miast w zakresie realizowania minimum programowego przedmiotów obo­wiązkowych i wystawiania dokumentów urzędowych podlegają prawu pols­kiemu, a nadzór pedagogiczny nad nimi sprawuje właściwy miejscowo kurator

oświaty zgodnie z dyrektywami ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty³².

Prawo do zakładania przez osoby fizyczne i prawne szkół podstawowych, ponadpod-stawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych zostało obecnie zagwarantowane na poziomie Konstytucji. Konkretyzując postanowienia Konstytucji i aktów prawnych o charakterze wyznaniowym, ustawa o systemie oświaty zapewnia możliwość zakładania i prowadzenia szkół (placówek) zarówno o charakterze publicznym jak i niepublicznym przez różne podmioty, np. organy administracji państwowej, jednostki samorządu teryto­rialnego, osoby fizyczne, organizacje społeczne, Kościół Katolicki i inne związki wyzna­niowe.

Zakładanie i prowadzenie publicznych przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjal­nych należy do zadań własnych gminy, natomiast szkół ponadgimnazjalnych oraz publicz­nych szkół podstawowych i gimnazjów o charakterze specjalnym - do zadań własnych powiatu. Zezwolenia na założenie szkoły (przedszkola) publicznej udziela osobom praw­nym Kościoła Katolickiego właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego, której zadaniem jest prowadzenie szkół publicznych danego typu po uzyskaniu uprzedniej pozy­tywnej opinii kuratora oświaty. Tak więc wójt, burmistrz lub prezydent wydaje zezwolenie w formie decyzji administracyjnej na założenie katolickiej publicznej szkoły podstawowej lub gimnazjalnej, a starosta (prezydent miasta na prawach powiatu) - katolickiej szkoły ponadgimnazjalnej. Szczegółowe zasady i warunki udzielania i cofania zezwoleń na założenie szkoły publicznej przez osobę prawną, a co za tym idzie przez Kościół Katolicki lub osobę fizyczną, reguluje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 marca 1997 r. (Dz.U. Nr 32, póz. 187 z późn. zm.).

Kościelne osoby prawne mogą także zakładać szkoły i placówki niepubliczne po uzyskaniu wpisu do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego (gminę, powiat), obowiązaną do prowadzenia odpowiedniego typu publicznych szkół i placówek. Katolickie szkoły niepubliczne funkcjonują jako szkoły nie posiadające upraw­nień szkół publicznych (szkoły ponadgimnazjalne) bądź szkoły, które uzyskały uprawnie­nia szkół publicznych (obligatoryjnie szkoły podstawowe i gimnazja, a fakultatywnie szkoły ponadgimnazjalne - art. 8 ustawy). Niezbędnymi warunkami do założenia katolic­kiej niepublicznej szkoły podstawowej i gimnazjum o uprawnieniach szkoły publicznej są wypełnienie zgłoszenia do ewidencji szkół i placówek niepublicznych na podstawie art. 82 ustawy oraz zobowiązania do przestrzegania wymagań określonych w art. 7 ust. 3 ustawy, a także uzyskanie pozytywnej opinii kuratora oświaty. Szkołom tym uprawnienia szkół publicznych przysługują ex legę z chwilą rozpoczęcia działalności. Katolickie szkoły ponadgimnazjalne mogą uzyskać uprawnienia szkoły publicznej w identycznym trybie albo na zasadach ustanowionych w art. 85 ust. 3 ustawy. Posiadanie tych uprawnień oznacza m.in. prawo do wydawania świadectw i dyplomów o charakterze państwowym, jeżeli realizowane są podstawy programowe oraz zasady klasyfikowania i promowania uczniów ustalone przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

W oparciu o kryterium podmiotu prowadzącego szkołę katolicką można wyróżnić trzy rodzaje takich szkół:

l. prowadzone przez Kościół (szkoły diecezjalne i parafialne). Założone na mocy decyzji biskupa diecezjalnego lub za jego zgodą,

32 Tekst jedn. Dz.U. z 1996 r. Nr 67, póz. 329 z późn. zm.

70

2. prowadzone przez zgromadzenie zakonne, założone za zgodą biskupa diecezjalnego,

3. prowadzone przez katolików i ich organizacje (osoby fizyczne, stowarzyszenia) i uznane za katolickie na mocy stosownego dokumentu biskupa diecezjalnego.

Według danych statystycznych wrocławskiego Urzędu Miejskiego na terenie miasta Wrocławia funkcję oświatowo-wychowawczą spełnia Kościół Katolicki, prowadząc 6 przedszkoli niepublicznych, dwa gimnazja publiczne i jedno prywatne oraz trzy prywatne licea. Na terenie kraju działa w chwili obecnej 450 szkół katolickich na wszystkich

poziomach, do których uczęszcza ok. 60 tyś. uczniów.

Uczniowie (wychowankowie), nauczyciele i inni pracownicy szkół katolickich i pla­cówek oświatowo-wychowawczych mają zagwarantowane Konkordatem i ustawą o sto­sunku Państwa do Kościoła Katolickiego identyczne prawa i obowiązki jak osoby świeckie w szkołach i placówkach państwowych. Prawa te potwierdza i konkretyzuje m.in. zarzą­dzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 kwietnia 1996 r. w sprawie szczegółowego zakresu uprawnień i obowiązków nauczycieli i wychowawców zatrudnionych w szkołach (placówkach) prowadzonych przez osoby prawne Kościoła Katolickiego (M.P. Nr 30, póz. 316). Szkoły katolickie de facto i de iure weszły do polskiego systemu oświaty i wychowania, uzupełniając pozostałe kategorie szkół: państwowe, samorządowe, prywat­ne i społeczne. Realizują one usługi oświatowe polegające na kształceniu obywateli oraz nauczaniu, wychowywaniu i opiekowaniu się dziećmi i młodzieżą. Szkoły katolickie są otwarte dla wszystkich bez względu na wyznanie czy światopogląd, ale wyróżnia je

odniesienie do chrześcijańskiej koncepcji świata.

Uprawnienie Kościoła do nauczania religii w szkołach (przedszkolach) publicznych jest kolejnym przykładem wykonywania funkcji oświatowej w sferze działania administra­cji świadczącej. Podstawę prawną do realizacji tego uprawnienia stanowi pakiet przepisów zamieszczonych w: Konstytucji (art. 53 ust. 3 i 4), Konkordacie (art. 12), ustawie o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego (art. 18 i 19), ustawie o systemie oświaty (art. 12) oraz w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych (Dz.U. Nr 36, póz. 155 z późn. zm.). Ponadto obowiązuje porozumienie zawarte 6 września 2000 r. pomiędzy Konferencją Episkopatu Polski oraz Ministrem Edukacji Narodowej w sprawie kwalifikacji wymaganych od nauczycieli religii (Dz.Urz. MEN Nr 4, póz. 20).

Na mocy art. 12 ust. l ustawy o systemie oświaty nałożono na publiczne przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazja obowiązek organizowania nauki religii na życzenie rodzi­ców, a w szkołach ponadgimnazjalnych także uczniów. Tak więc o świadczeniu usług oświatowych z zakresu nauki religii przez szkołę decyduje wola zainteresowanych rodzi­ców lub uczniów wyrażana w formie oświadczenia, które może zostać zmienione. Nauka religii jest więc przedmiotem nieobowiązkowym, który nadto nie decyduje o promocji ucznia do następnej klasy, chociaż ocena z religii jest umieszczana na świadectwie szkol­nym.

Władze Kościoła uzyskały uprawnienie do opracowania podręczników i programów

nauczania religii katolickiej. Programy te i podręczniki przedstawiane są do wiadomości Ministra Edukacji Narodowej i Sportu. Nadzór pedagogiczny nad nauczaniem religii w zakresie metodyki nauczania i zgodności z programem prowadzą dyrektor szkoły oraz pracownicy nadzoru pedagogicznego. Do wizytowania lekcji religii upoważnieni są wizy­tatorzy wyznaczeni przez biskupa diecezjalnego. Lista tych osób przekazywana jest do wiadomości organom sprawującym nadzór pedagogiczny, tj. kuratorom oświaty. Nauczy­ciele religii (katecheci) są zatrudniam wyłącznie na podstawie missio canonica, czyli imiennego, pisemnego skierowania do danej szkoły przez właściwego biskupa diecezjal­nego. Natomiast w sprawach wynagrodzenia, uprawnień socjalnych są zrównani z nauczy­cielami innych przedmiotów w publicznych szkołach i palcówkach oświatowych.

Kościół Katolicki wykonuje zadania z obszaru administracji publicznej, świadcząc obok innych podmiotów usługi w zakresie kształcenia studentów świeckich i duchownych

71

---