ODNOWA BIOLOGICZNA

Szereg oddziaływań pedagogicznych, psychologicznych i biologicznych na organizm człowieka w celu przeciwdziałania przeciążeniu pracą oraz przywróceniu pełnej sprawności fizycznej i motywacji psychicznej zmniejszonej wskutek:

• wyczerpującej pracy fizycznej i umysłowej

• przeciążeń lokalnych, głownie narządu ruchu

• pochorobowej rekonwalescencji itp.

ODNOWA BIOLOGICZNA

Szeroko pojęta profilaktyka zdrowotna chorób cywilizacyjnych i przeciążeń sportowych

ODNOWA BIOLOGICZNA (sport)

Świadome działanie na ustrój przy pomocy różnych naturalnych lub sztucznych środków i warunków środowiskowych, w celu optymalizacji fizjologicznych procesów wypoczynkowych, ochrony zdrowia oraz utrzymania względnie podniesienia wydolności psychofizycznej sportowca

BIOREGENERACJA

Uodparnianie organizmu na wpływ czynników zewnątrz środowiskowych w różnych okolicznościach działaniowych i eliminacja negatywnych skutków tego wpływu

WYPOCZYNEK

Przerwa czasowa pomiędzy jedną praca a drugą.

Dynamicznie zmienny stan ustroju następujący bezpośrednio po zakończeniu bądź zmniejszeniu intensywności wysiłku fizycznego lub umysłowego (w. całkowity, częściowy), w którym przeważają procesy asymilacyjne (gromadzenie energii) nad dysymilacyjnymi a produkty przemiany materii są usuwane.

Właściwości procesów wypoczynkowych.

• nierównomierność przebiegu procesów restytucyjnych

faza szybka (kilka, kilkanaście minut)

faza wolna (2-3 dni)

• fazowy charakter odnowy zdolności do pracy - zjawisko superkompensacji

• niejednoczasowość restytucji funkcji wegetatywnych i gotowości do pracy

Czynniki warunkujące charakter procesów wypoczynkowych:

• rodzaj wysiłku (siłowy, wytrzymałościowy)

• parametry obciążenia (objętość, częstotliwość, czas, intensywność)

• poziom zdolności wysiłkowej (formy sportowej)

• charakter wypoczynku po uprzednim obciążeniu

• czynniki genetyczne

• rytmy biologiczne (aktualna faza)

• środowisko pracy

• organizacja pracy

Środki odnowy biologicznej

Pedagogiczne	psychologiczne	medyczno-biologiczne
racjonalne planowanie tr. Optymalne planowanie cykli Prawidłowe łączenie pracy i wypoczynku Zapewnienie środków zapobiegających znużeniu TRENER	odpowiedni klimat i stosunki interpersonalne w zespole stosowanie różnych form relaksu wyrabianie odporności psychicznej odpowiednie współdziałanie poszczególnych członków zespołu sportowego CAŁY ZESPÓŁ	opieka zdrowotna badania okresowe i wydolnościowe stosowanie odżywek metody fizjoterapeutyczne wykorzystywanie klimatu LEKARZ FIZJOTERAPEUTA

Metody postępowania „odnawiającego”

W czasie treningu lub zawodów	Po treningach i zawodach
dostosowywanie ćwiczeń i ich rytmu do aktualnych możliwości psychofizycznych zawodnika prawidłowa rozgrzewka odpowiednie przerwy śródtreningowe doraźne zabiegi fizykalne uzupełnianie strat wodno-elektrolitowych komfort mikroklimatyczny	higieniczny tryb życia odpowiednia ilość snu fizykalne zabiegi odnawiająco-hartujące psychoterapia i autopsychoterapia wyrównywanie strat energetyczno-substancjonalnych

ZASADY POSTĘPOWANIA RESTYTUCYJNEGO:

- zasada racjonalnego i w pełni przemyślanego stosowania środków odnowy - wykorzystanie wiedzy z zakresu fizjologii wysiłku i restytucji oraz doświadczenia praktycznego w danej dyscyplinie sportowej w celu uzyskiwania oczekiwanych efektów zgodnie z wcześniejszym planem.

- zasada indywidualnego doboru środków odnowy - szczególnie pracując z dużą grupą sportowców (np. gry zespołowe) powinno się uwzględniać przy doborze zabiegów takie cechy jak wiek, płeć, stan zdrowia, stopień wytrenowania, rodzaj odczynów powysiłkowych, tolerancja zabiegów fizykalnych itp.

- zasada specyficznego doboru środków odnowy - zespół szkoleniowy musi uwzględniać dyscyplinę sportową, etap przygotowań, specyfikę okresu treningowego, objętość i intensywność poszczególnych treningów, wielkość obciążeń startowych, zadania na następne mikrocykle itp.

- zasada stopniowania intensywności zabiegów i ich różnicowania - należy wziąć pod uwagę jedną z ważniejszych cech organizmu człowieka jaką jest zdolność adaptacji do określonych, stałych bodźców. Bez zmiany ich intensywności i zróżnicowania efekty oddziaływania będą coraz mniejsze.

- zasada kompleksowego stosowania środków odnowy - im więcej środków i metod odnowy zastosujemy tym bardziej doprowadzimy do wielokierunkowego oddziaływania na organizm zawodnika.

- zasada cyklicznego stosowania środków odnowy -przestrzeganie czasokresu i częstotliwości stosowania zabiegów odnawiających (dobranych do procesu szkoleniowego).

- zasada systematycznego stosowania środków odnowy - tak jak systematycznie obciążamy organizm wysiłkiem fizycznym doprowadzając do wyższego poziomu wytrenowania tak systematycznie stymulowane procesy restytucyjne zwiększają swoją efektywność.

ZADANIA ODNOWY BIOLOGICZNEJ:

- w procesie treningowym w miarę potrzeb przygotowywanie organizmu zawodnika do mającego nastąpić wysiłku fizycznego (np. masaż przedwysiłkowy, przedstartowy), wykorzystywać niektóre formy odnowy biologicznej w trakcie aktywności fizycznej (np. masaż treningowy) lub zastępować jednostkę treningową odpowiednio dobranymi zabiegami fizjoterapeutycznymi (np. sauna).

- w procesie odpoczynku organizowanie i przeprowadzanie odnowy biologicznej w zależności od częstotliwości i natężenia treningu w poszczególnych okresach szkolenia sportowego (makro-, mezo- i mikrocyklach) uwzględniając nierównomierny, fazowy i niejednoczasowy charakter przebiegu procesów restytucyjnych. Istotne jest aby zawodnik poprzez odpowiednią stymulację naturalnych i nabytych możliwości wypoczynkowych zniwelował negatywne skutki aktywności fizycznej i w odpowiedniej dyspozycji, zarówno psychicznej jak i fizycznej przystąpił do realizacji następnych zadań treningowych i startowych.

- stosowanie szeroko rozumianej celowanej profilaktyki uwzględniając znajomość specyfiki danej dyscypliny sportowej i charakterystycznych dla niej chorób przeciążeniowych (np. stawy skokowe u piłkarzy nożnych, staw łokciowy u tenisistów i oszczepników). Główny kierunek oddziaływania powinien dotyczyć narządu ruchu i związanych z nim mikrourazów doprowadzających do przeciążeń powolnych. Nie należy zapominać o profilaktycznym oddziaływaniu na układ krążenia, oddechowy i nerwowy. Ważnym elementem zapobiegawczym jest hartowanie czyli usprawnianie mechanizmów obronno-adaptacyjnych do zmiennych warunków otoczenia w jakich odbywa się proces szkolenia zawodnika.

- przeprowadzanie postępowania rehabilitacyjnego w ścisłej współpracy z lekarzami sportowymi w przypadkach uszkodzeń, urazów i stanów chorobowych szczególnie narządu ruchu.

ICE, RICE, PRICE....

P - protection - ochrona, unieruchomienie - zabezpieczenie uszkodzonego odcinka przy pomocy szyn, lasek, kul itp. 2-3 dni bezwzględnego odcinkowego unieruchomienia (np. stłuczenia).

R - rest - odpoczynek - zarówno miejscowe wyłączenie ruchomości jak i ograniczenie ogólnej aktywności fizycznej, sportowej.

I - ice - lód - ochłodzenie uszkodzenia - działa przeciwbólowo, zabezpiecza przed obrzękiem, zmniejsza krwawienie - np. 15 minut co dwie godziny - można do 45 minut (np. głęboki krwiak m. czworogłowego)

C - compresion - ucisk - umiarkowany zapobiega obrzękowi (szczególnie przy dalszej aktywności)

E - elevation - uniesienie - uszkodzonej kończyny powyżej serca redukuje możliwość wystąpienia obrzęku

..........................................................................................

M - medication - leki - celem intensyfikacji leczenia wprowadzamy podawanie leków (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne)

M - modalities - środki fizykalne -

działanie przeciwbólowe, zmniejszające napięcie mięśni, hamujące stan zapalny, przyspieszające gojenie ran i zrost kości, zwiększające metabolizm tkankowy, laseroterapia, magnetoterapia, krioterapia, elektroterapia, hydroterapia, masaż leczniczy

PRICEMM - STOSOWANIE TEJ ZASADY POPRAWIA KOMFORT CHOROWANIA I PRZYSPIESZA POWRÓT SPORTOWCA DO PEŁNEJ SPRAWNOŚCI

Programowanie zabiegów odnowy biologicznej

• podokres przygotowania ogólnego - zabiegi hartujące (natryski zmienne, kąpiele), masaż ręczny lub podwodny (2-3 razy tyg.), naświetlania lampą kwarcowa lub Soluksem (ogólne lub lokalne), sauna, łaźnia lub gorąca kąpiel (1 raz tyg.) + profilaktyka

• podokres przygotowania specjalnego - częściej zabiegi lokalne na najbardziej eksploatowane elementy narządu ruchu (solanki, wirówki, masaże, kompresy, ciepło lokalnie), 1,2-3 razy tyg. zabieg ogólnie przegrzewający (sauna, kąpiel, itp.) + profilaktyka

• okres główny - w zależności od dyscypliny sportowej

• sporty wytrzymałościowe - ogólne zabiegi tonizujące oraz lokalne przegrzewająco-rozluźniające

• sporty szybkościowe - głównie zabiegi miejscowe przegrzewająco-rozluźniające i 2 razy w tygodniu sauna lub kąpiel gorąca

• sporty walki - duża różnorodność zabiegów, codziennie lokalne i co drugi dzień ogólne

• gry sportowe - po treningach i meczach zmienne natryski, 12-24 godz. po meczu kompleksowa odnowa, codziennie zabiegi profilaktyczne

• okres przejściowy - różnorodne zabiegi doleczające kontuzje, głównie zabiegi ogólne 1,2-3 razy w tyg. (sauna, masaż podtrzymujący, hydroterapia)

Wskazania zabiegowe w zależności od obciążeń treningowych

• na określone grupy mięśni - głównie środki odnowy miejscowej (masaż wibracyjny, wirówki, masaż ręczny, solanki, parafina, solux, itp.)

• o charakterze ogólnym - środki o działaniu ogólnym: - trening o dużej objętości - sauna, łaźnia, kąpiele całkowite, bicze szkockie, solanki ogólne, naświetlania (solarium) - trening o dużej intensywności - zmienne natryski, kąpiele letnie, masaż rozluźniający

literatura

1. Biriukow A.: Masaż sportowy. Sport i Turystyka. Warszawa 1974

2. Dobrzański T.: Medycyna Wychowania Fizycznego i Sportu. Sport i Turystyka, Warszawa 1989

3. Gieremek K., Dec L.: Zmęczenie i regeneracja sił. Odnowa biologiczna. HasMed Katowice 2000

4. Jethon Z.: Fizjologiczne podstawy odnowy biologicznej w sporcie. Poradnik trenera. Instytut Sportu, Warszawa 1982

5. Kasperczyk T., Fenczyn J.: Podręcznik odnowy psychosomatycznej. PZWL, Warszawa 1996

6. Magiera L.: Klasyczny masaż leczniczy. Bio-Styl. Kraków 1994

7. Magiera L., Walasek R.: Masaż sportowy z elementami odnowy biologicznej. Biosport. Kraków 2003

8. Mika T.: Fizykoterapia. PZWL. Warszawa 1996

9. Pawelec R., Szczuka E., Laber W.: Metodyka masażu w odnowie biologicznej. AGIW. Wrocław 2008

10. Podgórski T.: Masaż w rehabilitacji i sporcie. AWF, Warszawa 1992

11. Prochowicz Z.: Podstawy masażu leczniczego. PZWL. Warszawa 1990

Walaszek R. (red): Masaż z elementami rehabilitacji. Rehmed. Kraków 1999

Wypoczynek ≠ Odnowa biologiczna

ZESPÓŁ

SPORTOWY

KOORDYNATORZY

• kierownik zespołu

• organizator

• sponsor

WYKONAWCY

zawodnicy

DECYDENCI

- trener główny

• trener asystent

• lekarz

• fizjoterapeuta

• dietetyk

DORADCY

• trener metodyk

• biochemik

• biomechanik

• fizjolog

• psycholog

• socjolog

---