TEMAT 1: AKTYWA

1. Aktywa trwałe.

2. Aktywa obrotowe.

Ad 1.

Aktywa = środki gospodarcze = majątek = zasoby majątkowe (art. 3 ust. 1 pkt 12 ustawy o rachunkowości).

AKTYWA - są to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe (włada, dysponuje nimi) najczęściej na podstawie prawa własności do nich, o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń (zakupu, produkcji, otrzymania wkładu do przedsiębiorstwa, darowizny, dotacji), które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych (zyski z wykorzystania składnika aktyw lub wzrostu jego wartości).

Z punktu widzenia stopnia możliwości ich spieniężenia (upłynienia) aktywa dzielimy:

AKTYWA (majątek)

Aktywa trwałe Aktywa obrotowe

(składniki majątkowe na trwale (składniki majątkowe pozosta-

zaangażowane w jednostce (> 1)) jące w stałym obrocie)

W. N. i P. Rzeczowy Należności Inwestycje Zapasy Należności Inwestycje

/A/ majątek długotermi- (lokaty) (Rzeczowe krótko- (lokaty)

trwały nowe długotermi- składniki terminowe krótko-

/B/ /C/ nowe majątku /B/ terminowe

/D/ obrotowego) /C/

/A/

AKTYWA TRWAŁE - (art. 3 ust. 1 pkt 12, 13 ustawy o rachunkowości) są to aktywa nie zaliczane do obrotowych stanowiące kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

A. W. N. i P. (Wartości niematerialne i prawne) - art. 3 ust 1 pkt 14 są to nabyte (oznacza, że m.in. ani prawa, ani wartość firmy nie zostały wytworzone przez jednostkę we własnym zakresie) przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe, nie zakwalifikowane do środków trwałych lub inwestycji, nadające się do gospodarczego wykorzystania , o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki (a więc jej działalności statutowej tj. operacyjnej określonej w umowie, statucie, Regonie itp. - w działalności produkcyjnej, w obrocie towarami, w świadczeniu usług a także do celów administracyjnych), a w szczególności:

1. autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,

2. prawa do wynalazków, patentów znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,

3. know-how (wartość stanowiąca równowartość informacji, uzyskanych przez daną jednostkę, a związanych z wiedzą na temat dziedzin przemysłowych, handlowych, naukowych lub organizacyjnych - art. 16 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych),

4. wartość firmy będąca różnicą między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części, a niższą od niej wartością godziwą (płynącą z rynku) aktywów netto (majątek minus zobowiązanie) tejże jednostki lub jej części, pojęcia wartości firmy nie można utożsamiać z pojęciem wartość przedsiębiorstwa,

5. koszty zakończonych powodzeniem prac rozwojowych, które zostaną wykorzystane do produkcji nowych ulepszonych produktów bądź technologii, zaś przewidywane przychody pokryją nie tylko koszty wytworzenia produkowanych wyrobów, ale także koszty tych prac rozwojowych.

Programy komputerowe zalicza się do autorskich praw majątkowych albo do licencji.

W. N. i P. oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy - właściciela (finansującego) lub użytkownika (korzystającego), zależnie od tego czy stosowana umowa spełnia warunki określone w art. 3 ust. 4 ustawy o rachunkowości czy nie (leasing).

Środki trwałe - jak wyżej (leasing).

2. Rzeczowy majątek trwały dzielimy na: środki trwałe oraz środki trwałe w budowie.

Środki trwałe art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy są to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, nie zakwalifikowane do inwestycji, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności:

1. nieruchomości - grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle - a więc obiekty inżynierii lądowej i wodnej, budynki, lokale będące odrębną własnością, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz użytkowego,

2. maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,

3. ulepszania w obcych środkach trwałych (np. adaptacje pomieszczenia magazynowego na aptekę),

4. inwentarz żywy.

Środki trwałe w budowie art. 3 ust. 1 pkt 16 ustawy - rozumie się wydatki poniesione na budowę lub zakup i montaż nowych lub ulepszenie istniejących środków trwałych jak długo te czynności nie zostały jeszcze zakończone.

Ulepszenie - jest to przedsięwzięcie polegające na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji środków trwałych (własnych i cudzych), w wyniku którego wartość użytkowa tego środka, po zakończeniu ulepszenia, przewyższa posiadaną przezeń przy przyjęciu do używania wartość użytkową mierzoną okresem używania, zdolnością wytwórczą , jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji lub innymi miarami.

Przepisy podatkowe przewidują, że koszt ulepszenia nie przekraczającej dolnej granicy środków trwałych (2007 r. - 3.500,-) może być zaliczany do remontów, a więc do bieżących kosztów.

Pojęcia „ulepszania” nie stosuje się do W. N. i P., np. rozbudowa i modernizacja programu komputerowego stanowi oddzielny tytuł W. N. i P.

Jeżeli jednostka przyjęła do używania obce środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne na mocy umowy (leasing), zgodnie z którą jedna ze stron, zwana dalej "finansującym", oddaje drugiej stronie, zwanej dalej "korzystającym", środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne do odpłatnego używania lub również pobierania pożytków na czas oznaczony, środki te i wartości zalicza się do aktywów trwałych korzystającego, jeżeli umowa spełnia co najmniej jeden z następujących warunków:

1) przenosi własność jej przedmiotu na korzystającego po zakończeniu okresu, na który została zawarta,

2) zawiera prawo do nabycia jej przedmiotu przez korzystającego, po zakończeniu okresu, na jaki została zawarta, po cenie niższej od wartości rynkowej z dnia nabycia,

3) okres, na jaki została zawarta, odpowiada w przeważającej części przewidywanemu okresowi ekonomicznej użyteczności środka trwałego lub prawa majątkowego, przy czym nie może być on krótszy niż 3/4 tego okresu. Prawo własności przedmiotu umowy może być, po okresie, na jaki umowa została zawarta, przeniesione na korzystającego,

4) suma opłat, pomniejszonych o dyskonto, ustalona w dniu zawarcia umowy i przypadająca do zapłaty w okresie jej obowiązywania, przekracza 90% wartości rynkowej przedmiotu umowy na ten dzień. W sumie opłat uwzględnia się wartość końcową przedmiotu umowy, którą korzystający zobowiązuje się zapłacić za przeniesienie na niego własności tego przedmiotu. Do sumy opłat nie zalicza się płatności na rzecz korzystającego za świadczenia dodatkowe, podatków oraz składek na ubezpieczenie tego przedmiotu, jeżeli korzystający pokrywa je niezależnie od opłat za używanie,

5) zawiera przyrzeczenie finansującego do zawarcia z korzystającym kolejnej umowy o oddanie w odpłatne używanie tego samego przedmiotu lub przedłużenia umowy dotychczasowej, na warunkach korzystniejszych od przewidzianych w dotychczasowej umowie,

6) przewiduje możliwość jej wypowiedzenia, z zastrzeżeniem, że wszelkie powstałe z tego tytułu koszty i straty poniesione przez finansującego pokrywa korzystający,

7) przedmiot umowy został dostosowany do indywidualnych potrzeb korzystającego. Może on być używany wyłącznie przez korzystającego, bez wprowadzania w nim istotnych zmian.

W przypadku spełnienia co najmniej jednego z warunków określonych wyżej, oddane do używania korzystającemu środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne zalicza się u finansującego do aktywów trwałych jako należności.

C. Należności długoterminowe - są to należne jednostce sumy pieniężne z innych tytułów niż dostawy wyrobów i towarów oraz usług, które zostaną spłacone po okresie dłuższym od jednego roku, gdyż np. uzgodniono z odbiorcą , że zapłata za sprzedane mu dobra będzie następowała ratalnie przez kilka lat, kaucje wpłacone z tytułu leasingu lub wynajmu lokali, jeżeli odpowiednie umowy wygasają później niż rok po dniu bilansowym.

D. Inwestycje - art. 3 ust 1 pkt 17 ustawy j. w. - są to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych polegających na:

1. przyroście wartości tych składników majątku, np. wniesionych udziałów do spółki z o.o., zakupionych akcji, przedmiotów o wartości muzealnej, ziemi, domów mieszkalnych, praw itp., które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte, licząc że pozwoli to na osiągnięcie korzyści niż np. ulokowanie wolnych środków pieniężnych na terminowych rachunkach bankowych;

2. uzyskaniu z nich przychodów w formie: dywidend (udziałów w zyskach w spółkach z o.o. i akcyjnych) odsetek od nabytych obligacji, pieniędzy ulokowanych na terminowych rachunkach bankowych, pożyczek udzielonych innym jednostkom itp.

Inwestycje długoterminowe - to te z nich, które będą w posiadaniu danej jednostki dłużej niż przez 12 m-cy od dnia kończącego rok obrachunkowy.

Do inwestycji długoterminowych zaliczamy:

1. nieruchomości

2. W. N. i P.

3. długoterminowe aktywa finansowe

• udziały lub akcje

• inne p.w.

• udzielone pożyczki

• inne

Ad 2.

AKTYWA OBROTOWE - art. 3 ust. 1 pkt 18, 19 ustawy dzielimy na:

1. Zapasy (rzeczowe aktywa obrotowe) są to materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby; wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby, roboty i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji; półprodukty oraz towary nabyte w celu odprzedaży w stanie nieprzetworzonym.

Materiały - to przedmioty pracy, na które oddziałują pracownicy posługujący się odpowiednimi środkami pracy i przetwarzają je na produkty pracy. Zaangażowane w procesie produkcyjnym materiały zużywają się jednorazowo i całkowicie przenoszą swoją wartość na wytwarzane produkty pracy.

Materiały dzielimy na:

1. materiały podstawowe - które zużywają się w procesie produkcji i wchodzą w skład wyrobu gotowego; zaliczamy opakowania podstawowe bezp. związane z wyrobem np. puszki do farb;

2. materiały pomocnicze - są to materiały, które nadają produkowanym wyrobom pewne właściwości (barwniki, farby, lakiery), przyspieszają i ułatwiają proces produkcyjny (katalizatory), służą do konserwacji maszyn, urządzeń, budynków albo też do pakowania wyrobów (folie, papier); należą do nich materiały związane z utrzymaniem czystości czy potrzebami biurowymi;

3. paliwo - (koks w odlewni, olej napędowy do poruszania maszyn, węgiel, gaz do ogrzewania pomieszczeń)

4. części zapasowe do maszyn i urządzeń (części zamienne) - zużywane w czasie remontów

5. opakowania wysyłkowe - palety, beczki, worki, kartony

6. odpadki - uszkodzone wyroby, materiały resztki materiałów.

Produktami gotowymi - są wytworzone przez jednostkę produkty zakończone, wyroby i

usługi przyjęte przez kontrolę techniczną, przeznaczone do sprzedaży.

Produkcja nie zakończona - są to wytworzone przez jednostkę wyroby i usługi jeszcze nie

zakończone, które w zależności od stopnia ich zaawansowania w procesie produkcyjnym

przybierają postać produkcji (robót) w toku i półfabrykatów.

Półfabrykaty - produkty, które przeszły określoną zamkniętą część cyklu produkcyjnego,

są odrębnie magazynowane i mogą być sprzedane.

Towary - to zakupione wyroby przeznaczone do odprzedaży w niezmienionej postaci.

2. Należności krótkoterminowe - obejmują ogół należności z tytułu dostaw, a więc sprzedaży wyrobów, towarów i usług oraz całości lub części należności z innych tytułów, które wymagają zapłaty w ciągu co do zasady 12 m-cy od dnia kończącego rok obrachunkowy.

Wyróżniamy następujące rodzaje należności:

1. z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty:

• do 12 miesięcy

• powyżej 12 miesięcy

2. należności z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych,

3. inne należności np. z tytułu pobranych zaliczek przez pracowników na poczet kosztów podróży służbowej, z tytułu sprzedanych środków trwałych itp.

4. należności dochodzone na drodze sądowej np. należności skierowane na drogę sądową.

3. Inwestycje krótkoterminowe - zalicza się głównie krótkoterminowe aktywa finansowe tj. składniki majątku, które będą w posiadaniu jednostki przez okres krótszy nią 12 m-cy od dnia kończącego rok obrachunkowy, a w szczególności:

• akcje i inne p.w. przeznaczone do sprzedaży

• udzielone innym jednostkom pożyczki

• środki pieniężne ulokowane na terminowych rachunkach bankowych

• środki pieniężne, którym w danej chwili może dysponować jednostka gospodarcza; w zależności od miejsca ich przechowywania dzieli się je na: gotówkę w kasie oraz środki pieniężne w banku, które są ulokowane na tzw. rachunku bieżącym oraz na innych (specjalnych) rachunkach bankowych; środki pieniężne są też dzielone w zależności od waluty na jakie opiewają:

• na krajowe i zagraniczne środki pieniężne

• inne środki pieniężne (np. czeki i weksle obce, środki pieniężne w drodze).

2

Opracowała Bożena Gongała

Temat: Aktywa .

---