Fizjologia człowieka
FIZJOLOGIA CZLOWIEKA/wiadomości ogólne
Fizjologia człowieka jest nauką o czynności żywego organizmu. Stanowi zbiór praw fizj., jakim podlega cały organizm, oraz poszczególne jego układy narządy i komórki. Prawa rządzące żywym organizmem określają zarówno warunki, w jakich przebiega prawidłowa czynność, jak i mechanizmy fizjolog. zapewniające prawidłową czynność . WARUNKI w jakich żyje każdy organizm wyznaczane są przez czynniki fizyczne i chemiczne środowiska biologicznego, w którym obowiązują prawa fiz. chem. i biologiczne MECHANIZMY FIZJOLOGICZNE-dzięki którym procesy życiowe przebiegają prawidłowo, występują jednocześnie na wielu poziomach organizacji. Życie organizmu/WIELKIE ZBIOROWISKO KOMOREK/ uwarunkowane jest sprawnym działaniem mechanizmów występujących pomiędzy tkankami, narządami i całym układem.
Wszystkie istoty żywe charakteryzuje wspólna właściwość- którą jest przemiana materii-
METABOLIZM. Obejmuje on dwa przeciwne procesy- ANABOLIZM-czyli /asymilacja, przyswajanie/-polega na gromadzeniu energii w żywym organizmie .oraz KATABOLIZM/rozpad, dysymilacja/-polega na zmniejszaniu się zapasu energii w organizmie. W warunkach fizjologicznych oba te procesy zachodzą w organizmie jednocześnie. W okresie wzrostu organizmu anabolizm przeważa ,a po osiągnięciu dojrzałości procesy te są w RÓWNOWADZE DYNAMICZNEJ. Wahania w kierunku przewagi jednego bądź drugiego zachodzą cyklicznie-ale nie przekraczają pewnych granic które określamy jako fizjologiczne granice dla procesów życiowych. PRZEKROCZENIE GRANKIC FIZJOLOGICZNYCH PROWADZI DO PATOLOGII. w wyniku tego organizm traci optymalne warunki do życia w środowisku biologicznym i szybciej lub wolniej obumiera.
METABOLIZM JEST PODSTAWOWYM WARUNKIEM ŻYCIA BIOLOGICZNEGO-przebiega wewnątrz organizmu czyli w środowisku wewnętrznym. Organizm żyje w pewnym środowisku-jest to środowisko zewnętrzne ,które nie bierze bezpośredniego udziału w metaboloiźmie , ale ma jednak na ten metabolizm wpływ
W organizmach o złożonej budowie a więc i u człowieka-środowisko wewnętrzne od zewnętrznego oddziela przynajmniej jedna warstwa komórek. Np. światło przewodu pokarmowego wraz z jego treścią pokarmową, czy powietrze w drogach oddechowych/także w pęcherzykach płucnych//należą do środowiska zewnętrznego ,natomiast drogi żółciowe, moczowe ,jama macicy czy światło jajowodów ,jama otrzewnej choc nie są oddzielone warstwą komórek od środowiska zewnętrznego ,zalicza się do środowiska wewnętrznego ponieważ nie stykają się bezpośrednio ze zmieniającym się środowiskiem zewnętrznym.
Zmiany w otoczeniu/np. wahania temperatury/wyraźnie oddziaływają na metabolizm i zaburzają optymalne warunki dla jego przebiegu. W procesie ewolucji organizmach wyspecjalizowały się narządy i układy dzięki którym organizmy przystosowały się do zmieniających się warunków środowiskowych. Organizm człowieka dzięki rozwojowi oun jest najlepiej przystosowany do zmian środowiskowych Powstałe wyspecjalizowane układy przejęły funkcje życiowe organizmu związane z utrzymaniem jego życia osobniczego, a więc z metabolizmem oraz utrzymaniem gatunku czyli rozrodem.
METABOLIZM-wymaga
1.Odżywiania-czyli pobierania ze śr. zewnętrznego materiałów energetycznych i budulcowych
2.Oddychania-doprowadzenia ze śr. zewnętrznego tlenu potrzebnego do procesow utleniania wewnątrzkomórkowego i usuwania nadmiaru dwutlenku węgla.
3.Krążenia materiałów energetycznych, budulcowych, gazów/O2 i CO2/produktów przemiany materii.
4.Wydalania-usunięcie ze śr. wewn. wytworzonych w organizmie nielotnych produktów przemiany materii.
Koniecznośc zapewnienia stałego metabolizmu i stalego środowiska wewnętrznego doprowadziło w procesie ewolucji do wykształcenia się układu ruchu/SOMATYCZNEGO/,
który zapewnił lepsze pobieranie mat. energetycznych i budulcowych .
UKŁAD SOMATYCZNY/RUCHOWY/ obejmuje- układ mięśni szkieletowych/które są odpowiedzialne za ruch/, - uklad szkieletowy/rusztowanie dla mm./,-narządy odbierające bodżce/RECEPTORY/,-oraz układ nerwowy somatyczny przekazujący pobudzenie/receptor--układ mm./
Utrzymanie stałego środowiska wewnętrznego wymaga precyzyjnej kontroli czynności układów związanych z odżywianiem oddychaniem, krążeniem i wydalaniem/KONTROLA TAKA PRZYPADA UKLADOWI NERWOWEMU AUTONOMICZNEMU/. Stanowi on drogę końcową dla impulsacji nerwowej biegnącej od receptorów wewnątrz organizmu. Układ ten przekazuje impulsy bezpośrednio do tkanek i narządów
Organizm człowieka spełnia ;
.1.Czynności somatyczne-przez układ ruchu/mm.szkieletowe, układ kostny, obwodowy i ośrodkowy układ nerwowy, oraz receptory/
2.Czynności wegetatywne dzięki;
-krążeniu krwi ,chlonki i płynów ustrojowych/układ sercowo-naczyniowy, chłonny i przestrzenie międzykomorkowe/
-oddychaniu komorek i wymianie gazow /układ oddechowy/
-odżywianiu komorek i pobieraniu substancji odżywczych i budulcowych/układ pokarmowy/
-wydalaniu produktów przemiany materii nielotnych/układ moczowy, skora/
3.Czynności rozrodczych/nn. płciowe/
KONTROLA I REGULACJA FUNKCJI W ORGANIŻMIE.
1.PRZETWARZNIE I PRZENOSZENIE INFORMACJI.
W środowisku wewnętrznym i zewnętrznym zachodzą ciągle zmiany, każda zmiana jest żrodłem bodzców dla receptorów. Każdy bodziec niesie informację/np.fala świetlna,akustyczna-ze środowiska zewnętrznego, czy prężnośc tlenu ,koncentracja jonów wodorowych w obrębie środowiska wewn./W receptorze zachodzi -przetwarzanie informacji/
Informacja jest stale przetwarzana w sposób analogowy i cyfrowy jak również jest stale przenoszona. Ilośc informacji nie zmienia się.
Przetwarzanie i przenoszenie informacji w sposób ciągły/analogowy/odbywa się przy udziale cząsteczek krążącego we krwi hormonu.Przenoszenie analogowe zachodzi zazwyczaj na drodze humoralnej.W jednym narządzie-/generator informacji np.gruczołdokrewny/wytwarzany jest związek chemiczny ,który przez krew i układ sercowo-naczyniowy przenoszony jest do innego narządu na który wywiera wpływ.NP.pokarm-sekretyna błony śluzowej dwunastnicy-trzustka-sok trzustkowy.
Przetwarzanie i przenoszenie informacji w sposób przerywany,impulsowy czyli CYFROWY zachodzi np.we włóknach nerwowych.Receptory spełniają funkcję przetworników zmieniająniec informacje ze środowiska na salwy impulsów nerwowych przewodzonych przez włokna nerwowe.Impulsy przewodzone przez to samo włokno/czyli kanał informacyjny/nie różnią się między sobą.
Bodziec cyfrowy-ucisk skory-receptor w skorze-impuls nerwowy-ciało komórki nerwowej.
ISTNIEJĄ BARDZIEJ SKOMPLIKOWANE I W ORGANIŻMIE CZLOWIEKA PRZEWAŻAJĄCE-analogowo cyfrowe czyli naprzemienne. bodziec/wzrost ciśnienia osmotycznego osocza-osmodetektor/neuron wrażliwy na cieśn..osmotyczne/-impuls nerwowy-neuron neurosekrecyjny-impuls nerwowy-uwolnienie wazopresyny-wplyw wazopresyny na narządy.
2.SPRZĘŻENIA ZWROTNE.
W organizmie czynność jednych narządow jest sterowana przez inne układy.Informacja przepływa od wyjścia układu sterującego do wejścia układu sterowanego wymuszając w nim określony proces.-mamy tu do czynienie z przepływem jednokierunkowym i jest to sprzężenie proste.Większośc procesow fizjolog.w organizmie człowieka podlega regulacji dzięki sprzężeniom zwrotnym.UJEMNE sprzężenie zwrotne pomiędzy narządem sterowanym i sterującym zapewnia stabilizację.Wzmożona czynność jednego narządu jest źródłem informacji pobudzającej drugi narząd ,który wysyla informację hamującą czynność tego narządu.Kontrola wzajemnie zwrotna jest wyższą formą kontroli i dzięki niej utrzymuje się stale środowisko wewnętrzne .
FIZJOLOGIA KOMÓRKI.
Wszystkie żywe komórki ,bez względu na stopień zróżnicowania cechuje metabolizm i biosynteza. Funkcje te są związane ze strukturami komórkowymi i z cytoplazmą. Od otoczenia komórkę oddziela błona komórkowa, podobne błony oddzielają większośc struktur komórkowych od cytoplazmy-czyli jądro komórkowe, siateczka śródplazmatyczna i aparat Golgiego, lizosomy i mitochondria.
Wewnątrz komórki są też struktury nie ograniczone błonami/rybosomy w cytoplazmie i jąderko w jądrze komorkowym./
Błona komórkowa ma strukturę płynną, składa się z dwóch warstw cząsteczek fosfolipidów,
Integralną częśc błony stanowią białka globularne o właściwościach enzymatycznych-spełniaja funkcję nośników transportujących związki chemiczne.Na powierzcni zewnętrznej błony znajdują się glikoproteidy/białka powierzchniowe/i glikolipidy-spełniające funkcje receptorów komórkowych
Jądro komórkowe-oddzielone od cytoplazmy podwójna błoną komórkową. Jądro komórkowe człowieka stanowią chromosomy-23 pary, łącznie 46 chromosomów w każdej komórce.W czasie podziału komorki macierzystej na dwie komorki potomne następuje duplikacja chromosomow -do każdej komórki potomnej przesuwają się 23 pary chromosomów.
W jądrze komórkowym znajduje się jąderko-jest to skupienie kwasow RNA-syntetyzowanych w jądrze i tam magazynowanych aż do ich przesunięcia do cytoplazmy.
PODZIAŁ KOMÓRKI
Istnieją dwa rodzaje podziału komórki-bezpośredni/amitotyczny/,oraz pośredni/mitotyczny/.
Mitotyczny jest charakterystyczny dla człowieka Mitoza polega na równomiernym podziale materii ,przenoszącym cechy dziedziczne na dwie komórki potomne. Cząsteczki materii,przenoszące cechy dziedziczne jak. np. kształt, nosa,,ucha,,kolor włosów, oczu mieszczą się w jadrze komorkowym i noszą nazwę genów. GEN jest zbudowany z cząsteczek kwasu DNA-które mają zdolnośc samo pomnażania i powiększania w ten sposób ilości materii,przenoszącej cechy dziedziczne .PODZIAŁ komorki odbywa się w jądrze i cytoplazmie .W jądrze dochodzi do rozluźnienia zbitej chromatyny,w cytoplazmie tworzy się aparat podziałowy.Składa się on z 2-ch centriol które rozchodzą się do przeciwległych biegunów komórki i wrzeciona utworzonego z przebiegających między nimi promieniowań biegunowych.W tym czasie błona jądrowa ulega rozpuszczeniu i chromatyna z jądra układa się w pętle zwane chromosomami.
LICZBA CHROMOSOMOW U CZŁOWIEKA WYNOSI 46,TWORZĄC 23 PARY DOBRANYCH DO SIEBIE pod względem wielkości i kształtu-zwane są autosomami oraz z dwóch rożnych chromosomow płciowych. W trakcie podziału komórki wszystkie chromosomy ulegają rozszczepieniu podłużnemu każda z połówek wędruje do przeciwległego bieguna i w ten sposób każda powstała z podziału komórka zachowuje pierwotną liczbę chromosomów.
Jednocześnie dzieli się cytoplazma i dwie powstałe z podziału komórki oddzielają się od siebie. W ten sposób rozmnażają się komórki w organizmach żywych powodujące wzrost organizmu lub zamianę komórek starzejących się czy uszkodzonych.
ROZMNAŻANIE.
ZDOLNOŚC ROZMNAŻANIA JEST GŁÓWNĄ CECHĄ ORGANIZMOW ŻYWYCH
Organizmy potomne rozwijają się z dwóch łączących się komrek płciowych. Gdyby po wniknięciu plemnika do komórki jajowej nastąpił zwykły podział mitotyczny TEJ PODWÓJNEJ KOMÓRKKI to w jej ciele znalazłaby się podwójna liczba chromosomów-byłaby to komórka niezdolna do życia. Zapobiega temu podział redukcyjny czyli/MITOZA/,
Mejoza zapewnia zapłodnionej komórce jajowej właściwą liczbę chromosomów oraz wprowadzenie do masy zarodkowej zarówno chromosomów męskiej jak i żeńskiej komórki płciowej.
Komórki płciowe zwane gametami przechodzą skomplikowane przemiany prowadzące do zmniejszenia liczby chromosomów o połowę-nosi to nazwę redukcji chromosomów. Komórka jajowa niedojrzała -zwana OOCETEM I RZĘDU dokonuje podziałów w wyniku czego powstają dwa ciałka kierunkowe zawierające połowę garnituru chromosomów zwanych autosomami i chromosom płciowy X.W niedojrzałej komórce płciowej męskiej-SPERMATOCYT I RZĘDU zachodzą podobne zmiany, dzieli się on na dwie komórki-SPERMATOCYTY II RZĘDU z których każda posiada połowę autosomów i chromosomy płciowe X lub Y- tak więc powstałe spermatocyty różnią się od siebie chromosomami determinującymi płeć.
Mejoza odbywa się w ten sposób że chromosomy homologiczne/determinujące te same cechy/układają się parami. Proces ten zwany koniugacją chromosomów prowadzi do wymiany niektórych odcinków chromosomów zawierających określone geny i powstaje całkiem nowa kombinacja genów prowadząca do powstania nowych cech dziedzicznych.
Dalsze podziały odbywają się na drodze mitozy.
Powstała Komorka jajowa dzieli się na blastomery-1-2-3-cie itd. ,mówimy wtedy o stadium moruli. Dopóki morula nie jest duża komórki czerpią pożywienie z otaczającego płynu-przy zwiększaniu się ich liczby układają się przy powierzchni tworu aby móc czerpać pożywienie i ta forma nosi nazwę blastuli. W dalszym rozwoju dzielące się komórki na jednym z biegunów stają się wyższe-w wyniku tego następuje wpuklenie bieguna z wyższymi Komorkami do przeciwległej ściany i powstaje stadium gastruli/uciśnięta piłka/,można go porównać do worka o podwójnych ścianach.
Między warstwami tego worka wytwarza się nieco tkanki-listki zarodkowe. Warstwa zewnętrzna nosi nazwę ektodermy, środkowa mezodermy i wewnętrzna entodermy.
Z listków tych kształtują się narządy ciała. Najczęściej jednak narządy powstają z kombinacji listków zarodkowych Z EKTODERMY powstaje powłoka zewnętrzna i układ nerwowy, ale nie cała powłoka a jedynie warstwa powierzchowna /naskórek/,oraz paznokcie włosy gruczoły skóry, ale skóra właściwa powstaje już z mezodermy. Z mezodermy powstają też mięśnie, kości, naczynia krwionośne i krew. Z entodermy zaś płuca przewód pokarmowy gruczoły przewodu pokarmowego, ale znaczna częśc ścian przewodu z mezodermy. WSPÓLNE POCHODZENIE TKANEK Z JEDNEGO LISTKA ZARODKOWEGO MA NIEKIEDY ZNACZENIE W PATOLOGII/półpasiec/
`
Występujące w organizmie ludzkim narządy mają różne czasem skomplikowane zadania wymagające udziału licznych komórek o podobnej budowie. Komórki o podobnej budowie i czynności tworzą tkanki. Rozróżniamy- tkankę -nabłonkową, łączną, mięśniową i nerwową.
Każda ma inną budowę i zadania ale żadna z nich nie możę samodzielnie pełnic określonej czynności. Dopiero różne tkanki połączone w narząd spełniają funkcje.Jednak do wykonania złożonych czynności życiowych potrzebne jest szereg narządów połączonych w układ/pokarmowy, oddechowy itd.,,
ROZWÓJ CZŁOWIEKA
Zarodek ludzki rozwija się w macicy-wszystkie potrzebne dla swojego rozwoju materiały czerpie od matki drogą krwi ,która dochodzi do łożyska /które rozwija się w jamie ciężarnej macicy/a po porodzie zostaje wydalone. Naczynia krwionośne matki nie łączą się z naczyniami płodu, który ma własne krążenie krwi. Wymiana materiałów potrzebnych do życia i rozwoju ,i wydalanie produktów przemiany materii płodu odbywa się w łożysku drogą przenikania/osmozy/.Płuca płodu są nieczynne a krew natlenia się łożysku. Po dojrzeniu płodu następuje poród ,noworodek zaczyna oddychac, krążenie krwi między płodem i łożyskiem za pomocą pępowiny zostaje przerwane. Noworodek sam zdobywa tlen, pożywienie czerpie z mleka matki, sam je trawi a niestrawione resztki sam wydala.
Zmiany zachodzące podczas rozwoju człowieka.
-zarodek 4-o tygodniowy nie przypomina kształtami człowieka
-5-cio tyg./przez tydzień nastąpiło podwojenie długości-występują już zarysy-głowa stanowi prawie połowę tułowia, brak szyi, pojawiają się też pierwsze zarysy kończyn.
-6-cio tyg.-wyraźne zarysy kończyn ,lepiej rozwinięte zarysy głowy
-8-o tyg. ma wyraźny kształt ludzki/ale ale proporcje inne-głowa prawie równa tułowiowi, kończyny o połowę krótsze od tułowia, częśc twarzowa mała.
Dalszy rozwój polega na nierównomiernym wzrastaniu części ciała i narządów- aż do osiągnięcia zdolności samodzielnego życia, Po urodzeniu w dalszym ciągu zachodzą zmiany w budowie i czynnościowe z tego też względu życie osobnika podzielono na okresy.
OKRESY ROZWOJU CZŁOWIEK.
1.Wiek dziecięcy/od urodzenia do pokwitania/
-wiek oseska/od urodzenia do okresu ząbkowania 6do 8 m-cy/-następuje przyrost długości i ciężaru ciała-podwojenie wagi i ok.15cm.długości
-wczesne dzieciństwo-/od początku ząbkowania do wyrzynania się zębów stałych/6-8r. ż./w tym okresie rozwój tułowia i nn. tułowia, mniejsza proporcjonalnie głowa,nogi jeszcze krótkie.
-późne dzieciństwo-od początku wyrzynania zębów do uzyskania 28zębów/bez mądrości/ co zbiega się z początkiem pokwitania-14-16lat/K 12/
2.Wiek młodzieńczy -do ukończenia wzrostu -18-20lat K i do 25 lat M.
3.Wiek dojrzały-50lat K,55 M ale przesuwa się w gr.10/ciu lat.
4.Starośc zmienna osobniczo
TYPY BUDOWY CIAŁA
LEPTOSOMICZNY-przewaga wymiarów długościowych-nie mają skłonności do tycia.
PYKNICZNY/EURYSOMICZNY/większe wymiary szerokościowe.
ATLETYCZNY-pośredni między powyższymi/szerokie barki, mały obwód pasa, wąskie biodra
Typy najczęściej mieszany, też z wiekiem zmian
LINIE PŁASZCZYZNY OKOLICE CIAŁA.
-pośrodkowa przednia, tylna, sutkowa, pachowe, łopatkowa
-płaszczyzny-strzałkowa/pośrodkowa, czołowa, poziome
-kierunki przedni tylny, górny dolny
-końce
Okolice ciała
Głowa- ok. czołowa, potyliczna, ciemieniowe i skroniowe
Twarz- nosowa, ustna, bródkowa, oczodołowa, podoczodołowa, jarzmowa/bocznie od oczodołowej/,policzkowa/bocznie od ustnej/
Szyja-ok .mostkowo- obojcz. sutkowa ,. 2-ie przednie szyi, w niej trójkąt podżuchwowy i trójkąt t. szyjnej, ,bocznie od m-o-s. do m .czworobocznego- boczna szyi , i kark,oraz dół nadobojczykowy .
Klatka piersiowa-podobojczykowa/dół podobojczykowy/,sutkowa, ok. pachowa/dół pachowy/
Brzuch-nadbrzusze/wyrostek mieczyk./,śródbrzusze /żebra/.podbrzusze/kolce biodrowe/, linia sutkowa dzieli na nadbrzusze środkowe, ok .pępkowa, ok. łonowa, podżebrowe, boczne brzucha, dół pachowy
Grzbiet-ok. kręgowa ,przechodzi w krzyżową,,ok. łopatkowa,, podłopatkowa/poniżej kąta/ ok. lędźwiowa.
Krocze-ok. moczowo płciowa i ok.odbytu.
K. ,górne -ok. naramienna, ramienna przednia i tylna ,ok. łokciowa i dołu łokciowego, przedramię tylne i przednie, ,grzbiet ręki i dłoń.
K.dolne-ok.pośladkowa, przednia i tylna uda, ok. przednia kolana, dół podkolanowy, goleniowa przednia i tylna, ok. piętowa stopy, grzbiet, podeszwa
Końce-bliższy, dalszy