Giddens
Jakie jest społeczne źródło i jakie przybierają formy niepokoje tożsamościowe, z którymi spotykamy się w późnej nowoczesności?
Klasyczne socjologiczne opozycje i ich synteza w teorii Giddensa.
Dualność struktury + niezamierzone konsekwencje naszych działań (eksperyment myślowy z planszą szachową).
Instytucjonalne wymiary nowoczesności (militaryzacja, industrializacja, inwigilacja, kapitalizm).
Dynamika nowoczesności (rozdzielenie czasu i przestrzeni, środki wykorzeniające, refleksyjność).
Różnica miedzy nowoczesnością a późną nowoczesnością (różne środki kontroli społecznej - ideologia/ciało).
Separacja doświadczenia i czysta relacja.
Ad1.
W życiu codziennym współczesny świat funduje nam wiele różnych, często wykluczających się systemów abstrakcyjnych (np. dieta, religia, nauka), nie jesteśmy ekspertami w każdej z tych dziedzin dlatego rodzą się w nas wątpliwości i niepewność, których nie możemy ostatecznie rozwiązać; Sposobem na to może być uchwycenie się jakiejś fundamentalnej wiary, ale i tak ciągle pozostaje pytanie o to, czy ta wiara jest tą właściwą;
- życie w niereligijnej kulturze ryzyka jest z natury rzeczy pełne niepokoju, a uczucia lęku mogą się szczególnie nasilać w okolicznościach zdarzeń o charakterze przełomowym (np. śmierć lub narodziny);
- lęku dostarcza sama kalkulacja ryzyka;
- świadomość ciągłego ryzyka i jego kalkulacja jest wpisana w projekt przyszłości każdej jednostki
Ad2.
Unifikacja a fragmentacja - w refleksyjny projekt tożsamości włącza się wiele kontekstualnych zdarzeń i postaci doświadczenia zapośredniczonego, spośród których trzeba wytyczyć właściwy kierunek ; unifikacja dotyczy ochrony i restrukturyzacji narracji tożsamościowej w obliczu wielkich jednoznacznych i niejednoznacznych przemian; fragmentacji ulega rzeczywistość w ramach porządku posttradycyjnego.
Bezsilność i kontrola - przeplatają się ze sobą: doświadczenie bezsilności odnosi się do celów, planów i aspiracji jednostki oraz tego, jak wygląda świat przeżywany; bezsilność może działać na jednostkę, na jej życie osobiste, ale też może działać w „górę” tworząc niepokój globalny;
Autorytet a niepewność - w sytuacji braku ostatecznych autorytetów refleksyjny projekt tożsamości oscyluje między pewnością a niepewnością; dawniej tradycja była autorytetem, a źródeł wzorów zachowań dostarczały: religia, społeczność lokalna, układ relacji pokrewieństwa; dziś autorytet to to samo co specjalistyczna porada; powszechnym sposobem radzenia sobie z tym dylematem jest Działanie rutynowe i oddanie się określonemu stylowi życia oraz pokładanie zaufania w danym układzie systemów abstrakcyjnych;
Doświadczenie osobiste a doświadczenie urynkowione - narrację tożsamościową trzeba konstruować w warunkach, w których znormalizowany wpływ na konsumpcję zakłóca kontrolę osobistą; zarządzana przez rynek jednostka wyboru przejmuje rolę ogólnej struktury, za pośrednictwem której jednostka wyraża sama siebie; projekt tożsamości zaczyna przekładać się na projekt posiadania pożądanych dóbr i dążenie do osiągnięcia sztucznie skonstruowanego stylu życia;
Ad.3
Struktura zazwyczaj pojmowana jest jako pewnego rodzaju odwzorowanie stosunków albo zjawisk społecznych, ale:
„Struktura nie jest czymś „zewnętrznym” wobec jednostek: jako ślady pamięci i ucieleśnienie w praktykach społecznych jest ona w pewnym sensie czymś bardziej wobec nich „wewnętrznym” niż „zewnętrznym” (...).”
czyli: struktura tworzy nas (rozumienie powszechne), a my strukturę! Często zapominamy o tym i widzimy tylko to, że struktura nas tworzy, stąd:
„Dwoistość struktury jest zawsze główną podstawą ciągłości reprodukcji społecznej w czasie i przestrzeni. Zakłada ona z kolei refleksyjne monitorowanie podmiotów w codziennej działalności społecznej. Ludzka refleksyjność jest jednak zawsze ograniczona. Strumień działania nieustannie prowadzi do skutków nieoczekiwanych przez aktorów, te zaś mogą zwrotnie stwarzać nieznane dotąd jego warunki. Historia jest wynikiem celowych działań, ale nie jest ich zamierzonym wynikiem: sama nieustannie niweczy wysiłki nadania jej zamierzonego kierunku. Nieustępliwie jednak podejmujemy takie próby a nasze działanie przebiega w świadomości tego, że okoliczności, których jesteśmy jedynymi twórcami i które tworzą historię są zarazem nadzieją i groźbą.”
Ad4.
Ramy nowoczesności określają:
industrializacja - „świat uprzemysłowiony”, odnosi się tu do relacji społecznych wynikających z powszechnego zastosowania surowców energetycznych i maszyn w procesach produkcji;
kapitalizm - system wytwarzania dóbr, którego elementami są konkurencja rynkowa i urynkowienie siły roboczej;
inwigilacja - oznacza wszelką kontrolę ludności, niezależnie od tego czy jest to podporządkowanie ludzi „patrzeniu” władzy, czy też kontrola przez wykorzystanie informacji w celu skoordynowania czynności społecznych;
militaryzacja - kontrola środków przemocy - nowoczesność otwiera epokę „wojny totalnej”, w jakiej niszczycielski potencjał uzbrojenia, szczególnie zaznaczający się istnieniem broni jądrowej, nabiera nieprawdopodobnych rozmiarów.
Ad5.
Nowoczesny świat ucieka, tempo zmian jest znacznie szybsze niż kiedykolwiek ale też niespotykany jest ich zasięg i radykalny wpływ.
Dynamizm wynika z trzech zjawisk:
Rozdzielenie czasu i przestrzeni:
W warunkach przednowoczesnych czas i przestrzeń łączyła się za pośrednictwem miejsca. Natomiast w nowoczesności mamy do czynienia z oderwaniem czasu od przestrzeni i miejsca a wszystko to dzięki wykształceniu „pustego” wymiaru czasu. „Pusty” wymiar czasu został wprowadzony dzięki wynalazkowi zegara mechanicznego ale także znormalizowanym (zaakceptowanymi przez wszystkich) strefom czasowym oraz uniwersalnym systemem datowania. Mapa globu, gdzie żadne miejsce nie jest uprzywilejowane jest (obok zegara) symbolem „opróżnienia” przestrzeni.
Przykład (wymyślony na poczekaniu więc nie wiem czy jest ok): gdy słyszymy, że w Korei Płn zdetonowano bombę atomową to ta detonacja nie wydarzyła się w „naszym czasie” ani ich (Koreańskim) tylko wg „ogólnie” istniejącego wszędzie czasu, dlatego możemy np powiedzieć jaka była godzina u nas w momencie detonacji ale też podać godzinę w Korei. Ten „pusty” czas można nazwać punktem odniesienia dla wszystkich.
Środki wykorzeniania:
Mamy tu do czynienia z „wysadzaniem” relacji społecznych z kontekstów lokalnych i ich odtwarzania na niezmierzonych obszarach czasu i przestrzeni.
Giddens wyróżnia dwa mechanizmy wykorzeniające:
a) środki symboliczne - najpowszechniejszym środkiem symbolicznym jest pieniądz. Charakteryzują się one tym, że ich wartość jest znormalizowana a więc są wymienialne między różnymi kontekstami.
b) systemy eksperckie - wiedza techniczna (i nie tylko), której prawomocność nie zależy od ekspertów ani od ich klientów, którzy z niej praktycznie korzystają. Systemy eksperckie opierają się na zaufaniu rozumianym jako „wiarę”(że eksperci będą znać się na rzeczy?).
Refleksyjność nowoczesności:
Oznacza to, że większa część społecznej aktywności i materialnego stosunku do przyrody jest systematycznie poddawana rewizji ze względu na nowo nabytą wiedzę. Nauka opiera się na metodologicznej zasadzie wątpienia i dlatego każda doktryna naukowa może być odrzucona w świetle nowo zdobytej wiedzy.
Ad6.
Nowoczesność a późna nowoczesność:
- w przypadku ciała, w nowoczesności kontrolowano go z zewnątrz, natomiast w ponowoczesności kontrola został uwewnętrzniona. (Anoreksja to w tym przypadku trzymanie ciała w ryzach „dobrowolnie” ale z tą samą sadystyczną bezwzględnością jak to robili np. hitlerowcy w obozach z więźniami -to była kontrola z zewnątrz).
- w przypadku ideologii jej „sprzedawanie”jest jest inaczej realizowane:
Megafony były w nowoczesności a w ponowoczesności wpatrujemy się w tabelki, które tworzą eksperci, kontrola jest uwewnętrzniona robimy to bez przymusu z zewnątrz.
Ad7.
Nowoczesna jednostka osiąga ten cel za pomocą różnorakich sposobów, np. - żeby pozostać przy zjawiskach opisywanych przez Giddensa - poprzez proces separacji doświadczenia. W jego ramach te doświadczenia czy obszary życia jednostki, które uświadamiać jej mogą nieredukowalność istnienia trwałych ograniczeń wspomnianego pola możliwości, takie jak śmierć, choroba, szaleństwo, bieda itp., są poddawane procedurze separacji, a więc zostają wyłączone z codziennego życia człowieka. Wszystkie te doświadczenia, jak zauważa Giddens (nazywane przez niego także doświadczeniami granicznymi), rodzą możliwość pojawienia się pytań dotyczących kwestii egzystencjalnych.
Czysta relacja - Jednostki wchodzą w związek dla niego samego, czyli dla tego, co każda z nic może wynieść z trwałej więzi z drugą osobą, i trwa tylko dotąd, dokąd obie strony czerpią z niej dość satysfakcji, by chcieć ją utrzymać”