SIARKA RODZIMA S

Właściwości:

Postać występowania: siarka krystalizuje w układzie rombowym.

Pokrój kryształów: podwójna piramida rombowa w kombinacji z innymi formami prostymi, skupienia ziarniste, zbite, naciekowe lub ziemiste.

Barwa: żółta, brunatnawożółta, zielonawożółta.

Połysk: tłusty, na ścianach kryształu diamentowy.

Rysa: biała, żółtawa.

Twardość: 2,0.

Łupliwość: doskonała.

Gęstość: 2,0 - 2,1 g ^. cm^-1.

Inne cechy: zapala się w temperaturze 270'C.

Geneza:

Powstaje wskutek rozpadu siarkowodoru lub siarczanów (głównie gipsu). Niewielkie ilości siarki powstają w wyniku ekshalacji wulkanicznych.

- Takie powstawanie siarki odbywa się przy współudziale bakterii beztlenowych (anaerobowych), zwanych bakteriami siarkowymi. Bakterie te na drodze redukcji siarczanów przeprowadzają procesy oddychania komórkowego. Niektóre bakterie mogą również asymilować siarkę z wód siarkowodorowych. Gromadząc ją w swoich komórkach, dają początek złożom siarki.

PIRYT

- złoto głupców

Właściwości:

Inne nazwy: iskrzyk

Skład chemiczny: FeS₂

Twardość: 6,5

Przełam: muszlowy

Łupliwość: niewyraźna łupliwość - brak

Układ krystalograficzny: regularny

Gęstość minerału: 4,95 do 5,10 g/cm³ g/cm³

Połysk: metaliczny

Barwa: złocista lub mosiężno-żółta

Rysa: brunatno-czarna lub zielono-czarna

Minerał kruchy, nieprzezroczysty

Piryt może tworzyć skupienia: ziarniste, promieniste, oolitowe i naciekowe.

Geneza:

Powstaje w końcowych fazach krystalizacji magmy, w procesach hydrotermalnych i pneumatolitowych, powszechny również w skałach metamorficznych i osadowych.

- Kryształy pirytu mają najczęściej postać sześcianu, 12-ścianu pięciokątnego (pirytoedru), rzadziej 8-ścianu i 20-ścianu. Ściany kryształów sześciennych wykazują często prążkowanie. Świadczy to o niższej symetrii w stosunku do kryształów klasy 48-ścianu (halit, galena). Bliźniaki, które powstają przez przerośnięcie się 2 odwróconych o 90o względem siebie 12-ścianów pięciokątnych nazwano bliźniakami krzyża żelaznego. Odmianą krystalizującą w układzie rombowym (klasa bipiramidy rombowej) jest markasyt, zaś odmianą koloidalną - melnikowit. Oba z nich eksploatowane były w w/w złożu Rudki.

MARKASYT

markasyt- skupienie nerkowe

- minerał z gromady siarczków. Należy do minerałów pospolitych.

Nazwa pochodzi od arab. marqasitae bądź pers. marcasisa - w ten sposób określano Piryt i markasyt.

Właściwości:

Wzór chemiczny: FeS₂ - Siarczek żelaza

Układ krystalograficzny: rombowy

Twardość : 6 -6,5

Gęstość : 4,89

Rysa : zielonkawoczarna

Barwa : jasnożółta z odcieniem zielonkawym, żółty z odcieniem

Przełam : niewyraźny

Połysk : metaliczny

Łupliwość : wyraźna

Jest kruchy, nieprzezroczysty, pospolity, słabiej rozpowszechniony od pirytu.

Geneza:

Jest produktem działalności hydrotermalnej, bywa znajdowany wśród skał osadowych, gdzie towarzyszy pirytowi.

- Tworzy kryształy tabliczkowe lub słupkowe. Często tworzy zbliźniaczenia w kształcie charakterystycznych grzebieni. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, skorupowych, nerkowatych, kulistych. Znane są formy rozetowe przypominające róże. W skałach osadowych tworzy konkrecje. Jest izostrukturalny z lelingitem. Obok pirytu jest drugą odmianą polimorficzną siarczku żelaza.

CHALKOPIRYT

Właściwości:

Kategoria: Siarczki

Wzór chemiczny: CuFeS₂

Kolor: Mosiężnożółty, często z pstrymi nalotami

Pokrój kryształu: Izometryczny, oktaedry i tetraedry często prążkowane, skupienia ziarniste, zbite, masywne, często tworzy bliźniaki

Struktura krystaliczna: Tetragonalna

Łupliwość: Słaba

Przełam: Nierówny lub muszlowy

Twardość: 2,5 - 3,9

Połysk: Metaliczny

Rysa: Ciemnozielona

Natężenie względne: 4,1 - 4,3

Wietrzenie: zostaje ślad przypominający plamę oleju, koloru słoneczno-zielonego

Geneza:

Powstaje w procesach magmowych, we wczesnym stadium krystalizacji magmy, rozpowszechniony jest również w utworach żyłowych pneumatolitycznych i hydrotermalnych. Występuje w złożach osadowych w towarzystwie chalkozynu, bornitu i kowelinu, jest ważnym kruszcem miedzi w złożach dolnośląskich. Zazwyczaj występuje w pegmatytach, żyłach kruszcowych i metasomatytach. Jako minerał poboczny występuje w większości skał magmowych. Stanowi składnik skał metamorficznych (gnejsów, serpentynitów, amfibolitów). Rzadziej tworzy się w skałach osadowych.

- Tworzy kryształy izometryczne o pokroju czworościanów lub skalenoedrów. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, skorupowych i w formie pryśnięć w skale.

Najpiękniejsze kryształy narosłe występują w formie szczotek krystalicznych. Jest kruchy, nieprzezroczysty. Często wykazuje zielonkawą migotliwość (iryzację). Zawartość selenu powoduje brunatny odcień chalkopirytu. Czasami zawiera srebro i złoto. W temperaturze 550°C przechodzi w tetragonalną γ - fazę, i ze wzrostem temperatury zmniejsza się w nim zawartość siarki - najniższa jest w temperaturze 720°C. Po ochłodzeniu krystalizuje w regularną β - fazę. Często zawiera domieszki Ag, Au, As, Sb, Bi, Ni, Co.

BORNIT

- minerał z gromady siarczków. Jest minerałem rzadkim, rozpowszechnionym tylko w niektórych regionach Ziemi.

Nazwa pochodzi od nazwiska austriackiego mineraloga Ignaza von Borna.

Właściwości

Wzór chemiczny - Cu₅FeS₄ - siarczek miedzi i żelaza.

Układ krystalograficzny - tetragonalny (powyżej 228°C - regularny)

Gęstość: 4,9 - 5,4 g/cm³

Przełam: muszlowy albo nierówny

Barwa: różowobrunatna, czerwona, miedziana, często pokryty niebieskofioletowym nalotem, przypominający fiolet

Twardość: 3

Rysa: szara do czarnej

Połysk: metaliczny

Geneza:

Powstaje w warunkach hydrotermalnych, magmowych oraz hipergenicznych jako minerał wtórny. Najczęściej stanowi składnik żył kruszcowych, pegmatytów, i łupków miedzionośnych. Występuje w sąsiedztwie chalkopirytu, tetraedrytu, kowelinu, chalkozynu, pirytu.

- Niezmiernie rzadko tworzy kryształy izometryczne o postaci sześcianu, ośmiościanu, bądź ich kombinacji. Często jest zbliźniaczony. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, tworzy wpryśnięcia i impregnacje. Jest kruchy, nieprzezroczysty, wykazuje iryzację w odcieniach fioletowych, niebieskich, zielonych. W stanie świeżym podobny do pirytu i nikielinu. Podczas utleniania pokrywa się fioletowym (fiołkowym) nalotem.

KOWELIN

Właściwości:

Wzór chemiczny: CuS - siarczek miedzi

Układ krystalograficzny: heksagonalny

Twardość: 1,5-2

Gęstość: 4,6-4,76

Rysa: szara lub czarna z niebieskawym odcieniem

Barwa: jaskrawoniebieska, granatowa, indygo, rzadziej żółta lub czerwona

Przełam: muszlowy, nierówny

Połysk: półmetaliczny, matowy

Łupliwość: doskonała, jednokierunkowa

Geneza:

Minerał wtórny procesów hydrotermalnych, hipergenicznych. Niekiedy stanowi produkt ekshalacji wulkanicznych (fumarola). Występuje w towarzystwie chalkozynu, bornitu, pirytu, enargitu, chalkopirytu. Tworzy naloty na minerałach zawierających miedź.

- Bardzo rzadko tworzy kryształy tabliczkowe lub płytkowe (sześcioboczne z wyraźnymi zbrużdżeniami). Jeszcze rzadsze są kryształy izometryczne. Występuje w skupieniach ziarnistych, zbitych, skorupowych i sferolitycznych. Jest bardzo miękki (można go zarysować nawet paznokciem), giętki (nie łamie się przy zginaniu), nieprzezroczysty. Wykazuje wyraźną iryzację (fioletowe lub czerwone refleksy). Często zawiera domieszki żelaza, srebra, ołowiu, selenu.

3

---