Chcielibyśmy dziś przybliżyć Wam antyk. To, co będzie znajdowało się na slajdzie na kartce prosimy, żebyście sobie przepisali do zeszytu.
Za początek starożytności (czyli epoki antyk) przyjmuje się przełom wieku IX i VIII przed naszą erą, natomiast za koniec okres pomiędzy IV a VI wiekiem naszej ery, najczęściej rok 476, czyli datę upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego.
Zwróćcie uwagę na wazę przedstawioną na slajdzie. Zazwyczaj były one ozdabiane scenami przedstawiającymi sportowców lub scenki z życia.
Demokracja to rządy większości. Wszystkie najważniejsze decyzje o znaczeniu państwowym podejmowało tzw. zgromadzenie ludowe.
W antyku istniały wzorce osobowe. Jeden z nich to wzorzec dobrego obywatela, który powinien służyć krajowi i społeczeństwu. Drugi zaś to wzorzec wojownika, dla którego najwyższą wartością była walka i honorowa śmierć. W `Iliadzie' Homera takimi wojownikami byli np. Hektor i Achilles.
Cechy charakterystyczne dla antyku to dążenie do uzyskania doskonałości, idealnego piękna
oraz przestrzeganie zasad symetrii i harmonii.
Były także dwie ważne zasady obowiązujące w sztuce. Pierwsza to mimesis - sztuka miała naśladować rzeczywistość. Druga to decorum - w literaturze i teatrze zasada stosowności i odpowiednich proporcji, która nakazywała, by wszystkie elementy dzieła do siebie pasowały, np. tragedia powinna być napisana stylem podniosłym.
Przedstawienia teatralne odbywały się w amfiteatrach. Aktorzy (tylko mężczyźni) byli ubrani w ozdobne, kolorowe kostiumy, nosili koturny, a na twarzach mieli maski, wskazujące na określone uczucie np. przerażenie. Dzięki temu postaci były jednoznaczne i wyraziste, widoczne z dużej odległości.
Podstawową domeną greckiej sztuki budowniczej pozostaje architektura sakralna, zwłaszcza stawianie świątyń poświęconych określonym bóstwom. Równolegle powstają jednak także budynki użyteczności publicznej, zwłaszcza gimnazjony (miejsca zawodów sportowych) i amfiteatry. Najwybitniejszym dziełem architektury greckiej jest niewątpliwie Partenon czyli świątynia Ateny, który widać na zdjęciu. Znajduje się on w Atenach, a wzniesiony został w V w. p.n.e.
Kolumna dorycka była prosta, bez ozdobników. Kolumna jońska miała ślimaki u góry, zaś koryncka ozdobiona była motywami roślinnymi.
Do cech rzeźby można zaliczyć doskonałość proporcji. Ukazanie piękna ludzkiego ciała. Obecność harmonii i przede wszystkim dynamizm, czyli ukazanie postaci w ruchu.
Po lewej stronie macie pokazanego Dyskobola. Idealnie można wskazać wszystkie te cechy.
W antyku pojawiły się także różne kierunki filozoficzne. Pierwszy z nich to stoicyzm. Człowiek, aby osiągnąć szczęście, musi żyć w zgodzie z naturą. Ponieważ nie ma na nią wpływu, powinien zachować równowagę duchową, spokój i jasność umysły, nie poddawać się emocjom i kierować się rozumem. Kolejny kierunek to epikureizm. Człowiek, aby osiągnąć szczęście, ma z radością przezywać każdy dzień. Powinien żyć przyjemnie, czyli unikać cierpienia, postępować rozsądnie, nie bać się bogów oraz śmierci. Był jeszcze jeden ważny kierunek - cynizm. Warunkiem osiągnięcia szczęścia jest odrzucenie powszechnie obowiązujących norm oraz ograniczenie swych potrzeb do najbardziej elementarnych, ponieważ bogactwo, sława i inne pragnienia zniewalają człowieka.
Do największych filozofów antyku możemy zaliczyć: Arystotelesa, Platona, Sokratesa. Macie tu przedstawione podobizny tych postaci.
Lajos usłyszał w Delfach przepowiednię, że zginie z rąk własnego syna. Zaraz po Urodzeniu Edypa, król rozkazał służącemu zabić go, jednak on nie usłuchał rozkazu i podrzucił potomka Lajosa władcom swej krainy - Polibosowi i Meropie. Kiedy Edyp się dowiedział o swoim pochodzeniu pojechał do Teb, aby uniknąć przeznaczenia i nie zabić swoich rodziców, myśląc że jego rodzicami byli Polibos i Meropa. Jednak w drodze do jego rodzinnego miasta spotkał swojego prawdziwego ojca, z którym się pokłócił i w wyniku kłótni zabił go. Następnie spełniła się druga część przepowiedni czyli poślubienie matki. Kiedy to wszystko wyszło na jaw doszło do samobójstwa Jokasty. Edyp natomiast w szale rozpaczy wykuł sobie oczy.
Treść mitu możemy odnaleźć w „Antygonie” i „Królu Edypie” Sofoklesa.
Na początku był Chaos. Z Chaosu wyłonili się pierwsi małżonkowie: Gaja - Ziemia i Uranos - Niebo, dający początek pokoleniom bogów. Najstarsi byli tytani, potem cyklopi i hekatonchejrowie (olbrzymy o stu rękach i pięćdziesięciu głowach). Jednak Uranos, niezadowolony z okrutnego i szkaradnego potomstwa, strącił je do Tartaru - podziemnej głębi, z której nie ma wyjścia. Matce Gai nie podobały się bezwzględne rządy Uranosa, więc namówiła Kronosa, najmłodszego z tytanów, który jeszcze był wolny, do strącenia ojca z tronu. Z krwi z rany obalonego króla narodziły się Erynie - trzy boginie zemsty. Kronos panował na ziemi ze swoją żoną Reją. Pamiętając o klątwie rzuconej nań przez Uranosa, Kronos połykał swoje dzieci. Lecz Reja ukryła szóste dziecko i dała mężowi kamień do połknięcia. Zabrała niemowlę na ziemię i nadawszy mu imię Zeus, zostawiła syna na wyspie Krecie pod opieką nimf górskich. Kiedy dorósł polecił swej matce dać Kronosowi środek wymiotny. Wtedy wyszli na świat bogowie - rodzeństwo Zeusa - Hades, Posejdon, Hera, Demeter i Hestia. Po czym trwała wielka wojna przeciwko Kronosowi, u boku Zeusa stanęli jego bracia zesłani do Tartaru a u boku Kronosa - giganci, synowie ziemi.
Prometeusz ulepił ludzkie ciało z gliny i łez, a duszę stworzył ze skradzionych ze słonecznego rydwanu iskier. Ludzie początkowo byli bezradni wobec sił natury. Widząc to, Prometeusz zadbał o niego. Ukradł z nieba trochę ognia, podarował je ludziom i powiedział im, jak go używać. Na tym się jednak nie skończyło. Heros opiekował się ludźmi oraz uczył ich rzemiosła i sztuki. Pokazał, jak wznosić kamienne i drewniane budowle i konstruować statki. Zdradził sekrety sztuki ciesielskiej, rozpoznawania, wydobywania i zastosowania metali. Podarował ludziom wiedzę na temat rozróżniania pór roku, astrologii, matematyki, pisma, oswajania zwierząt, zielarstwa, wyrabiania leków, wróżenia. Wszystkie te działania Prometeusza nie podobały się Zeusowi. Przeszkadzało mu, że ludzie stawali się coraz silniejsi. Postanowił więc powstrzymać wzrost ludzkiej potęgi. Wysłał na ziemię Pandorę, podarowawszy jej przedmiot,(trzeba pamiętać, że pandora nie wiedziała co było w puszce, ona była tylko kluczem) przez który ludzi zaczęły dotykać klęski i nieszczęścia.
W dziełach antycznych (dramatach) można dostrzec zasadę trzech jedności: czasu, miejsca i akcji. Wyjaśnimy to sobie za chwilę na przykładzie.
Homer stworzył dwa ważne dzieła: Iliadę, która opowiada o wojnie trojańskiej oraz Odyseję, przedstawiającą powrót Odyseusza do domu, który był utrudniony przez działanie pogów.
Antygona to dramat oparty na zasadzie trzech jedności. Akcja toczy się jednego dnia na dziedzińcu królewskim i wszystkie wydarzenia prowadzą wprost do rozwiązania przedstawionego konfliktu.
Autorem jest Sofokles.
Konflikt tragiczny w Antygonie opiera się na problemie: które prawo jest ważniejsze, naturalne (boskie) czy umowne (ludzkie)? I czy człowiek może wydawać zakazy niezgodne z tym pierwszym. Warto zwrócić uwagę, że odpowiedź Sofoklesa jest głosem osoby pobożnej. Prawo boskie mówi, że zmarłego należy pogrzebać - żeby nie budzić odrazy bogów i żeby jego dusza nie błąkała się po ziemi. Prawo ludzkie wydane zostało przez Kreona. Polinejkes jest zdrajcą, za karę więc nie będzie pochowany - ani w ziemi ojczystej, ani w obcej.
Kreon odmówił mu nawet skromnego pogrzebu, o który upominała się Antygona. Uważała ona, że Kreon nie miał prawa wydawać takiego zakazu. Dla niej najważniejsze jest prawo naturalne i posłuszeństwo wobec bogów. Nie boi się kary. „Współkochać przyszłam, nie współnienawidzić” to jej hasło - miłość do brata jest dla niej najważniejsza, nie złamała zakazu ze względu na nienawiść do Kreona.
Ismena przyznaje Antygonie rację, ale powstrzymuje się od czynów. Wybiera modlitwę o przebaczenie i pozostaje wierna nakazowi władcy. Antygona uznaje taką postawę za maskowane tchórzostwo.
Utwór opowiada o wyprawie króla Franków do Hiszpanii w 778 roku, jego zwycięstwie nad poganami oraz zdradzie, jakiej dopuścił się Ganelon - ojczym Rolanda. Ta wyprawa miała na celu zdobycie Saragossy, opanowanej wówczas przez niewiernych. Tylna straż wyprawy została napadnięta przez górali baskijskich w wąwozie Roncevaux. Mimo dzielnej obrony, rycerze Karola Wielkiego zostali rozgromieni. Ginie również główny bohater utworu - hrabia Roland. Dalsza część utworu to powrót króla do Hiszpanii, a także zdobycie przez niego Saragossy i tym samym pomszczenie klęski swych rycerzy.
W utworze w osobie Rolanda ukazany jest wzór idealnego rycerza średniowiecznego. Ten wzorzec parenetyczny w sposób szczególny pokazuje moment śmierci bohatera, który w ostatnich chwilach swego życia nie może zapomnieć o tym, że jest chrześcijaninem. Dlatego też na łożu śmierci modli się do Boga i wspomina swego władcę i ukochany kraj.
Kwestia autorstwa jest do dziś nie wyjaśniona. "Pieśń o Rolandzie powstała prawdopodobnie w XI wieku, zaś dokładna data nie jest znana. Najstarszy zachowany rękopis pochodzi z XII wieku, jest to tak zwana wersja oksfordzka."
Źródła:
”Nowa matura. Język polski. Repetytorium.”
”Dzieje literatury w epokach”
google.pl Grafika
opracowania internetowe
Prosimy Was jeszcze o zanotowanie imion ważnych postaci z antyku. Byli to: filozofowie (Platon, Arystoteles, Sokrates), pisarze (Ezop, Sofokles, Homer),