LOGOPEDIA!, Studia, Logopedia


PODSTAWY LOGOPEDII - EGZAMIN

  1. Mowa w ujęciu I.Kaczmarka

Możemy ją omawiać w aspekcie społecznym i indywidualnym.

Ujęcie społeczne - podkreśla, że mowa służy porozumiewaniu się społecznemu, to podstawowe narzędzie porozumiewania się.

Ujęcie indywidualne- dotyczy budowy i odbioru wypowiedzi.

Cerebracja to organizowanie w obszarach myślowych posiadanej wiedzy i doświadczenia przy pomocy języka w informacje /intencja - „ubieranie w słowa” - informacja językowa/. Warunkiem jej wystąpienia jest znajomość języka.

Mowa to mówienie i rozumienie wypowiedzi dźwiękowych na bazie języka.

  1. Przedmiot i zadania logopedii

Logopedia to nauka o:

- kształtowaniu prawidłowej mowy

- usuwaniu wad wymowy i mowy /tempo, rytm, płynność, zasób słownictwa, błędy gramatyczne/

- nauczaniu mowy w przypadku jej braku lub utraty.

Logopedia dotyczy mówienia i rozumienia.

Zadania:

- kształtowanie prawidłowej mowy w przedszkolu i szkole- dbanie o jej prawidłowy rozwój :

- usuwanie wad mowy:

  1. Co to jest wada mowy?

To odchylenie od normy językowej, spowodowane zmianami w budowie lub funkcjonowaniu mechanizmów mowy.

Norma językowa - określamy ją pod względem fonetycznym, gramatycznym, leksykalnym, uwzględniając kryterium wieku.

Żeby określić czy dziecko ma wadę mowy potrzebna jest wiedza na temat rozwoju mowy dziecka oraz wiedza językoznawcza na temat normy językowej.

  1. Mowa w ujęciu indywidualnym

Ujęcie indywidualne- dotyczy budowy i odbioru wypowiedzi.

Cerebracja to organizowanie w obszarach myślowych posiadanej wiedzy i doświadczenia przy pomocy języka w informacje /intencja - „ubieranie w słowa” - informacja językowa/. Warunkiem jej wystąpienia jest znajomość języka.

  1. Mowa w ujęciu społecznym

Ujęcie społeczne - podkreśla, że mowa służy porozumiewaniu się społecznemu, to podstawowe narzędzie porozumiewania się.

  1. Co to jest język, a co to jest mowa?

  1. Składniki wypowiedzi słownej

  1. Treść

  2. Forma językowa

1+2 = myśl

  1. Substancja foniczna

a/ płaszczyzna suprasegmentalna (melodia, rytm, akcent)

b/ płaszczyzna segmentalna (głoski)

3 to jeden z nośników myśli

  1. Rodzaje kodów stosowanych w porozumiewaniu się słownym
    Kod podstawowy - językowy (dzieli się na fonologiczny, morfologiczny, leksykalny, syntaktyczny, stylistyczny.

Kod podstawowy - parajęzykowy (dzieli się na akcent, intonacja, rytm, ton głosu, brzmienie, tempo mówienia).

Kod podstawowy - niejęzykowy (dzieli sie na mimiczny, gestowy, zapachowy, dotykowy, wzrokowy, fizjologiczny, aparacyjny, temporalny, kontekstowy, proksemiczny).

  1. Etapy rozwoju mowy

0-1rż - okres melodii

2rż- okres wyrazu

3rż- okres zdania

3-7rż - okres swoistej mowy dziecka

  1. Cechy rozwoju mowy dziecka 3-letniego


W tym wieku kształtują się ruchy tylnej części języka i podniebienia miękkiego, konieczne do wymawiania (k, g, ch) oraz ruchy końca języka ku zębom przy wymowie (s, z, c, dz) od ich miękkich odpowiedników i nie powinno już ich wymawiać jako (ś, ź, ć, dź). Pod koniec 4 roku życia, pojawia sie głoska „r”, choć jej pojawienie może się opóźnić. Można sie spotkać z nadużywaniem przez dziecko głoski „r”. Wyrazy są poskracane, głoski poprzestawiane, grupy spółgłoskowe- uproszczone. Mowa dziecka ma charakter sytuacyjny, wyraża przeżycia związane z konkretną sytuacja i osobami w niej uczestniczącymi. Dominuje tu słowo oparte na zmysłowym poznawaniu rzeczywistości i powiązane z działaniem dziecka. Jego mowa ma wtedy charakter emocjonalny, składa się z pojedynczych słów luk krótkich zdań wyrażających prośbę, zaciekawienie, rozczarowanie. Nasila się tendencja tworzenia przez dziecko własnych słów na określenie różnych rzeczy i zjawisk. Neologizmy te powstają na zasadzie analogii w stosunku do wyrazów znanych. Zasób słownika dzieci zależy od sposobu wyrażania się otoczenia. Dziecko, w drodze analizy i syntezy wyodrębnia i łączy poszczególne człony swojej myśli, a następnie wypowiada je w zdaniu. Wraz ze wzbogacaniem słownictwa, dziecko doskonali opanowanie struktury gramatycznej języka. Powoli przyswaja części mowy.

  1. Cechy rozwoju mowy dziecka 6-letniego

W wieku 6 lat dziecko posiada rozwinięty aparat artykulacyjny, a jego mowa jest opanowana. Posługuje się swobodnie mową potoczna używając wszystkich części mowy i złożonych form gramatycznych. Zdania złożone współrzędnie znacznie przeważają nad złożonymi podrzędnie. Utrzymuje się nasilona aktywność werbalna, która czasem przybiera formę gadatliwości. Zadają dużo pytań dotyczących przyczyn i związków między zjawiskami i przedmiotami. Wypowiedzi dziecka są tym pełniejsze, im bardziej jest ono związane emocjonalnie z ich treścią. Nie należy zapominać o gimnastyce logopedycznej, podnoszącej poziom i poszerzającej zakres sprawnościowy aparatu mowy. W 6 roku życia dziecka w mowie pojawiają się początki logicznego uzasadniania sadów opartych na konkretnych doświadczeniach.

  1. Dyslalia funkcjonalna

To wada, na skutek złej pielęgnacji (nieprawidłowy przebieg funkcji pokarmowych, funkcji oddychania, dysfunkcja, parafunkcja).

  1. Znaczenie funkcji pokarmowych i oddychania w rozwoju sprawności artykulacyjnej

  1. Okres melodii

Okres zaraz po urodzeniu, trwa pierwszy rok życia. Objawy prawidłowego rozwoju mowy : - krzyk po urodzeniu, pierwsze porozumienie z otoczeniem (dziecko krzyczy, bo jest nagła zmiana temperatury, dziecko wypuszcza powietrze, nie słyszy bicia serca matki, niepokoi się, krzyczy: a, u, e ...) - głużenie 2/3-4 miesiąc życia dziecka. To przypadkowe wytwarzanie dźwięków przez dziecko, nieświadome, ma charakter fizjologiczno - odruchowy. Dzieci głuche też głużą, bo to odruch, taki trening narządów artykulacyjnych. Są to dźwięki tylnogardłowe ga, gę ... wydawane przez naśladownictwo. U dzieci głuchych nie ma gaworzenia. - gaworzenie 6/7 miesiąc życia. To świadome powtarzanie dźwięków, naśladowanie dźwięków usłyszanych przypadkowo, to zabawa w wytwarzanie dźwięków. Poprzez spostrzegawczość i skupienie uwagi dziecko naśladuje własne przypadkowo wydane dźwięki bądź usłyszane. Gdy dziecko zaczyna siadać, zmienia się pozycja przyjmowania pokarmu, zaczyna jeść z łyżeczki, uruchamia górną wargę, je twarde pokarmy, język inaczej pracuje, teraz zaczyna gaworzyć, wcześniej dziecko nie różnicowało języka, teraz tak. Dziecko gaworzy śpiewając. Gaworząc dziecko wypowiada wszystkie samogłoski i spółgłoski, często mlaska, wciąga powietrze, robi ze śliny bańki, eksperymentuje głosem. Gaworzenie nie ma znaczenia - to trening dziecka. - reakcja okrężna (dziecko ciągle rzuca coś, bo to wydaje dźwięk, a rodzic to podnosi, dziecko odkrywa sytuacje następną. Z punktu widzenia rozumienia : 7/8 miesiąc życia, reaguje na melodię, ton głosu, nie reaguje na treść, a ton głosu, ważne by spokojnie mówić do dziecka. 9/12 miesiąc życia, identyfikuje jedno lub kilka wyrazów (swoje imię, am, myju, spacerek, hopa, hop)

  1. Okres wyrazu

Okres kiedy pojawia się pierwszy wyraz. Pojawia się strukturalizacja gaworzenia i mamamama - dziecko wypowiada mama. Wyraz dziecko wypowiada już świadomie, dziecko wie jakie ma znaczenie ten wyraz. Wołając mamę wie, że to mama, dziecko łączy wymawianie ze znaczeniem. Początkowo mama, to każda kobieta, którą widzi, wyrazy mają charakter uniwersalny. Występuje echolalia - dziecko emituje wyrazy, dźwięki, które do niego mówimy. Dziecko próbuje naśladować dźwięki, samo ich nie wypowie, musi to od kogoś usłyszeć, ale to, że to wypowie nie oznacza, że od razu wprowadzi je do swojego słownika. 14/15 miesiąc życia, wymawia więcej wyrazów, zaczyna chodzić i chce powiedzieć o wielu rzeczach. Pojawia się wiele wykrzykników, okrzyków (ech, ach), gesty dominujące. Początkowo nazywa przedmioty w zasięgu wzroku, potem zaczyna mówić o czymś co aktualnie nie widzi. Pod koniec 2 roku życia słownik wyrazów dziecka składa się z kilkudziesięciu wyrazów. Są to rzeczowniki dotyczące jedzenia, pielęgnacji dziecka. Artykulacja 2 latka jest bardzo zniekształcona, dziecko opuszcza sylaby, niewygodne dźwięki, czasem pierwszą lub ostatnią sylabę, deformuje głoski, ma miękką artykulację, bo pracuje środkowa część języka, nie ma usprawnionego czubka języka, robi duże ruchy językiem.

  1. Okres zdania

2 - 3 rok życia dziecka. Dziecko zaczyna łączyć wyrazy w zdania. Początkowo są to zdania dwuwyrazowe twierdzące. Potem pojawiają się zdania pytające i rozkazujące. Dzieci najwięcej używają rzeczowników, dotyczące jedzenia, ubrań, pielęgnacji, nazwy osób, czynności fizjologicznych, pozycji i ruchu. Początkowo pojawia się czas teraźniejszy, potem przeszły, na końcu przyszły. Dziecko popełnia błędy w odmianie przez przypadki i błędy w formach czasownika, osób. Pojawia się kilka przymiotników. Pojawiają się spójniki najczęściej „i”, „a”, złożone współrzędnie zdania, potem podrzędnie. Najwięcej słów przybywa dziecku w 2 - 3 roku życia, dziecko ma już podstawowy system: leksykalny ( podstawowe części mowy, używa liczebników, ale źle), fonetyczny ( wypowiadanie głosek), składniowy ( zna słowa, buduje zdania), morfologiczny (słowotwórstwo).

  1. Okres swoistej mowy dziecka

Wiek przedszkolny. Rozwojowe niedoskonałości systemu fonetycznego (koniec 3 roku życia). Zamiast e i o mówi a - Ja chcia biegać. (3 latek może tak mówić). Mówi jower, lowel, tutułka tuta, dęś, oda zamiast woda. Dziecko 3 letnie używa środkową część języka,dlatego zmiękcza głoski, nie ma jeszcze sprawnego języka. Upraszcza grupy spółgłoskowe, ponieważ ma niedoskonałe narządy artykulacyjne (płaszcz - paść). Dziecko tworzy własne słowa (miałczuś, ludzia). 6/7 rok życia artykulacja prawidłowa, idąc do szkoły mówi już poprawnie. To okres pytań, dziecko pyta żeby pytać, by sprawdzić czy dorosły odpowiada tak samo, by porozmawiać z dorosłym.

  1. Co to jest słuch fonemowy?

Słuch fonemowy to taka umiejętność, w której dziecko dostrzega i różnicuje opozycje fonologiczne - cechy dystynktywne.

Fonem to wzorzec poznawczy, prototyp istniejący w mózgu każdego człowieka, model, na którego podstawie budowane są głoski.

Głoska to zjawisko fizyczne, które można zobaczyć. To najmniejszy element wypowiedzi dźwiękowej, która nie ma znaczenia. Jest ona reprezentacją fonemu.

Są pewne cechy dźwięków mowy, które niosą ze sobą zmianę znaczenia - to cechy dystynktywne, które są właściwymi cechami fonemów.

Inaczej mówiąc FONEM jest zbiorem cech dystynktywnych (relewantnych), które niosą za sobą zmianę znaczenia /np. szale - sale, półka - bułka/

  1. Metody badania słuchu fonemowego

  1. wskazywanie obrazków badających opozycje fonologiczne - z przedmiotami, których nazwy różnią się tylko jedną cechą dystynktywną /Styczkowa/

wada: dziecko musi znać znaczenie wszystkich obrazków

  1. reagowanie ruchem ciała na wskazaną wcześniej sylabę /Styczkowa/

  2. pokazywanie liter wymawianych przez badającego /Styczkowa/

wada: dziecko musi znać wszystkie litery, nie bada tego co ma badać

  1. powtarzanie przez dziecko par wyrazów, np. kura - góra, szale - sale, półka - bułka

wada: nie bada wymowy tylko słuch

  1. Metoda Cieszyńskiej

Dziecko ocenia prawidłowość wypowiedzi dorosłego - ocenia czy wszystkie wyrazy w zdaniu zostały wypowiedziane prawidłowo

Jest to metoda najbardziej naturalna i efektywna

  1. Klasyfikacja zaburzeń mowy w ujęciu Styczek

  1. Zewnątrzpochodne - dotyczą niekorzystnego środowiska wychowawczego

  2. Wewnątrzpochodne:

- dysglosja- zniekształcanie dźwięków mowy lub niemożność ich wytwarzania na skutek nieprawidłowej budowy narządów mowy lub obniżenia słyszalności

- dysartria (anartria) - zniekształcanie dźwięków mowy lub niemożność ich wytwarzania, na skutek uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narządy mowne (artykulacyjne, fonacyjne, oddechowe)

- dyslalia (alalia) - opóźnienie w przyswajaniu sobie języka, na skutek opóźnionego wykształcenia się funkcji pewnych struktur mózgowych

- afazja - utrata częściowa lub całkowita języka, na skutek uszkodzenia pewnych struktur mózgowych

- jąkanie - zaburzenia płynności mowy (rytmu i tempa); przyczyny nie są znane; zaliczane jest do nerwic

- nerwice mowy - mutyzm, afonia, jąkanie, zaburzenia tempa mowy, modulacji, siły i wysokości głosu u osób cierpiących na nerwice

- oligofazja- niedokształcenie mowy spowodowane upośledzeniem umysłowym

- schizofazja- mowa osób mających zaburzenia myślenia, spowodowane chorobami psychicznymi

  1. Co to jest dyslalia? Różne klasyfikacje dyslalii

  1. Klasyfikacja dyslalii w ujęciu H.Mierzejewskiej i D. Emiluty-Rozyi

DYSLALIA OBWODOWA:

- dyslalia anatomiczna ruchowa (dysglosja)

- dyslalia funkcjonalna

- dyslalia anatomiczna słuchowa

DYSLALIA PODKOROWA:

- różne rodzaje dysartrii

DYSLALIA KOROWA:

- niedokształcenie mowy pochodzenia korowego

- różne afazje

- niedokształcenie mowy towarzyszące upośledzeniu umysłowemu

- opóźnienie rozwoju mowy

  1. Co to jest dyslalia obwodowa, dyslalia podkorowa, dyslalia korowa?

  1. Rodzaje dyslalii obwodowej

DYSLALIA OBWODOWA:

- dyslalia anatomiczna ruchowa (dysglosja)

- dyslalia funkcjonalna

- dyslalia anatomiczna słuchowa

  1. Jąkanie wczesnodziecięce - przyczyny i objawy

Objawy:

  1. o charakterze językowym - dotyczą one płynności pojawiania się jednostek języka i polegają na

*powtarzaniu róznych jednostek języka:

*wydłużaniu głosek

*napięte pauzy

*wtrącaniu takich elementów jak - eee, yyy

  1. psychologiczne - polegają:

  1. o charakterze wegetatywnym:

U małych dzieci występują szczególnie objawy o charakterze językowym, a pozostałe z reguły dochodzą później, pod wpływem źle reagującego środowiska.

Czynniki sprzyjające rozwojowi jąkania:

  1. predysponujące:

  • wywołujące: