Procedura uchwalania budżetu Unijnego

Finansowanie działalności Unii Europejskiej należy do najczęściej dyskutowanych i wzbudzających wiele kontrowersji problemów, a coroczne uchwalenie budżetu jest jednym z najważniejszych wydarzeń w roku. Budżet Unii Europejskiej, mimo swoich niewielkich rozmiarów (do 1,27% PNB), ma istotny aspekt polityczny ze względu na konieczność dokonywania politycznych wyborów w kwestii alokacji i podziału rzadkich zasobów pomiędzy poszczególne kraje członkowskie, regiony oraz grupy społeczne w tych krajach. Planowane rozszerzenie Unii o kraje Europy Wschodniej i Środkowej stawia kwestie finansowe w samym centrum dyskusji o przyszłości UE, stąd poznanie mechanizmów funkcjonowania wspólnego budżetu staje się potrzebą bardzo pilna w nowych krajach członkowskich, które w momencie akcesji zostaną jednocześnie włączone do wspólnego systemu finansowego Unii.
Budżet Unii Europejskiej podlega generalnym zasadom pochodzącym z Traktatu oraz regulaminu finansowego. Prawo budżetowe Unii opiera się na zasadach podobnych do tych, które występują w narodowym prawie budżetowym. Do zasad, na których opiera się budżet Unii, należą: reguła jedności, uniwersalności, jednoroczności, specjalizacji oraz równowagi.

Zasada jedności - wszystkie dochody i wydatki Wspólnoty powinny być ujęte w budżecie ogólnym, stanowiącym jednolity dokument

Zasada uniwersalności - zakłada, że wszystkie wpływy służą do finansowania wszystkich wydatków. W związku z tym państwa członkowskie nie mogą wpłacać do budżetu kwot netto (tj. jedynie różnicy między zobowiązanymi wobec Unii a sumą, który dany kraj otrzyma ze wspólnego budżetu). Regulamin finansowy przewiduje kilka wyjątków od tej zasady.

Zasada jednoroczności - mówi, że wszystkie operacje budżetowe są wykonywane w ciągu jednego roku obrachunkowego, który obejmuje okres od 1 stycznia do 31 grudnia. Dlatego w budżecie muszą być zapisane wszystkie wydatki i dochody przewidziane na dany rok. Jednakże, podobnie jak w przypadku krajów członkowskich, w Unii trzeba również zezwalać na operacje, które obejmują kilka lat obrachunkowych. Dlatego pojawia się rozróżnienie pomiędzy zobowiązaniami bieżącymi a przyszłymi. Te ostatnie obejmują całość zobowiązań związanych z operacjami, których realizacja rozciąga się na kilka lat. Decyzja o systemie zasobów własnych z roku 1998 określa górna granicę przyszłych zobowiązań.

Zasada specjalizacji - budżet Unii Europejskiej, mimo że jest jednym dokumentem, wyraźnie określa rodzaj wydatków i klasyfikuje je według ich charakteru i przeznaczenia. Oddzielnie zapisane są wydatki Parlamentu, Rady, Komisji, Trybunału Sprawiedliwości. Taki podział jest zgodny z zasadą specjalizacji. Procedura dokonywania przelewów pozwala jednak na pewną elastyczność. Zarówno Parlament jak i Rada mogą przesuwać środki w ramach jednego działu i pomiędzy działami. Mniejsze pole manewru ma Trybunał Sprawiedliwości (przesunięcia w ramach jednego działu pod warunkiem poinformowania Komisji i władzy budżetowej) oraz Komisja (przesunięcia w zasadzie tylko w ramach selekcji).

Zasada równowagi - oznacza, że unijny budżet musi być zrównoważony, tzn. że wydatki muszą być równe dochodom. Nie przewiduje się zaciągania pożyczek w celu zrównoważenia budżetu. Suma dochodów do budżetu jest zdeterminowana przez zatwierdzone wydatki. Dlatego budżet Unii jest określony mianem budżetu wydatków.

Procedura uchwalania budżetu UE jest dość skomplikowana i czasochłonna. O tym, na co będą wydawane pieniądze ze wspólnego budżetu, decydują trzy najważniejsze instytucje unijne: Komisja Europejska, Rada UE i Parlament Europejski. Wstępny projekt budżetu przygotowywany jest przez Komisję, jednak w ostateczności to Parlament decyduje o przyjęciu lub odrzuceniu budżetu. Parlament ma też "ostatnie słowo" w kwestii wydatków nieobligatoryjnych, zaś o wydatkach obligatoryjnych, czyli wynikających z obowiązków, jakie na instytucje europejskie nakłada Traktat o UE, decyduje Rada.

Uchwalanie corocznego budżetu UE jest procedurą trwającą około roku. Składa się z kilku etapów:

• Komisja Europejska przygotowuje projekt budżetu, który uwzględnia- w ramach perspektywy finansowej na dany okres - przewidywane wpływy i wydatki związane z realizowaniem przez UE jej polityk Wspólnotowych oraz koszty funkcjonowania instytucji Wspólnotowych.

• Projekt ten jest przedkładany Radzie Europejskiej, która po wniesieniu poprawek zatwierdza go kwalifikowaną większością głosów.

• Następnie Rada przekazuje projekt budżetu do rozpatrzenia Parlamentowi Europejskiemu.

• Po zatwierdzeniu przez PE budżet uważa się za ostatecznie przyjęty.

• Parlament Europejski może jednak zaproponować Radzie modyfikację wydatków „obligatoryjnych” oraz większością głosów wnieść poprawki dotyczące wydatków „nieobligatoryjnych”.

• Jeżeli PE wniesie poprawki, to projekt wraca do Rady, która może je zatwierdzić i wtedy budżet w takim poprawionym kształcie uważa się za przyjęty.

• Jeżeli natomiast Rada zmodyfikuje poprawki Parlamentu lub je odrzuci, to projekt budżetu wraca do ponownego rozpatrzenia przez PE. Zmiany wniesione przez Radę wymagają przyjęcia zwykłą większością głosów.

• Jeżeli budżet nie zostanie przyjęty przez początkiem nowego roku, do czasu jego uchwalenia gospodarka finansowa Unii opiera się na upoważnieniu do ponoszenia miesięcznie wydatków w wysokości nie większej niż 1/12 wydatków roku poprzedniego.

---