SIARKA RODZIMA S
Właściwości:
Postać występowania: siarka krystalizuje w układzie rombowym.
Pokrój kryształów: podwójna piramida rombowa w kombinacji z innymi formami prostymi, skupienia ziarniste, zbite, naciekowe lub ziemiste.
Barwa: żółta, brunatnawożółta, zielonawożółta.
Połysk: tłusty, na ścianach kryształu diamentowy.
Rysa: biała, żółtawa.
Twardość: 2,0.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,0 - 2,1 g . cm-1.
Inne cechy: zapala się w temperaturze 270'C.
Geneza:
Powstaje wskutek rozpadu siarkowodoru lub siarczanów (głównie gipsu). Niewielkie ilości siarki powstają w wyniku ekshalacji wulkanicznych.
- Takie powstawanie siarki odbywa się przy współudziale bakterii beztlenowych (anaerobowych), zwanych bakteriami siarkowymi. Bakterie te na drodze redukcji siarczanów przeprowadzają procesy oddychania komórkowego. Niektóre bakterie mogą również asymilować siarkę z wód siarkowodorowych. Gromadząc ją w swoich komórkach, dają początek złożom siarki.
PIRYT
- złoto głupców
Właściwości:
Inne nazwy: iskrzyk
Skład chemiczny: FeS2
Twardość: 6,5
Przełam: muszlowy
Łupliwość: niewyraźna łupliwość - brak
Układ krystalograficzny: regularny
Gęstość minerału: 4,95 do 5,10 g/cm³ g/cm3
Połysk: metaliczny
Barwa: złocista lub mosiężno-żółta
Rysa: brunatno-czarna lub zielono-czarna
Minerał kruchy, nieprzezroczysty
Piryt może tworzyć skupienia: ziarniste, promieniste, oolitowe i naciekowe.
Geneza:
Powstaje w końcowych fazach krystalizacji magmy, w procesach hydrotermalnych i pneumatolitowych, powszechny również w skałach metamorficznych i osadowych.
- Kryształy pirytu mają najczęściej postać sześcianu, 12-ścianu pięciokątnego (pirytoedru), rzadziej 8-ścianu i 20-ścianu. Ściany kryształów sześciennych wykazują często prążkowanie. Świadczy to o niższej symetrii w stosunku do kryształów klasy 48-ścianu (halit, galena). Bliźniaki, które powstają przez przerośnięcie się 2 odwróconych o 90o względem siebie 12-ścianów pięciokątnych nazwano bliźniakami krzyża żelaznego. Odmianą krystalizującą w układzie rombowym (klasa bipiramidy rombowej) jest markasyt, zaś odmianą koloidalną - melnikowit. Oba z nich eksploatowane były w w/w złożu Rudki.
MARKASYT
markasyt- skupienie nerkowe
- minerał z gromady siarczków. Należy do minerałów pospolitych.
Nazwa pochodzi od arab. marqasitae bądź pers. marcasisa - w ten sposób określano Piryt i markasyt.
Właściwości:
Wzór chemiczny: FeS2 - Siarczek żelaza
Układ krystalograficzny: rombowy
Twardość : 6 -6,5
Gęstość : 4,89
Rysa : zielonkawoczarna
Barwa : jasnożółta z odcieniem zielonkawym, żółty z odcieniem
Przełam : niewyraźny
Połysk : metaliczny
Łupliwość : wyraźna
Jest kruchy, nieprzezroczysty, pospolity, słabiej rozpowszechniony od pirytu.
Geneza:
Jest produktem działalności hydrotermalnej, bywa znajdowany wśród skał osadowych, gdzie towarzyszy pirytowi.
- Tworzy kryształy tabliczkowe lub słupkowe. Często tworzy zbliźniaczenia w kształcie charakterystycznych grzebieni. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, skorupowych, nerkowatych, kulistych. Znane są formy rozetowe przypominające róże. W skałach osadowych tworzy konkrecje. Jest izostrukturalny z lelingitem. Obok pirytu jest drugą odmianą polimorficzną siarczku żelaza.
CHALKOPIRYT
Właściwości:
Kategoria: Siarczki
Wzór chemiczny: CuFeS2
Kolor: Mosiężnożółty, często z pstrymi nalotami
Pokrój kryształu: Izometryczny, oktaedry i tetraedry często prążkowane, skupienia ziarniste, zbite, masywne, często tworzy bliźniaki
Struktura krystaliczna: Tetragonalna
Łupliwość: Słaba
Przełam: Nierówny lub muszlowy
Twardość: 2,5 - 3,9
Połysk: Metaliczny
Rysa: Ciemnozielona
Natężenie względne: 4,1 - 4,3
Wietrzenie: zostaje ślad przypominający plamę oleju, koloru słoneczno-zielonego
Geneza:
Powstaje w procesach magmowych, we wczesnym stadium krystalizacji magmy, rozpowszechniony jest również w utworach żyłowych pneumatolitycznych i hydrotermalnych. Występuje w złożach osadowych w towarzystwie chalkozynu, bornitu i kowelinu, jest ważnym kruszcem miedzi w złożach dolnośląskich. Zazwyczaj występuje w pegmatytach, żyłach kruszcowych i metasomatytach. Jako minerał poboczny występuje w większości skał magmowych. Stanowi składnik skał metamorficznych (gnejsów, serpentynitów, amfibolitów). Rzadziej tworzy się w skałach osadowych.
- Tworzy kryształy izometryczne o pokroju czworościanów lub skalenoedrów. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, skorupowych i w formie pryśnięć w skale.
Najpiękniejsze kryształy narosłe występują w formie szczotek krystalicznych. Jest kruchy, nieprzezroczysty. Często wykazuje zielonkawą migotliwość (iryzację). Zawartość selenu powoduje brunatny odcień chalkopirytu. Czasami zawiera srebro i złoto. W temperaturze 550°C przechodzi w tetragonalną γ - fazę, i ze wzrostem temperatury zmniejsza się w nim zawartość siarki - najniższa jest w temperaturze 720°C. Po ochłodzeniu krystalizuje w regularną β - fazę. Często zawiera domieszki Ag, Au, As, Sb, Bi, Ni, Co.
BORNIT
- minerał z gromady siarczków. Jest minerałem rzadkim, rozpowszechnionym tylko w niektórych regionach Ziemi.
Nazwa pochodzi od nazwiska austriackiego mineraloga Ignaza von Borna.
Właściwości
Wzór chemiczny - Cu5FeS4 - siarczek miedzi i żelaza.
Układ krystalograficzny - tetragonalny (powyżej 228°C - regularny)
Gęstość: 4,9 - 5,4 g/cm3
Przełam: muszlowy albo nierówny
Barwa: różowobrunatna, czerwona, miedziana, często pokryty niebieskofioletowym nalotem, przypominający fiolet
Twardość: 3
Rysa: szara do czarnej
Połysk: metaliczny
Geneza:
Powstaje w warunkach hydrotermalnych, magmowych oraz hipergenicznych jako minerał wtórny. Najczęściej stanowi składnik żył kruszcowych, pegmatytów, i łupków miedzionośnych. Występuje w sąsiedztwie chalkopirytu, tetraedrytu, kowelinu, chalkozynu, pirytu.
- Niezmiernie rzadko tworzy kryształy izometryczne o postaci sześcianu, ośmiościanu, bądź ich kombinacji. Często jest zbliźniaczony. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, tworzy wpryśnięcia i impregnacje. Jest kruchy, nieprzezroczysty, wykazuje iryzację w odcieniach fioletowych, niebieskich, zielonych. W stanie świeżym podobny do pirytu i nikielinu. Podczas utleniania pokrywa się fioletowym (fiołkowym) nalotem.
KOWELIN
Właściwości:
Wzór chemiczny: CuS - siarczek miedzi
Układ krystalograficzny: heksagonalny
Twardość: 1,5-2
Gęstość: 4,6-4,76
Rysa: szara lub czarna z niebieskawym odcieniem
Przełam: muszlowy, nierówny
Połysk: półmetaliczny, matowy
Łupliwość: doskonała, jednokierunkowa
Geneza:
Minerał wtórny procesów hydrotermalnych, hipergenicznych. Niekiedy stanowi produkt ekshalacji wulkanicznych (fumarola). Występuje w towarzystwie chalkozynu, bornitu, pirytu, enargitu, chalkopirytu. Tworzy naloty na minerałach zawierających miedź.
- Bardzo rzadko tworzy kryształy tabliczkowe lub płytkowe (sześcioboczne z wyraźnymi zbrużdżeniami). Jeszcze rzadsze są kryształy izometryczne. Występuje w skupieniach ziarnistych, zbitych, skorupowych i sferolitycznych. Jest bardzo miękki (można go zarysować nawet paznokciem), giętki (nie łamie się przy zginaniu), nieprzezroczysty. Wykazuje wyraźną iryzację (fioletowe lub czerwone refleksy). Często zawiera domieszki żelaza, srebra, ołowiu, selenu.
3