WSPÓŁCZESNE KIERUNKI PEDAGOGIKI - 11:
Pedagog dialogu egzystencjalnego.
Zasadnicze pojęcia:
Doświadczenie.
JA i TY.
Sfera międzyludzka.
Dialog spotkanie.
Wychowanie.
Wspólnota.
Człowiek w relacjach społecznych:
Nie jest bytem zwróconych do siebie, lecz do innych.
Bez powiązania z „drugim” (Bogiem, z ludźmi) nie jest w ogóle człowiekiem.
Najpierw stwierdzamy, że istnieją inni, a potem uświadamiamy sobie własne istnienie.
Indywidualiści a osoba:
Indywidualność - zawiera w sobie to, co nas odróżnia od innych: charakter, rasa, sposób działania, zdolność, itp.
To duchowa forma rozdzielenia.
Osoba - jest całością, tym dzięki czemu wchodzimy w relacje z innymi. To moje JA, ale to nie znaczy „Jestem taki” lecz „Ja jestem”. To duchowa forma łączenia.
Osobowość:
Coś, co w swym rozwoju powstaje całkowicie poza wpływem wychowawcy.
Jest spełnieniem.
Można ją wzbogacać i rozszerzać.
Doświadczenie JA:
doświadczenie z rzeczami doświadczenie z ludźmi
JA → TO JA TY
Obszar To Obszar Ja
(instytucje „na zewnątrz” na, (uczucia, to co jest „wewnątrz”,
w których dba się o cele, pracuje, coś w czym się żyje, odpoczywa od
pertraktuje, wpływa na kogoś) instytucji, gdzie jesteśmy u siebie).
JA → TO
doświadczanie rzeczy.
Intencjonalne skierowanie aktu psychicznego na rzeczy jako obiekty.
Fragmentaryczne, nie może się w nim zrealizować, pełna obecność.
Należy zawsze do przeszłości.
Istnieje na mocy ograniczenia przez innych.
JA → TY
doświadczanie osób.
Nigdy nie jest przedmiotowe. Druga osoba jest kimś analogicznym do nas, partnerem duchowym. Można ją spotkać tylko w warstwie pozaprzedmiotowej.
Zanika w relacji z TY celowość i intencjonalność.
Przypadkowość tej relacji, zdarzeniowość, uwolnienie od wszelkich zamiarów.
Osoby są zawsze przeżywane w teraźniejszości, zaś związek z nimi jest bezpośrednią ich obecnością.
Spotkanie:
Zdarza się, jest łaską, jaka może być nam dana, nie można go zaplanować.
JA spotyka TY i powstaje związek osobowy, który ma charakter wzajemności.
Nie może być jednostronne.
Jest szczególną formą poznania drugiej osoby, uchwyceniem jej indywiduum, unikalności.
TY jest w spotkaniu innym JA.
Spotkanie TY:
Aspekt poznawczy:
Wzajemność.
Brak uprzedniej wiedzy, wyobrażeń, interesu, oczekiwań.
Rozpoznanie TY takim, jakim jest.
Przyznanie prawa do bycia takim, jaki jest zgodzenie się z jego odrębnością, innością.
Związek emocjonalny.
Afirmacja, tolerancja.
Spotkanie TY:
Aspekt egzystencjalny:
Wzajemność kreacyjna, wzajemne stwarzanie się „JA poprzez TY”.
Otwartość na TY, przyznanie mu prawa uczestnictwa w swoim byciu oraz uznanie jego wartości egzystencjalnej.
Los, ono się zdarza.
Prawdziwe życie rozpoczyna się od odkrycia TY, co prowadzi do autentycznego JA. Staje się JA mówiąc TY.
Fritz Perls:
Ja robię swoje i ty robisz swoje.
Ja nie jestem na świecie po to,
żeby spełniać twoje oczekiwania,
a ty nie masz obowiązku spełniania moich oczekiwań.
Ty jesteś ty, a ja jestem ja.
Jeśli się spotkamy - to wspaniale.
Jeśli nie - to trudno.
Doświadczenie TY jako TO:
Często doświadczamy innych ludzi w ten sam sposób, w jaki doświadczamy rzeczy.
Manipulacja innym bytem podporządkowywanie go sobie.
Osoba jest niedostępna takiemu doświadczeniu, wymyka mu się całkowicie.
Dotyczy większości kontaktów.
Wychowanie manipulacyjne:
Relacja JA - TO relacja TO - TO.
Wychowawca, który uważa wychowanka za TO, za coś bezosobowego, w doświadczeniu wychowanka sam staje się TO.
Wychowanek uczy się od wychowawcy traktować siebie jako rzecz, którą można manipulować, uczy się więc manipulować sobą i innymi.
Manipulator rodzi manipulatora.
Wychowanie pomagające:
Relacja JA - TY, a przez to TY - TY.
Wychowawca traktując wychowanka jako Ty, sam staje się TY w świadomości wychowanka.
Wychowanek uczy się odbierać siebie jako osobę godną szacunku, taktuje siebie tak, jak został potraktowany przez wychowawcę.
Wychowanek jest osobą w pełni funkcjonującą, aktualizującą się.
Dialog:
Dialog fałszywy (monolog) - każdy z partnerów jest zamknięty w sobie i skierowany ku sobie.
Dialog techniczny - nie dotyka głębi, gdyż w grę nie wchodzi ani przyjaźń, ani miłość, to dialog naukowy, technologiczny, handlowy.
Dialog autentyczny - partnerzy mówią lub milczą, ale każdy jest zwrócony ku drugiemu.
To dwoistość - zakłada podwójność uczestników.
JA i TY oraz podwójność ról, mówienie - słuchanie, przekazywanie - odbieranie, dawanie i branie. Nie potrzebuje słów.
Prawdziwa rozmowa:
Ma znaczenie dla wytworzenia i podtrzymania dialogu.
Nie jest konieczna aprobata poglądów rozmówcy, lecz jego osoby.
Szczerość wypowiadania myśli, delikatność i rozwaga.
Uwolnienie się od wszelkiej pokazowości i chęci imponowania.
Sytuacja Dziecka w Świecie:
Dziecko rodzi się jako nowa ludzka istota już ukształtowana, a jednak jeszcze „do ukształtowania”.
Rodzi się z dyspozycjami odziedziczonymi, ale wchodzi w daną sytuację ukształtowaną przez wydarzenia historyczne.
Dziecko rodzi się z autonomicznym instynktem tworzenia, chce być podmiotem procesu tworzenia.
Zadania wychowania:
wyzwalanie i rozwijanie sił twórczych osoby.
Budzenie pragnienia, aby stać się osobą.
Nie niszczenie instynktu twórczego ludzkiej spontaniczności.
Jako pewien zamysł jest powołaniem
Spontaniczne, nieświadome działanie wychowawcy tak, jak gdyby nie działał.
Stosunek wychowawczy:
Stosunek czysto dialogowy.
Trzy formy obejmowania dialogowego w wychowaniu:
Obejmowanie abstrakcyjne - brakuje temu doświadczaniu bezpośredniości, odnosi się do człowieka jedynie jako osoby duchowej i musi abstrahować od pełnej rzeczywistości jego bytu i życia.
Stosunek pedagogiczny - wychowawca jest stale obecny w doświadczeniu wychowanka, niejako w jego duszy, ale nie ma tu pełnej wzajemności, jednostronne przeżywanie obejmowania.
Przyjaźń - zaczyna się w momencie, gdy wychowanek zdolny jest doświadczyć sytuacji z drugiej strony.
Kończy się stosunek pedagogiczny.
Cechy działań wychowawcy:
Bezpośredniość, spontaniczność, nieświadomość.
Promieniowanie sobą.
Poczucie skromności wpływu czy sprawstwa wychowawcy poczucie, że jest się tylko jednym z elementów tworzących pełnię życia, tylko częścią olbrzymiej lawiny rzeczywistości spadającej na wychowanka świadomości własnej wagi, poczucia, że jest się jedyną istotą, która chce oddziaływać na całą osobę.
Akceptowanie wychowanka jako osoby i zyskanie jego zaufania.
Samowychowanie:
Urzeczywistnianie się nie poprzez zajmowanie się samym sobą, ale poprzez zajmowanie się światem.
Siły świata, których potrzebuje wychowanek dla tworzenia siebie samego, wychowawca musi odkryć w świecie oraz wyciągnąć je w siebie samego.
Dwie postacie formacji:
Uczestniczenie w odpowiedzialności - odkrywanie i urzeczywistnianie współpracy z innymi.
Wejście we współzależności - życie w łączności z innymi.