WYŻSZA SZKOŁA PLANOWNANIA STRATEGICZNEGO DĄBROWA GÓRNICZA
WYDZIAŁ SPOŁECZNO -MEDYCZNY
KIERUNEK PIELĘGNIARSTWO POMOSTOWE
NR ALBUMU 4784
PRACA ZALICZENIOWA Z PROMOCJI ZDROWIA
DZIAŁANIA PIELĘGNIARKI W ZAKRESIE PROMOCJI ZDROWIA W CHOROBACH CYWILIZACYJNYCH NA PRZYKŁADZIE CUKRZYCY
PRACA WYKONANA PRZEZ
MARKIEWICZ BERNARDĘ
CUKRZYCA-JAKO CHOROBA CYWILIZACYJNA.
14 LISTOPADA-ŚWIATOWY DZIEŃ WALKI Z CUKRZYCĄ
CHOROBA CYWILIZACYJNA TO CHOROBA KTÓRA SPOWODOWANA JEST ROZWOJEM CYWILIZACJI.NAJCZĘŚCIEJ MA ZASIĘG GLOBALNY.CZĘSTOTLIWOŚĆ JEJ WYSTĘPOWANIA ZALEŻY GŁÓWNIE OD STOPNIA ROZWOJU CYWILIZACYJNEGO SPOŁECZEŃSTWA.JEDNYM Z NAJGROZNIEJSZYCH SCHORZEŃ CYWILIZACYJNYCH JEST CUKRZYCA .NAZWANA ZOSTAŁA EPIDEMIĄ XXI WIEKU .
CUKRZYCA ZGODNIE Z DEFINICJĄ WHO TO GRUPA CHORÓB METABOLICZNYCH CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ HIPERGLIKEMIĄ WYNIKAJĄCĄ Z DEFEKTU DZIAŁANIA LUB WYDZIELANIA INSULINY.PRZEWLEKŁA HIPERGLIKEMIA POWODUJE USZKODZENIA ,ZABURZENIA LUN NIEWYDOLNOŚĆ RÓŻNYCH NARZĄDÓW ORGANIZMU A WSZCZEGÓLNOŚCI:
-OCZU(RETINOPATIA CUKRZYCOWA)
-NEREK(NEFROPATIA CUKRZYCOWA)
-NERWÓW(NEUROPATIA)
-SERCA I NACZYŃ KRWIONOŚNYCH(ZAWAŁ,STOPA CUKRZYCOWA)
CHOROBA TA PRZEZ WIELE LAT SWOJEGO PRZEBIEGU MOŻE NIE DAWAĆ ŻADNYCH OBJAWÓW A MOŻE BYĆ ZWIĄZANA Z RÓŻNYMI CZYNNIKAMI .ROZRÓŻNIAMY KILKA TYPÓW CUKRZYCY
-CUKRZYCA TYPU 1 -SPOWODOWANA JEST ZNISZCZENIEM KOMÓREK BETA TRZUSTKI ODPOWIEDZIALNYCH ZA WYDZIELANIE INSULINY .TEN TYP CHOROBY DOTYCZY W SZCZEGÓLNOSCI DZIECI I MŁODZIEŻY .JEDYNE DOSTEPNE LECZENIE TO PODAWANIE INSULINY ORZA ODPOWIEDNIA DIETA I AKTYWNOŚC RUCHOWA.
-CUKRZYCA TYPU 2-W TYM TYPIE CHOROBY ZA WYSOKĄ GLIKEMIĘ ODPOWIADA NIE BRAK INSULINY ALE JEJ UPOŚLEDZONE WYDZIELANIE LUB DZIAŁANIE TZW :OPORNOŚĆ NA DZIAŁANIE INSULINY.BARDZO CZĘSTO TOWARZYSZY JEJ OTYŁOŚĆ I NADCIŚNIENIE TĘTNICZE.TA ODMIANA CHOROBY DOTYCZY GŁÓWNIE LUDZI DOROSŁYCH.LECZENIE POLEGA GŁÓWNIE NA ODPOWIEDNIEJ DIECIE ,ZWIĘKSZENIU AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ ORZA PRZYJMOWANIU DOUSTNYCH LEKÓW PRZECIWCUKRZYCOWYCH.
-CUKRZYCA CIĘŻARNYCH-ROZPOZNAWANA JEST W CIĄŻY I WYSTĘPUJE DO MOMENTU URODZENIA DZIECKA.PRZEJAWIA SIĘ GŁÓWNIE W 3 TRYMESTRZE CIĄŻY GDY HORMONY DZIAŁAJĄ NAJSILNIEJ.STANOWI DUŻE ZAGROŻENIE DLA PŁODU I KOBIETY .U OK 30-50%KOBET PRZECHODZĄCYCH CUKRZYCĘ W CIĄŻY W PRZECIĄGU KILKUNASTU LAT ROZWIJA SIĘ CUKRZYCA TYPU 2.LECZENIE TO GŁÓWNIE DIETA ORAZ PODAWANIE INSULINY.
-CUKRZYCA TYPU MODY-WYSTĘPUJE GŁÓWNIE U LUDZI MŁODYCH(15-35 LAT)ALE JEJ PRZEBIEG KLINICZNY CHARAKTERYSYTCZNY JEST DLA CUKRZYCY TYPU 2.W PRZECIWIEŃSTWIE DO CUKRZYCY TYPU 1 CHORZY Z MODY MOGĄ PRZYJMOWAĆ LEKI DOUSTNE.
-CUKRZYCA WTÓRNA-DLA TEGO TYPU CHOROBY CHARAKTERYSTYCZNE JEST WYSTĘPOWANIE CHORÓB WSPÓISTNIEJĄCYCH.PRZYCZYNY TEJ ODMIANY CUKRZYCY MOŻNA PODZIELIĆ NA :
-CHOROBY TRZUSTKI NP.NOWOTWÓR TRZUSTKI
-POLEKOWA
-CHOROBY GRUCZOŁÓW DOKREWNYCH POWODUJĄCE NP. AKROMEGALIĘ,CHOROBĘ CUSHINGA.
-HEMOCHROMATOZY
W CAŁYM ŚWIECIE OBSERWUJE SIĘ WZROST LICZBY CHORYCH NA CUKRZYCĘ.W POLSCE CHORUJE OK.2 MLN OSÓB.SĄ TO GŁÓWNIE CHORZY Z CUKRZYCĄ TYPU 2 KTÓREJ PRZYCZYNĄ JEST NIEPRAWIDŁOWA DIETA ,OTYŁOŚĆ,BRAK AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ.
OBJAWY CUKRZYCY:
-OSŁABIENIE
- WZMOŻONE PRAGNIENIE (POLIDYPSJA)
-WIELOMOCZ (POLIURIA)
-ZABURZENIA WIDZENIA
-ZWIĘKSZONE ŁAKNIENIE Z JEDNOCZESNĄ UTRATĄ MASY CIAŁA (POLIFAGIA)
-SENNOŚĆ ,APATIA
-ŚWIĄD SKÓRY I W OKOLICACH INTYMNYCH
ISTNIEJĄ GRUPY OSÓB KTÓRE MOŻNA ZALICZYĆ DO GRUPY RYZYKA ZAGROŻONEJ CUKRZYCĄ:
-LUDZIE POWYŻEJ 45 ROKU ŻYCIA
-OSOBY Z NADWAGĄ
-OSOBY Z OBCIAŻAJĄCYM WYWIADEM RODZINNYM
-KOBIETY Z PRZEBYTĄ CUKRZYCĄ CIĄŻOWĄ
-KOBIETY KTÓRE URODZIŁY DZIECKO POWYŻEJ 4 KG
-OSOBY Z HIPERLIPIDEMIĄ
-OSOBY Z CHOROBAMI UKŁADU SERCOWO -NACZYNIOWEGO
-OSOBY Z NADCIŚNIENIEM TĘTNICZYM(>140/90 MMHG)
-KOBIETY Z ZESPOŁEM POLICYSTYCZNYCH JAJNIKÓW
DEFEKT W METABOLIZMIE POWODUJĄCY CUKRZYCĘ POWODUJE POWIKŁANIA KTÓRE POGARSZAJĄ JAKOŚĆ ŻYCIA ,PROWADZĄ DO KALECTWA I MOGĄ 3-KROTNIE ZWIĘKSZYĆ RYZYKO ZGONU .POWIKŁANIA TE MOŻNA PODZIELIĆ NA :
-OSTRE -NALEŻĄ TU KWASICA KETONOWA KTÓRA ZAGRAŻA ZYCIU,HIPOGLIKEMIA,KWASICA HIPEROSMOTYCZNA
-PRZEWLEKŁE-MIKROANGIOPATIE NARZĄDU WZROKU,NEREK ,WŁÓKIEN NERWOWYCH(NEUROPATIE),MAKROANGIOPATIE (ZESPÓŁ STOPY CUKRZYCOWEJ,CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA).PONADTO U CHORYCH NA CUKRZYCĘ CZĘSTO WYSTĘPUJE SPADEK ODPORNOŚCI,GORSZE GOJENIE RAN,ZMIANY SKÓRNE.
CZYNNIKI PREDYSPONUJĄCE DO WYSTĄPIENIA CUKRZYCY MOZNA PODZIELIĆ NA :
CZYNNIKI PODLEGAJĄCE MODYFIKACJI
-NADCIŚNIENNIE TĘTNICZE
-OTYŁOŚĆ
-PALENIE TYTONIU
-STRES
B) CZYNNIKI NIE PODLEGAJĄCE MODYFIKACJI
-WIEK
-PREDYSPOZYCJE RODZINNE
-CIĄŻA
-INFEKCJE WIRUSOWE
-PŁEĆ
POLKIE TOWARZYSTWO DIABETOLOGICZNE ZATWIERDZIŁO NASTĘPUJĄCE NORMY STĘŻENIA GLUKOZY WE KRWI:
-PRAWIDŁOWA GLIKEMIA NA CZCZO -60-99 MD/DL(3,4-5,5 MMOL/L)
-NIEPRAWIDŁOWA GLIKEMIA NA CZCZO-100-125MG/DL(5,6-8,4 MMOL/L)
-NIEPRAWIDŁOWA TOLERANCJA GLUKOZY-140-199 MG/DL(7,8-11 MMOL/L)
-STAN PRZEDCUKRZYCOWY -NIEPRAWIDŁOWA GLIKEMIA NA CZCZO LUB NIEPRAWIDŁOWA TOLERANCJA GLUKOZY
-CUKRZYCA -OBJAWY HIPERGLIKEMII ZE STWIERDZONĄ GLIKEMIĄ >200 MG/DL(11,1 MMOL/L) LUB DWUKROTNIE OZNACZONA GLIKEMIA NA CZCZO >116MG/DL(7,0 MMOLO/L)LUB GLIKEMIA 2 GODZ PO PODANIU GLUKOZY >200MG/DL (11,1 MMOL/L) WG WHO
W WYKRYWANIU CUKRZYCY BARDZO WŻNĄ ROLĘ ODGYWA HEMOGLOBINA GLIKOWANA (HbA1c).JEJ POZIOM ODZWIERCIEDLA ŚREDNIE STĘŻENIE GLUKOZY WE KRWI W CIĄGU 2-3 MIESIĘCY.
CUKRZYCA STAŁA SIĘ WIĘC EPIDEMIĄ NA SKALĘ GLOBALNĄ A EDUKACJA ZDROWOTNA i PROMOCJA ZDROWI STAŁA SIĘ NIEODZOWNYM ELEMENTEM W WYKRYWANIU I DIAGNOZOWANIU CUKRZYCY A TAK ZE W PROCESIE LECZENIA CHORYCH NA CUKRZYCĘ .
W EDUKACJI PACJENTÓW I W PROMOWANIU ZDROWIA NAJWAŻNIEJSZE JEST UŚWIADOMIENIE ZAGROŻENIA CHOROBĄ A TAKŻE WSKAZANIE CZYNNIKÓW KTÓRE MOGĄ ZAPOBIEGAĆ ROZWOJOWI CHOROBY.ZMIANA TRYBU ŻYCIA POLEGAJĄCA NA ZMIANIE SPOSOBU ODŻYWIANIA ,ZWIĘKSZENIU AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ I ZREDUKOWANIE MASY CIAŁA TO NAJLEPSZA MATODA PROFILAKTYKI CUKRZYCY TYPU 2.
DIETA POWINNA UZGLĘDNIAC ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA TZN .
-POWINNA ZAWIERAĆ RÓŻNORODNE PRODUKTY SPOŻYWCZE
-NALEŻY OGRANICZYĆ SPOZYWANIE TŁUSZCZÓW,A TAKŻE PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH CHOLESTEROL,ZBYT DUŻA ILOŚĆ TŁUSZCZÓW NASILA PROGRESJĘ ZMIAN MIAŻDZYCOWYCH ,ZWIĘKSZA WYDZIELANIE CIAŁ KETONOWYCH ,UPOŚLEDZA PRZYSWAJANIE WĘGLOWODANÓW I ZWIĘKSZA ZAPOTRZEBOWANIE NA INSULINĘ.
-SPOŻYWANIE MIĘSA CHUDEGO MAJĄC NA CELU DOSTARCZENIE BIAŁKA .WSKAZANE SĄ CHUDE GATUNKI MIĘSA I WĘDLIN ,CHUDE RYBY,CHUDE MLEKO I PRZETWORY MLECZNE.
- OGRANICZYĆ SPOZYWANIE CUKRU I SŁODYCZY
-UNIKAĆ SPOŻYWANIA ALKOHOLU
-OGRANICZYĆ SPOŻYCIE SOLI DO 1500 MG /DOBĘ ,DUŻE JEJ SOŻYCIE SPRZYJA POWSTAWANIU NADCIŚNIENIA ,KTÓRE WSPÓISTNIEJE PRZY CUKRZYCY TYPU II
-CODZIENNIE SPOZYWAĆ OWOCE I WARZYWA.SPOŻYWANIE BŁONNIKA POKARMOWEGO OPÓZNIA PRZEMIANĘ WĘGLOWODANÓW PRZEZ CZĘŚCIOWE BLOKOWANIE DOSTĘPU GLUKOZY DO KRWI,ZWALNIA TEMPO ICH WCHŁANIANIA,OBNIŻA POZIOM CHOLESTEROLU,CHONI PRZED NADMIERNYM PRZYROSTEM MASY CIAŁA.
-PRODUKTY ZBOŻOWE POWINNY BYĆ GŁÓWNYM ZRÓDŁEM ENERGII.POWINNY POCHODZIC Z WARZYW ,OWOCÓW I PIECZYWA.WAŻNE BY BYŁY TO WĘGLOWODANY ZŁOŻONE NP.PIECZYWO PEŁNOZIARNISTE,GRUBOZIARNISTE KASZE ,RAZOWY RYŻ.PRODUKTY TE ZAWIERAJĄ DUŻĄ ILOŚĆ BŁONNIKA I NIE POWODUJĄ ZNACZNYCH SKOKÓW GLIKEMII POPOSIŁKOWEJ I DAJĄ DŁUŻEJ ODCZUCIE SYTOŚCI.
-ZACHOWAĆ UMIAR W JEDZENIU BY NIE DOPUŚCIĆ DO NADWAGI.
-POSIŁKI ZJADAĆ REGULARNIE 4-6 RAZY O STAŁYCH PORACH BY ZAPOBIEC ZBYT DUŻYM SPADKOM POZIOMU GLUKOZY WE KRWI.POMOCNY JEST PRZY TYM WSKAZNIK INDEKSU GLIKEMICZNEGO.WSKAZANE JEST SPOŻYWANIE PRODUKTÓW O NISKIM INEKSIE GLIKEMICZNYM NP. RAZOWY CHLEB ,ROSLINY STRĄCZKOWE,MIGDAŁY,KASZE I OTRĘBY.
-ZAPEWNIENIE W DIECIE ODPOWIEDNIEJ ILOŚCI SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN:
A )WITAMINY Z GRUPY B KORZYSTNIE WPŁYWAJĄ NA GOSPODARKĘ WĘGLOWODANOWĄ I DZIAŁANIE UKŁADU NERWOWEGO.PONADTO WITAMINA B6 MA DUŻE ZNACZENIE W PROFILAKTYCE NEUROPATII CUKRZYCOWEJ.
B) WITAMINA C JEST ANTYOKSYDANTEM I ZNOSI NIEKORZYSTNE DZIAŁANIE DUŻEGO STĘŻENIA GLUKOZY WE KRWI
C)WITAMINA E -ZNACZNIE WPŁYWA NA OGRANICZENIE POWIKŁAŃ CUKRZYCY
D)CYNK-DZIAŁA OCHRONNIE ZAPOBIEGAJĄC USZKODZENIU KOMÓREK TRZUSTKI,REGULUJE POZIM INSULINY I SPRZYJA GOJENIU RAN
E)CHROM-REGULUJE GOSPODARKĘ LIPIDOWĄ I WĘGLOWODANOWĄ,ZMIEJSZA RYZYKO CHORÓB UKŁADU SERCOWO-NACZYNIOWEGO W CUKRZYCY
W PROFILAKTYCE CUKRZYCY NIEZWYKLE WAŻNA JEST AKTYWNOŚC FIZYCZNA.POWODUJE ONA :
-ZWIEKSZENIE WRAŻLIWOŚCI TKANEK NA INSULINĘ
-SPADEK MASY CIAŁA
-POPRAWĘ KRĄŻENIA OBWODOWEGO
-POPORAWĘ WYDOLNOŚCI FIZYCZNEJ
-WYRÓWNANIE GLIKEMII
-POPRAWĘ STANU PSYCHICZNEGO
-POPRAWA STANU KOSCI
-WZMOCNIENIE ODPORNOŚCI ORGANIZMU
ZALECA SIĘ WIĘC PŁYWANIE ,SPACERY JAZDĘ NA ROWERZE,MARSZOBIEGI.ĆWICZENIA POWINNY BYĆ UPRAWIANE REGULARNIE NAJLEPIEJ 3 RAZY W TYGODNIU PO 30-60 MINUT.W PROFILAKTYCE CUKRZYCY WAŻNE JEST WYELIMINOWANIE Z ZYCIA NIKOTYNY I ALKOHOLU .
NIKOTYNA POWODUJE ZWEŻENIE NACZYŃ KRWIONOŚNYCH I ZMNIEJSZA ODPORNOŚĆ INSULINOWĄ,PRZYSPIESZA TEŻ USZKODZENIE OCZU NEREK I NACZYŃ KRWIONOŚNYCH.ALKOHOL POWODUJE ZABURZENIA GLIKEMII WYWOŁUJĄC HIPO-I HIPERGLIKEMIĘ,ZWIĘKSZA TAKŻE ROZWÓJ MIAŻDŻYCY I CHORÓB SERCA.
EDUKACJA ZDROWOTNA I PROMOCJA ZDROWEGO TRYBU ZYCIA JEST WIĘC JEDNYM Z NAJISTOTNIEJSZYCH ELEMENTÓW W WYKRYWANIU I LECZENIU CUKRZYCY.OGROMNĄ ROLĘ ODGRYWAJĄ TU PIELĘGNIARKI PEŁNIĄC ROLĘ EDUKATORÓW.CELE EDUKACJI PROWADZONEJ PRZEZ PIELĘGNIARKI JEST PRZEDE WSZYSTKIM PRZEKAZANIE WIEDZY O CHOROBIE,KSZTAŁTOWANIE ZACHOWAŃ PROZDROWOTNYCH,NAUKA ZASAD SAMOOPIEKI , SAMOKONTROLI I SAMOOBSERWACJI SPOSÓB PRZEKAZYWANIA WIEDZY PRZEZ PIELĘGNIARKĘ MUSI BYĆ DOSTOSOWANY DO WIEKU ODBIORCY,JEDO MOŻLIWOŚCI INTELEKTUALNYCH I STANU EMOCJONALNEGO.PROWADZENIE EDUKACJI ZROWOTNEJ I PROMOWANIE ZDROWEGO TRYBU ŻYCIA PRZEZ PIELĘGNIARKI W KIERUNKU DIAGNOZOWANIA I LECZENIA CUKRZYCY PRZYNOSI WYMIERNE SKUTKI :
-ZWIEKSZA WIEDZĘ SPOŁECZEŃSTWA NA TEMAT TEJ CHOROBY
-ZMIEJSZA ILOŚĆ CHORYCH NA CUKRZYCĘ
-ZMNIEJSZA ILOŚĆ POWIKŁAŃ CUKRZYCOWYCH
-OGRANICZA KOSZTY LECZENIA
-POPRAWIA JAKOŚĆ ZYCIA LUDZI ZAGROŻONYCH I CHORYCH NA CUKRZYCĘ
CUKRZYCA ROZWIJA SIĘ BARZO DŁUGO I PRZEZ WIELE LAT NIE DAJE ZADNYCH OBJAWÓW DLATEGO TAK WAŻNE JEST BY SPOŁECZEŃSTWO ZNAŁO TĘ GROZNĄ CHOROBĘ I UMIAŁO SOBIE RADZIĆ GDY DOJDZIE DO ZACHOROWANIA.CZŁOWIEK ZNAJĄCY ZAGROŻENIE I POSIADAJĄCY WIEDZĘ NA TEMAT CHOROBY LEPIEJ WSPÓŁPRACUJE W ZESPOLE TERAPEUTYCZNYM A SAMOKONTROLA POZWALA ODPOWIEDNIO WYEDUKOWANYM PACJENTOM NA DOPASOWAĆ TERAPIĘ DO INDYWIDUALNYCH POTRZEB ,ZAPOBIEGAĆ POWIKŁANIOM A TAKŻE PROWADZIĆ NORMALNY I AKTYWNY TRYB ŻYCIA.
BIBLIOGRAFIA:
„CUKRZYCA „-MIROSŁAW JAROSZ ,JAN DZIENISZEWSKI
WWW.STOPCUKRZYCA.PL
WWW.MOJACUKRZYCA.ORG
„CUKRZYCA TYPU II”SANDRA CABOT ,MARGARET JASIŃSKA