konwersatorium 2
Dobro samo w sobie - idea dobra (Platon, Państwo)
- idea Dobra przyczyną wiedzy i prawdy oraz przedmiotem poznania;
- wiedza i prawda podobne do Dobra, lecz dobro stawiane winno być ponad nie;
- „jaskinia”;
- idea Dobra przyczyną wszystkiego co słuszne i piękne;
- dojrzenie idei Dobra wymagane by postępować rozumnie w życiu prywatnym i publicznym;
Dobro jako cel ludzkiego dążenia (Arystoteles, Etyka Nikomachejska)
- wszelka sztuka, badanie, działanie i postanowienie zdążają do jakiegoś dobra;
- najwyższe ze wszystkich dóbr, które można osiągnąć przez działanie - szczęście;
- szczęście jako rzeczy jawne i widoczne: przyjemność, bogactwo, zaszczyty;
- szczęcie w zależności od sytuacji: będąc chorym - zdrowie, będąc ubogim - bogactwo;
- dobro samo w sobie, które sprawia że wszystkie powyższe są dobrami;
- trzy rodzaje życia:
polegające na używaniu -> cel - rozkosz;
poświęcone działalności obywatelskiej -> cel - zaszczyty;
poświęcone teoretycznej kontemplacji;
- dobro samo w sobie tkwi w posiadającym je osobniku i niełatwo może być mu wydarte;
- bogactwo - środek do celu;
Przyjemność jako najwyższe dobro - mądrość jako początek wszelkiego dobra (Epikur, List do Menoikeusa)
- przyjemność stanowi pierwsze i przyrodzone dobro oraz punkt wyjścia wszelkiego wyboru i unikania;
- każda przyjemność jest dobra ale nie każda godna wyboru;
- wszelki ból jest złem ale nie każdego bólu należy unikać;
- każdy przypadek należy zbadać pod kątem pożyteczności;
- umiarkowanie uważane za największe dobro - najlepiej korzystają obfitości dobra ci, którzy jej najmniej pożądają;
- przyjemne życie - stanowi trzeźwy rozum, dociekający przyczyn wszelkiego wyboru i unikania, odrzucający czcze domysły;
- mądrość - początek wszelkiego dobra i dobro najwyższe;
- nie można żyć przyjemnie jeśli nie żyje się mądrze, pięknie i sprawiedliwie;
- nie można żyć mądrze, pięknie i sprawiedliwie jeśli nie żyje się przyjemnie;
- lepiej być nieszczęśliwym z rozumem niż szczęśliwym bez rozumu;
Dobro powstaje przez połączenie się z cnotą (L.A. Seneka, Listy moralne do Lucyliusza)
- nie ma dobra bez prawdy;
- „dobrem jest to, co popęd duszy ku sobie wzbudza zgodnie naturą i czego pożądać należy dopiero wtedy, gdy uznało się je za godne pożądania”;
- dobrem nie może być coś co nie zawiera czegoś z cnoty, ale cnota zawsze jest dobrem;
- cnota jest dobrem doskonałym, którym dopełnia się szczęśliwość życia, a przez zetknięcie z którym stają się dobrem także inne rzeczy;
- dobro powstaje przez połączenie z cnotą, a cnota jest dobra sama przez się;
- co jest dobrem mogło być złem, ale co jest cnotą nie może być niczym innym niż dobrem;
- co jest dobrem zgadza się z naturą, ale co się zgadza z naturą nie jest jeszcze przez to samo dobrem;
- dobro zgadza się z naturą w całej pełni;
Czy istnieje rzeczywiste dobro i zło? (S. Empiryk)
poglądy:
- filozofowie akademiccy - trzy rodzaje dóbr: dotyczące duszy (cnoty), dotyczące ciała (zdrowie, wigor, sprawność zmysłów, uroda), zewnętrzne (bogactwo, ojczyzna, rodzice, dzieci, przyjaciele);
- stoicy - trzy rodzaje dóbr: dotyczące duszy (cnoty, dobre uczynki), zewnętrzne (przyjaciel, dobry człowiek, dobre dzieci i rodzice), ani dotyczące duszy ani zewnętrzne (sam dobry człowiek w stosunku do siebie);
- naczelne dobro - przyjemność cielesna;
- każdy uważa za dobro to co mu się dobrem wydaje;
- nie może więc być dobrem z natury to, co się każdemu z osobna wydaje być dobrem -> nie istnieje żadne dobro;
Sokrates - poglądy etyczne
1. cnota jest dobrem bezwzględnym:
- oponuje przeciwko relatywizmowi;
- zalety jedne dla całego narodu: sprawiedliwość, odwaga, panowanie nad sobą - powszechne, jednakowe dla wszystkich;
- cnota - zaleta moralna;
- cnoty wywodzą się z samej natury rzeczy, a nie z ustanowienia ludzkiego;
- cnota szczytem dóbr;
- moralizm - stanowisko wynoszące dobra moralne nad wszystkie inne (dla dóbr wyższych powinno poświęcać się niższe (zdrowie, bogactwo, sławę);
2. cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem:
- pożytek zależny jest od dobra - tylko to co dobre jest pożyteczne;
- czyn jest niezawodnie dobry gdy wypływa zeń pożytek;
- szczęście wynika z cnoty (szczęśliwy kto posiada największe dobra, a największym dobrem jest cnota);
3. cnota jest wiedzą:
- wszelkie zło pochodzi z nieświadomości;
- wiedza jest warunkiem dostatecznym cnoty - jest tym samym co cnota;
- wiedza ta to nie o żywiołach, kosmosie ale o sprawiedliwości, odwadze - wiedza etyczna a nie przyrodnicza;
- intelektualizm etyczny - cnota to wiedza oparta nie na czysto teoretycznym roztrząsaniu, lecz na praktycznym rozsądku; konsekwencje:
x cnoty można się uczyć, nie jest wrodzona, od nas samych zależy czy dobro posiadamy;
x cnota jest jedna - sprzeciw wobec pluralizmu etycznego sofistów;
- demon (daimonion) - uzupełnienie etyki przez czynnik religijny - głos powstrzymujący od złego;
Platon - etyka
1. nauka o cnotach:
- podział na trzy części duszy - każda dusza musi mieć swoją cnotę (pitagorejska koncepcja cnoty jako ładu i harmonii duszy);
- teoria czterech cnót: mądrość (część rozumna), męstwo (część impulsywna), panowanie nad sobą (część pożądliwa), sprawiedliwość (łączy wszystkie części duszy i utrzymuje ład);
- niezbędna jest jeszcze radość;
2. nauka o miłości
- dwa światy dobra: realny i idealny; wyższość dóbr idealnych nad realnymi;
- trzy tezy dojrzałej teorii etycznej:
1) dobra stanowią hierarchię;
2) szczytem hierarchii dobro idealne - idea dobra;
3)dobra realne są początkiem i etapem w drodze do szczytu;
- miłość - dążenie duszy do osiągnięcia i wiecznego posiadania dobra;
- przedmiot miłości: dobra realne -> piękno duchowe -> piękno wspólne -> idea piękna;
- sens platońskiej miłości: przez cele realne, względne, skończone doczesne osiąga się cele idealne, bezwzględne, wieczne;
- psychologiczny opis dążeń ludzkich;
- cecha definiująca cnotę - dążenie do idei dobra (u Sokratesa - wiedza);
- idea dobra przewyższa nawet ideę istnienia;
- dobro - zasada według której powstał świat i jego celem;
3. nauka o państwie:
- teoria państwa wedle idei dobra i sprawiedliwości
a) winno dążyć do zalet najwyższych i właściwych ideom (powszechność i stałość); oparte na ogólnych zasadach; uniwersalny charakter;
b) ma jeden cel obowiązujący wszystkich; organizm czyli części zależne od całości a nie odwrotnie;
c) oparte jest na wiedzy; intelektualistyczne hasło;
d) składa się z tych którzy są mu potrzebni: władcy-filozofowie (cnota - mądrość), strażnicy państwa (męstwo), rzemieślnicy (panowanie nad sobą); państwo stanowe; ustrój sprawiedliwości; hierarchiczność;
e) jest ascetyczne; dąży do idealnego celu; wymaga wyrzeczenia się dóbr doczesnych; ustrój komunistyczny; brak własności indywidualnej (2 wyższe stany)
Arystoteles - filozofia praktyczna
1. najwyższe dobro:
- nie ma dobra innego niż realne (Platon - idealne);
- poszukiwanie celów osiągalnych (Platon - transcendentne);
- etyka empiryczna (dedukcyjna);
- etyka łącząca normy z opisem działania (Platon - czysto normatywna);
- wyprowadzanie norm z realnej natury człowieka (Platon - z idei);
- powszechność norm godzona z indywidualną naturą działającego (Platon - jedynie normy powszechne);
- miarą słuszności - żywy wzór dobrego i mądrego człowieka (Platon - ogólne prawo);
- istnienie celu najwyższego, który do niczego nie jest środkiem - najwyższe dobro osiągalne - eudajmonia;
- eudajmonizm - dobrem najwyższym jest doskonałość jednostki;
2. cnoty:
- dwa rodzaje: cnoty dianoetyczne (mądrość, rozsądek), etyczne (hojność, męstwo);
- cnót jest tyle ile czynności człowieka;
- cnota - usposobienie zachowujące środek - doktryna środka;
Stoicy - etyka
1. niezależność od natury i zgodność z naturą;
- moralizm - cnota jest szczęściem i jedynym prawdziwym dobrem;
- kult natury (jest rozumna, harmonijna, boska); żyć cnotliwie to żyć zgodnie z naturą;
- życie cnotliwe to życie wolne;
- życie zgodne z naturą to życie zgodne z rozumem;
- cnota to rozsądek, rozum, wiedza;
- rozum jest łącznikiem między człowiekiem a kosmosem, między cnotą a prawem natury;
2. dobro, zło i rzeczy obojętne;
- ideał - mędrzec, człowiek rozumny, cnotliwy -> szczęśliwy, bogaty, wolny;
- cnota nie ulega stopniowaniu;
- cnota jest jedna i niepodzielna;
- cnota jest dobrem jedynym, jest samowystarczalna;
- poza cnotą i jej przeciwieństwem, wszystko jest obojętne (nie są potrzebne do szczęścia i ich brak nie może spowodować nieszczęścia);
- rzeczy obojętne są materiałem czynów - można z nich zrobić dobry lub zły użytek;
- rodzaje rzeczy obojętnych: rzeczy godne wyboru (a. duchowe: talenty, pamięć, bystrość myślenia, postępy wiedzy; b. cielesne: sprawność narządów zmysłowych; c. zewnętrzne: posiadanie rodziców, dzieci, miłość ludzka, uznanie, dobre pochodzenia, umiarkowana majętność) i godne odrzucenia;
- rzeczy godne wyboru są względne;
3. afekty:
- złe -życie wbrew cnocie, naturze rozumowi;
- źródło zła - afekty silniejsze od rozumu;
- cztery zasadnicze afekty: zawiść i pożądliwość (zabiegają o rzekome dobra), smutek i obawa (stronią od rzekomego zła);
- apatia - beznamiętność - najbliższy cel życia moralnego; służy wyzbyciu się afektów;
- czyn dobry - posiada dobrą intencję;
- rodzaje czynów: słuszne (mają zewnętrzne cechy moralności) i zacne (wewnętrzną intencją jest czynienie dobra);
4. etyka społeczna:
- społeczeństwo jako organiczny zespół;
- człowiek ma obowiązki względem grup węższych i szerszych;
Epikur - etyka
1. hedonizm i radość życia:
- największe dobro - szczęście;
- szczęście - doznawanie przyjemności;
- nieszczęście - doznawanie cierpień;
- szczęście - brak cierpienia;
- kult życia - życie jest dobrem, jedynym danym na własność;
- dobro jakie posiadamy jest przemijające i jednorazowe więc należy je ocenić i użyć od razu;
- radość życia - główny składnik szczęścia;
2. przyjemności zewnętrzne:
- przyjemności powodowane przyczynami zewnętrznymi wymagają pozytywnych przyczyn, są zależne od okoliczności, zdane są na los szczęścia i niepewność;
- warunki: trzeba mieć potrzeby, trzeba by były zaspokojone;
- przyjemności pozytywne: fizyczne, duchowe;
- nie ma jakościowych różnic między przyjemnościami;
3. środki do szczęścia:
- sposoby na szczęście: cnota i rozum;
- cnota jest środkiem do szczęścia, ale nie jest cenna sama przez się;
- przyjaźń - cenna jako środek, a nie cel;
- oparcie na egoizmie - altruizm nie potrzebny;
- rozum ma kierować myślami;
4
http://members.lycos.co.uk/nonameuwb