaległości z tytułu podatków oraz innych zaległości wobec skarbu państwa),

Procedury ostrożnościowe i sanacyjne finansów publicznych.
W teorii finansów publicznych pojawiają się nurty w ramach których wysuwa się następujące postulaty pod adresem rządu:
· weryfikacja działalności Urzędów Kontroli Skarbowej z punktu widzenia ich wpływu na powiększanie dochodów budżetowych lub/i egzekwowanie należności skarbu państwa, a także skuteczności Izb Skarbowych w egzekwowaniu ujawnionych przez Urzędy Kontroli Skarbowej należności,
· analiza mechanizmu umarzania długów względem skarbu państwa (analiza ta powinna być prowadzona z pkt. widzenia wykorzystania tego instrumentu do restrukturyzacji przedsiębiorstw państwowych),
· poręczenia kredytów udzielone przez skarb państwa powinny stać się ważnym narzędziem pośredniego oddziaływania na gospodarkę (w posługiwaniu się tym instrumentem nie można wykluczyć ryzyka, że te potencjalne zobowiązania SP przekształcą się w zobowiązania realne. Są one jednak znacznie lepszym sposobem kształtowania preferowanych przez państwo dziedzin gospodarki niż bezpośrednie wydatki (dotacje) budżetowe). Należy jednak zadać sobie w ogóle pytanie, czy rząd ma prawo udzielać komukolwiek poręczeń lub gwarancji biorąc jako zabezpieczenie kieszeń podatników,
· uwzględnienie w rachunku należności i zobowiązań SP, zadłużenia jednostek budżetowych (szpitali, przychodni, szkół, przedszkoli itp.). W przeciwnym razie będzie się miało do czynienia ze świadomym zaniżaniem deficytu budżetowego, a narastające ukryte zobowiązania państwa (jednostek budżetowych) mogą się ujawnić ze wzmożoną siłą w późniejszym czasie.

Nowy konserwatyzm fiskalny.
NEOLIBERALIZM I NOWY KONSERWATYZM FISKALNY
Instrumenty fiskalne przeniesione na instrumenty monetarne.
Monetaryści uważali za kluczową kwestię stan podaży pieniądza w gospodarce, głównie za pomocą instrumentów pośrednich, takich jak stopy procentowe, kursy walutowe, stopy rezerw obowiązkowych.
Główne założenia nowego konserwatyzmu fiskalnego:
1. Bezwzględnie zrównoważony budżet i to w okresie roku fiskalnego, a nie - jak proponowała szkoła neokeynowska -
w okresie cyklu koniunktearnego,
2. Zdecydowane ograniczenie skali redystrybucji PKB przez system FP, gdyż powoduje to efekt wypychania
zasobów gospodarczych poza obieg stricte gospodarczy, a więc nieproduktywne ich wykorzystanie,
3. Konsekwencją powyższego jest powrót do koncepcji jak najmniejszego BP przez cięcia w wydatkach nie
tylko gospodarczych, lecz także socjalnych,
4. Skutkiem tego będzie zmniejszenie ciężarów podatkowych, co oznacza powrót do koncepcji jak najniższych
podatków,
5. Z kolei zmniejszenie podatków zbliży politykę podatkową do paradygmatu konserwatyzmu fiskalnego - neutralności
podatkowej,
6. Wszystkie te działania powinny doprowadzić do radykalnego zmniejszenia długu publicznego, który według nowego
konserwatyzmu fiskalnego stał się uosobieniem wszelkiego zła, tak w wymiarze ekonomicznym ja i etycznym (obciążenie przyszłych pokoleń długami obecnej generacji)

3

---