Referat

TEMAT: Glottodydaktyka według prof. B.Rocławskiego.

1. Glottodydaktyka- co to takiego?

2. Czytanie i pisanie w świetle teorii.

3. Program wg B.Rocławskiego.

4. Pomoce do realizacji programu.

Glottodydaktyka pochodzi od słów glottis- język i dydaktyka- kształcenie i wychowanie. Zatem, glottodydaktyka jest wychowaniem i kształceniem językowym.

Czytanie i pisanie podobnie, jak mowa ludzka, z której się wywodzi jest sztuką komunikatywną powstałą z potrzeby porozumiewania się ludzi. Pismo umożliwia komunikowanie się w czasie i na odległość. Początkowo były to pisma obrazkowe, które z czasem przekształcały się w pisma obrazkowe (piktogramy), umowne znaki pisemne nie składające się z liter (ideogramy) i zapis dźwiekowy (fonogramy).

Umiejętność czytania i pisania można uznać za moment przełomowy w rozwoju poznawczym dziecka, ponieważ:

• Opanowanie tej sztuki samo w sobie zakłada pewien poziom zdolności lingwistycznych, pamięciowych, percepcyjnych, koncentracji uwagi, itp.

• Zdobycie określonego stopnia biegłości w czytaniu i pisaniu jest uznawane za jeden z podstawowych celów edukacyjnych,

• Piśmienność może zadecydować o wykorzystaniu naszych kompetencji intelektualnych.

U podstaw nauki czytania i pisania leży doskonalenie

1. Percepcji wzrokowej poprzez ćwiczenia w wyszukiwaniu różnic i podobieństw przedmiotów, obrazków itp.

2. Pamięci wzrokowej poprzez ćwiczenia w odtwarzaniu układów przestrzennych, wyszukiwaniu i dobieraniu w pary takich samych elementów,

3. Percepcji słuchowej poprzez ćwiczenia w rozpoznawaniu źródeł dźwięku, syntetyzowaniu i analizowaniu mowy ludzkiej,

4. Pamięci słuchowej poprzez ćwiczenia w odtwarzaniu kolejności występowania dźwięków, ich rodzajów, itp.

Od wielu lat jedną z metod przygotowujących do nauki czytania i pisania proponuje prof. B.Rocławski. Jest on twórcą programu, którego głównym założeniem jest

• Wydłużenie czasu przygotowania do nauki czytania i pisania,

• Maksymalne skrócenie czasu opanowania płynnego czytania ze zrozumieniem i sprawnego pisania,

• Kształtowanie nawyków czytelniczych i świadomości ortograficznej.

Program przewiduje rozpoczęcie właściwych ćwiczeń przygotowujących do syntezy i analizy fonemowej już w grupie dzieci trzyletnich i ich kontynuację ze zwiększonym stopniem trudności w kolejnych latach edukacji przedszkolnej.

Alfabet przedstawiony na klockach Logo przez Rocławskiego różni się od alfabetu stosowanego dziś w podręcznikach szkolnych. Twórca programu glottodydaktyki proponuje 44 litery, czyli o 5 więcej. Dołączone zostały wieloznaki: ni, si, zi, ci, dzi. Litery podzielone zostały na podstawowe (w kolorze czarnym) i niepodstawowe (w kolorze czerwonym). Każdemu fonemowi (potocznie głosce) odpowiada tylko jedna litera podstawowa. Litery niepodstawowe są kolejnymi literami używanymi do zapisania danego fonemu.

Metoda B.Rocławskiego posiada wiele atutów, które zachęcają do jej stosowania. Oparta na wieloletnich badaniach i doświadczeniach budzi zaufanie tych, którzy dobrze ją znają. Bez wiedzy glottodydaktycznej nie da się ocenić poziomu, jaki reprezentuje ta ciekawa, nowoczesna metoda stosowana w przedszkolach. Różnice, które istnieją między metodami przygotowującymi do nauki czytania i pisania w przedszkolu przedstawiają się następująco:

METODA B.ROCŁAWSKIEGO	TRADYCYJNA METODA
Alfabet składający się z 44 liter	Alfabet złożony z 22 liter
Rozpoczęcie przygotowania do nauki czytania i pisania już w 3 latkach	Rozpoczęcie przygotowanie do nauki czytania i pisania w 6 latkach
Brak książek dla dzieci	Książki indywidualne dla dzieci
Czytanie i pisanie wyrazów z trudnościami ortograficznymi	Czytanie i pisanie wyrazów bez trudności ortograficznych
Samodzielne odkrywanie przez dziecko zasad ortograficznych	Brak wiadomości na temat trudności ortograficznych
Znajomość 4 wariantów litery (wielkie, małe, drukowane, pisane)	Znajomość 2 wariantów litery (wielkie, małe drukowane)

Program Glottodydaktyki kładzie duży nacisk na prawidłową wymowę głosek w izolacji. Jest to wczesna opieka logopedyczna, pozwalająca na wykrycie wad wymowy i wczesną interwencję logopedyczną. Twórca programu proponuje następujący klucz postępowania do prawidłowej wymowy głosek:

• Znajdowanie wyrazów kończących się danym fonemem,

• Wolna artykulacja wybranych wyrazów z jednoczesną obserwacją ułożenia artykulatorów przy ostatnim fonemie, po jego wyartykułowaniu,

• Określenie ułożenia artykulatorów,

• Podejmowanie próby wyartykułowania wyizolowanego fonemu.

W programie Glottodydaktyki istotnym elementem są cechy fonemów takie jak trwałość. Ćwiczenia w wybrzmiewaniu głosek powinny poprzedzać ćwiczenia oddechowe oraz ćwiczenia narządów artykulacyjnych. Ważną sprawa jest tutaj drożność nosa.

Rocławski proponuje wykorzystanie klocków Logo, jako pomocy do:

• Zabaw konstrukcyjnych z zachowaniem odpowiedniego sposobu układania (podstawka na dole),

• Wyszukiwania pokazanej litery,

• Prezentacji alfabetu

• Utrwalania znajomości liter poprzez zabawy np.: zagroda dla zwierząt, zupa literowa, przeprawa liter przez krainę głosek, klocki w parku, itp.,

• Ćwiczeń w syntezie liter poprzez zabawy: klocki na ślizgawce, jazda parami, kto szybciej ułoży wyraz,, koło fortuny,

• Zabaw matematycznych.

Litera jest desygnatem głoski. Jej obraz graficzny powinien wywołać w umyśle dziecka odpowiednią głoskę, a nie obraz jakiegokolwiek innego przedmiotu. Dziecko nie może wiązać np. litery E ze słowem „Ekran”. W programie Glottodydaktyki nie ma podręczników i nie ma tradycyjnego wprowadzania liter. Są jedynie ETAPY znaków graficznych.

Dziecko:

• Obcuje z pełnym alfabetem

• Ćwiczy wybrzmiewanie głosek

• Odczytuje głoski z układu artykulatorów

• Wyszukuje litery pośród innych (początkowo bez konieczności nazywania ich) w praktycznym działaniu

• Porównuje kształt liter samodzielnie odkrywając różnice pomiędzy literami bardzo różniącymi się kształtem, następnie podobnymi (różnica znaku diakrytycznego- kropka, kreseczka, itp.), a na końcu różniącymi się położeniem w przestrzeni

• Identyfikuje litery małe pisane, wielkie pisane, małe drukowane, wielkie drukowane. UWAGA: znajomość liter pisanych powinna być lepsza niż drukowanych, ponieważ dziecko musi nie tylko rozpoznawać je, ale i odtwarzać.

• Identyfikować litery po jej fragmencie.

Droga postępowania podczas kolejnych etapów znaków graficznych powinna obejmować:

1. Poznanie dziecka- dopasowanie zadań do możliwości

2. Ćwiczenia artykulacyjne, emisyjne, ortofoniczne

3. Ćwiczenia w syntezie i analizie, pamięci słuchowej i wzrokowej

4. Ćwiczenia porównywania i identyfikowania liter

Profesor B.Rocławski zaleca czytanie metoda ślizgania się z litery na literę. W pracy z dziećmi podczas nauki czytania należy nie dopuścić do pojawiania się głoskowania. Pojawia się ono wtedy, gdy umiejętność identyfikowania liter wyprzedza zdolność syntetyzowania..

Dobra znajomość liter podstawowych oraz umiejętność dokonywania analizy i syntezy pozwala na odkrywanie liter niepodstawowych, co rozwija wrażliwość ortograficzną. Reguł ortofonicznych należy szukać w świecie liter, a ortograficznych w świecie głosek.

Literatura:

B.Rocławski : „Nauka czytania i pisania”

I.i B. Rocławscy: „Świat głosek i liter (przewodnik metodyczny do elementarza)”

E.Poręba: „Warsztat pracy nauczyciela glottodydaktyka

B.Rocławski: „Słownik ortograficzno- ortofoniczny”

Alicja Buczek 01.09.2000

1

---