Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
w Warszawie
Wydział Prawa i Administracji
Stosunki Międzynarodowe
Iwona Kilar
Nr albumu 67839
Zgromadzenie Ogólne ONZ - funkcje i znaczenie
w stosunkach międzynarodowych
Seminarium licencjacie
pod kierownictwem
prof. UKSW dr hab. Elżbiety Karskiej
Warszawa 2010
SPIS TREŚCI
1. Zgromadzenie Ogólne ONZ
Zgromadzenie Ogólne to jeden z sześciu organów głównych Organizacji Narodów Zjednoczonych. Jego siedzibą jest Nowy Jork w USA. Zgromadzenie Ogólne powołane zostało na mocy Karty Narodów Zjednoczonych podpisanej 26 czerwca 1945r. w San Francisco, która to
w rozdziale IV określa skład, funkcje i uprawnienia oraz głosowanie w ramach Zgromadzenia Ogólnego według określonej procedury.
2. Skład
Wedle Karty Narodów Zjednoczonych, Zgromadzenie Ogólne składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich ONZ, z których każdemu przysługuje 1 głos, a każdy członek może mieć nie więcej niż pięciu przedstawicieli w ZO. Ponadto mogą na jego forum przemawiać przedstawiciele państw i organizacji, mających w Zgromadzeniu Ogólnym status obserwatora. Zbiera się ono na doroczne sesje zwyczajne, które rozpoczynają się każdego roku we wtorek następujący po drugim poniedziałku września. Pierwsza sesja ZO została zwołana w dniu 10 stycznia 1946r.
w Westminster Central Hall w Londynie i znaleźli się na niej przedstawiciele 51 krajów, w tym Polski. Ponadto ZO obraduje na tzw. sesjach nadzwyczajnych, zwoływanych na żądanie Sekretarza Generalnego lub większości członków. Dotychczas odbyły się 24 sesje nadzwyczajne. Sesje nadzwyczajne są powoływane po to by zająć się konkretnymi problemami, natomiast sesje zwyczajne toczą się na zasadzie ogólnej.
W ramach Zgromadzenia Ogólnego funkcjonuje siedem tzw. Głównych Komisji, które stanowią forum dyskusji dla państw-członków ONZ na temat zagadnień pogrupowanych tematycznie:
I - Polityczna i Bezpieczeństwa
II - Gospodarcza i Finansowa
III - Społeczna, Humanitarna i Kulturalna
IV - Powiernictwa i Obszarów Niesamodzielnych
V - Administracyjna i Budżetowa
VI - Prawna
VII - Specjalna Komisja Polityczna
Kto może wystąpić w Zgromadzeniu Ogólnym?
Mogą w nim przemawiać przedstawiciele każdego państwa członkowskiego lub przedstawiciele państw i organizacji, mających w Zgromadzeniu Ogólnym status obserwatora, kiedy są uznani za takowych przez Przewodniczącego Zgromadzenia. Na przykład w Zgromadzeniu przemawiał Papież, sekretarz generalny Organizacji Jedności Afrykańskiej oraz dyrektor generalny Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej.
W 1974r. na zaproszenie państw członkowskich w Zgromadzeniu wystąpił Jasser Arafat, przewodniczący Organizacji Wyzwolenia Palestyny (OWP), który wygłosił przemówienie w imieniu swojej organizacji, mającej status obserwatora. Kiedy Arafat chciał wystąpić w Zgromadzeniu
w 1988r., rząd USA powołał się na uchwałę Kongresu, w której określono OWP jako organizację terrorystyczną, i postanowił odmówić mu prawa wjazdu do USA, uzasadniając to tym, że Arafat stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego tego kraju. ONZ zajęła stanowisko, że Stany Zjednoczone są zobowiązane zezwolić Arafatowi na wjazd zgodnie z Porozumieniem o Kwaterze Głównej, zawartym między ONZ a krajem - gospodarzem, w której to umowie postanowiono, że osobom przybywającym do Nowego Jorku w oficjalnej sprawie ONZ nie będzie się stawiać żadnych przeszkód w dostępie do siedziby ONZ. W związku ze stanowiskiem zajętym przez USA, Zgromadzenie Ogólne zebrało się w grudniu 1988r. w Genewie, aby wysłuchać oświadczenia Arafatka. Od tego czasu zarówno ONZ, jak i USA podtrzymują swoje stanowisko w tej kwestii.
3. Podejmowanie decyzji
Zgromadzenie podejmuje decyzje w formie uchwał, które mają charakter obowiązujący
w kwestiach wewnętrznych, a zalecający, czyli nieobowiązkowy, dla państw członkowskich.
Uchwały Zgromadzenia Ogólnego w ważnych sprawach zapadają większością dwóch trzecich głosów:
- zalecenia dotyczące utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,
- wybór niestałych członków Rady Bezpieczeństwa,
- wybór członków Rady Gospodarczej Społecznej,
- wybór członków Rady Powierniczej,
- przyjęcie nowych członków do Organizacji,
- zawieszenie w korzystaniu z praw i przywilejów członkowskich,
- wykluczenie członków z Organizacji,
- sprawy dotyczące funkcjonowania systemu powiernictwa,
- sprawy budżetowe.
Uchwały w innych sprawach, włączając w to ustalenie dodatkowych kategorii spraw wymagających rozstrzygnięcia większością dwóch trzecich głosów, zapadają zwykłą większością głosów członków obecnych i głosujących. Do wyboru sędziów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości wymagana jest większość bezwzględna głosów. Natomiast do uchwalania poprawek do Karty Narodów Zjednoczonych wymagana jest większość dwóch trzecich wszystkich członków Zgromadzenia Ogólnego.
Dlaczego w Zgromadzeniu Ogólnym wszystkie kraje mają równy głos?
Tak jak w ustroju demokratycznym, w którym obywatele maja równe prawo do głosowania, bez względu na to czy są bogaci, czy biedni, możni czy słabi, tak i w Zgromadzeniu Ogólnym wszystkie kraje maja równe prawo do głosowania, bez względu na wielkość czy bogactwo. Mówi się, że Zgromadzenie Ogólne jest czymś w rodzaju parlamentu narodów i że praktykuje szczególny rodzaj „parlamentarnej dyplomacji”. Wszystkie państwa mają w nim takie same prawa i przywileje,
a jednocześnie takie same obowiązki i zobowiązania. Zgromadzeniu przedkłada się wszystkie problemy świata, a głosowanie tamże jest świetnym barometrem światowej opinii publicznej. Decyzje Zgromadzenia, aczkolwiek będące zaleceniami niewiążącymi prawnie państw członkowskich, mają za sobą autorytet moralny wspólnoty narodów.
Czy w Zgromadzeniu Ogólnym panuje „tyrania większości”?
Przed 1960r. niektóre państwa uskarżały się na „automatyczną większość” na korzyść krajów zachodnich; po 1960r., kiedy do Organizacji Narodów Zjednoczonych przystąpiły nowe niepodległe państwa afrykańskie i azjatyckie, inne kraje zaczęły się uskarżać na „tyranię większości” krajów rozwijających się. Jeśli jednak przeanalizujemy układanie się głosów, stwierdzimy, że raczej zmienia się ono pragmatycznie w zależności od dyskutowanej kwestii. Generalnie biorąc, w Zgromadzeniu Ogólnym państwa członkowskie kierują się w głosowaniu raczej meritum każdej sprawy, aniżeli motywami ideologicznymi.
Poza tym poprawa klimatu międzynarodowego zaowocowała nową zgodnością poglądów
w kwestiach ważnych - od współpracy gospodarczej po ochronę środowiska. Punkty widzenia krajów uprzemysłowionych i rozwijających się wskazują coraz większą zbieżność, co znajduje odbicie
w głosowaniach. W trakcie zwyczajnej sesji Zgromadzenia Ogólnego w 1994r., 77 procent rezolucji zostało uchwalone jednomyślnie, bez głosów wstrzymujących i sprzeciwu.
Co się dzieje, jeśli decyzje Zgromadzenia Ogólnego nie są respektowane?
Decyzje Zgromadzenia Ogólnego nie są prawnie wiążące, aczkolwiek w przypadku nie respektowania ich można zwracać się do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Wobec krajów, które nie podporządkowują się decyzjom Zgromadzenia Ogólnego podejmuje się różne kroki mające na celu napiętnowanie tych krajów lub poddanie ich presji dyplomatycznej z myślą
o skłonieniu ich do rozważenia swojego stanowiska. Środkiem ostatecznym, stojącym do dyspozycji Organizacji Narodów Zjednoczonych w razie uporczywego nie respektowania decyzji Zgromadzenia przez jakieś państwo, jest zawieszenie w korzystaniu z praw i przywilejów członka ONZ, a nawet wykluczenie z Organizacji. Jest do tego potrzebne zalecenie Rady Bezpieczeństwa pod adresem Zgromadzenia Ogólnego, a następnie zaaprobowanie tego zalecenia przez Zgromadzenie większością dwóch trzecich głosów. Żadna z tych dwu możliwych kar nigdy nie została zastosowana.
4. Kompetencje
Funkcje i kompetencje Zgromadzenia ogólnego są szczegółowo opisane w artykułach 10 - 17 rozdziału IV Karty Narodów Zjednoczonych. Art. 10 przewiduje, że: „Zgromadzenie Ogólne może omawiać wszelkie zagadnienia lub sprawy, wchodzące w zakres niniejszej Karty, albo dotyczące kompetencji i funkcji któregokolwiek organu przewidzianego w niniejszej Karcie, jak również może ono, z zastrzeżeniem postanowień artykułu 12, udzielać w tych wszystkich zagadnieniach i sprawach zaleceń członkom Organizacji Narodów Zjednoczonych albo Radzie Bezpieczeństwa, albo też członkom Organizacji Narodów Zjednoczonych i Radzie Bezpieczeństwa”.
W następnej kolejności artykuły od 11 - 17 przewidują kolejne funkcje i kompetencje Zgromadzenia Ogólnego, do których należy:
- rozpatrywanie i udzielanie rekomendacji we wszelkich sprawach wchodzących w zakres Karty Narodów Zjednoczonych oraz dotyczących kompetencji i funkcji któregokolwiek organu przewidzianego w Karcie NZ,
- rozpatrywanie i formułowanie rekomendacji dotyczących zasad współpracy w dziedzinie utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,
- inicjowanie badań i przekazywanie zaleceń w celu rozwijania współpracy międzynarodowej
w dziedzinie politycznej i popierania rozwoju i kodyfikacji prawa międzynarodowego,
- inicjowanie badań i przekazywanie zaleceń w celu rozwijania współdziałania międzynarodowego
w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, oświaty, ochrony zdrowia, praw człowieka
i podstawowych wolności bez różnicy rasy, płci, języka czy wyznania,
- rozpatrywanie raportów Rady Bezpieczeństwa i innych organów ONZ,
- rozpatrywanie i zatwierdzanie budżetu ONZ, także umów finansowych i budżetowych
z organizacjami wyspecjalizowanymi,
- wybieranie niestałych członków Rady Bezpieczeństwa, Rady Gospodarczej i Społecznej, Rady Powierniczej, Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (wspólnie z RB), mianowanie Sekretarza Generalnego ONZ (z rekomendacji RB).
Funkcje ZO możemy skrótowo podzielić na trzy grupy:
1. Sprawy związane z międzynarodowym pokojem |
2. Inicjowanie badań i udzielanie zaleceń. |
3. Rozwiązywanie sporów międzynarodowych. |
Zgodnie z art. 11 ZO może rozważać ogólne zasady współdziałania nad utrzymaniem międzynarodowego pokoju
W tym znaczeniu ZO nie zajmuje się konkretnym problemem związanym z utrzymaniem międzynarodowego pokoju |
Art. 13 przewiduje dwie pod kategorie. Zgromadzenie ogólne inicjuje badania i udziela zaleceń w celu:
|
Z zastrzeżeniem kompetencji innych organów sądowniczych. |
5. Znaczenie w stosunkach międzynarodowych
Zgromadzenie Ogólne ONZ jest jak dotychczas największym istniejącym plenum międzynarodowym. Gromadzi ono przedstawicieli 192 państw będących członkami Organizacji Narodów Zjednoczonych, jak również delegatów państw mających w ZO status obserwatora. Zwraca się szczególna uwagę na rolę Zgromadzenia Ogólnego w procesie ustalania norm oraz kodyfikacji prawa międzynarodowego. Podejmuje ono uchwały, co oznacza, że pełni funkcję instytucji ustawodawczej w ramach ONZ. Decyduje również o wydatkach organizacji, a ponadto na jego forum prowadzone są dyskusje wielostronne obejmujące swym zakresem pełne spektrum zagadnień międzynarodowych określonych w Karcie Narodów Zjednoczonych.
W dziedzinie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa ZO zyskuje szerokie kompetencje dzięki przyjęciu 3 listopada 1950r. rezolucji „Zjednoczeni dla Pokoju” (rezolucja 377 (V)). Zgodnie
z nią, jeśli Rada Bezpieczeństwa ONZ nie może podjąć działania z powodu braku jednomyślności stałych członków Rady, a istnieje zagrożenie dla pokoju lub doszło do aktu agresji, wówczas ZO ONZ zajmie się natychmiast sprawą celem udzielenia członkom odpowiednich zaleceń.
W innych dziedzinach, pomimo tego, iż Zgromadzenie Ogólne jest uprawnione do podejmowania jedynie niewiążących zaleceń w kwestiach międzynarodowych w stosunku do państw członkowskich, rozpoczęte przez nie działania polityczne, gospodarcze, humanitarne, społeczne
i prawne, miały i wciąż mają duży wpływ na życie milionów ludzi na świecie. Jednym
z najważniejszych aktów w całej historii ONZ jest Deklaracja Milenijna Narodów Zjednoczonych uchwalona 8 września 2000r. na 55 Specjalnej (Milenijnej) Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Zarówno Deklaracja z 2000r. jak i Światowy Szczyt ONZ z 2005r. odzwierciedlają zobowiązanie państw członkowskich do osiągnięcia konkretnych celów zmierzających do wypracowania pokoju, bezpieczeństwa i rozbrojenia oraz rozwoju i likwidacji ubóstwa, ochrony praw człowieka
i propagowania zasad państwa prawa, ochrony środowiska naturalnego, szczególnych potrzeb Afryki oraz wzmocnienia ONZ.
W realizacji tych celów Zgromadzenie wspiera szereg organów podporządkowanych: komitety (np. Komitet przeciw Torturom), komisje (np. Komisja Rozbrojeniowa), zarządy (np. Zarząd Audytorów), rady i panele (np. Rada Praw Człowieka), grupami roboczymi i innymi. ZO posiada też uprawnienia do tworzenia organizacji m.in. Organizacji do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Międzynarodowego Funduszu Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (UNICEF), Urzędu Wysokiego Komisarza ONZ do spraw Uchodźców (UNHCR), Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju Przemysłowego (UNIDO), Konferencji Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju (UNCTAD).
Ze względu na tak szeroki zakres kompetencji Zgromadzenie Ogólne ma duże znaczenie
w stosunkach między państwami, nie tylko jednoczy w kwestii osiągnięcia strategicznych celów
i likwidacji problemów globalnych, ale pozwala również na wypracowanie konsensusu w sprawach ważnych - a to dzięki odbywającemu się na jego forum dialogowi wielostronnemu. Głosy zgłaszane na forum ONZ niejednokrotnie symbolizują postawę wyrażającą poczucie wspólnoty międzynarodowej o szereg problemów świata.
Bibliografia
Literatura:
Berger S., ONZ wizerunek i rzeczywistość, Warszawa 1995.
Strony internetowe:
S. Berger, ONZ wizerunek i rzeczywistość, Warszawa 1995, s.46-47.
Ibidem, s. 28 i n.
Ibidem.
Ibidem.
Zgodnie z art. 12 KNZ, Zgromadzenie Ogólne musi powstrzymać się od wydawania zaleceń, jeżeli jakaś sprawa jest przedmiotem praw Rady Bezpieczeństwa.
1