Teorie wzrostu i rozwoju gospodarczego

Wzrost gospodarczy- dotyczy mierzalnych elementów gospodarki takich jak: wzrost produkcji, dochodów, zatrudnienie itd.

Rozwój gospodarczy- obejmuje oprócz zmian ilościowych podstawowych wielkości makroekonomicznych, jeszcze zmiany jakościowe które można by określić jako postęp cywilizacyjny.

TEORIE WZROSTU GOSPODARCZEGO

W tych teoriach pojawiają się dwie grupy problemów:

* określenie czynników sprzyjających szybkiemu wzrostowi PKB w ujęciu długookresowym

(analizy długookresowych czynników wzrostu PKB dokonywano za pomocą badań empirycznych)

* określenie warunków zapewniających stan równomiernego wzrostu gospodarki tj. warunki

równowagi dynamicznej oraz ukształtowanie mechanizmów przystosowania gospodarki do tej równowagi

(problem stanu równomiernego wzrostu był istotą tworzonych abstrakcyjnych modeli teoretycznych!)

Pierwsze typy badań to np. długie cykle Kondratiewa (jakiś przodek Konrad?) dowodził on że występują regularne cykle gospodarcze trwające 50-60 lat. Jeden taki cykl dzieli się na dwie fazy :wcześniejsza jest faza wzrostu a po niej następuje faza stagnacji.

Niektórzy ekonomiści nie zgadzają się z tą tezą, twierdzą że te fazy mają charakter pozaekonomiczny.

Problem równomiernego wzrostu w teorii wzrostu gospodarczego ujmowany jest w sposób nazwany jako grupę stylizowanych faktów , charakteryzują się one takimi trwałymi tendencjami:

• Stałość stopy wzrostu wydajności pracy i PNB lub PKB przy stałej przy stałej stopie wzrostu ludności

• Stałość stopu wzrostu kapitału jak i relacji kapitał-praca (ilości kapitału który przypada na jednego zatrudnionego)

• Tendencja do stałości relacji kapitał- produkt (kapitałochłonność)

• Stałość stopy zysku i udziału zysku w PNB lub w dochodzie narodowym

Na podstawie tego HIPOTEZA:

Gospodarka charakteryzująca się stałą stopą wzrostu produkcji, zatrudnienia, kapitału i udziału wynagrodzeń czynników produkcji w dochodzie narodowym znajduję się w stanie równowagi dynamicznej.

Problem jest taki że są różne sposoby ujęcia tego problemu i tak:

1. KLASYCY EKONOMII uważają że wzrost produkcji zależy od nakładów pracy (L) i kapitału (K)

Opisuje się to za pomocą makroekonomicznej funkcji produkcji Roberta Solowa.

Q= f (L, K) gdzie Q= wielkość produkcji L= ilość siły roboczej K= zasób kapitału

Solow przyjął (dla uproszczenia- hahaha), że ilość ziemi w gosp. jest stała. Podzielił to wyżej przez ilość siły roboczej i wyszło mu tak:

Q/L = f (L/L , K/L) (wiadomo to w ułamku)

Dalej…jeżeli Q/L przyjął jako q (produkt przypadający na 1 zatrudnionego) a K/L jako k (wielkość kapitału na 1 zatrudnionego) to będzie następująca funkcja produkcji:

q= f (1, k) czyli q= f (k)

! Neoklasycy zwrócili uwagę że zgodnie z prawem malejącej produkcyjności kapitału, to kolejne przyrosty kapitału na 1 zatrudnionego powodują coraz wolniejszy przyrost produkcji.

2. FUNKCJA PRODUKCJI COBBA- DOUGLASA (nazwa od amerykańskich badaczy ale wcześniej, nie nazywając jej, stosowali ją europejscy badacze Wicksteed, Walras itd. )

Wyjściowa postać:

Y= A × K^α × L ^1-α

Y- Wielkość produkcji A- stan postępu technicznego K- nakłady kapitału L- nakłady pracy

α : parametr informujący o tym, o ile wzrośnie produkcja, gdy nakład kapitału wzrośnie o jednostkę

1- α : parametr info i tym, o ile wzrośnie produkcja, gdy nakład pracy wzrośnie o jednostkę

!!!Przyrost produkcji Y nie zależy tylko od liczby zatrudnionych i zużywanego kapitału, ale także od wzrostu produkcyjności kapitału i pracy czyli od postępu technicznego A.

Postęp techniczny może mieć charakter:

• EGZOGENICZNY: czyli taki nieucieleśniony, autonomiczny, nie wymagający powstania nowych zasobów czynników produkcji. Czyli wystąpi wzrost produkcji przy takiej samej ilości zużywanych czynników produkcji.

• ENDOGENICZNY: taki ucieleśniony w kapitale rzeczowym lub kapitale ludzkim.

*Postęp endogeniczny w kapitał ludzki rodzi się w wyniku zastosowanych inwestycji w człowieka w czym ogroooomną rolę odgrywa edukacja, wychowanie, ochrona zdrowia i takie tam, przy aktywnym udziale państwa w tym zakresie.

* Postęp endogeniczny techniczny w kapitale rzeczowym jest realizowany przez takie inwestycje c zwiększaja majątek trwały (np.budynki) a także poprzez „miękkie” elementy funkcjonowania tego majątku związane z procesami organizacji pracy, zarządzania, oprogramowania komputerowego itd.

*Szczególna postać postępu endogenicznego technicznego to postęp techniczny indukowany polega na tym że w zamontowane maszyny w pierwszym okresie nie osiągają potencjalnie maksymalnych efektów, ale po czasie… w wyniku procesu learnig by doing (uczenie się przez działanie) następuje opanowanie procesu produkcji i maszyny działają na maxa!

3. KEYNOWSKIE UJĘCIE- za pomocą modelu HARRODA- DOMARA(brzmi jak Harold-Komar)- model zrównoważonego wzrostu gospodarczego.

No to tak: Punktem jego wyjścia jest realizacja w długim okresie równości między faktycznymi inwestycjami(I) a faktycznymi oszczędnościami, czyli: I ex post = S ex post

Jeżeli przyjmiemy że :

G- stopa wzrostu dochodu, obliczona jako ΔY / Y, zwana faktyczną stopą wzrostu dochodu

C- krańcowy współczynnik kapitałochłonności, obliczonej jako I/ ΔY

S- stopę oszczędności, obliczonej jako S/ Y

To można- według tego Harroda - sformułować podstawowe równanie modelu: G × C = s

Co za tym idzie, planowane oszczędności równały się planowany inwestycją: S ex ante = I ex ante

Taką równość może zapewnić tzw. Gwarantowana stopa wzrostu- Gw i pewnien współczynnik kapitałowy Cr a wtedy podstawowe równanie przyjmie postać Gw ×Cr = s

Ta stopa wzrostu Gw zapewni wykorzystanie dostępnych zdolności produkcji ale już nie pełnego zatrudnienia, dlatego Harrod wprowadza kolejną zmienną: naturalną stopę wzrostu- Gn- uwzględnia ona naturalny przyrost ludności i postęp techniczny

Idealny stan gospodarki według Harroda to stan w którym faktyczna stopa wzrostu dochodu G byłaby równa stopie gwarantowanej i naturalnej czyli: G= Gw+ Gn

Oczywiście jak zwykle, model jest niezwykle trudny do zastosowania i w ogóle nie realny zbytnio bo faktyczna stopa wzrostu oscyluje wokół stopy gwarantowanej i nie osiąga tego poziomu wyznaczonego przez naturalną stopę wzrostu.

4. Swoją koncepcje zrównoważonego wzrostu gospodarczego przedstawił Evsey Donar rozwijając model Harroda.

Podst. Założeniem modelu Donara jest równość między wydatkowanym dochodem (ΔY) a przyrostem produktu (ΔP) czyli: ΔY =ΔP

ΔY= ΔI × 1/d

gdzie ΔI : przyrost inwestycji, 1/d to krańcowa skłonność do oszczędzania

ΔP= ΔI ×1/d= I×B

Gdzie: I: poziom inwestycji, B: potencjalny współczynnik produkcyjności inwestycji ΔI: przyrost inwestycji, ΔP: przyrost produktu, d : krańcowa skłonność do inwestowania

Jak przekształcimy lewą i prawą stronę równania najpierw mnożąc przez d, potem dzieląc przez I i coś tam jeszcze zrobimy czego nie czaje ale jest na str 54 w tekście Nogi toooooooooo wyjdzie

ostateczna wersja modelu Domara:

ΔI/ I = B×d = ΔY/ y

Strona podażowa strona popytowa

Gdzie ΔY/ y : stopa wzrostu dochodu zależnego od wydatków inwestycyjnych i konsumpcyjnych społeczeństwa.

Domar myśli że właśnie wzrost niezrównoważona można opisać za pomocą tego wzoru,

Np. gdy strona popytowa jest wyższa niż strona podażowa to występuje niedobór mocy wytwórczych, a wtedy państwo może integrować w procesy gospodarcze i obniży np. stopę procentową.

W trakcie analiz modeli wzrostu gospodarczego w literaturze ekonomicznej omawia się jeszcze :

ZAGADKA FELDSTEINA- HORIOKI

Zagadka Feldsteina-Horioki wskazuje, że dany kraj za pomocą salda obrotów bieżących z zagranicą może podnieść poziom konsumpcji krajowej, ale zadłużanie się za granicą nie może stanowić długookresowego źródła powiększania zasobu jego kapitału. Gdzie tutaj tkwi zagadka? Mianowicie w tym, że istnieje silna korelacja między oszczędnościami i inwestycjami. Te kraje, które posiadają większe oszczędności, mają też większą skłonność do inwestowania. Ale gdy na rynkach międzynarodowych poja­wia się boom inwestycyjny, wówczas inwestują nawet kraje, które mają bardzo małe oszczędności lub ich w ogóle nie mają. Następuje więc rozerwanie związku między oszczędnościami i inwestycjami, a inwestycje i oszczędności przestają oddziaływać na siebie, co nazwano zagadką Feldsteina-Horioki. Według Martina Feldsteina i Charlesa Horioki występuje wtedy import oszczędności, który po prostu musi być oddany; dlate­go żaden kraj nie może liczyć na zagraniczne zadłużenie jako źródło finansowania własnych inwestycji w długim okresie. Super!

Hipoteza konwergencji z kolei wskazuje na to, że kraje o początkowo niskim PKB na l mieszkańca rejestrują szybszy wzrost PKB i doganiają pod tym względem kraje o rozwiniętej gospodarce rynkowej, gdzie występuje zdecydowanie wyższy PKB per capita. Taki proces jest obserwowany na świecie od zakończenia II wojny światowej. Oznacza to proces konwergencji, czyli zbliżania się krajów do siebie pod względem przechodzenia podobnych „ścieżek” wzrostu gospodarczego.

TEORIE ROZWOJU GOSPODARCZEGO

Zgodnie z definicją rozwoju gospodarczego wiemy już, że obejmuje on wzrost go­spodarczy i postęp cywilizacyjny. W teorii ekonomii i w ogóle w nauce skonstruowano wiele teorii rozwoju gospodarczego bądź rozwoju społecznego. Do tego obszaru kon­cepcji teoretycznych należy zaliczyć m.in. teorie rozwoju gospodarczego Karola Mark­sa.

Twórcą opozycyjnej teorii do Marksa jest Walt Whitman Rostow, który stwierdził, że wszystkie kraje świata rozwijają się, przechodząc przez pięć stadiów rozwoju:

- stadium pierwsze - gospodarka tradycyjna (słabe rolnictwo, prosta reprodukcja);

- stadium drugie - tworzenie warunków do „pchnięcia” (take-off) poprzez rozwój handlu, przemysłu, nowej technologii i struktur instytucjonalnych;

- stadium trzecie - gospodarka zrywu, której detonatorem mogą być odkrycia naukowe i rewolucja technologiczna;

- stadium czwarte - gospodarka dojrzała (dominacja przemysłu ciężkiego);

- stadium piąte - gospodarka masowej konsumpcji.

Podobna jest również koncepcja rozwoju społecznego Daniela Bella, określającego rozwój społeczeństw jako przechodzenie przez trzy stadia:

- społeczeństwo preindustrialne,

- społeczeństwo industrialne,

- społeczeństwo postindustrialne.

Przejście od społeczeństwa industrialnego do postindustrialnego następuje wtedy, gdy do głosu dochodzi merytokracja, czyli ludzie świata biznesu, urzędnicy państwowi wysokiego szczebla i pracownicy naukowi (uczeni).

Teoria trzech sektorów gospodarki Allana Fishera, Colina Clarka, Jeana Fourastie. Teoria ta wykazuje, że istenieje pewna prawidłowość w rozwoju gospodarki światowej:

początkowo produkcja i zatrudnienie koncentruje się w sektorze I, czyli w rolnictwie,

następnie zatrudnienie się zwiększa w II sektorze gospodarki, czyli w przemyśle,

aby w końcu zatrudnieni w sektorze I i II przeszli do pracy w sektorze III, czyli w sektorze usług.

Sustainable development- Jedna z najnowszych koncepcji rozwoju gospodarczego. Można by ją określić jako koncep­cję trwałego, samopodtrzymującego się rozwoju. W literaturze polskiej koncepcję tę często nazywa się „ekorozwojem”. Twórcy: D. Pearce'a, E. Barbiera, A. Markandya i R. Tumera. Jjest bardzo rozbudowana. Występuje w niej np. cała wiązka celów społecznych, która notabene jest utożsamiana z rozwojem społecznym. W tej wiązce celów występują:

a) nadrzędne cele społeczne: dobrobyt, sprawiedliwość i bezpieczeństwo;

b) cele o charakterze idealizacyjnym, np. rozwój, rozumiany jako utrzymanie funk­cji ekologicznych (przyrodniczych);

c) cele „empiryczne”, takie jak:

- wzrost realnego PKB per capita,

- poprawa stanu zdrowotnego i poziomu wyżywienia,

- „uczciwy” (fair) dostęp do zasobów naturalnych,

- poprawa poziomu wykształcenia.

Cele te powinny być wdrażane za pomocą określonych reguł zarządzania, tzn. że wszystkie cele muszą być operacjonalne. Oceniając koncepcję sustainable development, to: próbuje ona uświadomić klasom rządzącym, że wzrost gospodarczy nie może polegać tylko na przy­roście PKB, produkcji, zatrudnienia czy dochodów, ale musi jeszcze przynajmniej utrzymać dotychczasowy poziom kapitału przyrodniczego, co pozwoli zapewnić spra­wiedliwość międzypokoleniową.

Te wszystkie teorie wzrostu i rozwoju gospodarczego oczywiście nie wyczerpują tematu i pan Marian Noga zachęca do podjęcia dalszych badań w tej dziedzinie! A więc, no krzyż na drogę.

Natalia ;)

---