Materiały opakowaniowe i ich formy stosowane w logistyce przedsiębiorstw przemysłowych
Opakowanie jest to gotowy wytwór, zazwyczaj posiadający odpowiednią konstrukcję, mający za zadanie ochronę opakowanego wyrobu przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zawnętrzych (lub odwrotnie -ochronę otocznia przed szkodliwym oddziaływaniem wyrobu), umożliwiający przemieszczanie wyrobów podczas magazynowania, transportu, sprzedaży i użytkowania, informujący o zawartości dzięki swej estetyce oddziaływujący na kupującego oraz posiadający walory ekonomiczne.
Opakowania mogą mieć różne konstrukcje, mogą też być wytworzone z różnorodnych materiałów, ścisłość ich związku z produktem jest odmienna, a czas użytkowania krótszy lub dłuższy, dlatego możemy zastosować różne kryteria podziału opakowań.
Podziały te mogą mieć pewne znaczenie porządkujące. Dobór zaś odpowiedniego kryterium musi uwzględniać przeznaczenie opakowania.
Kryterium podziału
Dzisiaj postanowiłam omówić opakowania wykorzystywane w przemyśle spożywczym.
W zależności od przeznaczenia możemy rozróżnić opakowania:
Jednostkowe, które zawierają określoną ilość towarów sprzedawaną w handlu detalicznym. Opakowania te powinny umożliwić rozpoznanie opakowanej jednostki.
Kolejnymi opakowaniami, które można zaliczyć do tej grupy to opakowania zbiorcze zawierają one od kilku do kilkudziesięciu opakowań jednostkowych. Pełnią funkcję ochronną. Nie są przeznaczone dla konsumentów. Do klientów trafiają w przypadku dużej ilości opakowań jednostkowych Np.: napoje, cukier
Trzecią grupa opakowań to opakowania transportowe, obejmują ilości towarów, które są najwłaściwsze do wykonywania czynności manipulacyjnych i ułatwiają transport. Mogą to być opakowania bezpośrednie i pośrednie. Do materiałów wykorzystywanych do produkcji opakować spożywczych możemy zaliczyć:
W zależności od wykorzystywanych materiałów wyróżniamy:
Opakowania papierowe, które mają liczne zastosowanie w przemyśle, zarówno opakowania jednostkowe jak i transportowe.
Rozróżniamy opakowania z materiału miękkiego i sztywnego.
Opakowania miękkie to papier pakowy uszlachetniany oraz powlekany tworzywami sztucznymi lub metalowymi. Natomiast opakowania sztywne to kartony, tektura, sklejka tekturowa wielowarstwowa. Papier stosuje się również do bezpośredniego owijania towarów- papiery pakowe.
Surowcem podstawowym do produkcji opakowań papierniczych są włókna pochodzące z drzew iglastych- Np. świerk oraz liściastych Np. osika, oraz z włókien roślin takich jak Np.:
Len, Bawełna, Konopie.
Opakowania z tworzyw sztucznych
Tworzywa sztuczne- to materiały wytwarzane na podstawie polimerów syntetycznych lub naturalnych modyfikowanych z ewentualnym dodatkiem barwników, stabilizatorów, wypełniaczy, zmiękczaczy itp.
Podstawowym elementem budowy tworzywa sztucznego jest wielkocząsteczkowy związek organiczny- polimer. Oprócz polimerów, o właściwościach tworzyw decydują niewielkie ilości związków małocząsteczkowych oraz substancje dodawane.
Do tworzyw, które maja duże zastosowanie w przemyśle spożywczym można zaliczyć:
Celofan - jest to przezroczysta folia, którym głównym składnikiem jest celuloza. Aby zmniejszyć przepuszczalność pary wodnej, celofan może być pokryty lakierami lub poddany laminowaniu z innymi foliami, jest powszechnie stosowany m.in. do pakowania produktów cukierniczych (torebki, owinięci, banderole, „okienka” w pudełkach kartonowych) oraz do pakowania mięsa, drobiu i wędlin. Służy także do produkcji osłonek wędliniarskich.
Polietylen (PE) - są tanim i powszechnie stosowanym tworzywem opakowaniowym o dobrej wytrzymałości mechanicznej, elastyczności nawet w niskich temperaturach, małej przenikalności pary wodnej, odporności na działanie wody i wielu innych rozpuszczalników i związków chemicznych. Polietylen stosuje się do wyrobów worków, torebek, butelek, pudełek, beczek, a także pojemników magazynowych. Szczególnie rozpowszechniły się beczki z polietylenu głownie w przemyśle owocowo warzywnym oraz jako opakowania transportowe, takie jak skrzynki, łubianki, a także palety stosowane do transportu i magazynowania. Posiada też duże zastosowanie w przemyśle spożywczym (butelki PET). Zaletą tego poliestru jest to, iż jego rozkład podczas spalania dzieli się na wodę i dwutlenek węgla, przez co jest mniej szkodliwy dla środowiska od innych tworzyw. Negatywna opinia ekologów wynika z tego, że ich sztywna konstrukcja zwiększa objętość odpadów a duża odporność chemiczna powoduje wieloletnie zaleganie na wysypiskach.
Polipropylen (PP) - jest tworzywem o właściwościach zbliżonych do polietylenu. Znajduje zastosowanie w tworzywach jest wszechstronne. Wytwarza się z niego części urządzeń narażone na korozję, butelki, folie, opakowania, naczynia odporne na sterylizację wrzątkiem i wiele innych. Wyroby z polipropylenu, zwłaszcza folie, charakteryzuje zdecydowanie większa przejrzystość niż wyroby z polietylenu.
Polistyren (PS) - jest termoplastycznym tworzywem odznaczającym się odpornością chemiczną, łatwością formowania oraz niską ceną. Stosuje się go do wyrobu tacek, kubków, korków, kapsli, wkładek profilowanych i wiele innych. Niektóre wyroby z polistyrenu mają wygląd szklanych. Z polistyrenu produkowane są również elementy radiotechniczne, zabawki, izolatory. Stosuje się go także do wytwarzania lakierów polistyrenowych, do powlekania papieru, tkanin i drewna. Z polistyrenu możemy otrzymać styropian, jest on dobrym materiałem termoizolacyjnym, odpornym na starzenie, wilgoć, i działanie światła. Często wykorzystywany jest w przemyśle chłodniczym i budownictwie.
Polichlorek winylu (PCW) - Polichlorek winylu jest wykorzystywany głównie do opakowań pośrednich, ponieważ zawiera w swoim składzie substancje nieobojętne dla ludzkiego organizmu, mogące przechodzić do opakowanego produktu. A skład folii, oprócz PCW, wchodzą modyfikatory zwiększające udarność (odporność na pękanie przy uderzeniach), zmiękczacze nadające elastyczność, stabilizatory cieplne i inne składniki. Właściwości folii zależą od zawartości tych składników, a w szczególności zmiękczaczy. Folię twardą stosuje się do opakowań termoformowanych, takich jak tacki, pudełka, wkładki do różnych pudełek, butelki. Folii miękkiej używa się do wyrobu torebek, owinięć, worków.
Opakowania wieloskładnikowe (kompleksowe) Opakowania wieloskładnikowe powstają przez połączenie dwóch lub więcej wymienionych wcześniej (i innych) tworzyw opakowaniowych. Poszczególne warstwy łączy się odpowiednim środkiem wiążącym, przez co otrzymujemy opakowania z laminatów (wielowarstwowe). Najczęstsze są połączenia papieru z papierem, papieru z kartonem, octanu celulozy z folią aluminiową. Stosowane jest również nakładanie różnych warstw na siebie Np. papier, tektura, folia czy blachy metalowe. Takie tworzywa coraz częściej stosowane, to tworzywa laminowane należące do grupy kompleksowych. Przykładem takiego opakowania są pudełka do rozlewania mleka lub soków owocowych.
Opakowania z drewna- są wyrobem, którego surowcem jest drewno z drzew liściastych i iglastych w postaci tarcicy, klepki bednarskiej i forniru (łuszczki). Materiały drzewne, takie jak sklejka i płyty pilśniowe oraz wiklina z drzew krzewiastych.
Z tych materiałów produkuje się różne rodzaje opakowań drewnianych, takich jak:
Beczki, które w zależności od przeznaczenia można podzielić na beczki z drewna
Dębowego stosowane do produkcji piwa, wina, spirytusu, bukowego stosowane w przemyśle olejarskim oraz świerkowego i jodłowego używanego m.in. do marynowania śledzi.
Skrzynki, ze względu na konstrukcję i funkcję, jaką spełniają, dzieli się na:
Lite - najczęściej używane do przewozu towaru o masie brutto do 50 kg a niekiedy nawet do 120 kg Do bezpośredniego pakowania produktów spożywczych, Np. margaryny, są to skrzynki wyłożone papierem pergaminowym lub folią z tarcicy świerkowej lub jodłowej. Tańsze- wykonane z tarcicy sosnowej nadają się tylko do produktów w szczelnych opakowaniach jednostkowych takich jak. Słoiki, puszki, oraz dla produktów, dla których zapach żywicy nie jest szkodliwy- Np. ryby. Mogą one występować z wiekiem lub bez zależnie od przewożonego towaru.
Skrzynki ażurowe używa się do przechowywania i transportu owoców i warzyw, gdyż potrzebują one duży dostęp powietrza.
Skrzynki z forniru zbrojone drutem mogą być cienkościenne i grubościenne. Są połączone drutem stalowym. Są wytrzymałe, elastyczne a co najważniejsze tanie i lżejsze od tradycyjnych. Używane są do pakowania owoców, ślimaków, jaj, ryb.
Skrzynki z płyt pilśniowych lub ze sklejki mają elementy płytowe połączone listwami drewnianymi. Są one sztywne, lekkie, elastyczne i miękkie. Są stosowane do transportu win, produktów, które nie potrzebują dostępu powietrza i światła.
Łubianki są to opakowaniami, które ze względu na tani materiał, z którego są produkowane, są opakowaniami jednorazowego użytku. Stosuje się je do pakowania delikatnych owoców Np. truskawek, grzybów czy raków,
Opakowania wiklinowe są wyrobami lekkimi, przewiewnymi wytrzymałymi i estetycznymi, lecz niestety drogimi ze względu na ręczne wykonanie. Są rzadko stosowane, jako opakowania transportowe. Raczej pełnia funkcję dekoracyjnych opakowań jednostkowych Np. droższych, win czy ozdobnych koszy.
Palety są stosowane nie tylko w przemyśle spożywczym. Są traktowane, jako „opakowania” transportowe i pomocnicze. W przemyśle spożywczym pomocne przy przenoszeniu mniejszych opakowań zbiorczych i surowców potrzebnych do produkcji.
Opakowania metalowe wykonywane są najczęściej z blachy stalowej oraz blach i folii aluminiowej. Do najczęściej stosowanych opakowań jednostkowych tego typu zalicza się puszki, pudełka, tuby, zaś w transportowych konwie, bębny, beczki, skrzynie itp. Do większości produktów, Np. owoców, warzyw czy przetworów mięsnych, stosuje się tzw. puszki lakierowane. Coraz częściej stosuje się także puszki aluminiowe, lecz ich odporność mechaniczna jest znacznie mniejsza niż w puszkach stalowych.
Puszki mogą mieć bardzo różne kształty: mogą być koliste, owalne, prostokątne itp. Opakowania produktów mazistych (pasztety, pasty, mleko zagęszczone) stosuje się tuby wyrabiane z blachy aluminiowej lub cynowej, powlekane powłokami ochronnymi. Z folii aluminiowej wyrabia się takie opakowania jak: tacki do dań gotowych, mrożonek, ciasta. Powszechnie używa się folii do bezpośredniego owijania różnych produktów - czekolady, serów topionych, masła. Bardzo często folia jest laminowana papierem lub tworzywami sztucznymi. Inne opakowania metalowe to konwie stalowe cynowane lub aluminiowe do mleka, śmietany, syropów itp. Opakowania te mogą być zamykane hermetycznie. Opakowania transportowe to także bębny metalowe oraz skrzynki z drutu i blachy
Opakowania szklane
.Opakowania szklane są najczęściej stosowane w przemyśle spożywczym do pakowania artykułów żywnościowych. Najczęściej występują w kolorze bezbarwnym. Opakowania te, spełniają również istotną rolę w przypadku szkła kolorowego. Szkło ciemne nie przepuszcza promieni nadfioletowych, które przyczyniają się do utraty witamin.
Do opakowań szklanych zaliczmy:
Butelki- używane najczęściej w przemyśle spożywczym, do wszelkiego rodzaju płynów, napojów przede wszystkim alkoholu
Słoiki, słoje - do opakowywania dżemów, musztard, majonezów, sosów i innych artykułów spożywczych
FUNKCJE OPAKOWAŃ
1. Ochronna:
-ochrona zapakowanego produktu
-ochrona środowiska przed szkodliwym działaniem produktu
-ochrona użytkownika produktu
2. Logistyczne:
Częściowo wiążą się z funkcją ochronną, bo cel to według zasady 7W to
-dostarczenie właściwych produktów
-we właściwej ilości
-we właściwe miejsce
-we właściwym czasie
-właściwej, jakości
-przy optymalnych kosztach
-do właściwej osoby/ miejsca
3.Funkcje magazynowe
4.Funkcje transportowe
5.Funkcje kompletacyjne
Optymalizacja przepływów towarów
Opakowania możliwie małe jednak takie, jakie wynikają z potrzeby
6.Funkcje informacyjne:
-opakowanie musi zawierać wiele informacji
-producent musi zawrzeć wiele informacji:, Np. rodzaj towaru, skład, waga, pojemność itd.
-dokładna informacja oszczędza czas i pieniądze (szybka obsługa w kasach)
7.Funkcje marketingowe ważne z punktu widzenia:
-sprzedaży samoobsługowej,
-przyciągania klienta,
-kształtowania obrazu firmy oraz gatunku wyrobu
DOWNSIZEING jest to celowe zmniejszanie opakowania, powoduje częstsze odwiedzanie sklepów a to powoduje, że zawsze coś więcej znajdzie się w koszyku.
Moim zdaniem większość opakowań spełnia swoje funkcję, wiadomo jednak że nie wszystkie, ponieważ nie istnieje opakowanie idealne. Jednak zazwyczaj opakowania mimo swojej różnorodności spełniają swoje funkcję Np. funkcja marketingowa jej przykłady obserwujemy na co dzień, a szczególnie w okresie przedświątecznym kiedy wiele osób sugeruje się reklamą.
Czy opakowania są biodegradowalne?
Z powodu dużej różnorodności opakowań wiadomo, że nie wszystkie są biodegradowalne i nie w takim samym stopniu, część z nich daje się ponownie użyć Np. butelki, skrzynie czy palety jednak nie ze wszystkimi. Ważne jest, aby każdy z nas w miarę możliwości segregował używane, na co dzień opakowania po produktach dzieląc je na plastik, szkło, papier aluminium czy odpady naturalne(obierki od warzyw, stare pieczywo), czym przyczynimy się do wzrostu poziomu biodegradowalności opakowań.
Bibliografia:
Opakowania w systemach logistycznych- A. Korzeniowski, M. Skrzypek, G. Szyszka wyd biblioteka logistyka 2010