Od połowy XVI w. do końca XVI w.
renesans = odrodzenie - burzliwy rozwój sztuki i nauki, wielkie odkrycia geograficzne, kult starożytności
Reformacja - wielki ruch religijny zmierzający do zreformowania Kościoła rzymskiego; doprowadził do rozłamu na katolicyzm i protestantyzm
cytat Terencjusza - Homo sum et nihil humanum a me alienum esse puto
humanizm - światopogląd renesansu, stawiający w centrum człowieka, jego potrzeby duchowe i materialne. Ideałem humanisty był człowiek wykształcony, znający trzy najważniejsze języki starożytne (grekę, łacinę i hebrajski) i odwołujący się w swoim twórczym działaniu do osiągnięć antyku
Horacjanizm - filozofia życiowa łącząca harmonijnie elementy stoickie i epikurejskie, wykorzystywana w liryce europejskiej
Wiersz sylabiczny - występują tu wersy dłuższe niż 8 sylab, pauzy rytmiczne wewnątrz wersu, tzw. średniówka
przerzutnia - wyraźna rozbieżność między granicą wersu, a zdaniem.
Cele stylu klasycznego:
porządek
jasność i prostota
harmonia
synteza
uniwersalizm
Pieśń - podzielony na strofy utwór liryczny, zwykle o poważnej tematyce
Pieśni - ukazały się po śmieci Kochanowskiego; tworzył je przez 20 lat; brał przykład z Horacego
Jest kto, co by wzgardziwszy te doczesne rzeczy… XIX
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony… XXIV
Serce roście patrząc na te czasy… II
Z pieśni świętojańskiej o Sobótce; Panna XI (o Dorocie)
Wy którzy pospolitą rzeczą władacie… [Z odprawy posłów greckich]
Pieśń o spustoszeniu Podola… V
Nie masz, i po drugi raz nie masz wątpliwości… XII
Nie porzucaj nadzieje… IX
Nie wierz Fortunie… III
Fraszki - zbiór wierszy; „drobiazgów” około 200 o różnorodnej, lekkiej tematyce. To epigramat wywodzący się ze starożytności, który powinien być zwięzły, zwarty i mieć wyrazistą puentę
do gór i lasów -
do fraszek -
na lipę -
o doktorze Hiszpanie -
na dom w Czarnolesie -
o żywocie ludzkim -
Człowiek Boże igrzysko
Hymn - uroczysta i podniosła pieśń, która sławi Boga, bohaterskie czyny bądź jakieś powszechnie uznane wartości
Czego chcesz od nas Panie…
Sonet - forma liryki średniowiecznej, która ostała się w okresie renesansu; trwale związane z tematyką miłosną; sonet petrarkistowski : 2 strofy opisowe o rymach abba i dwie 3-wersowe strofy refleksyjno-filozoficzne rymowane cdc dcd
Francesco Petrarca - „Jeśli nie masz miłości…”
„Pokoju mieć nie mogę…”
Tren - wywodzący się ze starożytności gatunek poezji żałobnej. Opiewa on podniosłym stylem cnoty zmarłego, wyraża ból po jego stracie oraz przynosi pocieszenie w rozpaczy
Treny - Zbiór 19. trenów poświęconych córce poety Urszuli. Świadomie złamał zasady klasycznej teorii poezji - bohaterami trenów mogły być tylko osoby dostojne, a jego cykl mówi o niespełna 3-letnim dziecku
Tren IX - Kupić by cię, Mądrości, za drogie pieniądze!
Tren X - Orszulo moja wdzięczna, gdzieś mi się podziała?
Tren XI - Żałości! co mi czynisz? owa już oboje mam stracić: i pociechę, i baczenie swoje?
Tren XIX (Sen)
Topos:
Boga artysty (Deus artifex) - Bóg był pierwszy artystą, a świat jest dziełem sztuki. Właśnie dlatego w tej epoce nastąpił wielki awans artystów, którzy wydawali się ludziom prawdziwymi naśladowcami Stwórcy.
Fortuny - rzymska bogini kapryśnego szczęścia. Przedstawiano ją zwykle jako kobietę z związanymi oczyma trzymającą w dłoni róg obfitości i ślizgającą się po morzu na kole lub kuli. Mówiono, że ma dwie twarze: dobrą (symbolizującą szczęście) i złą (nieszczęście). Główną jej cechą była zmienność.
świata-teatru - Świat jako teatr, człowiek jako aktor, a reżyser i zarazem widz spektaklu Bóg lub kapryśny Los
człowiek Boże igrzysko - człowiek jest w ręku Boga jedynie zabawką
Dzieła:
Giovanni Pico della Mirandola - „Mowa o godności człowieka”
Mikołaj Rej - „Żywot człowieka poczciwego. Rok na cztery części rozdzielon”
Giovanni Boccaccio - „Sokół”
Tomasz Morus - „Utopia” (nierealna wizja szczęśliwej, idealnej krainy, gdzie nie ma przemocy, nędzy, wyzysku i zła, gdzie rządy są sprawiedliwe, a poddani zawsze syci i zadowoleni”
Andrzej Frycz Modrzewski - „O poprawie Rzeczypospolitej”
Niccolo Machiavelli - „Książę”
Piotr Skarga - „Z kazań sejmowych”