ZAŁOŻENIA MODELU NANCY ROPER

Nancy Roper kształciła się w Szpitalu Ogólnym Leeds w Anglii. Następnie pracowała 15 lat w Szkole Pielęgniarskiej przy Szpitalu w Cumberland jako główny wykładowca. W 1964 roku została redaktorem Wydawnictwa Churchill Livingstone i wydała między innymi słowniki: medyczny i pielęgniarski. Ponadto w tym czasie została autorem takich pozycji, jak: ”Anatomia i fizjologia człowieka”, ”Zdrowie, środowisko i podstawy pielęgnowania”. W 1970 roku została nagrodzona przez Towarzystwo Pielęgniarskie z Common-wealth'u. W 1975 roku ukończyła Uniwersytet w Edynburgu i uzyskała stopień magistra filozofii za pracę bazującą na projekcie badawczym. W latach 1975-78 była kierownikiem w zakresie badań w pielęgniarstwie w Szkockim Wydziale Zdrowia. Napisała monografię dotyczącą doświadczeń w edukacji klinicznej pielęgniarek (1976). W tym samym czasie wspólnie z Winifred Logan i Alison Tierney opracowała ”Elementy pielęgnowania” (opublikowane w 1980 roku).

Autorki te następnie wydały ”Uczenie zastosowania procesu pielęgnowania” (1981) i ”Zastosowanie modelu w pielęgnowaniu” (1983). Ponadto wspólnie opublikowały w różnych czasopismach kilka artykułów dotyczących modelu pielęgnowania. Model pielęgnowania Nancy Roper to reprezentacja teoretycznej struktury danej dyscypliny, który, jak autorka uważa, nie powinien być sztywny, ale faktycznie bazować na podstawowej wiedzy i wskazywać kierunek dla przyszłego myślenia. Może być pomocny dla pielęgniarki praktykującej, edukującej, menedżera, jak również prowadzącej badania naukowe.

Omawiany model uwzględnia 5 elementów:

1. aktywności życiowe,

2. długość życia,

3. ciągłość: zależność/niezależność,

4. czynniki wpływające na aktywności życiowe,

5. indywidualność życiową.

Koncentruje się jednak szczególnie na aktywnościach życiowych podejmowanych przez pacjenta i wspólnym rozpoznawaniu aktualnych i potencjalnych problemów. Dostarcza proste rozwiązania w złożonym procesie życia każdego człowieka, podejmującego w sposób indywidualny aktywności życiowe, stanowiące dla każdego inną wartość. Graficzne przedstawienie modelu pielęgnowania Nancy Roper (Ryc. 1) obrazuje relacje pomiędzy wymienionymi elementami poprzez ich rozmieszczenie (pozycję) oraz strzałki określające wzajemny wpływ. Ponadto uwzględnia zindywidualizowane pielęgnowanie, zawierające cztery fazy.

Model pielęgnowania wg N. Roper

DŁUGOŚĆ ŻYCIA

poczęcie narodziny śmierć

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA AKTYWNOŚCI ŻYCIOWE		AKTYWNOŚCI ŻYCIOWE	CIĄGŁOŚĆ ZALEŻNOŚĆ/NIEZALEŻNOŚĆ całkowita całkowita zależność niezależność
Fizyczne Psychologiczne Socjologiczne Środowiskowe Polityczno- -ekonomiczne				Utrzymywanie bezpiecznego środowiska Komunikowanie Oddychanie Jedzenie i picie Wydalanie Utrzymywanie czystości osobistej i ubieranie Kontrolowanie temperatury ciała Poruszanie się Praca i rozrywka Wyrażanie seksualności Sen Umieranie

INDYWIDUALNOŚĆ ŻYCIOWA

ZINDYWIDUALIZOWANE PIELĘGNOWANIE

gromadzenie danych

planowanie

realizacja

ocena

I. Aktywności życiowe

Dwanaście aktywności życiowych podejmowanych przez każdego człowieka w sposób indywidualny stanowi centrum tego modelu. Są nimi:

1. Utrzymanie bezpiecznego środowiska

Aktywność ta to zapobieganie wypadkom w różnych sytuacjach życiowych, zapewnienie przez to bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego, mającego bezpośredni wpływ na obniżenie niepokoju i lęku.

2. Komunikowanie się

Funkcjonowanie człowieka w społeczeństwie wymaga komunikowania się z innymi ludźmi w różny sposób i jest najistotniejszą częścią życia.

3. Oddychanie

Aktywność konieczna w celu utrzymania życia, pozostająca poza świadomością człowieka.

4. Jedzenie i picie

Aktywność konieczna, będąca również przyjemnością, jak też i problemem w sytuacjach utrudniających jej zaspokajanie.

5. Wydalanie

Aktywność konieczna, niezależna i kontrolowana.

6. Utrzymywanie czystości osobistej i ubieranie

Higiena ciała i ubieranie się jest związane ze standardami kulturowymi, tradycją i klimatem. Jest również pewną formą komunikacji pozawerbalnej.

7. Kontrolowanie temperatury ciała

Jest ona zależna od uwarunkowań klimatycznych, aktywności fizycznej, może mieć charakter fizjologiczny oraz kontrolowany przez zapewnienie odpowiedniego środowiska.

8. Poruszanie się

Aktywność dająca możliwość przyjmowania pozycji, przemieszczania się, ekspresję twarzy, gestykulację itp. Ograniczenie przez dłuższy czas możliwości poruszania się powoduje niekorzystny efekt fizyczny, psychiczny lub społeczny.

9. Praca i rozrywka

Aktywność ta może mieć różne znaczenie dla każdego człowieka.

10. Wyrażanie seksualności

Jest to specyficzna, bardzo ważna aktywność, niekiedy może być ignorowana, chociaż jest znaczącym elementem relacji dorosłego człowieka i sposobem wyrażania siebie.

11. Sen

Aktywność życiowa konieczna dla fizjologii organizmu, wzrostu i odnowy komórek, relaksu, odświeżenia.

12. Umieranie

Aktywność ta nie dotyczy samego faktu śmierci ale raczej procesu umierania, gdyż życie jest śmiertelne, tzn. prowadzi do śmierci.

II. Długość życia

Długość życia jest elementem modelu i dotyczy całego życia u każdej osoby od poczęcia do umierania, tj. okres prenatalny, noworodkowy, niemowlęcy, dziecięcy, młodzieńczy, dorosły i starczy. Jest ona przedstawiona na schemacie poprzez linię i strzałkę pokazującą kierunek poruszania się wzdłuż linii życia w kierunku śmierci.

III. Ciągłość: zależność/niezależność

Ten element modelu jest związany z długością życia i aktywnościami życiowymi. Są okresy życia, w których człowiek może być w mniejszym lub większym stopniu zależny/niezależny, co w formie graficznej przedstawiono w postaci strzałki na linii zależności (dla poszczególnych aktywności).

IV. Czynniki wpływające na aktywności życiowe

Mogą być fizyczne, psychologiczne, socjologiczne, środowiskowe i polityczno-ekonomiczne. Będąc we wzajemnej relacji wpływają na podejmowanie poszczególnych aktywności, np. aktywność życiowa - jedzenie i picie nie tylko jest związana z przyjemnym stanem psychicznym, ale jeżeli osoba odczuwa lęk (czynnik psychologiczny) to może mieć obniżony apetyt. Może to być również wywołane czynnikami socjologicznymi (np. moda na szczupłą sylwetkę), środowiskowymi (np. ograniczenie dostępności), polityczno-ekonomicznymi (np. wysoki rozwój - dobrobyt, kraje zacofane - głód) jak również fizycznymi (np. zaburzenie procesu trawienia).

V. Indywidualność życiowa

Indywidualność życiowa osoby może wyrażać się w tym:

* jak osoba wykonuje poszczególne aktywności życiowe,

* jak często i gdzie,

* kiedy i dlaczego w ten szczególny sposób,

* co o nich wie,

* które z nich stanowią dla niej wartość i co przeżywa wykonując je,

* jaką przyjmuje postawę w stosunku do nich.

Vl. Zindywidualizowane pielęgnowanie

Tak realizowane pielęgnowanie zapobiega rutynie, biorąc pod uwagę indywidualność pacjenta i możliwość jego aktywnego uczestniczenia w podejmowaniu decyzji w odniesieniu do wykonywanych aktywności.

Realizując poszczególne fazy procesu pielęgnowania pielęgniarka powinna dążyć do uzyskania odpowiedzi na następujące pytania:

1. Gdzie pacjent znajduje się na linii zależność/niezależność w okresie poszczególnych aktywności życiowych?

2. Dlaczego jest w tym punkcie?

3. Gdzie mógłby albo powinien być?

4. Jak można mu pomóc przesunąć się w kierunku niezależności?

5. Czy trzeba mu pomóc zaakceptować przesunięcie w kierunku zależności?

6. W jaki sposób to przesunięcie może zostać zmierzone, ocenione?

---