Temat: Przedstaw podstawowe podmioty w gospodarce rynkowej na wybranym przykładzie.

Podobnie jak rynek posiada swoje własne cechy, tak on sam może stanowić cechę określonej gospodarki narodowej. I tak gospodarka oparta na rynku, tj. taka w której kupujący i sprzedający mogą swobodnie, odpłatnie i na zasadach ekwiwalentnych wymieniać między sobą dobra zaspokajające ich potrzeby produkcyjne i konsumpcyjne jest typem gospodarki rynkowej.

Postawowie podmioty w gospodarne rynkowej:

• Przedsiębiorstwa

• Gospodarstwa domowe

• Banki

• Giełda papierów wartościowych

• Państwo

1) W gospodarce rynkowej głównym podmiotem są prywatne przedsiębiorstwa. Ich celem jest maksymalizacja zysków uzyskiwanych z działalności gospodarczej służąca gromadzeniu kapitału. Podejmowanie decyzji przez przedsiębiorców (właścicieli lub rady nadzorczej przedsiębiorstwa) kształtowane jest przez informacje płynące z rynku dotyczące popytu i podaży, produkcji i i usług oraz ich celów.

Gospodarka ta w założeniu opiera się na zasadzie wolnej konkurencji przedsiębiorstw.

Rola państwa w gospodarce rynkowej ograniczona jest do funkcji regulacyjnej zmuszając przedsiębiorców do stosowania się do nich i pośrednicząc w sporach między nimi i przedsiębiorcami a ich pracownikami oraz dystrybucji dochodów (pobór podatków i ich wydawanie na cele użytkowości publicznej oraz na grupy i osoby gorzej radzące sobie w gospodarce rynkowej). Interwencja państwa możliwa jest też w sytuacji i niewłaściwego działania mechanizmów rynkowych.

Podstawy prawne działalności gospodarczej decydują o formie

Prawno - organizacyjnej przedsiębiorstwa. Można w związku z tym wyróżnić:

• Spółki akcyjne,

• Spółki z o.o.

• Przedsiębiorstwa państwowe,

• Spółki komandytowe,

• Spółki jawne,

• Przedsiębiorstwa komunalne,spółdzielnie.

2) Gospodarstwa domowe to dobrowolny związek ludzi zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe dotyczące sposobu zarabiania i wdawania pieniędzy.

Są wyodrębnionymi i ekonomicznie samodzielnymi mikro podmiotami. Stanowią one trwały element struktury podmiotowej we wszystkich dotychczasowych formach gospodarowania. Mają specyficzne cechy odróżniające je od innych podmiotów ekonomicznych. Specyfika ta wynika z tego, że gospodarstwa domowe są jednostkami działającymi głównie w sferze spożycia, a nie bezpośrednim ogniwem produkcji społecznej.

Współtworzą je:

• osoby pracujące

• osoby utrzymujące się z niezarobkowych źródeł

• osoby pobierające emeryturę i rentę

• osoby pozostające na utrzymaniu

Funkcje gospodarstwa:

• Funkcja konsumpcyjna wyraża się w tradycyjnej działalności gospodarstwa domowego tzw. czynnościach związanych bezpośrednio i organizowaniem
  i realizacją konsumpcji. Działalność gospodarstwa domowego nastawiona jest na zaspokojenie potrzeb rodzinnych, które je tworzy. Konsumpcja gospodarstw domowych może być finansowana z dochodów bieżących, a także
  z nagromadzonych poprzednio oszczędności. Może też być finansowana ze środków zewnętrznych, np. z kredytu, który trzeba spłacić. Jeśli wydatki na konsumpcję są mniejsze od bieżących dochodów, gospodarstwo domowe może dokonać oszczędności.

• Wykonywanie funkcji produkcyjnej poza gospodarstwami domowymi spowodowało, że obecnie są one w zasadzie podmiotami strefy konsumpcji. Więzi ekonomiczne gospodarstw domowych z innymi podmiotami gospodarującymi są głównie więziami rynkowymi.

3) Banki – przedsiębiorstwa zajmujące się gromadzeniem pieniędzy, ich inwestowaniem, udzielaniem kredytów, oraz prowadzeniem operacji finansowym.

Operacje dokonywane przez banki :

• bierne (gromadzenie środków pieniężnych przez zaciąganie zobowiązań)

• czynne (udzielanie kredytów)

• usługowe (czynności wykonywane na rachunek i zlecenie klientów)

Rodzaje banków:

• detaliczne (miały narzucone ograniczenia)

• inwestycyjne (obsługują głównie przedsiębiorstwa i bardzo bogatych ludzi, inwestycje długoterminowe, ograniczona liczba klientów)Bank Handlowy

• depozytowe(przyjmują wyłącznie wkłady dłużnika na dłuższe terminy, liczni klienci, drobne operacje) Lukas Bank, Eurobank

• uniwersalne (większość banków w Polsce, wykonują wszystkie podstawowe czynności bankowe) PKO BP, Pekao są.

• wyspecjalizowane (realizują tylko wybrane przez sobie czynności bankowych) OPEL Bank

• hipoteczne (ograniczony zakres czynności, koncentrują się na udzielaniu kredytów zabezpieczonych hipoteką) Bank Hipoteczny

4) Giełda – forma rynku, na którym kupcy i pośrednicy dokonują kupna i sprzedaży papierów wartościowych oraz niektórych towarów – giełda towarowa. Na giełdzie pieniężnej są kupowane lub sprzedawane akcje i obligacje, a ich ceny podawane są natychmiast do publicznej wiadomości.

Jak działa giełda pieniężna:

Inwestor

(kupując akcje stajesz się inwestorem)

Makler

(w Twoim imieniu kupuje lub sprzedaje akcje, jest pośrednikiem między Tobą a giełdą)

Przedsiębiorstwo

(jeżeli kupiłeś inwestycje, stałeś się współwłaścicielem)

Towar

(Twoje przedsiębiorstwo osiąga zyski, gdy jego towar sprzedawany jest z sukcesem)

Zysk

(duże zyski przedsiębiorstwa dają Ci dwie kurzy: Twój kurs akcji rośnie oraz możesz liczyć na dywidendę)

Pierwsza giełda na ziemiach polskich powstała w Warszawie w 1817 roku i nosiła nazwę „Warszawska Giełda Kupiecka”. W niepodległej Polsce przyjęła nazwę giełdy pieniężnej. Działały wtedy też giełdy w Krakowie, Poznaniu, Łodzi i Wilnie. Działalność giełd przerwała II wojna światowa Po jej zakończeniu giełdy nie wznowiły działalności. Dopiero 16 kwietnia 1991 roku rozpoczęła swoją działalność giełda pieniężna w Warszawie. Warszawska Giełda Papierów Wartościowych została założona przez Skarb Państwa jako spółka akcyjna. Jej akcjonariuszami są: banki, biura maklerskie,Skarb Państwa. Zasady funkcjonowania warszawskiej giełdy ustala Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, ona też kontroluje działanie giełdy.