Fiskalizm jego mierniki

to polityka skarbowa polegająca na pobieraniu nadmiernych podatków i opłat w celu osiągnięcia jak największych wpływów. Granice fiskalizmu wyznaczają funkcję państwa: publiczne, społ.i gosp.

Rząd stosując polityke fiskalną musi manipulować poziomem dochodów i wydatków, wysokiego celu osiągnięcia wysokiego i stabilnego poziomu zatrudnienia, produkcji, stabilność cen i wzrost gospodarczy. PF obejmuje wszystkie posunięcia rządu w sferze wpływów i wydatków budżetowych Sfera, w której głównie oddziałuje to popyt. funkcja fiskalna podatku polega na tym, że wraz z jego zapłaceniem następuje definitywny przepływ dochodów między podatnikiem a państwem. racjonalny fiskalizm wyraża się zwłaszcza tym, że nakładane podatki nie obniżą skłonności do oszczędzania i w konsekwencji nie wywołają spadku podaży kapitału pieniężnego. Polityka fiskalna powinna doprowadzić do przekroczenia optymalnej granicy opodatkowania. Granice te zostaną przekroczone , jeśli nadmiernie spadają w wyniku interwencji fiskalnej- dochody podmiotów, a to z kolei wywołuje spadek oszczędności i kapitału pieniężnego. Racjonalny fiskalizm to taka ingerencja władz publicznych w dochody podmiotów gosp., która pozwala zaspokoić potrzeby władz publicznych w zakresie dochodów i funkcjonować oraz rozwijać się podm. gosp., a gosp. dom., zaspokajać potrzeby konsumpcyjne „na przyzwoitym poziomie”, a także tworzy warunki do oszczędzania. Praktyka fiskalna wskazuje na wyższość podatków pośrednich, w zasadzie powiązanych z konsumpcją, nad bezpośrednimi, obciążającymi dochody i majątek podatnika. Podatki pośrednie są łatwiejsze do wyegzekwowania; ograniczają pole do nadużyć, manipulacji i interpretacji, nie osłabiają motywacji do powiększania dochodów i kapitału, a więc są bardziej prorozwojowe. W Polsce rośnie systematycznie acz powoli udział podatków pośrednich w dochodach podatkowych ogółem. Wszelkie próby zwiększania stawek podatków bezpośresdnich spotykają się z ostrą krytyką społeczeństwa. “ Bez produkcji nie ma zysku, z kolei bez opłacalności produkcji nie ma miejsc pracy. Bez pracy, ludzie nie mają dochodów, co powoduje niemoc nabywczą całej gospodarki.” Aby kapitał nie został zmarnowany i mógł pracować dalej w gospodarce stawki podatku dochodowego nie mogą być za wysokie (może to nawet doprowadzić do większego bezrobocia).

miernikami fiskalizmu:

• zakres ingerencji systemu finanasów publicznych w PKB,

• stopień pokrycia wydatków publicznych z dochodów,

• progresywne skale podatkowe,

• różnica między nominalną a efektywna stopą opodatkowania;

zakres występowania tzw. Szarej strefy w gospodarce

Ocena fiskalizmu-czy w Polsce jest nadmierny fiskalizm?

-trudno jednoznacznie określić czy jest on nadmierny, ponieważ zależy od tego, czy rozpatrujemy go z punktu widzenia państwa, czy podatnika, można posługiwać się tylko miernikami fiskalizmu:

• zakres ingerencji systemu finanasów publicznych w PKB,

• stopień pokrycia wydatków publicznych z dochodów,

• progresywne skale podatkowe,

• różnica między nominalną a efektywna stopą opodatkowania;

• zakres występowania tzw. Szarej strefy w gospodarce.

Nadmierny fiskalizm oceniany przez pryzmat państwa oznaczałby nadwyżkę budżetową, czego nie można stwierdzić. W ujęciu ilościowym fiskalizmu nadmiernego w Polsce trudno się dopatrzyć. Z punktu widzenia podatnika można jednak stwierdzić, że fiskalizm jest wysoki i stale rośnie. Potwierdzeniem tej tezy jest np. wzrost efektywnej stopy podatku dochodowego od osób fizycznych, wzrost stawek podatków pośrednich czy też wzrost składek na ubezpieczenie zdrowotne. Dla podatnika niezmiernie ważna jest warstwa jakościowa fiskalizmu. W Polsce trudno mówić o stabilności systemu podatkowego. Niestabilność wyraża się obecnie w związku z przystąpieniem naszego kraju do UE. Ponadto występuje nadmierna komplikacja przepisów podatkowych oraz mamy do czynienia z przypadkami różnej interpretacji tych samych przepisów przez aparat skarbowy. Nadmierne odciążenie podatkami powoduje zjawisko przerzucania podatku na inne podmioty, niepodejmowania, ograniczania lub likwidacji prowadzonej działalności; ogranicza rozwój gospodarczy kraju, sprzyjając przejściu do tzw. szarej strefy.

Przerzucanie podatków

Szara strefa

Nadmierne odciążenie podatkami powoduje zjawisko przerzucania podatku na inne podmioty, niepodejmowania, ograniczania lub likwidacji prowadzonej działalności; ogranicza rozwój gospodarczy kraju, sprzyjając przejściu do tzw. szarej strefy

Szara strefa to wszelkie formy świadomego i celowego uchylania się od płacenia należnych podatków oraz wypełniania formalnych obowiązków podatkowych przez podatników, płatników, inkasentów oraz osoby trzecie.Te działania prowadzą do zmniejszenia wpływów podatkowych i ograniczenia finansowego zasilenia gospodarki budżetowej. Główny zarzut jaki jest kierowany w stronę polskiego systemu prawa podatkowego to nadmierny fiskalizm, gdyż zakres obciążeń w relacji do PKB jest wysoki. Według danych OECD w 1995 r. udział podatków w PKB wyniósł w Polsce 42,7%, jest to jedna z najwyższych relacji w Europie. “Obciążenie podatkowe, określane jako zdolność do zapłacenia podatku, jest w Polsce wyższe niż w wielu krajach rozwiniętych.” Jak również wysokość maksymalnych stawek podatków dochodowych i przychodowych, niedawno na tle innych krajów były wysokie, obecnie są one na przeciętnym poziomie, ale pod względem zamożności obywateli - należy je uznać za ostre. W Polsce jest trudność ze zrozumieniem systemu podatkowego, ponieważ istnieje podstawowy problem: “pazerny fiskalizm”, podatki w naszym kraju są skomplikowane i za wysokie. Jest to skutek choroby, na którą cierpi państwo: “ rozdętej strony wydatkowej budżetu”. W sektorze publicznym nie ma poczucia odpowiedzialności za racjonalność i celowość gospodarki finansowej. I dopóki to się nie zmieni, mówienie o reformie systemu podatkowego w ogóle nie ma sensu.” Fiskalizm w Polsce nadal wzrasta, podnosi się nadal składkę na ubezpieczenie zdrowotne: w 2003r. Wyniosła 8% przychodu ubezpieczonego, a w latach 2004 - 2007 wzrasta i będzie co rok wzrastać o 0,25% podstawy wymiaru składki. Z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wynika, że jedynie składka w wysokości do 7,75% przychodu ubezpieczonego jest wydzielana z podatku, więc każdy wzrost składki będzie pokrywany z kieszeni podatnika. W Polsce pół roku pracujemy dla fiskusa, a pół dla siebie. “ Podatki są obywatelską powinnością, fiskalizm jest haraczem.” Biurokracja w Polsce co roku wydaje więcej pieniędzy, niż zbiera zadłużając w ten sposób przyszłe pokolenia.

Jednakże oceniając polski fiskalizm zwracać trzeba uwagę na fakt, że inne kraje mają wyższy poziom obciążeń podatkowych (np. W Szwecji). W Polsce często mylne jest rozpowszechnianie poglądu, że nasz system podatkowy charakteryzuje się niespotykanym w świecie stopniem fiskalizmem. “ Na tle innych krajów polski system podatkowy charakteryzuje się co najwyżej fiskalizmem umiarkowanym.”

Szara strefa

to wszelkie formy świadomego i celowego uchylania się od płacenia należnych podatków oraz wypełniania formalnych obowiązków podatkowych przez podatników. W szarej strefie gosp. Wyróżnić można funkcjonowanie dwóch rodzajów podmiotów 1.podmioty zarejestrowane 2. podmioty w ogóle nie zarejestrowane. Przyczyny ukrywania się przed podatkami są dziś w Polsce oczywiste. Koszty pracy są bardzo wysokie w związku z czym bezrobocie sięga 20%, kredyty są dość drogie, by dzięki nim rozwijać firmę. Najczęściej ukrywanymi przez firmy „daninami” są VAT, składki ZUS i podatek dochodowy. pod urzędami pracy czekają gotowi i chętni do pracy ludzie. Podejmują każdą oferowaną pracę- bez składek ZUS, podatków, za małe wynagrodzenie. Najbardziej oczywistym i najczęściej wymienianym skutkiem szarej strefy jest uszczuplanie dochodów budżetu, który nie otrzymuje należnych podatków. Dla firm natomiast bardzo dolegliwym rezultatem nielegalnej działalności jest nieuczciwa konkurencja. Producent z szarej strefy, korzystając często z tańszego materiału, który pochodzi np. z przemytu, z tańszej robocizny, nie płacący podatków, jest w stanie obniżyć koszty wyrobu tak, że legalny przedsiębiorca nie ma przy nim szans na rynku. Doszło nawet do tego że bezrobotni szukają nawet nielegalnego zatrudnienia, bo jest masowo oferowane. Trzymające się wszelkich zasad i przepisów firmy, zwłaszcza małe i średnie przestają być konkurencyjne. Rozwojowi szarej strefy sprzyja też coraz mniejsze znaczenie związków zawodowych, które uświadamiały pracownikom przysługujące im prawa. Badania GUS i PAN wykazują, że szara strefa wypracowuje obecnie ok. 25% PKB, co więcej dynamizuje wzrost gosp Polski. Szara strefa tworzy gł. Tanie miejsca pracy, dla osób o niskich kwalifikacjach zawodowych. Jest to właściwie sposób na przetrwanie tak dla części pracodawców, jak i bezrobotnych, którzy nie mają szans na zatrudnienie na oficjalnym rynku pracy. Wg. opinii wielu szara strefa w obecnej sytuacji gosp. Polski wprawdzie pozbawia budżet dochodów, demoralizuje i sprzyja przestępczości gosp. ale też produkuje i świadczy usługi.

Finansowanie wydatków publicznych. Obszar swobody kształtowania wydatków publicznych w ostatnich latach w Polsce

Wyd. publicz. są wydatkiami budżetu państwa, JST, funduszy celowych. Mogą być ponoszone na cele i w wysokości ustalonych w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych. Duży procentowy udział mają wyd. budżetu państwa. W latach 91-94 malały one z poziomu 44,7% (91r) do 41% (94r). Z roku 94 na 95 nastąpił ich niewielki wzrost o ok. 3%, jednak później następował ich powolny spadek i w 2001r wyd. budż państwa osiągnęły poziom 24-25%. Znaczny procentowy udział mają wydatki państwowych funduszy celowych. Wydatki te w latach 91-02 kształtowały się na poziomie 36-41% wydatków ogółem. Najmniejsze wystąpiły w roku 2002 osiągając poziom ok. 36%, największe w 92r ok. 41%. Znaczne wydatki posiadają budżety gmin. W 91r wyniosły one ok. 9%. Ich wzrost z roku na rok nie był zbyt wielki i wynosił ok. 2%. W 97r wyniosły one ok. 15%, a w 2001 wzrosły do 22%. Nieznaczne wydatki posiadają samorządowe fundusze celowe. Pojawiły się one w 2000r i stanowią ok. 0,2-0,4%. Wydatki Kas Chorych kształtują się na poziomie 8% wyd. publ. Niewielkie wydatki posiada Państwowa Gospodarka Pozabudżetowa. W 91r wyniosły one ok. 3,5%, w następnym roku spadły o ok. 1%. W latach 92-98 kształtowały się na poziomie 2,2-2,6%. W 99 r. spadły do 1,5% a roku 2002 spadły do 1,3%

Struktura wydatków budżetowych i ich ewolucja w Polsce (wg działów)

Wydatki ogółem mają tendencję rosnącą z roku na rok. W 91r wynosiły one ok. 24mld zł. Tylko na przełomie lat 98-99 nastąpił ich spadek ze 142 do 138mld. W kolejnych latach następował ich wzrost. W 2002r wyniosły ok. 182,9mld. Najmniejsze wydatki są na turystykę i wypoczynek oraz kulturę fizyczną i sport. Kształtują się one na poziomie 0,1-0,2%. Kultura i sztuka - także niewielkie wydatki. W 91r około 1%, w 2002r - 0,4%. Niewielkie wydatki przeznaczone są także na wymiar sprawiedliwości (do 2000r następował ich wzrost do ok. 3%) oraz na naukę (w 91r - 2,5%. W następnych latach spadały one o ok. 0,1%. W 2002r osiągnęły poziom ok. 1,5%). W latach 91-98 znaczne wydatki przeznaczone były na ochronę zdrowia. W 98r osiągnęły one ok. 15%, w roku 1999 nastąpił ich gwałtowny spadek do 4,6% a w roku 2002r do ok. 2,0%. W przypadku oświaty i wychowania wydatki do 95r kształtowały się na poziomie 10-11%. W 96r spadły przeszło 2x spowodowane było to przesunięciem kompetencji w związku z przeprowadzoną reformą oświatową. W 2002r wydatki te zaledwie wyniosły 1,1%. Znaczne wydatki przeznaczane są na ubezpieczenia społeczne. Mają one tendencję rosnącą. W 91r wynosiły ok. 15%, w 2001r ok. 29%.

Wydatki sztywne

Wydatki sztywne to wydatki, których poziomu nie da się zmienić, które państwo w danym roku budżetowym musi bezwzględnie ponieść, ponieważ wynikają z przepisów ustawowych lub z wcześniej podjętych zobowiązań ujętych w ramy prawne. Wyróżnia się również kategorie wydatków quasi-sztywnych, dla których zakres i wielkość świadczeń jest również określona ustawowo, ale łączna ich kwota zależy od liczby świadczeniobiorców. Zgodnie z diagnoza MF, wzrost udziału wydatków zdeterminowanych, (w 2002 - 67% wydatków ogółem) jest wynikiem kosztów, jakie budżet państwa ponosi po wprowadzeniu w życie reformy ubezpieczeń społecznych, służby zdrowia i rozwiązań systemowych dotyczących finansowania niektórych wydatków zaliczanych do tej grupy Za wydatki sztywne najczęściej uważa się wydatki związane z obsługą długu publicznego. Nie wywiązanie się z tych wydatków mogłoby naruszyć wiarygodność władz publicznych na rynkach pożyczkowych a co za tym idzie mogłoby utrudnić państwu zaciągania pożyczek w przyszłości a także mogłoby zachwiać zaufanie obywateli do instytucji państwa. W Polsce do wydatków sztywnych zalicza się także wydatki na finansowanie deficytu funduszy ubezpieczeń społecznych. Cofnięcie dotacji budżetu państwa na rzecz tych funduszy groziłoby załamaniem się systemu ubezpieczeń społecznych. Wśród ogólu wydatkow na świadczenia pieniężne 91,3% stanowia wydatki na emerytury i renty 87 944 420 tys. zl. Zasilki i pozostale świadczenia wyniosły 8 429 207 tys. zl.

Wydatki bieżące obejmuja koszty obsługi świadczeń wyplacanych z FUS zleconych zakładowi do realizacji, odpłatność dla płatników składek za zadania związane wydatków wyplata świadczeń wydatków ubezpieczenia chorobowego oraz wydatki na prewencje rentowa.

Z kolei udział wydatków publicznych w PKB Polski wynosi 46 proc. Jest to mniej więcej tyle, ile przeznaczają na ten cel państwa unijne i trochę więcej niż wynosi średnia w państwach OECD, czyli w najbogatszych państwach świata. Biorąc pod uwagę stopień rozwoju naszego kraju i wielkość PKB przypadającą na głowę mieszkańca, poziom tych wydatków jest zbyt wysoki i stanowi pewną przeszkodę dla naszego wzrostu i zamykania luki rozwojowej, jaka nas dzieli od innych krajów

Ewolucja źródeł finansowania deficytu w Polsce

W latach 80-tych NBP w sposób automatyczny pokrywał deficyt, podczas gdy w latach 1991-1997 wysokość deficytu finansowanego przez NBP była przedmiotem negocjacji. W budżecie na rok 98 NBP nie był już przewidziany. W 95 prowadzona była polityka zakładająca oddłużenie się Państwa w NBP. Wyrażało się to w wykupie bonów skarbowych i ich odsprzedaży BK. W 92 Państwo zaczęło emitować pap. wart. W ten sposób zaczęło zaciągać pożyczki. W latach 96-98 pojawili się zagraniczni inwestorzy, którzy zaczęli finansować deficyt. Procesowi napływu krótkookr. kap. zagr. Do Polski sprzyjały wysokie stopy %, oraz bardzo powolna dewaluacja złotego. Następował również podział ról między BC, BK i pozabankowy sektor pożyczkowy w zakresie finansowania deficytu, co sprzyjało racjonalizacji polityki budżetowej Państwa

Deficyt budżetowy

Deficyt budżetowy- ujemna różnica między dochodami i wydatkami budżetowymi określa wysokość deficytu budżetowego. może wynikać: z nadmiernych wydatków budżetowych , z powodu zbyt niskich dochodów budżetowych, które z kolei mogą wynikać z niskiej stopy opodatkowania, mało skutecznego systemu ściągania podatków, czy też ze spadającego poziomu produkcji i dochodu narodowego, z oczekiwań społeczeństwa, że państwo będzie spełniać funkcję gwaranta bezpieczeństwa socjalnego, finansując cześć konsumpcji mniej zamożnych grup społecznych, wynika także ze sposobu uchwalania budżetu w systemie parlamentarnym.

podział deficytu 1.rzeczywisty 2.strukturalny 3.cykliczny d. Rzeczywisty -jest faktyczną różnicą między wydatkami i dochodami w danym okresie d. Strukturalny jest wielkością symulowaną, hipoteczną, powstającą w warunkach, gdy dochody i wydatki są realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki d. Cykliczny jest rezultatem cyklu koniunkturalnego, wpływającego na dochody i wydatki budżetowe, deficyt ten zawsze różni się od rzeczywistego i strukturalnego, jest konsekwencją stosowania automatycznych stabilizatorów koniunktury deficyt budżetu może być pokryty przychodami ze sprzedaży skarbowych pap.wart. na rynku krajowym i zagranicznym, z kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych, z pożyczek, z prywatyzacji majątku skarbu państwa, z .nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych

podstawowe źródła finansowania deficytu budżetowego Jest to prywatyzacja, zaciąganie długu i tzw. monetyzacja długu. Ten trzeci sposób oznacza, że bank centralny drukuje po prostu pieniądze, które budżet może potem wydać. Jest to bardzo niebezpieczny sposób, którego chwytają się kraje znajdujące się w skrajnej nierównowadze, prowadzi on w konsekwencji do hiperinflacji. Najlepszym sposobem finansowania budżetu jest prywatyzacja, które nie tylko pozwala pokryć deficyt, ale również przyczynia się do rozwiązywania problemów strukturalnych gospodarki, ponieważ wiąże się najczęściej z podwyższaniem jej efektywności. Sposobem dominującym w krajach rozwiniętych jest zaciąganie długu, zarówno na rynku wewnętrznym, jak i za granicą. Różne są jednak tego konsekwencje. Jeżeli jest to dług krajowy, to zmniejszają się w znacznym stopniu zdolności inwestycyjne naszych firm, ponieważ te oszczędności krajowe, które mogłyby pójść na finansowanie rozwoju gospodarczego, nowych inwestycji, zostaną pochłonięte przez budżet. Bowiem banki przeznaczają na zakup papierów skarbowych pieniądze ze zgromadzonych przez ludność oszczędności, które mogłyby przeznaczyć na inwestycje dla przedsiębiorstw. Jest to tzw efekt wypychania. Rosnący deficyt budżetowy może prowadzić i najczęściej prowadzi do ograniczenia inwestycji w sektorze prywatnym , a przez to do obniżenia tempa długookresowego wzrostu. Z kolei wychodzenie na rynki międzynarodowe pozwala zachować neutralność budżetu dla oszczędności i inwestycji krajowych , jednak jest to rozwiązanie ryzykowne, ponieważ w przypadku załamania się kursu walutowego gwałtownie wzrośnie zadłużenie naszego kraju i poziom długu publicznego. Jest to więc rozwiązanie tańsze, z punktu widzenia makroekonomicznego może wydawać się nawet lepsze, ale jest ono obarczone ryzykiem. Dodatkowo, jeśli pożyczamy za granicą, prowadzi to najczęściej do aprecjacji naszej waluty, co sprawia, że nasi eksporterzy mają mniejsze szanse ekspansji na rynki zagraniczne.

charakter deficytu budżetowego w polsce deficyt budżetowy z 1991 i lat następnych ma charakter deficytu budżetowego transformacyjny. Jako taki inkorporuje czynniki, które wywołują w gosp. Rynkowej zjawisko deficytu budżetowego strukturalnego, jak i deficytu budżetowego cyklicznego. Teza o nieuchronności występowania deficytu budżetowego w ostatnich latach w Polsce znajduje teoretyczne uzasadnienie w różnicach i podobieństwach między podatkiem i pożyczką, rząd zawsze stoi wobec dylematu, czy przy danych wydatkach zwiększyć podatki, czy zaciągnąć pożyczki. Presja na rząd ze strony przedsiębiorców i gosp. Domowych znacznie ogranicza pole swobody podatkowej, w dyskusjach zbyt często pomija się fakt, że inflacja poza negatywnymi skutkami dla gospodarki i społ. Może sprzyjać poprawie stanu finansów publ. Sytuacja taka powstaje wówczas gdy dochody budżetu państwa opierają się na podatkach przychodowych. Ten typ podatków dominuje w dochodach budżetowych w Polsce od 1992. w warunkach inflacji stan budżetu zależy od tego czy wydatki są indeksowane i jaka jest ich struktura w porównaniu ze zmianą struktury cen. Nie można więc zakładać, że deficyt budżetowy wywołuje inflację. Jeśli rząd pożycza pieniądze od przedsiębiorstw i od gosp. Domowych , to może powstać przejściowy efekt deflacyjny, trwający do momentu, w którym pieniądze zostaną wydane z budżetu. Na skutek pożyczek zmieniona zostaje jedynie struktura dochodów w przekroju podmiotowym

Dług i deficyt

Równowaga budżetowa, deficyt budżetowy i dług publiczny w Polsce muszą być rozpatrywane z uwzględnieniem skali przemian, jakie dokonują się w gospodarce i społeczeństwie od końca lat osiemdziesiątych. Wtedy bowiem NBP pokrywał deficyt w sposób automatyczny. Nie było problemu finansowania deficytu budżetowego.

W 1990 roku wynik budżetowy był dodatni. W latach 1990-1991 gospodarka polska przeszła głębokie załamanie, spadek PKB w ujęciu realnym o 7,6%, wzrost stopy bezrobocia i wysoka inflacja.

W 1991 roku deficyt budżetowy wyniósł 3,8 % PKB. Przyczyną były mniejsze dochody z podatku obrotowego i dochodowego oraz dochody z prywatyzacji..

W roku 1992, deficyt wzrósł do 6%PKB, poprzez wzrost przychodów z podatku dochodowego od osób fizycznych i wydatków związanych z ubruttowieniem wynagrodzeń. Główną przyczyną deficytu były o około 22% niższe niż zakładano dochody z tytułu podatku od osób prawnych. Wzrost udziału systemu poza bankowego w finansowanie deficytu.

W 1993 roku deficyt obniżył się do poziomu 2,8% PKB w wyniku ponadplanowych dochodów budżetu państwa: niezwaloryzowanych progów podatkowych podatku dochodowego od osób fizycznych i ceł oraz wprowadzenie podatku VAT i podatku importowego o charakterze przejściowym, który został zlikwidowany w 1997 roku.

W 1994 roku deficyt budżetowy wyniósł 5,8 mld zł - 2,7% PKB. Rząd zachował bieżącą wypłacalność.

W 1995 roku deficyt na poziomie 2,6% PKB. Prowadzona polityka rządu zakładała oddłużenie państwa w NBP przede wszystkim przez wykup bonów skarbowych i odsprzedaży ich na zasadach bezwarunkowych bankom komercyjnym.

W 1996 roku wysoki wzrost gospodarczy, gasnąca inflacja oraz rosnące dochody z tytułu podatków pośrednich. Deficyt wyniósł 2,8% PKB. Duża dynamika wzrostu kredytów dla gospodarstw domowych. Kredyty dla przedsiębiorstw rosły wolniej.

W roku 1997 podatki pośrednie stanowiły 46% dochodów budżetowych ogółem, co wpłynęło pozytywnie na deficyt, który w rezultacie spadł do poziomu 5,9 mld zł.

W 1998 roku deficyt wyniósł 2,4% PKB, wydatki majątkowe budżetu państwa na niskim poziomie i rentowność przedsiębiorstw na niezmienionym poziomie. Wyłączono „dochody z prywatyzacji” z dochodów budżetu. Zgodnie z wymogami UE nie są one dochodem ale przychodem budżetowym i nie mogą być wykorzystane na finansowanie deficytu budżetowego.

W 1999 roku- zmiana administracyjnego podziału państwa oraz powstanie kas chorych, które przejęły część dochodów i wydatków budżetu państwa. Wzrosła rola budżetów samorządowych oraz podatek akcyzowy na wyroby spirytusowe, tytoniowe, paliwa silnikowe. Deficyt wyniósł 2,0% PKB.

W 2000 roku nastąpił gwałtowny spadek rentowności przedsiębiorstw co wpłynęło na spadek dochodów budżetu z tytułu podatku dochodowego. Deficyt w ujęciu nominalnym wzrósł, natomiast jego relacja do PKB utrzymała się na niezmienionym poziomie (2%).

W 2001 roku wzrost deficytu budżetowego w ujęciu nominalnym i w relacji do PKB. Wzrost bezrobocia, niska rentowność brutto przedsiębiorstw. Niższe wpływy z VAT oraz podatku dochodowego od osób prawnych. Na poziom deficytu w 2001 roku miała niższa od rzeczywistej inflacja.

W 2002 roku deficyt państwa wyniósł 39,4 mld zł, co stanowiło 98,5 % rocznego planu. Wyższy niż planowano był wzrost PKB i wyniósł 1,3 %. Progi skali podatkowej, wyznaczające granice dochodów, od których płaci się podatek według stawki 30 % i 40 % pozostały na tym samym poziomie co w roku 2001. Dochody kapitałowe obciążono 20 % podatkiem zryczałtowanym, który jest pobierany przy ich wypłacie przez bank czy też Fundusz Inwestycyjny. Zlikwidowano niektóre ulgi podatkowe (np. ulgi budowlane), wprowadzono akcyzę na prąd.

W 2003 roku w I kwartale wzrost PKB wyniósł 2,2%, w II kwartale szacowano 3% wzrost PKB w związku ze zwiększonej konsumpcji na kredyt, zarówno państwowej jak i prywatnej, oraz wyjątkowo korzystnego układu kursowego USD-EURO, stymulującej eksport i osłabiającej import. W połowie roku 2003 inflacja wynosiła 1,6%. Bardzo dużo przedsiębiorstw ogłosiło bankructwo (np.Stocznia Szczecińska, Daewoo FSO, białostocki Bison).

W 2004 roku wzrost deficytu budżetu państwa z 38,7 mld zł. (4,8%PKB) do poziomu 45,3 mld zł. (5,3%PKB).

Proces rozwoju sektora finansowego, jaki obserwujemy w Polsce od 1990 roku, charakteryzuje silna dynamika, co wyraża się nie tylko w liczbie powstających instytucji, zwiększeniu zatrudnienia w tym sektorze, jego rosnącym udziale w tworzeniu PKB czy wzroście kapitałów.

Nowy konserwatyzm fiskalny.

Instrumenty fiskalne przeniesione na instrumenty monetarne.

Monetaryści uważali za kluczową kwestię stan podaży pieniądza w gospodarce, głównie za pomocą instrumentów pośrednich, takich jak stopy procentowe, kursy walutowe, stopy rezerw obowiązkowych.
Główne założenia nowego konserwatyzmu fiskalnego:

1.Bezwzględnie zrównoważony budżet i to w okresie roku fiskalnego, a nie - jak proponowała szkoła neokeynowska - w okresie cyklu koniunktearnego,

2.Zdecydowane ograniczenie skali redystrybucji PKB przez system FP, gdyż powoduje to efekt wypychania zasobów gospodarczych poza obieg stricte gospodarczy, a więc nieproduktywne ich wykorzystanie,

3.Konsekwencją powyższego jest powrót do koncepcji jak najmniejszego BP przez cięcia w wydatkach nie tylko gospodarczych, lecz także socjalnych

4.Skutkiem tego będzie zmniejszenie ciężarów podatkowych, co oznacza powrót do koncepcji jak najniższych podatków,

5.Z kolei zmniejszenie podatków zbliży politykę podatkową do paradygmatu konserwatyzmu fiskalnego - neutralności podatkowej,

6.Wszystkie te działania powinny doprowadzić do radykalnego zmniejszenia długu publicznego, który według nowego konserwatyzmu fiskalnego stał się uosobieniem wszelkiego zła, tak w wymiarze ekonomicznym ja i etycznym (obciążenie przyszłych pokoleń długami obecnej generacji)

Bezpieczeństwo finansów publicznych

-zależy w dużej mierze od wielkości długu publicznego. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej oraz Ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych. Art. 216 ust. 5 Konstytucji mówi, że nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie, których państwowy dług publiczny przekroczy ³/₅ wartości rocznego produktu krajowego brutto a także regulacje UE w zakresie długu publicznego nakładają na kraje członkowskie obowiązek utrzymywania go na poziomie poniżej 60% produktu krajowego brutto (PKB). Minister Finansów ustala strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz państwowym długiem publicznym, obejmującą: stabilność makroekonomiczną gospodarki i jej zdolności do rozwoju, bezpieczeństwo finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, koszty obsługi długu Skarbu Państwa, kształtowanie struktury zadłużenia, wpływ prowadzonych operacji dłużnych na krajowy rynek finansowy.

Jednym z najważniejszych wskaźników makroekonomicznych, jest relacja długu publicznego do produktu krajowego brutto. Na podstawie tego wskaźnika można ocenić czy kraj jest w stanie obsługiwać swoje zobowiązania. Im wyższy jest jego poziom, tym wyższe są koszty jego obsługi, a co z kolei może przyczynić się do dalszego powiększania deficytu budżetowego.

Procedury ostrożnościowe i sanacyjne. Są to podstawowe zasady zarządzania długiem publicznym, wprowadzane w sytuacji nadmiernego zadłużenia. Uruchamiane są w zależności od kształtowania się relacji łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielanych przez podmioty sektora finansów publicznych do PKB. Kryterium to uwzględnia zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych i przewidywany poziom obciążeń sektora jaki wynika z udzielonych poręczeń i gwarancji. W chwili przygotowywania projektu budżetu na następny rok, podstawą jest relacja obliczona za rok poprzedni.

Przewidziane cztery pasma dotyczące kształtowania się relacji państwowego długu publicznego

1. Jeżeli relacja długu do PKB jest mniejsza niż 50% PKB to ustawa nie wprowadza ograniczeń i sankcji.

2. Jeżeli relacja jest większa od 50%, a nie większa od 55% (pasmo wczesnego ostrzegania), to:

RM uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym relacja deficytu budżetu do dochodów państwa nie być wyższa niż relacja z roku bieżącego (górne ograniczenie relacji deficytu)

3. Jeżeli relacja jest większa od 55%, ale mniejsza od 60% (pasmo krytyczne), to:

RM uchwala projekt ustawy budżetu, przyjmując jako górne ograniczenie deficytu jego poziom zapewniający, że relacja długu Skarbu Państwa powiększonego o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa do PKB przewidywana na koniec roku budżetowego będzie niższa od relacji długu Skarbu Państwa powiększonego o kwotę wypłat do PKB z

RM przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji państwowego długu publicznego

4. Jeżeli relacja jest równa lub większa od 60% (R>60%), to:

poczynając od dnia siódmego po dniu ogłoszenia relacji państwowego długu publicznego wraz z wypłatami poręczeń i gwarancji do PKB, podmioty sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji,

RM, najpóźniej w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia tej relacji, przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu ograniczenie przedmiotowej relacji do poziomu poniżej 60%, w kolejnym roku budżetowym obowiązuje zakaz udzielania nowych poręczeń i gwarancji przez podmioty sektora finansów publicznych, w projekcie ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy nie zawiera się deficytu budżetu państwa, a budżety jednostek samorządu terytorialnego uchwala się nie zawierając w nich deficytu.

Przesłanki koordynacji polityki monetarnej z polityką fiskalną.
Ze względu na potężne możliwości oddziaływania władz monetarnych na gospodarkę a także dlatego, iż działania te mogą być z sobą sprzeczne w realizowaniu podstawowych celów gospodarki, działalność władz monetarnych i fiskalnych powinna być skoordynowana. Nie podważa to autonomii działania Banku Centralnego, który może być poddawany naciskom władz fiskalnych zwłaszcza w kwestii emisji pieniądza w celu sfinansowania deficytu. Argument koordynacji wynika stąd, że rząd (państwo) jest najpotężniejszym podmiotem gospodarki ze względu na rozmiary zasobów i dochodów.
Oba rodzaje polityki muszą obejmować cele globalne: walka z bezrobociem, wzrost gospodarczy, ograniczanie amplitudy wahań cyklu koniunkturalnego, walka z inflacją.

Koncepcja konserwatyzmu fiskalnego.
Konserwatyzm fiskalny zaleca aby budżet państwa był jak najmniejszy. J.B. Say: „podatek jest ciężarem nie tylko z prywatnego lecz także społecznego punktu widzenia”.
Koncepcja małego budżetu oznacza, że powinien on być tworzony do takiej wysokości, która pozwala finansować ewidentne zadania publiczne państwa a zwłaszcza zapewnienie ładu wewnętrznego i obrony narodowej.
K. f. cechuje szukanie podobieństw między gospodarstwem domowym, przedsiębiorstwem prywatnym i gospodarstwem publicznym.
Przeznaczenie zaciągniętych pożyczek:
Jeżeli nie uda się uniknąć deficytu budżetowego, musi być on bezwzględnie przeznaczony na finansowanie rozwoju gospodarczego. Pożyczki te powinny być zaciągane w ramach operacji długoterminowych, tak aby nie zmniejszać bieżących kapitałów potrzebnych przedsiębiorstwom prywatnym. Pożyczki te powinny być jak najszybciej spłacone, aby nie zwiększać kosztów obsługi długu.
założenia konserwatyzmu fiskalnego:
1) równowaga ekonomiczna gospodarki,
2) równość między oszczędnościami i inwestycjami,
3) komplementarność między konsumpcją i oszczędnościami,
4) stała suma oszczędności w warunkach równowagi ekonomicznej.

Neutralność podatkowa

jest to zasada wg której decyzje ekonomiczne powinny być podejmowane niezależnie od konsekwencji podatkowych tzn. względy podatkowe nie powinny mieć znaczenia przy wyborze form inwestowania lub przy wyborze formy działalności. Z podatkowego punktu widzenia nie powinno być preferencji przy wyborze jednej szczególnej formy inwestowania lub formy organizacyjnej, ponieważ wytworzony dochód będzie ostatecznie podlegał tej samej stawce podatkowej. Polega przede wszystkim na niedyskryminowaniu przez podatek oraz na braku wpływu opodatkowania na decyzje gospodarcze, np. jest elementem koncepcji konserwatyzmu fiskalnego.
Neutralność podatkową można rozpatrywać w dwóch aspektach:

makroekonomicznym - przejawia się w budowie systemu podatkowego i stanowi punkt wyjścia przy teoretycznej ocenie skutków opodatkowania

mikroekonomicznym - reprezentuje punkt widzenia podatnika, który przed podjęciem działalności gospodarczej bądź zarobkowej usiłuje zbudować model takiego prowadzenia tej działalności w którym możliwe będzie nie uwzględnianie skutków opodatkowania. Do neutralności podatkowej przybliżają minimalizacja obciążeń podatkowych, preferowanie podatków o stawkach stałych, preferowanie podatków pośrednich, eliminacja lub ograniczanie różnych przywilejów podatkowych, które zapewniają równość podatnika wobec prawa, respektowanie zasady powszechności opodatkowania, minimalizacja obciążeń podatkowych od dochodów z kapitału, minimalizacja obciążeń podatkowych od dochodów przedsiębiorców, skuteczne egzekwowanie podatków

Przeciwdziałanie monetyzacji deficytu budżetowego (dodruku pieniądza).
Rząd może finansować deficyt budżetowy przez zaciągnięcie pożyczki - emituje obligacje (trzeba jednak pamiętać iż kosztami obsługi tego długu, tj. odsetkami od pożyczonego przez rząd kapitału zawsze zostają obarczeni podatnicy. Rząd bowiem nie prowadzi przecież działalności gospodarczej tak, jak robi to przedsiębiorca i jego bezwzględnie głównym źródłem dochodu są zawsze podatki).
· Może też sprzedać swoje obligacje bankowi centralnemu, który w celu ich zakupienia dostarczy dodatkową ilość pieniądza. Rząd wykorzysta te pieniądze na pokrycie deficytu. Jest to wówczas równoznaczne z drukowaniem pieniędzy na pokrycie deficytu budżetowego.
· Rząd decyduje się na monetyzację deficytu, gdy nie ma możliwości pożyczania (tzn., gdy nie może sprzedać obligacji). Kiedy może się to zdarzyć? Na przykład: Gdy deficit jest bardzo duży i rząd nie może znaleźć chętnych na kupno obligacji. Skutek - monetyzacja deficytu, dodruk pieniędzy i...wyższa inflacja.

System wydatków publicznych w okresie transformacji

Wydatki publiczne jako wydatki budżetu państwa przeznaczone są na realizacje zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administrację rządową, sądy, trybunały; subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego; subwencje dla partii politycznych; dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego ustawami; dofinansowanie zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego; dotacje na zadania określone ustawami; współfinansowanie programów i projektów realizowanych ze środków, o których mowa w ustawie;

Ilościowa wydatków jakościowa charakterystyka wydatków

W latach 1989-2005 wydatki systemu finansów publicznych w Polsce wynosily 40-50 % PKB . Najwiecej wydatków przypadało w latach 1992-1994 - aż 50 % PKB. Wskaźnik ten był niski w latach 1990, 1991, 1998 i 2001 - wynosił 43 %. W ostatnich trzech latach wydatki państwa kształtują sie na poziomie 45 % PKB.

Badając strukturę wydatków publicznych w latach 1991-2002 zauważyć można powiększajacą sie wielkość wydatków, począwszy od 37 mld zl w 1991 r.do 343,3 mld zl w 2002 r. Największa liczba wydatków przypada na państwowe fundosze celowe - 123,7 mld zl., co daje 36 % udziału w całej strukturze wydatków w 2002 r. Od 1999 r. wydatki na państwowe fundusze celowe przewyższają wydatki na budżet państwa, gdzie wcześniej ten miał dominujący udział we wszystkich wydatkach państwa.

W tym momencie najwięcej wydatkuje sie na:

• państwowe fundusze celowe - ok. 36 %

• budżet państwa - ok. 25 %

• budżet gminy - ok. 22 %

• kasę chorych - ok. 8 %

• gminną gospodarkę pozabudżetową - ok. 3,5 %

• państwową gospodarkę pozabudżetową - ok. 1,3 %

• samorządowe fundusze celowe - ok. 0,3 %.

Biorąc pod uwagę wydatki państwowych funduszy celowych zauważyć można, że najwięcej wydatkuje sie na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (ok. 98,5 %), nastepnie na Fundusz Emerytalno Rentowy KRUS (16 %), później Fundusz Pracy (ok. 9,8 %).

Analizujac wydatki budżetu państwa widać, że najwięcej pieniędzy przeznacza sie na ubezpieczenia społeczne (ok. 29 %), później na finanse (ok. 13 %) oraz na opieke społeczna (ok. 8,5 %).

Pozafiskalne cele państwa publiczne, społ. Gosp. (oddziaływanie państwa na gosp.)

1.promowanie wzrostu gospodarczego 2.łagodzenie niesprawności mechanizmu rynkowego 3.ograniczenie cykliczności procesów gosp. 4.walka z bezrobociem 6.ograniczenie nadmiernego zróżnicowania dochodów 5. walka z nieuczciwą konkurencją 6.ograniczenie negatywnych efektów zew.

Narzędzia fiskalne (instrumnety fiskalne) makro i mikroekonomiczne

instrumenty fiskalne mają na celu przede wszystkim zgromadzenie potrzebnych państwu dochodów w związku z pełnionymi przez państwo funkcjami makro dochody budżetu państwa, wydatki budżetu państwa, deficyty i nadwyżki budżetowe, dług publiczny mikroekonomiczne podatek, opłata, cło, dotacja, subwencja, bon skarbowy, obligacja skarbowa, poręczenia i gwarancje rządowe (skarbu państwa)

Dług publiczny w Polsce!!!!!!!!!sprawdzić

może przekroczyć 60% PKB nawet przy wzroście gosp. wynoszącym ok. 5% rocznie, dług może przekroczyć 60% PKB w 2005r. Dług skarbu państwa wzrósł w II.2004 do ok. 400 mld. zł . zadłużenie skarbu państwa na koniec lutego 2004r. wzrosło w stosunku do stycznia o ok. 5,7 mld zł i wyniosło ok. 400 mld zł. w stosunku do grudnia 2003r, zadłużenie wzrosło o ponad 21 mld zł. Dług krajowy wzrósł w lutym o ponad 3 mld zł do ponad 260 mld zł.. od XII.2003r dług krajowy wzrósł o 9 mld zł. natomiast zadłużenie zagraniczne wzrosło w II o 2,6 mln zł do 140 mld zł. Od XII.2003 wzrosło ono o niecałe 12 mld zł. W tym roku i roku przyszłym zagraniczne potrzeby pożyczkowe rządu wyniosą łącznie ponad 20 mld USD. Zwiększy to zadłużenie naszego kraju do grubo ponad 100 mld $, po uwzględnieniu kredytów , jakie zaciągną również przedsiębiorstwa, samorządy, banki. Nie jest wykluczone, że w przyszłości, aby uzyskać środki na obsługę długu, trzeba będzie podnieść podatki. Zadłużenie zagraniczne polski jest wysokie. W tym roku i w roku przyszłym potrzeby pożyczkowe rządu związane z realizacją budżetu państwa wyniosą 110 mld zł, przy zał. że zostanie wdrożony w całości plan oszczędności zaproponowany przez Hausnera, na finansowanie tego deficytu będzie musiała wyłożyć zagranica

Dochody ich struktura i wielkość

W początkowym okresie przekształceń ustrojowych w Polsce był wysoki udział dochodów budżetu państwa z tytułu podatków bezpośrednich CIT. Na skutek pogarszającej się rentowności przedsiębiorstw państwowych dochody budżetowe z tego tytułu zaczęły maleć. Fakt ten zmusił państwo do poszukiwania nowej strategii podatkowej. Polegała ona m.in. na podwyższaniu stawek podatku obrotowego oraz rozszerzaniu zakresu towarów i usług objętych tym podatkiem. Dalszym krokiem w kierunku wzrostu udziału podatków pośrednich, było wprowadzenie podatku VAT, akcyzy, podatku od importu oraz podatków od gier losowych, od operacji przeprowadzanych na giełdzie papierów wartościowych. Strategia ta w 1991 - 1992 pozwoliła opanować kryzys finansów państwa, jako jeden ze skutków transformacji.

W roku 1994 wystąpił wzrost udziału podatków pośrednich z 38,5% do 64,6% w roku 2004 Wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych od 1999 r. utrzymują się na zbliżonym poziomie niecałe 17% (2004 udział podatku obniżył się 14%) i są wyższe od wpływów z podatku CIT. Ważnym elementem dochodów budżetu państwa było cło, oraz do 1997 roku - dochody z prywatyzacji. Od 1998 dochody wyłączono z dochodów budżetu państwa i stanowią przychód państwa, przeznaczany zwłaszcza na finansowanie deficytu budżetowego. Od 1996 r. najbardziej wydajnym podatkiem jest podatek od towarów i usług oraz akcyza.

Udział dochodów niepodatkowych w strukturze dochodów budżetu państwa w analizowanym okresie nie przekracza 12%. Dochody zagraniczne obejmują wpływy z odsetek od kredytów i pożyczek zagranicznych udzielanych przez rząd oraz prowizje od gwarancji i poręczeń udzielanych przez rząd.

W początkowym okresie przekształceń polskiej gospodarki udział dochodów budżetu państwa w strukturze dochodów publicznych zwiększał się z 59,1% w 1991 r. do 62,0% 1994 r. Wskutek reform udział ten zmniejszył się i od 1999 r. stanowi nieco poniżej 50%.

Państwowe fundusze celowe w całym okresie transformacji w latach 1991 - 2002 zawiera się w przedziale 22,1 - 25,8%. Fundusze celowe to zadania związane ze sferą socjalną czy z ochroną środowiska naturalnego. Podstawowym źródłem przychodów FUS są wpływy ze składek na ubezpieczenie społeczne, podzielone na odrębne składki związane z konkretnymi rodzajami ubezpieczeń społecznych, odprowadzane na cztery fundusze wyodrębnione w ramach FUS: emerytalny, rentowy, chorobowy i wypadkowy.

Od 1996 r. udział w dochodach publicznych stanowią budżety gmin 11 - 12%.

Od 1999 r. tworzone są także samorządowe fundusze celowe. Ich udział w strukturze dochodów publicznych jest jednak marginalny nie przekracza 1%, np. fundusze wojewódzkie, gminne i powiatowe.

Wśród dochodów publicznych są również składki z tytułu ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, które mają charakter daniny celowej. Wprowadzony 1 stycznia 1999 r. system ubezpieczeń zdrowotnych zmienił organizację i zasady finansowania opieki zdrowotnej w Polsce. Najważniejszym elementem reformy było wydzielenie z budżetu środków na ochronę zdrowia i przekazanie zarządzania tymi środkami niezależnej instytucji: Kasie Chorych. W poszukiwaniu bardziej efektywnego i przyjaznego dla pacjentów systemu opieki zdrowotnej, po czterech latach funkcjonowania zlikwidowano Kasy Chorych, zastępując je Narodowym Funduszem Zdrowia. Udział ich dochodów w strukturze dochodów publicznych najniższy był w pierwszym roku funkcjonowania tego systemu (6,8%). W latach 2000 - 2002 udział ten nieznacznie się zwiększył (do ok. 8%).

Redystrybucja dochodów sektora publicznego w Polsce w latach 1994 - 2000 wykazuje tendencję malejącą (w 1994 r. wyniosła 34,2%, zaś w 2000 r. 37,5%). W kolejnych latach udział dochodów publicznych w relacji do PKB, nieznacznie się zwiększył i ustalił na względnie stałym poziomie. Relacja dochodów podstawowego funduszu publicznego do PKB od 1994 r., aż do 2002 r. stale się zmniejszała (w 1994 r. wyniosła 30,0%, natomiast w 2002 r. 18,4%). W kolejnych latach udział dochodów budżetu państwa w PKB kształtował się na poziomie zbliżonym do roku 2002. Środki, które stanowiły dochód budżetu państwa zostały w głównej mierze przejęte przez Kasy Chorych, w związku z reformą systemu ubezpieczeń społecznych i reformą służby zdrowia.

lub

STRUKTURA DOCHODÓW BUDŻETOWYCH W POLSCE.

W polityce budżetowej szczególną rolę spełnia budżet państwa. Dochody budżetowe pochodzą przede wszystkim ze źródeł wewnętrznych - krajowych. Składają się na nie dochody podatkowe, niepodatkowe oraz dochody z prywatyzacji. Dochody podatkowe pochodzą z podatków pośrednich (VAT, akcyza, podatek importowy) i bezpośrednich (podatek dochodowy). Łącznie przysparzają one budżetowi ponad 80% dochodów. Na dochody niepodatkowe składają się dywidendy, wpłaty z zysku banku centralnego, wpływy z cła oraz pozostałe dochody (np. odsetki od zaległych zobowiązań). Udział dochodów niepodatkowych wynosi około kilkunastu procent. Na dochody z prywatyzacji składają się kwoty ze sprzedaży, najmu i dzierżawy składników majątkowych Skarbu Państwa. Ich udział w dochodach budżetowych Polski jest marginalny (1997 - 3%). Od 1998 wpływów z prywatyzacji nie wolno wliczać do dochodów budżetowych państwa, ponieważ mogą one być wykorzystane wyłącznie do sfinansowania długu publicznego oraz służyć kapitalizacji funduszów emerytalnych. Budżet może być także zasilany środkami zagranicznymi o charakterze zwrotnym (np. kredyty) i bezzwrotnym (darowizny). System dochodów budżetowych w Polsce opiera się głównie na podatkach. Po przeprowadzeniu radykalnej reformy systemu podatkowego (92-93) głównym źródłem zasilania budżetu stały się podatki pośrednie, a w mniejszym stopniu bezpośrednie. Reforma systemu nie tylko poprawiła wydajność finansów publicznych, ale także upodobniła go do UE, gdzie udział podatków pośrednich w dochodach budżetowych jest znacznie wyższy niż podatków bezpośrednich. Analiza obecnej struktury dochodów budżetowych, a także konstrukcji poszczególnych wydatków pozwala stwierdzić, że budżety w Polsce nie mają charakteru ekspansywnego, a ingerencja w dochody podmiotów gospodarujących i ludności wydaje się relatywnie umiarkowana.

STRUKTURA WYDATKÓW BUDŻETOWYCH W POLSCE.

Wydatki budżetowe stanowią odzwierciedlenie działalności publicznej państwa oraz jego ingerencji w kształtowanie różnych dziedzin gospodarki. Do najważniejszych wydatków publicznych należą: wydatki osobowe rzeczowe, transfery socjalne, subwencje i dotacje dla przedsiębiorstw o raz gmin, wydatki na obsługę długu itp. Z punktu widzenia rodzajowego wyróżnia się: dotacje i subwencje (w tym dotacje przedmiotowe i podmiotowe, celowe oraz subwencje dla gmin), wydatki bieżące jednostek budżetowych, świadczenia na rzecz osób fizycznych, wydatki na obsługę długu publicznego oraz wydatki majątkowe (głównie inwestycyjne). W strukturze wydatków najwyższy ich odsetek przypada na dotacje i subwencje (1997 - 37%). Są to głównie środki zasilające państwowe fundusze celowe, fundusze i agencje publiczne oraz gminy, a także związane z subsydiowaniem gospodarki komunalnej, mieszkaniowej oraz konsumpcji gospodarstw domowych. Część dotacji przeznaczona jest także na finansowanie deficytowej działalności niektórych przedsiębiorstw państwowych. Drugą pozycję pod względem wielkości stanowią wydatki bieżące jednostek budżetowych (1997 - 33%), obejmujące m.in. wynagrodzenia i pochodne sfery budżetowej, zakupy materiałów i usług, utrzymywanie placówek zagranicznych, zobowiązania Skarbu Państwa itp. Trzecią pozycję w wydatkach budżetowych zajmuje obsługa długu publicznego (1997 - 14%), a czwartą świadczenia na rzecz osób fizycznych (1997 - 9%). Według przedmiotu wydatkowania, wydatki budżetowe można ująć w cztery grupy: wydatki na funkcjonowanie państwa jako całości (np. wydatki na obronę narodową), wydatki socjalno - kulturalne, wydatki na gospodarkę, wydatki na obsługę długu państwowego (krajowego i zagranicznego). Wielkość i struktura wydatków budżetowych ulega zmianie adekwatnie do zakresu ingerencji państwa w stosunki gospodarcze i społeczne. Analizując strukturę wydatków budżetowych w Polsce w okresie transformacji wg poszczególnych dziedzin, czyli działów, można zauważyć, że największy ich odsetek przeznaczony jest na „finanse i ubezpieczenia społeczne” (1997 - ok. 16%). Finanse to głównie koszty obsługi długu publicznego, a także wypłaty premii gwarancyjnych od wkładów mieszkaniowych, dopłaty do oprocentowania różnych kredytów itp. Kolejnymi pod względem wysokości są wydatki na ochronę zdrowia (14%), opiekę społeczną (ok. 10%), rozliczenia różne (9%), obronę narodową, oświatę i wychowanie, bezpieczeństwo publiczne, szkolnictwo wyższe. Analiza wydatków budżetowych w Polsce w ostatnich latach wykazuje, że kolejne budżety miały charakter administracyjno - socjalny i cechowały się rozbudowanymi wydatkami socjalnymi przy minimalnych wydatkach na gospodarkę.

Dug publiczny w Polsce!!!!!! Trzeba dopisać aktualne dane.

Dług publiczny określa się jako finansowe zobowiązanie władz publicznych z tytułu zaciągniętych pożyczek niezbędnych do pokrycia deficytu budżetowego. Obejmuje on zobowiązania z różnych okresów, łącznie z należnym oprocentowaniem. Innymi słowy dług publiczny to skumulowane pożyczki wewnętrzne i zagraniczne, finansujące deficyty budżetu w poprzednich latach, pomniejszone o ich spłaty oraz wielkość ewentualnych nadwyżek budżetowych. Dług publiczny powstaje przez zaciąganie pożyczek, kredytów i udzielanie poręczeń przez państwo. Oznacza przenoszenie finansowania deficytu budżetowego na okresy przyszłe, co wiąże się z poprawą sytuacji bieżącej, ale koniecznością ponoszenia dodatkowych kosztów jego obsługi w przyszłości.

W Polsce z problemem narastania długu publicznego mamy do czynienia od początku lat 80-tych. Dług ten przypomina „śniegową kulę”, której rozmiary przytłaczają całą gospodarkę. Splata starych długów poprzez zaciąganie nowych pogarsza sytuację. Równocześnie jednak cały czas od 1991 Polska utrzymuje dosyć wysokie tempo wzrostu gospodarczego, wobec czego udział długu publicznego w PKB systematycznie się obniża - w 1997 - 48% PKB, a w 1999 - 43% PKB. Zmniejszenie długu publicznego uwarunkowane jest też wymogami nakładanymi na państwa ubiegające się o członkostwo w UE. Traktat w Maastricht dopuszcza górny pułap długu publicznego 3/5 w stosunku do PKB. Spadek długu publicznego w dużym stopniu wiąże się z podpisanym w 1994 przez Polskę porozumieniem z Klubem Londyńskim o umorzeniu części długów zaciągniętych zagranicą. Niestety pozostałe długi zagraniczne Polska będzie musiała spłacić. By zorganizować potrzebne środki pieniężne na spłatę długu zagranicznego trzeba będzie zaciągać coraz większy dług publiczny. Sytuacja ta wskazuje, że szybkie osiągnięcie równowagi budżetowej nie będzie możliwe. W 1995 dług ogółem wynosił 56,2% PKB, dług zagraniczny 35,4%, dług krajowy 20,8%. Spłata długu zagranicznego systematycznie rosła. W 1999 - 21%, Spłaty te stanowiły spore obciążenie dla polskiego społeczeństwa.

Po co stworzono kryteria zbieżności z Maastricht?

Podpisany w grudniu 1991 Traktat Z Maastricht zakłada intensywny rozwój europejskiej integracji. Ma się ona opierać na zespalaniu gospodarki krajów członkowskich UE. Najważniejszym krokiem w tym kierunku ma być utworzenie unii walutowej i wprowadzenie wspólnego pieniądza euro, a także prowadzenie wspólnej polityki pieniężnej. Ponadto wspólna ma być polityka zagraniczna, polityka bezpieczeństwa, polityka wewnętrzna, ma być ustanowione wspólne obywatelstwo i jednolita polityka socjalna, przyspieszony ma być proces tworzenia wspólnego prawa. Wydatnie rozszerzone mają być kompetencje Parlamentu Europejskiego. Kryteria zbieżności (konwergencji) zostały ustalone dla państw, które miały wejść do węża walutowego; miały je spełniać kraje ubiegające się o członkostwo w UE. Dotyczą one kształtowania się stopy procentowej, stopy inflacji, deficytu budżetowego, długu publicznego i stabilizacji walutowej. Spełnienie kryteriów jest niezbędnym warunkiem uczestnictwa w unii walutowej. Kryteria:

- średnia nominalna stopa procentowa nie może być większa o więcej niż 2% od stopy procentowej zanotowanej w 3 krajach członkowskich o najniższym poziomie,

- stopa inflacji nie wyższa niż 1,5% od stopy inflacji zanotowanej w 3 krajach członkowskich o najniższym jej poziomie,

- deficyt budżetu centralnego nie wyższy niż 3% PKB,

- dług publiczny nie wyższy niż 60% PKB,

- wymagany płynny kurs walutowy.

Korzyści krajów z wprowadzenia kryteriów: oszczędności w kontach transakcyjnych wymiany walut (0,4% PKB w skali rocznej), stabilizacja walutowa, spadek inflacji, wzrost inwestycji, wzrost gospodarczy, wzrost konkurencyjności UE w skali międzynarodowej. Niektórzy za główną korzyść uważają znaczenie waluty europejskiej jako symbolu tożsamości europejskiej i spodziewają się większych korzyści politycznych niż ekonomicznych.

Realizacja kryteriów zbieżności

Kryteria stawiane przez Polską określone w tzw. kryteriach konwergencji z Maastricht, wzmacniają wagę celu antyinflacyjnego. Stosownie do tych kryteriów poziom inflacji w kraju kandydującym, nie powinien przekraczać o 1,5% średniego poziomu inflacji w trzech krajach Unii Europejskiej posiadających najniższy poziom inflacji. Również opinie i zalecenia międzynarodowych organizacji finansowych, głównie MFW i Banku Światowego, narzucały Polsce taką koncepcję polityki ekonomicznej.

W tych okolicznościach polska polityka gospodarcza, kierowana w całym okresie transformacji przez opcję ultraliberalną, przyjęła jako główny cel polskiej polityki społeczno - ekonomicznej obniżenie poziomu inflacji. Z tego błędnego założenia wynikły następne błędne decyzje i ich negatywne konsekwencje ekonomiczne i społeczne dla Polski.

Strategia podatków w Polsce po roku 1992 r.
Łagodna rewolucja podatkowa.
I. Przesłanki zmian.
1. rewolucja wystąpiła w okresie transformacji i konieczność reformy systemu podatkowego wynikała
z jego anachronicznego i nieadekwatnego do współczesnej gospodarki rynkowej charakteru,
2. praktyczny zanik podatku jako kategorii ekonomicznej, społecznej itd.,
3. podatkami obciążona była gospodarka prywatna, głównie indywidualne gospodarstwa rolne, które dawały tylko kilka procent w tworzeniu budżetu państwa,
4. ostry kryzys finansów publicznych na przełomie I i II kwartału 1991 r.,
5. dochody państwa opierały się na podatkach bezpośrednich płaconych przez przedsiębiorstwa państwowe, jednak po zastosowaniu restrykcyjnej polityki dochody budżetu zaczęły spadać a jednocześnie nie nastąpił też zakładany wzrost podatków od sektora prywatnego. Wynikało to także z niedorozwoju aparatu skarbowego, który nie był w stanie kontrolować płacenia podatków przez sektor prywatny. W tej sytuacji konieczne było szybkie rozszerzenie podatków pośrednich przez rozszerzenie zakresu stosowania podatku obrotowego i podniesienie jego stawek a potem wprowadzenie podatku od towarów i usług,
6. przywrócono w Polsce samorząd terytorialny, konieczne było ustanowienie finansowych podstaw działalności władz gminnych i oparciu ich działalności na podatkach centralnych i gminnych.
Przychody z prywatyzacji - skala, przeznaczenie Udział przychodów z prywatyzacji w ogólnej sumie przychodów nie jest imponujący: wyniósł on 5% w roku 1997, natomiast planowanych dochodach budżetu na rok 1998 pozycja ta już nie występuje; jest to skutek zmiany w metodzie liczenia salda budżetu państwa. Dochody z prywatyzacji zyskały status przychodów i po odliczeniu kosztów związanych z prywatyzacją (przychody netto) będą przeznaczane na finansowanie długu publicznego i finansowe wsparcie reformy emerytalno-rentowej.

Przychody z prywatyzacji

-skala i przeznaczenie udział przychodów z prywatyzacji w ogólnej sumie przychodów nie jest imponujący: wyniósł on 5% w roku 1997, natomiast planowanych dochodach budżetu na rok 1998 pozycja ta już nie występuje; jest to skutek zmiany w metodzie liczenia salda budżetu państwa. Dochody z prywatyzacji zyskały status przychodów i po odliczeniu kosztów związanych z prywatyzacją (przychody netto) będą przeznaczane na finansowanie długu publicznego i finansowe wsparcie reformy emerytalno-rentowej.

3

---