Podstawy dietetyki
Wykład 1 19-02-2007
Dieta - styl życia, sposób życia
Odżywianie dietetyczne - sposób żywienia mający zastosowanie we wszystkich stanach odmiennych od prawidłowego (typowego) funkcjonowania organizmu:
- stany patologiczne
- stany fizjologiczne: ciąża i laktacja
intensywny wzrost i rozwój
starzenie się
intensywny wysiłek fizyczny
Żywienie człowiek zdrowego
Normy żywienia - poziom bezpieczny - poziom zalecany
Żywienie doustne |
Żywienie: - ciężarnych - karmiących - w podeszłym wieku - sportowców
|
Dietetyka Dietoterapia Zalecenia żywieniowe
Żywienie doustne dojelitowe pozajelitowe |
|
- niemowląt i dzieci |
|
Dietoprofilaktyka
Preparaty
dietetyczne
Dietoterapia:
Żywienie lecznicze, kliniczne, stosowane zarówno w zakładach leczenie (szpitale, sanatoria) jak i w życiu codziennym jako jeden z najważniejszych czynników leczniczych w przypadkach chorób przewlekłych (cukrzyca, miażdżyca, alergie), umożliwiający chorym normalne życie i hamujący przebieg procesów patologicznych.
Uważa się za zasadniczą część opieki nad chorym na równi z leczeniem farmakologicznym, fizykalnym, psychiatrycznym czy chirurgicznym.
Polega na utrzymaniu chorego e dobrym stanie odżywienia poprzez:
- dostosowanie w odpowiednich ilościach i proporcjach wszystkich niezbędnych składników odżywczych (zgodnie z zaleceniami)
- wyrównanie zaburzeń i niedoborów wywołanych przez choroby
- oszczędzenie chorego narządu lub układu
- wyeliminowanie z żywienia czynników patologicznych, uczulających lub tych których przemiana jest upośledzona
- uwzględnienie działania innych form terapii (farmakoterapia)
- pomoc w wyzdrowieniu
Osiąga się to przez stosowanie zależnie od stanu pacjenta:
1) diety normalnej (podstawowej) - nie występuje zmiana zapotrzebowania ani konieczność wyeliminowania jakiś produktów lub technologii (60% pacjentów)
- prawidłowy stan odżywienia pacjenta (5 - 50% niedożywionych)
- zapobieganie niedożywieniu szpitalnemu (u 30% prawidłowo odżywionych i u 70% niedożywionych pogłębia się)
- nauka zasad prawidłowego żywienia i wyeliminowania błędów
2) diety leczniczej - będącej odmianą lub modyfikacją żywienia podstawowego, przystosowaną do optymalnego zaspokojenia potrzeb pokarmowych organizmu chorego (20% pacjentów)
Dostosowanie żywienia do specyficznych warunków fizjologicznych polega na:
1) Ograniczeniu w diecie pewnych składników odżywczych:
- energetycznych (około 50%) - otyłość, nadwaga
- białka (ok. 50%) - niewydolność nerek i wątroby
- tłuszczu (do 20% energii) - choroby trzustki i dróg żółciowych
- nasyconych kw. tłuszczowych (do 10% en.) i cholesterolu (do 200 mg/dobę) - miażdżyca
- błonnika (do 7 mg wł. surowego) - niektóre choroby przewodu pokarmowego
- zw. purynowych - dna moczowa
- sodu (do 6 mg NaCl) - nadciśnienie, obrzęki
- fosforu, potasu - niewydolność nerek
2) Zwiększeniu podaż pewnych składników odżywczych:
- energetycznych (do 25%) - wyniszczenie
- białka (ok. 50%) - intensywny wzrost i rozwój, ciąża i laktacja, po zabiegach operacyjnych, chorobach zakaźnych, niedożywienie, stany kataboliczne, wyrównanie marskości wątroby
- nienasyconych kwasów tłuszczowych (6-10% energii) - miażdżyca, ciąża i laktacja
- błonnika (30-40g) - zaparcia, otyłość
- składników mineralnych (Ca, Fe) - ciąża laktacja, wcześniaki, niedokrwistość, osteoporoza
- witamin - hipo i awitaminoza, anemia, przeciwutleniacze
3) Modyfikacja konsystencji:
- diety płynne i papkowate - zatrucia pokarmowe, zabiegi operacyjna na przewodzie pokarmowym
- diety oszczędzające przewód pokarmowy - choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
4) Usunięcie pewnych produktów i potraw z diety:
- wysokobłonnikowe i trudnostrawne - dieta łatwostrawna
- różne - alergie i nietolerancje pokarmowe
5) Usunięcie pewnych składników z diety
- wrodzone choroby metaboliczne
6) Unikanie pewnych technologii obróbki termicznej
- smażenie i pieczenie - diety łatwostrawne
Zasady ogólne:
-dieta powinna być jak najbardziej jak to możliwe zbliżona do żywienia człowieka zdrowego
- modyfikacje podaży składników powinny być jak najmniejsze
- powinna trwać jak najkrócej
- powinna dotyczyć tylko tych, którym jest niezbędna
- użyte technologie nie mogą obniżać wartości odżywczej
- stosuje się tylko świeże i wysokiej jakości surowce
- powinna uwzględniać upodobania smakowe, zwyczaje żywieniowe, warunki życia i możliwości finansowe pacjenta oraz dostępność produktów i umiejętności kulinarne
- przy układaniu jadłospisów i zestawianiu potraw te same zasady co i u ludzi zdrowych
Wyboru i określenia rodzaju diety dokonuje zawsze lekarz prowadzący w oparciu o rozpoznanie, wyniki badań diagnostycznych, wywiadu i ustala rodzaj terapii a przygotowuje ją dietetyk- członek zespołu terapeutycznego produkuje pod jego nadzorem dział żywienia lub zakład kateringowy.
Do zadań dietetyka należy:
- ustalenie wraz z lekarzem szczegółów diety
- ustalenie jadłospisów zgodnie z zaleceniem
- nadzór nad produkcją posiłków
- nadzór nad pracą kuchni i dietetyków oddziałowych
- dopilnowanie odpowiedniego spożycia przez pacjentów (niedojadki, dokarmianie)
- ocena posiłków w kontakcie z pacjentem
- poradnictwo dietetyczne
- ocena sposobu żywienia, ocena stanu odżywienia
- rozpoznanie i wyeliminowanie popełnionych błędów
Dietetyk:
- osoba posiadająca prawnie zatwierdzone kwalifikacje (w żywieniu i dietetyce), które stosuje naukę o odżywianiu i edukacji grupowej i indywidualnej w zdrowiu i chorobie.
Administracyjny: wykształcenie w zakresie obsługi i zarządzania żywnością, odpowiada za żywienie grup ludności w zdrowiu i chorobie, w instytucjach i w społeczeństwie
Kliniczny: wykształcenie w zakresie żywienia klinicznego i dietetyki, odpowiada za profilaktykę i leczenie dietetyczne indywidualnych pacjentów w instytucjach i w społeczeństwie
Generalny - wykształcenie z zakresie żywienia klinicznego i dietetyki oraz obsługi i zarządzania żywieniem, jest odpowiedzialny za oba działy, w instytucjach i w społeczeństwie.
Przygotowanie projektu ustawy (2003/2004) o „zawodach medycznych”
- kto może być dietetykiem (3 poziomy)
Średni - absolwenci policealnych Szkół Medycznych ze spec. Dietetyka
Licencjacki - absolwenci AM np. Wydziałów o Zdrowiu ze spec. Dietetyka (lic., inż.)
Wyższy - absolwenci uczelni wyższych (SGGW) po wydziałach żywienia ze spec. Di
Dietetyka
- prawa i obowiązki na każdym z tych poziomów
- sposoby podnoszenia kwalifikacji (staż zawodowa), weryfikacja uprawnień
- tryb rejestracji