Podmioty gospodarki rynkowej.
Podmiotem ekonomicznym jest każda jednostka lub zorganizowana grupa ludzi, która posiada jakikolwiek zakres swobody podejmowania czynności gospodarczych.
Podmioty ekonomiczne mogą istnieć realnie (banki) lub być tworami teoretycznymi (producenci, konsumenci, instytucje finansowe, itp.) modelami reprezentującymi klasę podmiotów realnych.
Typy przedsiębiorstw we współczesnej gospodarce rynkowej.
Spółka akcyjna, umożliwia zastosowanie produkcyjne rozproszonych oszczędności, umożliwia zgromadzenie większego kapitału, zmniejsza ryzyko działalności gospod., rozkładając je na akcjonariuszy;
Spółka akcyjna - kapitał zakładowy stanowią akcje, właściciele akcji nie ponoszą osobistej odpowiedzialności prawnej, za zobowiązania spółki odpowiadają do wysokości posiadanych akcji. Ilość akcji określa zakres udziału w wybieraniu władz spółki i decydowaniu o podziale zysku. W spółce akcyjnej nastąpiło rozdzielenie funkcji właściciela od funkcji zarządzającego menadżera oraz powstają łańcuchy przedsiębiorstw powiązanych własnościowo.
Korporacja - gdy spółka akcyjna z jednego kraju staje się właścicielem przedsiębiorstw w innych krajach. W skład korporacji wchodzą: firma macierzysta oraz podporządkowane jej własnościowo i decyzyjnie filie. Istnienie korporacji umożliwia obniżkę kosztów wytwarzania i transportu, omijanie barier w handlu zagranicznym i wysokiej stopy podatkowej, rozłożenie ryzyka działalności gospod. (straty jednego przedsiębiorstwa są kompensowane zyskami drugiego)
Przedsiębiorstwo państwowe - jest bezpośrednio powiązane z władzą gospod. Jest to często spółka akcyjna, czasami jednoosobowa (tzw. skarbu państwa) czasami z udziałem innych właścicieli, ale większość udziałów jest w rękach państwa. Działalnością kierują menadżerowie tworzący zarząd spółki, powoływani są przez ministerstwo przemysłu. Z zysku wypłacana jest na rzecz państwa dywidenda (i innych akcjonariuszy)
Typologia form własności w gospodarce rynkowej
własność państwowa i komunalna charakteryzuje się występowaniem kolektywnych uprawnień własnościowych. Związane z instytucjami władzy gospodarczej. Nie ma własności prywatnej sątylko pracownicy najemni. Zyski i straty ponosi instytucja;
własność spółdzielcza i pracownicza i niepracownicza spółka kapitałowa własność prywatna rozdzielona jest między współwłaścicieli. Straty i zyski rozkładają się na większą liczbę osób.
Własność indywidualna z pracą najemną i własność drobnotowarowa sprywatyzowane uprawnienia własnościowe
Gospodarstwo domowe jako podmiot gospodarki rynkowej
Gospodarstwo domowe jest to jednostka, którą tworzą ludzie wspólnie zamieszkujący oraz podejmujący decyzje co do sposobów uzyskiwania dochodów i ich wykorzystywania dla zaspokojenia potrzeb swoich członków. W gospodarstwie domowym występuje działalność zarobkowa i konsumpcyjna , dążenie do max. konsumpcji przy ograniczonych dochodach. Dochodami w gospodarce rynkowej są: praca, własność (ziemia, kapitał) oraz świadczenia. Dochody dzielone są na konsumpcję i oszczędności. Gospodarstwa domowe są źródłem czynników produkcji. Uzyskany dochód pomniejszany jest o podatki, składki ubezpieczeniowe, emerytalne, itp. Gospodarstwo domowe nabywa dobra finalne i usługi od przedsiębiorstw.
Typy podmiotów ekonomicznych
przedsiębiorstwa - instytucje, których celem jest max. zysku. W odróżnieniu od gospodarstw domowych i władz gospodarczych przedsiębiorstwo poza rynkiem traci swoją tożsamość, czyli przestaje nim być. Wiąże się to z faktem, iż cel działania przedsiębiorstwa jest zawsze osiągany przez sprzedaż czegoś na rynku dla uzyskania kupna z tego rynku czegoś innego.
Władza państwowa jako podmiot rynkowy pełni 2 rodzaje funkcji:
sprzedawca czynników wytwórczych, prowadzi sprzedaż albo wynajmowanie czynników wytwórczych poniżej ceny rynkowej,
prowadzi działalność w zakresie prawodawstwa ustawowego. Specyfiką jest funkcjonowanie w dwóch sektorach rynkowym i nie rynkowym,
instytucje finansowe
podmioty demokracji gospodarczej związane z istnieniem sektora społecznego.