Uczenie się - jest to odbieranie informacji , jej przetwarzanie i wywoływanie względnie trwałych zmian w zakresie wiadomości i umiejętności ( przetwarzanie - dopasowywanie informacji do już znanych )
Def. Galloway 1988:
Najogólniej uczenie się to względnie trwałe zmiany w tendencji do zachowywania się w pewien sposób, które są wynikiem ćwiczenia połączonego ze wzmocnieniem.
Uczenie się czynności ruchowych - to zmysłowe ( poprzez wzrok , słuch ) odbieranie od otoczenia i przetwarzanie umysłowe informacji dotyczącej nie znanej dotąd czynności ruchowej a następnie wykonywanie czynności za pomocą systemu motorycznego oraz sprawdzanie skuteczności tej czynności w różnych sytuacjach otoczenia .
Nauczanie - dostarczanie informacji tak by była ona zrozumiała , pomoc w jej przetwarzaniu i określenie względnie trwałych zmian w uczniu .
Nauczanie czynności ruchowych - to wymiana informacji między nauczycielem a uczniem ; rezultatem tej wymiany są względnie trwałe zmiany w zachowaniu się ruchowym ucznia
( względnie trwały proces bo możliwy do korygowania błędów )
Nauczanie występuje wówczas, kiedy ze środowiska społecznego zostaje wyodrębniony człowiek o specjalnym zadaniu, którym jest nauczanie. Uczeń uczy się, a nauczyciel wspomaga jego uczenie się.
Nauczanie bywa także definiowane jako organizowanie procesu uczenia się innych ludzi.
Nauczyciel jest więc osobą, która pomaga w uczeniu się. W życiu szkolnym, za względu na doświadczenie i wiedzę starszego pokolenia początkowo także cele formułuje nauczyciel. W miarę dorastania ucznia ważne jest jednak, aby był on współtwórcą tych celów lub uznał je za własne.
Nauczyciel nie jest jedynym źródłem informacji dla ucznia!
1.Uczenie się a nauczanie wzajemne zależności
Pearson określa relację miedzy uczeniem się a nauczaniem następująco:
Nauczanie jest traktowane jako usiłowanie wywołania uczenia się. Nauczanie i uczenie sie nie są powiązane ze soba logicznie. Nauczanie nie jest ani koniecznym ani wystarczającym warunkiem uczenia się. Nauczanie nie jest warunkiem niezbędnym do uczenia się, ponieważ uczenie się może odbywać się bez nauczania. Każda osoba ucząca się z właswnej inicjatywy bez nauczyciela pokazuje że nauczanie nie jest niezbedne do tego by pojawiło się uczenie. Nauczanie nie musi pociagac za soba uczenia się. Nauczanie może mieć miejsce a uczenie może wcale nie zachodzić.
Można stwierdzić że istnieje logiczna relacja między skuteczne nauczanie zakłada że uczenie ma miejsce.
Jednak nie ma logicznej relacji między samym nauczaniem a uczeniem się
2.Zależnośc ontologiczna
. Najprościej można wjaśnic to że jeśli pojecia są zalezne ontologicznie, to pod nieobecnośc jednego, drugie jest bez sensu. Określenie realcji miedzy nauczaniem a uczeniem się to powiedzenie że oba te pojęcia są wzajemnie zależne ontologicznie
Czy stwierdzenie, że istnieje pojęcie ucznia się, jest warunkiem niezbędnym do stwierdzenia, że pojęcie nauczania jest sensowne?
Tak ponieważ, Nauczanie to intencja wywołania uczenia się, zatem sens pojęcia nauczania zakłada istnienie pojęcia uczenia się. P: Analogiczna relacja występuje między leczeniem, a wyleczaniem choroby. Występuje tu taka sama zależnośc ontologiczna ponieważ leczenie oznacza intencję wyleczenia choroby więc istnienie pojęcia wyleczania jest niezbędne by pojęcie leczenia miało sens.
3.Thomas Green należy do tych, którzy sądza że nie istnieje relacja przyczynowa między nauczaniem a uczeniem się tzn.
Nie po wszystkich przypadkach nauczania następują przypadki uczenia się,
Nie wszystkie przypadki nauczania zapewniają pojawienie się przypadków uczenia się
Przykład: Eksplozja w samolocie spowodowała katastrofę . Istnieje wiele zestawów warunków które mogą wywołać katastrofę. Jeden z nich mieści w sobie wybuch bomby na pokładzie. Sam w sobie wybuch bomby niekoniecznie musi spowodować katastrofę wiele zależy np. od wielkości bomby jej umiejscowienia itd. Poza ty może inne warunki musiałby być spełnione. Bez wybuchu bomby inne warunki nie byłby wystarczające do spowodowania katastrofy. Wybuch bomby jest warunkiem inus czyli jest sam w sobie nie wystarczający ale musi być częścią zestawu warunków który jest wystarczający ale niekonieczny do wywołania katastrofy. eksplozje boby możemy określić jako czynnik sprawczy katastrofy. Przykład ten można odnieśc do ucznia się i nauczania. W miejsce samolotu można podstawić dziecko uczące się mnożenia liczb dwucyfrowych natomiast w miejsce bomby -nauczanie. Nauczanie nie będzie samo w sobie wystarczające do wystąpienia ucznia się inne warunki będą musiały być także spełnione(posiadanie przez dziecko określonej wiedzy umiejętności i postaw).Nauczanie jest więc czynnikiem sprawczym związanym z uczeniem się wobec podejmowanego przez uczenia się tego mnożenia
We współczesnej pedagogice podkreśla się, ze nauczanie to „nauczanie - uczenie się”. Bowiem nie ma nauczania bez procesu się ucznia, chociaż uczenie się może odbywać się bez nauczania. Nauczyciel może ucznia nauczyć pływania, ale i uczeń sam jeśli ma określone motywacje i odpowiednie warunki, może się nauczyć pływać”
Ewolucja pojęcia uczenia się:
Badania naukowe nad problematyką uczenia się rozpoczęto dopiero w XIX wieku.
Pierwszym impulsem do badań empirycznych była praca Spencera. Gdzie zwrócił uwagę na mechanizmy zachowania się i adaptacji organizmu do środowiska.
Następnie zaczęto prowadzić badania biologiczno-fizjologiczne i psychologiczno-pedagogiczne na temat uczenia się co znacznie poszerzyło wiedzę w tym temacie.
Szczególne znacznie w badaniach miały prace Pawłowa o wyższych czynnościach mózgu.
W USA na przełomie XIX i XX wieku badania psychologów prowadziły do powstania behawioralnych teorii uczenia się.
Współcześnie w psychologii możemy dostrzec podział na teorie uczenia się:
- w których akcentuje się wpływ różnych połączeń między bodźcem a reakcją
- oraz te u których podstaw znajdujemy analizę procesów poznawczych, które określa się niekiedy jako teorie uczenia się inteligentnego czy teorie poznawcze.
- istnieją także poglądy pośrednie.
Pamiętac bowiem należy że w uczeniu się ludzi istotniejszy jest nieraz sposób, w jaki się uczą od sumy zebranej informacji.
„Uczniowie muszą (…) zacząć myśleć o tym, czego się uczą
(…), stosować, analizować, systematyzować i oceniać informacje, a nie tylko ją nabywać” Galloway 1988
Uczenie się może być czynnością zamierzoną bądź niezamierzoną.
Teoria Tomaszewskiego:
Człowiek nie czeka na informacje od otoczenia, lecz aktywnie „prowokuje” otoczenie do przekazywania mu informacji
Uczenie się a dojrzewanie:
Dojrzewanie i uczenie się :
Związek uczenia się z dojrzewaniem jest bardzo złożony . Chociaż można wyodrębnić zmiany w organizmie powstałe wyłącznie jako skutek procesu dojrzewania , to wiele złożonych funkcji organizmu jest wynikiem łącznego nakładania się wpływów zarówno procesu dojrzewania jak i uczenia się np. chodzenie , opanowywanie języka . Ponadto można wyodrębnić i takie zmiany , których wyłączną przyczyną jest uczenie się np. gra w piłkę , czytanie . Należy mieć jednak na uwadze fakt , że do przyswojenia sobie tych umiejętności organizm musi być odpowiednio dojrzały .
Proces dojrzewania i proces uczenia się ma wpływ na zmiany i doskonalenie motoryki . Proces dojrzewania motorycznego jest uwarunkowany głównie genetycznie , natomiast proces motorycznego uczenia się zależy przede wszystkim od środowiska człowieka .
Dojrzewanie i uczenie się przeplatają się i jedno warunkuje drugie . Dziecko musi dojrzewać motorycznie , abyśmy mogli go nauczyć pewnych czynności np. pływania czy podnoszenia ciężarów .
Nauczyciel ma ograniczony wpływ na zmiany wywołane dojrzewaniem motorycznym , gdyż jest ono w znacznym stopniu uwarunkowane genetycznie . Ma natomiast bardzo znaczny wpływ na proces uczenia się polegający na zbieraniu indywidualnych doświadczeń przez dziecko .
Dojrzewający organizm dziecka wymaga optymalnych warunków rozwoju . A więc zarówno ograniczenie ruchliwości , jak i próby obciążenia dziecka ponad jego możliwości mogą mieć negatywny wpływ na proces dojrzewania i jego dalsze życie . Należy natomiast wspomagać motorycznego dojrzewania np. systemem celowo stosowanych ćwiczeń .
Okres dojrzewania to jednocześnie proces uczenia się Obok stymulacji dojrzewania przez ćwiczenia obowiązkiem nauczyciela jest stymulacja uczenia się przez nauczanie . Proces uczenia się zależy przede wszystkim od otoczenia fizycznego i społecznego , w jakim uczący się może zbierać informacje , aby opanować określoną czynność ruchową .
OKRES NOWORODKA - FAZA PREMOTORYCZNA
Okres noworodka - od przyjścia na świat do 2-3 miesiąca życia. W tym okresie rozwój motoryki następuje stosunkowo powoli, jednak
proces ten może mieć istotne znaczenie dla całego życia człowieka. „Przez pierwsze miesiące po urodzeniu dziecko w stosunku do świata zewnętrznego zachowuje postawę raczej bierną. Ruchy dziecka są początkowo prawie wszystkie nieopanowane, nieskładne i nieskoordynowane, nazywamy je, dlatego ruchami „błędnymi”. Przewęda stwierdza jednak, że: „nieporadność ruchowa noworodka, posiadanie przezeń tylko niewielkiej ilości ruchowych odruchów wrodzonych, które są sztywne i trudne do przebudowy - to pozorne upośledzenie człowieka - okazuje się jego przywilejem, pozwala, bowiem na niemal nieograniczony rozwój motoryki w ciągu dalszego życia i inteligentne przystosowanie jej do potrzeb w zależności od sytuacji środowiskowych”. Noworodek nie posiada żadnych ruchów dowolnych - komunikuje się z otoczenie za pomocą odruchów bezwarunkowych. I.Bezwarunkowe odruchy motoryczne charakterystyczne tylko dla noworodka: *odruch chwytny (Darwina), zanika po 4 miesiącu życia; *ruch chwytny jako ruch dowolny; *odruch oczno - karkowy (Peipera); *tzw. odruch automatycznego marszu i automatycznego stąpania. II.Odruch Babińskiego (musi zaniknąć po 6 miesiącu życia). III.Odruchy charakterystyczne dla noworodka i człowieka dorosłego: *odruch kolanowy ,*odruch piętowy, *odruchy skórne.
U noworodka występuje przewaga siły mm zginaczy nad prostownikami; tendencja do zwracania głowy w jedną lub druga stronę - pierwszy objaw lateralizacji funkcji ciała; najlepiej rozwinięta ruchliwość - właściwość motoryki przejawiająca się w reakcji organizmu na wszelkie bodźce środowiska zewnętrznego w aktach i strukturach ruchowych; tzw. ruchy błędne (brak osłonek mielinowych na włóknach nerwowych);
OKRES NIEMOWLĘCY - FAZA PROTOMOTORYCZNA (WSTĘPNORUCHOWA)
Okres niemowlęcy - od 4 do 12 miesiąca życia, w którym można już dostrzec wiele skoordynowanych ruchów. Jest to okres szybkiego i widocznego rozwoju motoryki dziecka. W pierwszych miesiącach dziecko reaguje „całym sobą”, co dowodzi słabego jeszcze rozwoju analizatorów i ośrodków korowych, a także braku doświadczeń w kontaktach z otoczeniem. Okres ten można by określić jako fazę przyswajania pierwszych skoordynowanych ruchów. W okresie niemowlęcym przede wszystkim następuje doskonalenie chwytu, przyswojenie postawy pionowej oraz opanowanie pierwszych ruchów lokomocyjnych - samodzielnego chodu. Znaczny wpływ na aktywizację ruchową niemowlęcia ma zachowanie się rodziców i ich udział w prowokowaniu dziecka do wielu różnorodnych czynności ruchowych. Aktywność niemowląt przyspiesza występowanie poszczególnych faz rozwoju psychomotorycznego oraz zapobiega stereotypii ruchowej, a także ma istotne znaczenie dla ogólnego rozwoju dziecka. Stosowanie różnych form ćwiczeń, jak położenie niemowlęcia na brzuchu, obroty, pełzanie, raczkowanie za zabawką itp., a ponadto nie ograniczanie aktywności ruchowej wyłącznie do łóżeczka, potwierdziło jej dodatni wpływ na przebieg procesów rozwojowych ustroju.
W okresie niemowlęcym dochodzi doprzejścia z odruchów na kształtowanie się ruchów dowolnych (celowych); rozwój ruchów dowolnych przebiega zgodnie z 10 zasadami (Skład, Demel):
l)rozwój ruchów przebiega od reakcji ogólnych do specyficznych; aktywność zgeneralizowana poprzedza aktywność zlokalizowaną. 2)rozwój ruchów przebiega według następstwa cefalokaudalnego, zstępującego od głowy ku kończynom. 3)rozwój ruchów przebiega według następstwa proksimodalnego - odśrodkowo, tzn. od osi głównej ciała ku obwodowi. 4)rozwój ruchów przebiega od ruchów symetrycznych do asymetrycznych wg zasady kontralateralnej (najpierw pracują równocześnie jednoimienne części ciała). 5)łatwiejsze i wcześniejsze są ruchy cykliczne niż acykliczne. ó)rozwój motoryczny polega na wiązaniu sfery czuciowej ze sferą ruchową. 7)rozwój ruchowy polega na stopniowym opanowaniu ruchów i wdrażaniu się do ich kontroli. 8)rozwój ruchów biegnie ku ich interioryzacji, uzewnętrznieniu, intelektualizacji. 9)rozwój ruchów odbywa się na zasadzie asocjacji i dysocjacji, syntezy i analizy. 10)rozwój motoryczny wspierany jest najpierw przez prioprioreceptory i tangoreceptory, a później przez telereceptory.
Kształtowanie się ruchów zwanych "praksjami": *ruchy praksyjne - zdolność do posługiwania się przedmiotami lub przyborami zgodnie z ich przeznaczeniem (człowiek opanowuje je w ontogenezie) *"euprakcje" - ruchy wtórnie zautomatyzowane; *apraksja - brak zdolności posługiwania się przedmiotami zgodnie z ich przeznaczeniem.
Powstawanie praksji: I etap - zapoznać osobę z przedmiotem i wyjaśnić do czego służy, II etap- zapoznać się z charakterystycznymi elementami danego przedmiotu, III etap- kształtowanie się stereotypu ruchowego danej czynności.
Zlateralizowanie - prawidłowość; lateralizacja czynnościowa, morfologiczna i funkcjonalna - przewaga jednej części ciała nad drugą; jej wyrazem jest określona asymetria budowy , czynności i funkcji człowieka - dotyczy' wszystkich organów i narządów parzystych - przejawia się w ich budowie; nie znamy przyczyn tego zjawiska, okresu jego powstawania oraz znaczenia w całokształcie rozwoju motoryczności; *najbardziej widoczna lateralizacja funkcji rąk; *teoria o endogennym uwarunkowaniu lateralizacji; biologiczne - zależy od przewagi aktywności jednej z półkul mózgu; uwarunkowanie genetyczne - dzieci rodziców leworęcznych są częściej leworęczne niż praworęczne; *teoria o kulturowych uwarunkowaniach lateralizacji; wzory wychowawcze, czynniki środowiskowe; *lateralizacja jest zjawiskiem pożądanym; człowiek sprawny jest człowiekiem zlateralizowanym;
WIEK WCZESNEGO DZIECIŃSTWA - POCZĄTEK WŁAŚCIWEGO OKRESU MOTORYCZNEGO
Okres poniemowlęcy (wiek małego dziecka)- od 1 do 3 roku życia. Wraz z przyjęciem postawy pionowej i rozpoczęciem swobodnego poruszania się znacznie powiększa się świat dziecka. Kontakty z tym obszerniejszym już środowiskiem sprzyjają przyswajaniu wielu nowych czynności ruchowych, jak np. wspinanie, balansowanie, zeskoki w głąb, biegi, podskoki, popychanie, noszenie. Dlatego też okres ten nazywany bywa fazą przyswajania wielorakich form ruchu. Dziecko chętnie biega dookoła, podskakuje, popycha i podnosi przedmioty bez widocznego celu, znajdując satysfakcję w samej umiejętności poruszania się. Podstawową formą kontaktu dziecka z otoczeniem jest w tym okresie zabawa. Zabawy funkcjonalne pod koniec tego okresu coraz częściej przechodzą w zabawy naśladowcze, w których dziecko próbuje naśladować społeczeństwo dorosłych. Ćwiczenia ruchowe, stymulujące rozwój psychiczny i motoryczny, stanowią istotny element wychowania w wieku wczesnego dzieciństwa.
WIEK PRZEDSZKOLNY
Okres przedszkolny - od 4 do 6 roku życia. Doskonalą się wówczas przede wszystkim zdolności równoważne (koordynacja) i wytrzymałościowe. W tym okresie rozwojowym następuje szybkie doskonalenie sprawności ruchowej. Nie tylko doskonalą się podstawowe formy ruchów, lecz dziecko potrafi łączyć je w określoną całość, np. w czasie biegu rzucać i skakać. Okres około piątego roku życia nazywamy złotym okresem motoryczności. Jest to pierwsze apogeum motoryczne. Można w tym okresie nie tylko nauczać skomplikowanych czynności ruchowych, ale doskonalić siłę i wytrzymałość. Pod koniec tego okresu należy przyzwyczajać dzieci do nazewnictwa sportowego i zaniechać już form zdrobniałych. Pod koniec wieku przedszkolnego można zatem organizować systematyczne nauczanie z użyciem wielu różnych metod preferując jednak formę zabawową.
WCZESNY OKRES SZKOLNY
Okres wczesnoszkolny (młodszy wiek szkolny)- od 7 do 10-12 roku życia. Znacznie poprawia się szybkość lokomocyjna i wytrzymałość przy stosunkowo słabszym przyroście siły. Wraz z podjęciem obowiązków szkolnych znacznie zmienia się tryb życia dziecka. Z zakresu zabaw przechodzi ono do okresu obowiązków. Wiele dzieci w tym okresie wchodzi również w cykl pozaszkolnych zajęć sportowych. Stąd też obowiązkowe zajęcia szkolne i nieobowiązkowe pozaszkolne są zasadniczymi czynnikami rzutującymi na doskonalenie psychomotoryki dziecka. Młodszy wiek szkolny, a przede wszystkim 9 i 10 rok życia to okres doskonalenia zdolności uczenia się nowych czynności sportowych. Dlatego też podejmuje się wówczas naukę pływania dzieci, naukę jazdy na łyżwach i nartach, a także naukę technicznych elementów lekkoatletyki i wielu gier sportowych. W tym okresie dostrzega się istotne przyrosty w zdolnościach siłowych, szybkościowych i wytrzymałościowych. Obowiązki szkolne ograniczają naturalną ruchliwość dziecka. Należy mu, zatem - przez wiele różnych pozaszkolnych działań - stwarzać okazje do uzupełniania niedoboru ruchu.
PÓŹNY OKRES SZKOLNY
Okres późnoszkolny (wiek dojrzałości motorycznej)- od 10 do 13 r.ż. dojrzewanie motoryczne poprzedza dojrzewanie płciowe. Okres dojrzewania płciowego można podzielić na fazę pubertalną i adolescencji. Ten okres życia nazywany jest najlepszym okresem uczenia się motorycznego dzieci. Jest to drugie apogeum motoryczne. Podobnie jak w poprzednim okresie obserwuje się znaczną ruchliwość dziecka, jednak teraz jest to już opanowana, celowa aktywność ruchowa. Aktywność ta cechuje zarówno chłopców, jak i dziewczęta. Koedukacyjne lekcje wychowania fizycznego mogą zmniejszać dezintegrację społeczną dziewcząt i chłopców. Zróżnicowanie płciowe w sprawności fizycznej można dostrzec dopiero pod koniec tego okresu. Wytrzymałość, zarówno dziewcząt, jak i chłopców, w późnym wieku szkolnym jest stosunkowo niewielka. Z roku na rok obserwuje się poprawę wytrzymałości, jednak nie jest tak znaczny jak w młodszym wieku szkolnym. Szybkość, a zwłaszcza szybkość reakcji, znacznie się poprawia, pod koniec tego okresu jest prawie równa szybkości osób dorosłych. Szybkość uczenia się nowych czynności sportowych sprawia wrażenie, jakby dzieci uczyły się niejako spontanicznie. Składa się na to już znaczna zdolność obserwowania, tworzenia wyobrażeń ruchowych, bogata pamięć ruchowa, a także znaczna doza odwagi i chęci podjęcia ryzyka
wykonania nowej czynności sportowej. Istotna w tym okresie dla procesu nauczania jest sprawność nauczyciela, który powinien ćwiczyć razem z uczniami, demonstrować nauczane czynności i dawać krótkie i jasne instrukcje.
PIERWSZA FAZA DOJRZEWANIA (PUBERTALNA)
Dojrzewanie jest okresem zmienności i przebudowy typowych dla poprzednich okresów życia działań również i motorycznych. Okresom aktywności ruchowej towarzyszą okresy demonstrowanej wyraźnie niechęci do zajęć sportowych i znużenia. Pierwszą fazę dojrzewania nazywano kiedyś krytycznym okresem rozwoju motorycznego czy też okresem zanikania sprawności z późnego wieku szkolnego. Są to określenia zbyt skrajne, w pierwszej fazie dojrzewania, bowiem nie następuje kryzys, lecz jedynie faza przestrajania sprawności ruchowej i fizycznej i jest to dalszy proces rozwoju motoryki, towarzyszący określonym zmianom w rozwoju psychofizycznym dziecka. W pierwszej fazie dojrzewania dostrzega się istotny przyrost siły, szczególnie u chłopców. Natomiast w niewielkim tylko stopniu doskonalą się wytrzymałość i zdolności koordynacyjne. Zmniejszają się również w miarę upływu lat możliwości szybkościowe. Wraz z istotnymi zmianami w proporcjach budowy ciała dostrzega się również poważne zmiany w zachowaniach ruchowych dzieci.
DRUGA FAZA DOJRZEWANIA (ADOLESCENCJA)
Fazę tę określa się jako fazę stabilizacji, wyraźnego zróżnicowania płciowego oraz coraz silniej zaznaczającej się indywidualizacji w doskonaleniu motoryki człowieka. Pierwszym przejawem stabilizacji jest zanikanie charakterystycznych dla poprzedniego okresu zaburzeń i zmienności nastawień do aktywności fizycznej. Wyraża się to większą stałą gotowością młodzieży do podejmowania działań sportowych, wyraźną stabilnością formy sportowej, a także zainteresowaniem i uczestnictwem w ciekawych lekcjach wychowania fizycznego. W okresie adolescencji bardziej widoczna jest indywidualizacja postaw wobec kultury fizycznej. Te nastawienia warunkują zachowania motoryczne młodzieży i przyjmują cechy określające indywidualną osobowość. W drugiej fazie dojrzewania następuje stabilizacja zdolności motorycznych i większa gotowość do podejmowania działań sportowych. Lekcje wychowania fizycznego mogą zawierać elementy treningu kondycyjnego, a w czasie zajęć pozaszkolnych można organizować liczne imprezy sportowe.
WCZESNY OKRES CZŁOWIEKA DOROSŁEGO
Wczesny wiek człowieka dorosłego (18/20-30 r.ż.). Doskonały okres sprawności motorycznej człowieka, czas uzyskiwania najlepszych wyników w wielu dyscyplinach sportowych. Jest to okres względnego zachowania stałego poziomu zdolności motorycznych człowieka. W czasie tych dziesięciu lat poziom motoryki dnia codziennego i pracy w zasadzie stabilizuje się. Istotnie odzwierciedlają się w motoryce różnice płciowe. W większości działań sportowych kobiety osiągają około 60-70 % możliwości mężczyzn. Szczególnie duże różnice dotyczą siły, wytrzymałości i częściowo szybkości. Zróżnicowanie to dotyczy tylko w bardzo małym zakresie zdolności koordynacyjnych, a szczególnie ćwiczeń zręcznościowych. Dla osób, które uprawiają sport, wczesny okres dorosłego życia jest okresem uzyskiwania szczytowych wyników. Wszystkim osobom nieuprawiającym sportu wyczynowo zaleca się możliwie intensywne i systematyczne uprawianie sportu rekreacyjnego i różnych form wychowania fizycznego (jogging, aerobik, taniec, pływanie itp.). Przede wszystkim zapobiegnie to spadkowi kondycji fizycznej, ale również służyć będzie zachowaniu formy uzyskanej w poprzednich okresach życia.
ŚREDNI OKRES CZŁOWIEKA DOROSŁEGO
Średni wiek człowieka dorosłego (39/45-50 r.ż.). Aktywność ruchowa bywa tu już nieco mniejsza. U osób systematycznie trenujących może utrzymywać się duża sprawność ruchowa i fizyczna. Jest to czas stopniowego zmniejszania się możliwości motorycznych człowieka. Zmniejsza się przede wszystkim możliwość uczenia się nowych czynności sportowych. Co prawda, obniżanie się sprawności następuje powoli i stopniowo, jednak pod koniec średniego okresu dorosłych poziom jest już dość niski. W tym okresie zaznacza się ogromna różnica między osobami trenującymi, a nietrenującymi, których sprawność ruchowa i fizyczna pod koniec tego okresu jest niewielka. Szybkie obniżanie się sprawności w czwartej dekadzie życia nie jest wynikiem biologicznego starzenia się, lecz rezultatem niedbałości o jej stan.
PÓŹNY OKRES CZŁOWIEKA DOROSŁEGO
Późny wiek człowieka dorosłego (45/50-60/70 r.ż.). U człowieka mało aktywnego ruchowo dostrzega się już procesy inwolucyjne, ludzie aktywni mogą uprawiać wiele sportów rekreacyjnie. Są to lata szybkiego spadku fizycznej i ruchowej sprawności. Inwolucja występuje w czynnościach ruchowych życia codziennego i związanych z pracą zawodową. Ćwiczenia fizyczne i zajęcia sportowe powinny służyć zwłaszcza zachowaniu dobrego stanu systemu krążeniowo-oddechowego. Należy również zwrócić uwagę na ćwiczenia gibkościowe, rozluźniające, w wieku starszym, bowiem brak ćwiczeń prowadzi szybko do ograniczenia ruchomości w stawach. Ważne również, dla zapobiegania m.in. kifozie starczej, są ćwiczenia zachowania poprawnej postawy ciała.
OKRES STARZENIA SIĘ
Okres starzenia się (60-70 r.ż.). U osób, które nigdy nie uprawiały sportu dostrzega się niekorzystne zmiany w wykonywaniu ruchów i trudności w ich koordynacji. Natomiast osoby, które nigdy nie zaniedbywały ćwiczeń fizycznych, mogą jeszcze przez wiele lat pozostawać w dobrej kondycji i sprawności ruchowej.
Okres wyraźnej motorycznej inwolucji przejawiającej się przede wszystkim znacznym ograniczeniem zainteresowania i potrzeby ruchu. Ruchy stają się coraz bardziej powolne i mało elastyczne. Coraz gorsza jest również płynność ruchów. Przyczyną inwolucji jest przede wszystkim proces biologicznego starzenia się, a zatem zmniejszania siły mięśni, ograniczenie gibkości i zakresu ruchów oraz znaczne zmiany w systemie nerwowym. Objawy starzenia się są procesem nieuniknionym, jednak przez właściwe postępowanie można je znacznie przesunąć w czasie. Do najpóźniejszych lat życia należy, zatem ćwiczyć i uprawiać sport.
Starzenie się organizmu - prawidłowość polegająca na nieodwracalnych zmianach w budowie, funkcji i motoryce, które w efekcie prowadzą do upośledzenia funkcji życiowych. Zmiany zachodzące w okresie starości: *osteoporoza, *gospodarka wodna - zmniejszenie zdolności zatrzymywania wody w
organizmie (jedna z starzenia się), *im cecha wcześniej osiąga swoje preferencje - tym wcześniej się starzeje, *najszybciej starzeje się ruchliwość, wrażliwość na bodźce zewnętrzne, *sedentaryzm - niechęć do ruchu, objaw starości, *zmniejszenie się zdolności uczenia się nowych ruchów, *zdolność tworzenia nowych kombinacji ruchowych - rozkład dotychczasowych struktur ruchowych, *pojawia się zjawisko „tremor” mimowolne drżenie rąk i całego ciała, *zmiany wzroku i słuchu, pogorszenie się zdolności przechodzenia na dalekie widzenie,