Podstawowe pojęcia używane w neurologii

Niedowład (paresis) to osłabienie siły mięśniowej.

Porażenie to całkowite zniesienie możliwości wykonywania ruchów czynnych wskutek uszkodzenia neuronu ruchowego.

Monoplegia/monopareza - niedowład/porażenie 1 kończyny.

Hemiplegia/hemipareza - niedowład/porażenie mięśni połowy ciała.

Paraplegia/parapareza - niedowład/porażenie obu kkd.

Tetraplegia/tetrapareza - niedowład/ porażenie 4 kk.

Napięcie mięśni

Badanie napięcia mięśni

-Napięcie mięśni to opór jakio wyczuwamy podczas wykonywania ruchów biernych.

-W czasie badania napięcia mięśni ruchy bierne należy wykonywać z różną szybkością.

Wzmożone napięcie mięśniowe

-Napięcie spastyczne z objawem scyzorykowym - polega na tym, że opór jest największy na początku ruchu(występuje w uszkodzeniach drogi korowo-rdzeniowej)

-napięcie plastyczne (sztytwność pozapiramidowa) z objawem rury ołowianej - charakterycuje się tym ze opór jest zwiększony jednostajnie we wszystkich fazach ruchu. Może wystąpić objaw koła zębatego i wtedy opór jest niejednostajny (występuje w chorobie Parkinsona, zespół parkinsonowski)

Obiżone napięcie mięśniowe

-to napięcie wiotkie - charakteryzuje się nadmiernym "luzem" w stawie (hypermobilność)

Występuje w uszkodzeniach obwodowego neuronu ruchowego (komórki ruchowe rogów przednich rdzenia, korzenie, nerwy) lub mięśni

Zaburzenia ruchu (ang.movement disorders)

Choroby ruchu

Choroby objawiające się:

-nadmiarem ruchu (ang. hyperkinesia)

-ubóstwem ruchu (ang. Hypokinesia)

lub

-niepoprawnym ich wykonywaniem w stanie pełnej przytomności chorego, który nie ma osłabienia siły mięśniowej = choroby ruchu

Ruchy mimiowolne - nadmiar ruchów

Na podstawie obrazu klinicznego wyróżnić można następujące typy ruchów mimowolnych (ang. involuntary movements) czyli hiperkinez, występujących najczęściej w chorobach ruchu:

-drżenie

-mioklonie- inaczej zrywania mięśniowe - ruchy mimowolne powstałe przez zmiany o różnym umiejscowieniu (rdzeń kręgowy, pień mózgu, kora mózgu i ośrodki podkorowe). Istotą zaburzeń są krótkotrwałe skurcze (szarpnięcia) pojedynczego mięśnialub całych grup mięśniowych.

-dystonia - występowanie ruchów mimowolnych powodujących skręcanie i wyginanie różnych części ciała, przez co chory przybiera często nienaturalną postawę

-tiki - krótkotrwały, stereotypowy, mimowolny ruch określonej części ciała (np. mruganie powieką, marszczenie czoła, zaciskanie pięści). Powstaje najczęściej na tle psychicznym, zwykle u dzieci. Może przejść w tzw. tik utrwalony. Zwykle nie wymaga leczenia

-pląsawica - mimowolne, nieprawidłowe ruchy obwodowych części ciała. Tego typu zaburzenie może być spowodowane bądź pierwotną chorobą ośrodkowego układu nerwowego, bądź toksycznym czy urazowym uszkodzeniem określonych struktur mózgowia

-atetoza - zaburzenie neurologiczne, polegające na występowaniu niezależnych od woli, nierytmicznych, powolnych ruchów zlokalizowanych w kończynach górnych, których największe natężenie dotyczy ich dystalnych (końcowych) odcinków, osiągając największe nasilenie w obrębie palców. Ruchy atetotyczne są skutkiem nieskoordynowanych skurczów mięśni agonistycznych i antagonistycznych; mogą być objawem uszkodzenia jądra ogoniastego, skorupy lub gałki bladej

-balizm -  neurologiczny zespół dyskinetyczny, polegający na występowaniu zamaszystych, gwałtownych ruchów kończyn. Wyraźnie zaznaczona jest przewaga mięśni proksymalnych (dosiebnych). Obraz przypomina ciężką postać pląsawicy

-akatyzja - jest zaburzeniem polegającym na występowaniu niespokojnych zachowań i ruchów, którym towarzyszyć może poczucie wewnętrznego niepokoju ruchowego (szczególnie w kończynach dolnych) i ciągłego przymusu poruszania się. 

-miokimie - ruchy mimowolne mające postać powolnych fali skurczu mięśniowego widocznych pod skórą, angażujących pojedyncze włókna lub grupy mięśni. Nie powodują efektu ruchowego.

Drżenie (ang. tremor) to mimowolne rytmiczne oscylacje (drgania) określonej części ciała spowodowanie naprzemiennym lub synchronicznym skurczem mięści agonistów i antagonistów określonego ruchu w stawie.

Drżenie spoczynkowe

-jest definiowane jako występujące w części ciała, która pozostaje w bezruchu (nie jest świadomie, dowolnie aktywna) i nie musi aktywnie przeciwdziałać sile grawitacji (jest podparta)

Drżenie móżdżkowe

-Najczęstrze i najbardzie typowe dla drżenia pochodzenia móżdżkowego jest drżenie kinetyczne, zamiarowe.

Drżenie kinetyczne

-występuje w czasie ruchu dowolnego w postaci przemieszczania się części ciała w określonej przestrzeni

>proste (w czasie ruchu dowolnego bez określonego celu)

>zamiarowe (ang. intention tremor) (w czasie ruchu dowolnego amplituda drżenia rośnie wraz ze zbliżaniem się do celu)

>zadaniowe (występujące w czasie określonego zadania ruchowego, np. pisania)

Ataksja (ataxia)

-Synonimy to niezborność lub bezład, czyli upośledznie precyzji wykonywania ruchów przy równoczesnym braku apraksji, ruchów mimowolnych i niedowładów.

I. Ataksja móżdżkowajest wynikiem uszkodzenia móżdżku i zaburzeń funkcjonowania struktór i dróg nerwowych z nim połączonych.

II. Ataksja tylnosznurowa (rdzeniowa, tylnopowrózkowa, czuciowa) różni się od móżdżkowej mechanizmem , obecnością zaburzeń czucia głębokiego i możliwością wyrównania przy kontroli wzrokowej.

Zaburzenia mowy

-mogą mieć różny charakter w zalezności od struktur układu nerwowego, które uległy uszkodzeniu

Mowa i jej zaburzenia: afazja, dysartria

Afazja - związana z uszkodzeniem dominującej (najczęściej lewej) półkuli mózgu

Dyzartria

-opuszkowa i rzekomoopuszkowa

-móżdżkowa

-pozapiramidowa

AFAZJA

Jej istotą są trudności w wypowiadaniu własnych myśli lub zrozumieniu mowy.

Jest następstwem uszkodzenia "obszaru mowy" (ośrodków mowy).

-u osób praworęcznych obejmuje tylną część płata czołowego oraz styk skroniowo-ciemieniowo-potyliczny półkuli dominującej.

-Uszkodzenie przedniej części tego obszaru (czołowej) jest przyczyną zaburzeń ekspresji mowy.

-Uszkodzenie tylnych części doprowadza do zaburzeń rozumienia mowy.

-Zaburzeniom tym towarzyszą często zaburzenia pisania (agrafia), czytania (aleksja), liczenia (akalkulia).

Afazja- klasyfikacja kliniczna

Afazja Broca (motoryczna, ekspresyjna)

-Mowa spontaniczna jest zaburzona.

-Słowa wypowiadane są z trudnością, powoli.

-Niekiedy chory potrafi wypowiedzieć tylko pojedyczne sylaby i słowa, akcentując początek wyrazu ("mowa telegraficzna").

-Podobne zaburzenia występują podczas czytania i powtarzania słów.

-Mogą wystąpić niewielkie zaburzenia rozumienia mowy.

Afazja Wernickiego (odbiorcza, czuciowa)

-Dominują zaburzenia rozumienia mowy.

-Mowa spontaniczna jest płynna lecz pozbawiona logicznego związku.

-Częste są błędy gramatyczne i składniowe (paragramatyzmy).

-Chorzy mówią szybko i dużo, tworzą nowe słowa (neologizmy) niezrozumiałe dla otoczenia (afazja żargonowa).

Afazja mieszana

-Występują zaburzenia mówienia i rozumienia mowy.

-Chorzy wypowiadają i powtarzają pojedyncze sylaby lub słowa (mowa automatyczna).

-Niektórzy potrafią wypowiadać ciągi słowne (kolejne litery alfabetu, dni tygodnia).

Afazja amnestyczna (anomia)

-Charakteryzuje się trudnościami w nazywaniu przedmiotów.

-Chory stara się opisać do czego służy przedmiot, nie potrafi przypomnieć sobie jego nazwy

-Artykulacja i powtarzanie zdań jest prawidłowe

Artykulacja całkowikta (globalna)

-Występują głębokie zaburzenia mowy wynikające z całkowitej utraty funkcji werbalnych:

• mowy spontanicznej

• rozumienia

• nazywania

• powtarzania

• czytania i pisania

DYZARTRIA - zaburzenie mowy wynikające z uszkodzenia aparatu wykonawczego mowy i układów koordynacyjnych

Aparat wykonawczy mowy: mięśnie warg, języka, podniebienia, strun głosowych i mm oddechowe

Mówienie wymaga koordynacji mm aparatu wykonawczego mowy, co zapewniają drogi korowo-opuszkowe i korowo-rdzeniowe do jąder ruchowych odpowiednich mm, móżdżek i układ pozapiramidowy

Objawy kliniczne uszkodzenia aparatu wykonawczego zależą od lokalizacji miejsca uszkodzenia:

- uszkodzenia dróg korowo-opuszkowych(górnego neuronu), porażenie korowo-opuszkowe w przebiegu miażdżycy naczyń mózgowych:

• mowa staje się bełkotliwa, narastają trudności w wypowiadaniu spółgłosek, mowa dyzartryczna

- uszkodzenie prążkowia w parkinsonizmie

• mowa cicha, spowolniała, niewyraźna, zaburzenia intonacji

- uszkodzenie móżdżku lub połączeń móżdżkowo-pniowych:

• mowa "skandowana", "wybuchowa" lub niewyraźna

- uszkodzenie dolnego neuronu ruchowego - /choroby neuronu ruchowego/, stopniowy zanik mm biorących udział w artykulacji, początkowo trudności w wypowiadaniu głosek wargowych a następnie zębowych i gardłowych, głos ma charakter "nosowy"
- miopatie - choroby mm i styku nerwowo-mm(miastenia) - zaburzenia jw. U chorych z miastenią zaburzenia mowy narastają w trakcie mówienia


APRAKSJA - zaburzenia wykonania celowych, zamierzonych czynności u chorych, którzy rozumieją polecenia i nie mają niedowładów, zaburzeń czucia lub uwagi

Chorzy potrafią wykonać pewne czynności spontanicznie, nie umieją wykonać ich na polecenie wg jakiegoś określonego planu.
Czasami wykonują prawidłowo poszczególne czynności ale w niewłaściwej kolejności

Przykłady:
- apraksja chodu - uniemożliwia choremu chodzenie, mimo braku niedowładów. Najczęściej jest następstwem uszkodzenia płata czołowego.
- apraksja mm twarzy i języka (apraksja oralna) - wyraża się zaburzeniami prostych i złożonych ruchów zw. z mimiką lub funkcją języka i mm ust - chory nie potrafi np. wysunąć języka lub zagwizdać. Towarzyszy często afazja ruchowej.
- apraksja ubierania

AGNOZJA - zaburzenia rozpoznawania doznań czuciowych(zmysłowych) mimo zachowania prawidłowej funkcji odpowiednich dróg czuciowych.

Obiektywna ocena zaburzeń agnozji wymaga wstępnego zbadania dróg czuciowych zw. z odbiorem określonych bodźców czuciowych.

Agnozja wzrokowa - polega na niemożności rozpoznawania za pomocą wzroku znanych zjawisk, przedmiotów lub osób.
Pacjent widzi obiekt ale nie potrafi go zidentyfikować, dopiero np. po wzięciu go za rękę.
/Jest najczęściej wynikiem uszkodzenia wzrokowych pól kojarzeniowych w płacie potylicznym/

* Prozopagnozja: zaburzenie rozpoznawania twarzy znanych osób
* Astereognozja: niemożność rozpoznawania dotykiem ręki prostych przedmiotów(przy zamkniętych oczach)
(CIEKAWOSTKA) * Autotopagnozja, /asomatognozja/ chory nie rozpoznaje części ciała, stron ciała. Występują zaburzenia schematu ciała/uszkodzenia połączeń pomiędzy korą ciemieniową a wzgórzem/
* Anosognozja - chory nie postrzega, że jest chory, np. że ma niedowład połowiczy, zaprzecza chorobie
~ Chory nie może identyfikować przedmiotów ani przez wzrok ani przez czucie
~ Nie identyfikuje swojego ciała, nawet jeśli dotyka prawego uda nie wie, że to jest jego ciało
~ Najczęściej chorzy mają bolesny bark i obrzęk dłoni, bo nie pilnują ręki.

Nerw VII(twarzowy)
- jest n. ruchowym
- unerwia wszystkie mm mimiczne i m. szeroki szyi
- włókna nVII wychodzą z mostu w kącie mostowo-móżdżkowym, z czaszki przez otwór rylcowo-sutkowy

Unerwienie korowe mm mimicznych górnej cz. twarzy(mm. czoła, nosa i m. okrężnego oka) jest obustronne.
Unerwienie korowe mm mimicznych dolnej cz. twarzy(mm jamy ustnej, warg, bródki, policzka i m. szeroki szyi) jest jednostronne.

- górna cz. jądra nerwu VII do którego biegną zarówno włókna skrzyżowane(z półkuli przeciwległej) jak i nieskrzyżowane(z tej samej półkuli) unerwia mm górnej cz. twarzy
- dolna cz. jądra, która otrzymuje pobudzenie wyłącznie przez włókna skrzyżowane, unerwia mm dolnej połowy twarzy

Porażenie ośrodkowe mm twarzy

- powstaje, gdy uszkodzeniu ulegnie dolna część zakrętu przedśrodkowego lub włókna biegnącze z kory do jądra nerwu VII

- w porażeniu ośrodkowym (ponadjądrowym) powstają zmiany w zakresie mm unerwianych przez dolną gałązkę n VII -> porażenie dolnej części połowy twarzy po stronie przeciwnej od uszkodzenia

Porażenie obwodowe mm twarzy

- powstaje, gdy uszkodzeniu ulegnie jądro n VII w moście lub korzonek śródmostowy n VII lub sam nerw na obwodzie

- w porażeniu typu obwodowego występują zmiany w mm unerwianych zrówno przez górną jak i dolną gałązkę n VII

Porażenie opuszkowe

- zespół wywołany uszkodzeniem jąder ruchowych nerwów X i XII oraz w mniejszym stoponiu V i VII

- zaburzenia mowy (dysartria), połykania (dysfagia) i żucia

Porażenie rzekomoopuszkowe

- Zespół objawów wywołanych obustronnym uszkodzeniem włókien korowo-jądrowych (biegnących od kory do jader nerwów: X, XII, V i VII)

- Objawy jak przy porażeniu opuszkowym (nie wystepują zaniki mięśniowe)

• Jednostronne uszkodzenie włókien korowo-jądrowych nie wywyołuje dyzartrii i dyzfagii, ponieważ mięśnie mowy biorące udział w połukaniu mają obustronne unerwienie korowe

• Droga wzrokowa

Uszkodzenia drogi wzrokowej:

Uwaga! Aby zrozumieć objawy uszkodzenia drogi wzrokowej należy pamiętać, że włókna zaopatrujące nosowe części siatkówki przewodzą pobudzenia wzrokowe ze skroniowych części pola widzenia, natomiast włókna zaopatrujące część skroniową z nosowych części pola widzenia.

Uszkodzenie drogi wzrokowej powoduje ubytki w polu widzenia, są one różne w zalezności od odcinka drogi wzrokowej, w którym umiejscowione jest uszkodzenie.

1. Całkowite przerwanie jednego nerwu wzrokowego- całkowita ślepota po stronie uszkodzenia.

2. Uszkodzenie umiejscowione w okolicy skrzyżowania nerwów wzrokowych i zajmujące jego części przyśrodkowe (najczęściej guz przysadki) - obustronne niedowidzenie połowicze skroniowe (niedowidzenie połowicze dwuskroniowe). Na ogół nie jest symetryczne. Zazwyczaj jedna strona skrzyżowania jest uciśnięta wcześniej i silniej niż druga. Stąd niedowidzenie nie jest jednakowe po obu stronach. Gdy ucisk trwa długo może dojść do całkowitego przerwania włókien po jednej stronie skrzyżowania- ślepota całkowita jednego oka i niedowidzenie połowicze skroniowe drugiego oka.

3. Uszkodzenie pasma wzrokowego powoduje niedowidzenie połowicze jednoimienne tzn. Połowicze ubytki niedowidzenia przeciwstronne do uszkodzenia.

4. Uszkodzenie promienistości wzrokowej tzn. Drogi kolankowo- prążkowanej wywołuje ten sam rodzaj niedowidzenia, które powstaje po uszkodzeniu pasma wzrokowego.

Unerwienie pęcherza moczowego

-współczulne

-przywspółczulne

-dowolne

Unerwienie współczulne

Włókna współczulne wychodzą z ośrodka w odcinkach L2-L3/L4/ rdzenia kręgowego. Włókna przedzwojowe biegną do zwoju krezkowego dolnego, wychodzące stąd włókna pozazwojowe poprzez nerwy podbrzuszne dochodzą do ściany pęcherza i do jego ujścia.

Unerwienie czuciowe pęcherza stanowią włókna biegnące do rdzenia przez nerwy trzewne miedniczne, sromowe i podbrzuszne.

Ośrodki rdzeniowe pęcherza znajdują się pod kontrolą wyższych odcinków układu nerwowego: okolicy podwzgórzowej i kory mózgowej (lobulus paracentraclis)

Układ współczulny zarządza czynnościami związanymi z wypełanianiem się pęcherza (z "trzymaniem" moczu).

W czasie wypełniania się pęcherza mięsień wypierający (m. detrusor) ulega zwiotczeniu, a mięsień zwieracz wewnętrzny (m. sphincter int.) zaciska ujście pęcherza.

W czasie opróżniania pęcherza, zależnego od układu przywspółczulnego, mięsień wypierający kurczy się, a zwieracz wewnętrzny wiotczeje.

Poprzeczne przerwanie rdzenia powyżej Th12 (powyżej S2-S3)

-Przerwanie ośrodków łączących ośrodki mózgowe z ośrodkami rdzeniowymi prowadzi do zatrzymania moczu.

-pęcherz atoniczny = wstrząsowy = atoniczny ruchowy

-Objawy kliniczne

>duży pęcherz wypełniony moczem

>niemożność samodzielnego oddawania moczu, przy braku czucia wypełnienia pęcherza

>wzrost ciśnienia wewnątrz pęcherza prowadzi do wycieku moczu kroplami (ischuria paradoxa)

>po okresie wstrząsu rdzenia wytworzenie się tzw. pęcherza odruchowego

-pęcherz odruchowy (automatyczny) występuje, gdy poniżej uszkodzenia ujawnia się łuk odruchowy i powraca funkcja ośrodka rdzeniowego pęcherza

-rozciąganie pęcherza przez gromadzący się mocz powoduje jego odruchowe, częściowe opróżnianie-> jest to rodzaj nietrzymania moczu z jego automatycznym wydalaniem

-zaleganie moczu jest nieduże

Poprzeczne przerwanie rdzenia poniżej Th12 (S2-S3)

(stożek rdzeniowy, ogon koński)

-W przypadku zniszcznie ośrodków rdzeniowych lub przerwania łuku odruchowego (ogon koński) pęcherz jest atoniczny

-po okresie zatrzymania moczu może dojść do autonomii pęcherza (tzw. pęcherz autonomiczny)

-tonizującą i sterującą rolę mogą odegrać komórki zwojowe znajdujące się wewnątrz ściany pęcherza (niewystarczające!!)

-Duże zaleganie moczu

Pęcherz atoniczny - czuciowy

-Powstaje w przypadku, gdy dojdzie do zaburzeń czuciowego unerwienia pęcherza

-Chory nie odczuwa wypełnienia pęcherza

Objawy:

-polineuropatia czuciowa - zespół uszkodzenia nerwów obwodowych.

-wiąd rdzenia - Wiąd rdzenia kręgowego, postać kiły ośrodkowego układu nerwowego, ujawniająca się w 5-35 lat po zakażeniu, o przebiegu powoli postępującym. Zwyrodnienie tylnych korzeni rdzenia kręgowego i jego tylnych powrózków.
Objawy: upośledzenie czucia głębokiego, ataksja tylnopowrózkowa, obniżenie napięcia mięśni, zniesienie odruchów rozciągowych (głównie kolanowych i skokowych), napadowe bóle korzonkowe, artropatie, zniekształcenie źrenic, brak reakcji źrenic na światło, zanik nerwów wzrokowych, zaburzenia zwieraczy i in.
Odczyn Wassermanna we krwi i płynie mózgowo-rdzeniowym jest przeważnie dodatni. Leczenie penicylina

---