ANGLIA - skrypt Sczaniecki, nowożytna powszechna


ANGLIA

ANGLIA W OKRESIE MONARCHII WCZESNOFEUDALNEJ I MONARCHII STANOWEJ (XI-XVW)

1.Anglia w starożytności- zamieszkana pierwotnie przez ludy celtyckie, które dostały się pod panowanie rzymskie

Iw.- Brytania prowincją rzymską (poza Szkocją

Vw- legiony rzymskie wycofały się z wyspy , pozostawiając ją własnemu losowi. Została podbita przez ludy Sasów i Anglów, przybywające zza Morza Północnego, z terenów północnych Nieiec. Te ludy tworzyły na terenie wyspy organizacje państwowe, z których wyłoni się później państwo anglosaskie

2.Pańswto anglosaskie i jego podbicie przez Normandów w 1066r. Państwo Anglosaskie powstało jako państwo germańskie z językiem i urządzeniami germańskimi i spośród wszystkich państw Europy zachodniej ono właśnie najmniej podlegało wpływom rzymskim

IXw- zjednoczenie państwa przez królów Wessexu. Król Alfred Wielki doprowadził w drugiej połowie IXw do nadania pewnej jednolitości państwu anglosaskiemu.

XIw -początek- państwo anglosaskie zostało podbite przez króla duńskiego, Kanuta Wielkiego

1066- likwidacja państwa przez najazd księcia Normandii Wilhelma Zdobywcy- początek państwa anglonormandzkiego

XIw - struktury feudalne w państwie anglosaskim daleko rozwinięte. Warstwą przodującą byli możni właściciele ziemscy tenowie, dzierżący części swych posiadłości od króla. Korzystali z otrzymanych od króla immunitetów.

Witengemot- zgromadzenie tenów z którymi król musiał się dzielić władzą. Podejmowali wraz z królem najważniejsze decyzje

Państwo dzieliło się na hrabstwa, na których czele stali ealdormanowie, a te z kolei rozpadały się na setnie. Główną ich kompetencją było sądownictwo

1066-ostatni król anglosaski, Edward Wyznawca, przekazał Wilhelmowi Zdobywcy swe królestwo w spadku. Mozni wysunęli na teon swego kandydata Harolda i odbyła się bitwa pod Hastings gdzie Wilhelm zwyciężył

3.Antagonizm angielski- francuski

1066-do XVw- królowie Anglii mieli na terenie Francji znaczne posiadłości, które stanowiły lenno królów Francji

1154-1189-tron angielski przypadł w udziale jednemu wielkich seniorów francuskich hrabiemu Anjon Henrykowi II (po wygaśnięciu dynastii normandzkiej), założyciel dynastii Plantagemetów. Konflikt z Francją (posiadłości francuskie króla przekraczały wielkością posiadłości Angielskie). Etapy konfliktu:

-zmagania Henryka II oraz jego synów Ryszarda Lwie Serce oraz Jana bez Ziemi pod z Francją

1214- klęska Jana bez Ziemi pod Bouvines- Filip August ponosi ostateczne zwycięstwo

1215- Wileka Karta Wolności- ostry konflikt Jana bez Ziemi z baronami

-wojna stuletnia (1337-1453)- jedną z jej przyczyn były aspiracje króla Edwarda III i jego następców do tronu francuskiego po wygaśnięciu linii Kapetyngów. Zmagania zakończyły się klęska Anglii i opuszczeniem przez nią swych posiadłości francuskich (z wyjatkiem portu w Calais)

4.Ewolucja ustrojowa Anglii

XI-XVw- 2 okresy w dziejach Anglii:

a)silna władza królewska do końca XIIw.

Koniec XIIw- dramatyczny zatarg Henryka II z hierarchią kościelną na tle wydanych przezeń konstytucji klarendońskich, które ograniczyły przywileje Kościoła i do obwinienia króla o zamordowanie arcybiskupa Canterbury, Tomasza Becketa (1170r)

XIIw- panowanie Jana bez Ziemi- długotrwałe spory o władzę miedzy baronami a królem

1265- wykształcenie się Parlamentu

b)umocnienie autorytetu Parlamentu jako reprezentacji stanowej oraz rozwinięcie samorządu lokalnego. Okres monarchii stanowej trwającej do XVw

XVw- wojna dwóch Róż

1485- zwycięstwo w wojnie Dwóch Róż rodziny Tudorów i powołanie na tron Henryka VII. Utrwalenie monarchii absolutnej za panowania Tudorów

I.STOSUNKI GOSPODARCZE I SPOŁECZNE

1060-podbój Anglii przez Wilhelma Zdobywcę- ostatnia obca inwazja na terenie wyspy. W średniowieczu podstawą gospodarki Anglii było rolnictwo. Rozwinęła się szczególnie hodowla owiec (wełna angielska, eksportowana do europejskich warsztatów sukienniczych)

XIIw- rozwój gospodarki towarowo-pieniężnej

XIVw- głęboki kryzys gospodarczy. Epidemia czarnej śmierci wyniszczyła znaczną część ludności

XVw- wzrost gospodarczy. Pierwsze przesłanki kształtowania się kapitalizmu

1.Ustrój lenny angielski

1066- Wilhelm oparł swą władzę w organizowanym przez siebie państwie, na przyprowadzonych z sobą rycerzach normandzkich, zapewnił im sprawowanie urzędów, funkcji państwowych i czynił na ich rzecz nadania ziemskie. Odbyło się to kosztem tenów, którzy zostali zepchnięci na drugi plan

XIIw- zlanie klasy feudałów normandzkich z anglosaskimi. Podjęta przez nich walka przeciw władzy królewskiej, napotkała opór nie tylko króla ale i warstw drobnorycerskich oraz miast

XIIIw- kształtowanie się ustroju stanowego z Parlamentem, w którym możni mieli dzielić się wpływami z rycerstwem i miastami. Anglia nie doszła do stanu rozdrobnienia feudalnego

Cechy struktury lennej angielskiej:

-Wilhelm Zdobywca prowadził politykę rozdawnictwa lenn w ten sposób by nie doprowadzić do wytworzenia się wielkich i zwartych kompleksów ziemskich w ręku pojedynczych feudałów

-królowie Anglii zapobiegali temu, by urzędy wiążały się z lennemi, co na kontynencie stanowiło główną przyczynę rozpadu władzy centralnej, gdy urzędy wraz z ich lennym uposażeniem uległy zawłaszczeniu, czyli feudalizacji, a dawni urzędnicy stawali się lennymi właścicielami swych hrabstw. Na czele hrabstw stali dziedziczni hrabiowie (earls), mieli oni też z tego tytułu korzyści majątkowe, ale na terenie hrabstw nie zagarnęli całej władzy państwowej, którą sprawowali tam urzędnicy królewscy, szeryfowie

-1085-1086- księga sądu ostatecznego- spis ludności i gruntów całego królestwa

-w Anglii nie doszło do wielostopniowej hierarchii lennej, gdyż ograniczała sie do dwóch stopni: wasali królewskich i wasale lenników królewskich

-królowie angielscy zdołali utrzymać zasadę zwierzchnictwa nad wszystkimi wasalami. Posłuszeństwo wobec króla i określone świadczenia obowiązywały również członków hierarchii lennej drugiego stopnia. Każdy wasal musiał stawić się ze swym oddziałem na wezwanie króla

-obok wojskowej służby lennej utrzymał się równolegle system pospolitego ruszenia, zobowiązujący wszystkich wolnych do wystąpienia pod bronią na wezwanie króla

-tarczowe- opłaty w razie wojny nakładane na wasali pragnących uchylić się od stawiennictwa wojskowego

-swobodna alientacja lenn- lenno mógł nabyć każdy, niezależnie od tego, czy był rycerzem, czy nie

2.Feudałowie

a)bezpośredni wasale korony- możnowładcy. Baronii. Podlegali feudalnemu sądowi równych im bezpośrednich wasali korony (sądowi parów)

XIVw- królowie rozszerzali skład Izby Lordów, nadając osobnymi przywilejami dziedziczną godność parów osobom, które dotąd prawa do zasiadania w Izbie Parów nie miały

b)wyższe duchowieństwo- arcybiskupi i biskupi i opaci wraz ze swymi wielkimi dobrami wchodzili w skład hierarchii lennej

c)wasale pośledni korony

XIIIw- szlachta wspólnie z miastami prowadziła walkę przeciwko możnowładztwu- uzyskali prawo obsadzenia niższej izby Parlamentu

3.Ludność wiejska. Kategorie ludności wiejskiej:

a)wolni chłopi- zwierzchnia własność ziemi należała do pana i jemu musieli oni świadczyć rentę feudalną. Mieli prawo opuszczać ziemię i alienować ją

b)willani- pozostający w znacznie większej zależności od panów. Byli przywiązani do ziemi i podlegali podobnym ograniczeniom jak osobiści poddani osobiści w Niemczech czy sefrs we Francji.

Manor (posiadłość pańska)- składała się z 3 rodzajów gruntów:

-uprawiane na własny rachunek , głównie pracę pańszczyźnianą chłopów

-gruntu dzierżone przez wolnych chłopów

-gruntu willańskie

XIIw- poważne rozluźnienie stosunków poddańczych. Wzrost gospodarki pieniężnej prowadził do likwidacji pańszczyzny i renty naturalnej oraz do upowszechnienia się dogodniejszych dla chłopów czynszów (renta pieniężna). Pojawiła się praca najemna (w bardzo trudnych warunkach)

XIVw- zbrojne powstanie chłopów pod wodzą Wata Tylera (1381)- zakończone klęską

XVw- utrzymały się jedynie świadczenia feudalne o charakterze ekonomicznym

XVIw- na miejsce dawnych sokementów i willanów na wsi angielskiej występować będą dwie kategorie ludności chłopskiej: wolni posiadacze ziemscy, którzy płacili panu tylko niewielkiej opłaty oraz dzierżawcy wieczyści gruntów pańskich

4.Mista i mieszczanie

1086- 80 miast skupiających 5% ludności Anglii (osiedla półrolnicze)

XIIw-pierwsze przywileje ludności poszczególnych miast

XIII\XIVw- nadania nadające miastom osobowość prawną

XIIIw- poważne znaczenie gospodarcze i polityczne niektórych miast

1265- przedstawiciele niektórych miast powołani zostali na sesję Wielkiej Rady

Mayor- stał na czele samorządu miejskiego. Reprezentował główną warstwę mieszczańską, która z reguły sprawowała urzędy w mieście

II. USTRÓJ PAŃSTWA

1.Władza królewska

XIIw- państwo przyjęło charakter monarchii stanowej, co oznaczało ograniczenie władzy królewskiej. Wilhelm Zdobywca ze względu na patrymonialne podstawy jego silnej władzy narzucił krajowi jako najwyższy zwierzchnik lenny organizację lenną i to w takiej formie , by mogła ona zapewnić sprawną organizację wojskową i by nie mogła osłabić władzy królewskiej. Powstał także stosunek podporządkowania wszystkich poddanych królestwu. Cała ludność świadczyła królowi daninę. Władza królewska miała zatem silną podstawę finansową:

a)wpływy z dóbr królewskich

b)dochody z regaliów

c)danina pieniężna składana przez całą ludność
d)dochody z lenn i tarczowe

Król był najwyższym strażnikiem pokoju w państwie

XIIw- królowie narzucili krajowi z powrotem swoje sądownictwo i wyeliminowali prawie zupełnie działalność innych sądów

Od XIIIw- możnowładztwo uzyskiwało sukcesy w walce z królem. Rozwinął się parlament, który przejął część władzy królewskiej jako reprezentacja wszystkich stanów

1215- Wielka Karta- sformułowano formalnie prawo oporu (określano warunki wypowiedzenia posłuszeństwa królowi)

1327- detronizacja Edwarda II

1399- detronizacja Ryszarda II

2.Państwo a Kościół- głęboki konflikt

XIIw- wydanie przez króla Henryka II konstytucji klaredońskich ograniczających uprawnienia Kościoła, wywołały gwałtowną opozycję kleru, co doprowadziło do zamordowania arcybiskupa Canterbury Tomasza Becketa w 1170. Król musiał się ukorzyć i odwołać konstytucję; konflikty na tle obsadzania biskupów, świadczenia finansowe i chęć uniezależnienia korony od wpływów papieża i kościoła

XIIIw- umocnienie stanowiska Kościoła

XIVw- ponowne osłabienie władzy Kościoła

3.Nastepstwo tronu- nie było wyraźnie uregulowana

1154- objęcie tronu przez Henryka II (po Kądzieli) umocnienie przez niego zasadę dziedziczności tronu, która ostatecznie wyeliminowała elekcyjność. Przyjęto system dziedziczenia odpowiadający zasadom sukcesji lennej (system kognatyczny). Poczatkowo było niejasne -jeśli nie było potomka to szukano następcy z rodu (elekcja). Jeżeli nie było męskiego potomka tron dziedziczyła córka

1301-następca tronu angielskiego nosił tytuł księcia Walii (wcielenie księstwa do Anglii)

1445-1485- wojna sukcesyjna dwóch Róż między pretendującymi do tronu dwiema gałęziami dynastii Plantegenetów: Lancasterów (Czerwona Róża) i Tudorów (Biała Róża)

1485- objęcie tronu przez krewnego Lancasterów, Henryka Tutora jako Henryka VII

4. Rada królewska- tworzyli ją dygnitarze nadworni oraz bezpośredni wasale królewscy(kuria królewska). Miała charakter doradczy, wykonywała też sądownictwo w sprawach między wasalami korony jako sąd parów oraz w innych s[prawach, które docierały do sądu królewskiego w drodze apelacji. Wyłoniła się Wielka Rada i mniej liczna Rada Zwyczajna. Z kurii wywodzą się następujące organa:

a)Exchequer- najwyższy organ skarbowy i działający w jego ramach Sąd Exchequeru (Pipe Rolls - sprawozdania rachunkowe, Anglia posiadała najlepszą dokumentację skarbową ze wszystkich w Europie)

b)dwa sądy królewskie: Sąd Ławy Królewskiej (Kings Bench) i Sąd Spraw Pospolitych (Common pleas)

c)Izba Lordów jako wyższa izba Parlamentu oraz Sam Parlament

d)Rada Zwyczajna (Ściślejsza)

5.Wielka Karta Wolności z 1215r- 63 artykuły. Najważniejsze sprawy:

-Art. 39 dotyczy wolności osobistej, art 21 gwarantuje baronom, że będą sądzeni tylko przez iudicia parium

-Atr.13 potwierdza przywileje miast, w szczególności „dawne wolności i swobody miasta Londynu”

-Art. 12 i 14- specjalne uprawnienia kurii królewskiej- dla nałożenia tarczowego i zasiłków lennych konieczna jest zgoda ogólnej Rady Królestwa. W jej skład wchodzą tylko bezpośredni lennicy króla

-Art.61 określa sankcje dla przestrzegania postanowień Wielkiej Karty. Baronowie wybierali spośród siebie komisję 25 baronów, którzy czuwali aby król przestrzegał przyjętych na siebie zobowiązań. W razie ich złamania mieli prawo oporu

Wielka karta wolności była przywilejem dla baronów, wydanym w ich interesie i gwarantujący, ich uprawnienia

6. Parlament- wywodzi się genetycznie z kurii królewskiej, w szczególności z Wielkiej Rady

1265- powstanie Parlamentu- Wielka Rada wystąpiła jako reprezentacja trzech stanów

*Parlament w XIV i XVw- kształtowanie się struktury Parlamentu. Skład:

a)Izba Wyższa (izba Lordów)- w jej skład wchodzili przedstawiciele Kościoła (arcybiskupi, biskupi i opaci) oraz bezpośredni wasale króla; tzw. Para, których król gościnnie wprowadzał

b)Izba Niższa (Izba Gmin)wyodrębniona w XIVw jako oddzielne kolegium; zasiadali w niej przedstawiciele rycerstwa i uprzywilejowanych miast. Przewagę w niej mieli mieszczanie, ale funkcje przewodniczącego Izby sprawował wybrany przez Izbę przedstawiciel rycerstwa; posłowie byli związani instrukcjami wyborców

*Uprawnienia Parlamentu:

a)dziedzina sądownictwa- jako najwyższa instancja sądowa, do której można było w określonych wypadkach skierować skargę odwoławczą, jako konstytucję lennego iudicium parium dla sadzenia przestępstw popełnionych przez lordów

d)dziedzina finansów- uchwalanie podatków (1297 - nienakładanie podatkó bez zgody parlamentu)

c)dziedzina ustawodawstwa- miał bardzo daleko idące uprawnienia ustawodawcze. Król miał w Parlamencie stanowisko równorzędne z Izbą Lordów i z Izbą Gmin. Nie podlegał Parlamentowi, który posiadała zagwarantowaną szeroką sferę swobodnego działania i wysokie uprawnienia. Równolegle między władzą monarszą a władzą Parlamentu, oraz decydował o miejscu odbycia Parlamentu; tylko król zwoływał parlament

XIVw- Parlament obradował z reguły na terenie opactwa Westminsterskiego w Londynie

7. Cechy średniowiecznego Parlamentaryzmu Angielskiego

a)Parlament dzielił się na dwie izby. Prawa wyborcze czynne opierały się na cenzusie majątkowym, a nie na przynależności stanowej

b)system dwuizbowy angielski zakładał podejmowanie przez Parlament uchwalał w drodze kolejnego rozpatrywania spraw przez obie izby

c)król miał w Anglii stanowisko równorzędne z obu izbami

d)Instytucja angielska impeachment (oraz act of attainder) stanowiła formę kontroli Parlamentu nad organami władzy królewskiej

e)średniowieczny Parlament wykształcił podstawy instytucji nietykalności poselskiej i reprezentacji narodowej posłów, które to zasady należeć będą do podstawowych filarów parlamentaryzmu

8.Zarząd lokalny

-hrabstwa- zarządzane przez wasalów zwanych hrabiami (earl)- tytuł ten przenoszony był dziedzicznie. Faktyczne władztwo miał wicehrabia (szeryf) wybierany przez króla (pobierał uposażenie pieniężne w formie części dochodów ściąganych przezeń z hrabstwa); szeryf miał bardzo silną władzę: skarbową, wojskową sądową

XIIIw- osłabienie władzy szeryfa. Utrata władzy sądowej i wielu uprawnień administracyjnych

9.Samorząd lokalny- na danym terenie zadania publiczne wykonywane były przez organy reprezentujące ludność danego terenu i przez nią wybrane, lub przez te organy, które wprawdzie się formalnie nominowane przez władzę państwową, ale pod tym zasadniczym warunkiem, by osoby nominowane pochodziły z danego terenu, by były w nim osiadłe i w ten sposób z nim związane

-samorząd miejski- charakter stanowy, gdyż o obsadzie organów miejskich decydował stan mieszczański

-sędziowie pokoju - w każdym hrabstwie powoływano 8 sędziów pokoju (powoływał ich król) mieli ograniczenia administracyjne i ostatecznie skupili w swym ręku władzę sądową w sprawach karnych oraz prawie całą administrację hrabstwa; urząd dla szlachty

-sędziowie przysięgli- powoływani przez ludność; współudział w wymiarze spr

10.Sądownictwo

Król zrezygnował z działalności swych sądów - 1295 - statut westminterski

Na szczeblu centralnym funkcje sądowe wykazywane w imieniu króla głównie przez kurię królewską, rozdzielone zostały między wyłonione przez nią organa w sposób następujący:

a)Izba Lordów - zachowała charakter najwyższej instancji odwoławczej oraz uprawnienia do sądzenia lordów

b)Sąd Spraw Pospolitych- rozpatrywał przede wszystkim sprawy cywilne

c)Sąd Ławy Królewskiej- główne sprawy karne

d)Sąd Exchequeru- organ sądowy dla rozpatrywania skargi przeciw koronie w dziedzinie skarbowej

e)Sąd Kancelarski- stosowano postępowanie uproszczone, mniej formalne, niżby tego wymagało prawo powszechne (common law), przy czym w wyrokowaniu kierowano się zasadą słuszności- equity

f)sądy delegowane- funkcje objazdowe i rozpatrywali sprawy sądowe w terenie; cywilne i karne

g)sądy kościelne- ich kompetencja ulegała stopniowemu ograniczeniu

11.Sady przysięgłych

XIIIw- owstanie instytucji sądów przysięgłych- była to instytucja procesowa, szczególną forma udziału czynnika ludowego (niefachowych przedstawicieli społeczeństwa w wymiarze sprawiedliwości). Ewolucja sądów [przysięgłych w Anglii trwała do XVIw. Współudział sędziów przysięgłych w wymiarze sprawiedliwości mógł przybierać trojaką formę:

a)Wielką Ławę (23 przysięgłych)- badanie tego, czy w danej sprawie istnieje podstawa do nadania dalszego biegu oskarżeniu. Albo umarzała sprawę, albo kierowała ją do Ławy orzekającej dla spraw karnych w celu jej osądzenia. Decyzja zapadała zwykle większością głosów

b)Ława orzekająca dla spraw karnych- składała się z ławy przysięgłych i fachowych sędziów nominowanych. Oddzieleniu uległo orzeczenie o winie od orzeczenia o wymiarze kary. Ława przysięgłych orzekała o winie a sędziowie fachowi o karze

c)Ława dla spraw cywilnych. Przysięgli orzekali o stanie faktycznym, a sędziowie fachowi na podstawie orzeczenia ławy przysięgłych stosowali w swej decyzji przepisy prawa

II. ŹRÓDŁA PRAWA

-konstytucje, assyz (assisae)- ustawy królewskie zwane później statutami

-tworzenie prawa ustawowego (statute law)- ustawodawstwo Parlamentu; rzadko wkraczało w prawo sądowe

-common law od XIIIw występowało jako jednolite, powszechne prawo w całym królestwie. Ukształtowało się ono jako prawo powszechne pod wpływem orzecznictwa sądów królewskich. Sądy królewskie doprowadziły do likwidacji lokalnych praw zwyczajowych. Decydujący wpływ na powstanie i tworzenie się common law odgrywały precedensy (wyroki wydawane poprzednio w podobnej sprawie przez sąd królewski); nie jest ono prawem stanowionym ani zwyczajowym

od XVIw- stosowanie norm słuszności (equity) pozwalających na uzupełnienie i poprawienie common law. Stosował je sąd kanclerski. Ukształtował się swoisty dualizm prawa angielskiego opierający się równocześnie i na common law i na systemie equity; brak wpływów prawa rzymskiego choć było znane i uczono go na uniwersytetach; stosowano pr kanoniczne

Źródła poznania prawa

-wyroki i akty sądów królewskich spisywane jako przedsięwzięcie prywatne. Od XIVw spisy dokonywane przez opłaconych prawników nabrały charakteru urzędowego (records, reports [protokoły rozpraw] -> Yearbooks )

-dzieła prawników

IV.CHARAKTERYSTYKA OKRESU

1.W rozwoju państwa angielskiego XI-XVw można wyróżnić dwa okresy rozdzielone datą 1265-okres monarchii wczesnofeudalnej i okres monarchii wczesnofeudalnej i okres monarchii stanowej

2.Brak okresu rozdrobnienia feudalnego

3.Długie utrzymanie przez króla angielskiego silnej władzy wynikało ze specyficznych warunków rozwoju państwa, zorganizowanego w XIw przez najeźdźców normandzkich. Monarchia zorganizowała sprawny zarząd lokalny, utrzymała w swym ręku sądownictwo, oparcie panowania na sprawnej organizacji wojskowej i na dobrych finansach

4.W XIIIw monarchia zmagała się o władzę z baronami: Powstanie Parlamentu i przekształcenie się w monarchię stanową

5. Charakter monarchii stanowej nadawał Anglii ustrój społeczny oparty na podziale na stany

6.Parlament angielski miał wiele cech specyficznych, różniących go od zgromadzeń stanowych na kontynencie; stany miały udział we władzy za pośrednictwem parlamentu

ANGLIA W OKRESIE MONARCHII ABSOLUTNEJ (OD XVI DO POŁOWY XVIIW)

1485- objęcie tronu przez Tudorów

XVIw- wielki rozkwit gospodarczy w Anglii. Początek rządów absolutnych.

1509-1547- rządy Henryka VIII- zerwanie Anglii z Rzymem. Król stanął na czele angielskiego kościoła narodowego, który zapewnił mu pełne poparcie

1558-1603- rządy Elżbiety I- cieszącej się dużą popularnością. Sukcesy:

-1588- rozbicie floty hiszpańskiej u wybrzeży Anglii (tzw. Wielka Armada). Pozbycie się najgroźniejszego rywala w Handlu oceanicznym - Hiszpanii

1603-Stuarci na tronie Anglii- początek zmagań między królewskim absolutyzmem a Parlamentaryzmem

1603-1688- rewolucyjne przemiany zakończone katastrofą monarchii

1640-1648- I rewolucja- Karol I został zaprowadzony na szafot i spowodował ukonstytuowanie się Republiki (1649-1660)

I.STOSUNKI GOSPODARCZE I SPOŁECZNE

1.Początki kapitalizmu

XVI i XVIIw- szlachta wprowadzając nowy system eksploatacji ziemi, sama przyczyniła się do przyśpieszenia rozwoju kapitalizmu, również w przemyśle i handlu:

*rozwój kapitalizmu w rolnictwie

XVw- Anglia zaczęła sama przerabiać wełnę a jej przemysł sukienniczy wkrótce zajął czołowe miejsce w Europie

XVIw- szlachta wzbogaciła się przez uzyskanie sekularyzowanych dóbr klasztornych, rozdawanych bądź sprzedawanych przez Henryka III

Grodzenia- akcja zagarnięcia przez szlachtę gruntów gminnych i chłopskich dla scalenia ich w większe powierzchnię, z kolei zmieniane na pastwiska

XVIIw- zniknięcie wielu wsi angielskich, które zamienione zostały na pastwiska- zyskiwała na tym szlachta i gospodarka krajowa

XVII i XVIIIw- Anglia zajęła w europie przodujące miejsce w produkcji rolnej. Przemiany na wsi angielskiej i rozwój stosunków kapitalistycznych w rolnictwie miały doniosłe znaczenie:

a)zapewniły zwiększenie wydajności rolnictwa, wzbogaciły szlachtę i kierowały jej zainteresowania ku kapitalistycznym inwestycjom produkcyjnym

b)nie doprowadziły do skurczenia się rynku wiejskiego

c)zmniejszenie zapotrzebowania na siłę roboczą; wielka liczba ludności wiejskiej została bez dachu nad głową, nastąpił jej masowy napływ do miast, a to z kolei umożliwiło rozbudowę przemysłu kapitalistycznego. Powstała nowa warstwa społeczna- proletariatu

*rozwój kapitalizmu w przemyśle

XVw- powstanie przemysłu sukienniczego. Organizacja przemysłu opierała się na manufakturach. powstały nowe ośrodki przemysłowe. Manufaktury handlowe przez cechy (i ich monopole) powstawały często poza miastami, w ośrodkach wiejskich

XVIw- przemysł stosował formy wyzysku zatrudnionych

1503- Elżbieta I reguluje statut o terminatorach- m. in. „krwawe ustawodawstwo”- przewidywało karanie włóczęgów chłostą aż do upływu krwi, a włócczęgów schwytanych po raz 3 karano śmiercią jako złoczyńców i wrogów społecznych

*kapitalizm w handlu. Merkantylizm w Anglii szeroko rozwinęła Elżbieta I, m. in. przez pobieranie i udzielanie przywilejów nowo powstającym kompaniom handlowym

1588- Anglia objęła panowanie nad morzami

II. USTRÓJ PAŃSTWA

1.Władza królewska i Parlament

XVI i XVIIw- W Parlamencie w Izbie Lordów obok grupy możnowładców zasiadali przedstawiciele nowej, przez króla kreowanej arystokracji i nominowani przez niego biskupi. W Izbie Gmin zasiadali przedstawiciele średniej szlachty i mieszczaństwa

1539- ustawa Act of Proclamation- uchwała Parlamentu uprawniała króla do wydawania w szerokim zakresie proklamacji, czyli rozporządzeń, które miały mieć moc obowiązującą na równi z ustawami uchwalanymi przez Parlament. Nieograniczona władza królewska nabrała znamion legalności; potem była ograniczona; wzbogacone mieszczaństwo buntowało się, co doprowadziło do walki z królem Karolem I

Sąd Izby Gwaździstej - 1487; pierwszej i ostatniej instancji; bez przysięgłych, mógł stosować tortury; osobista jurysdykcja króla; zniesiona w 1641 przez Parlament

Wyznania:

-powstanie kościoła anglikańskiego

-szerzenie się katolicyzmu (purytanie) za panowania Elżbiety

-prześladowania purytanów za Karola I (sąd wysokiej komisji)

III. CHARAKTERYSYKA OKRESU

1.Monarchia absolutne w Anglii (1485-1640) powstała w oparciu o silny sojusz Króla z mieszczaństwem i drobną szlachtą. Przez cały czas utrzymywał się parlament

2.Rozwijające się stosunki kapitalistyczne w przemyśle handlu i rolnictwie czyniły w XVIw znaczne postępy także na skutek polityki gospodarczej prowadzonej przez monarchię

3.W XVIIw warstwy poczuły się na tyle silne by objąć kontrolę nad władzą królewską i ubiegać się o udział we władzy (mieszczaństwo i średnia szlachta)

4.Okres panowania Stuartów (1603-1648) stanowi zarówno końcowy etap królewskich rządów absolutnych, jak i początkowy etap okresu przemian wewnętrznych, zakończony II rewolucja w 1688r

PAŃSTWO W EPOCE KAPITALIZMU

ANGLIA W XVII I XVIIIW

1.Rozwój stosunków gospodarczych i społecznych

XVIw- Anglia wkracza na drogi kapitalizmu

XVIIIw- Anglia pierwszym na świecie krajem wielkiego kapitału i przemysłu fabrycznego na większą skalę

-na rozwój stosunków rolnych duży wpływ wywarła rewolucja, która wywołała znaczną zmianę struktury własności ziemskiej. Konfiskata dóbr królewskich oraz resztek własności kościelnych i polityka antychłopska prowadziły do koncentrowania się wielkiej własności ziemskiej w ręku szlachty i burżuazji nabywającej wystawiane na sprzedaż dobra oraz do skurczenia się wolnej własności chłopskiej dalszego odpływu sproletaryzowanej ludności wiejskiej do miast

-w dziedzinie przemysłu Anglia wysunęła się na czoło krajów europejskich

XVIIIw- rewolucja przemysłowa w Anglii- mechanizacja produkcji, z zastosowaniem maszyn o napędzie parowym i udoskonalenie komunikacji

-handel angielski czerpał olbrzymie zyski z importu towarów zamorskich

XVIIIw- sojuysz między koalicjami mieszczaństwa ze średnią szlachtą ziemską i wielkimi właścicielami i uzyskanie władzy w państwie w formie rządów parlamentarnych

2.Kolonie

XVII i XVIIIw- ekspansja terytorialna Anglii, rozszerzenie i umocnienie się jej panowania zarówno na terenie wysp brytyjskich

a)w Szkocji- od czasów Wilhelma Zdobywcy stała się lennem królów angielskich

XVIw- Stuarci na tronie Szkocji- Szkocja uznana za niezawisłe królestwo

1603-Stuarci na tronie Anglii- unia personalna między Anglią a Szkocją

1707-unia realna. Królowie przybrali tytuł królów Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii

b)w Irlandii

XIIw- Irlandia podbita przez Anglię- długowieczne walki ludu irlandzkiego przeciw rządom osadzonych w Irlandii angielskich baronów

XVIw- Irlandia traktowana była przez Anglię tak jak inne kolonie i podlegała podobnemu wyzyskowi kolonialnemu

VIIIw- wystąpił zorganizowany ruch narodowy Irlandczyków, dążący do autonomii swego kraju

1776-W.B. zniosła niektóre ograniczenia Irlandii

1782- W.B. musiała uznać niezależność Parlamentu Irlandzkiego jako organu ustawodawczego, a irlandzką Izbę Lordów za najwyższą władzę sądową

1783-1800- Irlandia i W.B tworzyły 2 niezależne królestwa pod wspólną koroną

1800- zawarcie unii Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii z Irlandią, mającej znamiona unii realnej

c)rozbudowa kolonii zamorskich

-w kierunku zachodnim, ku wybrzeżom Ameryki Północnej i wyspom na morzu Karaibskim wypierając stamtąd Hiszpanów, oraz szereg kolonii na wschodnim wybrzeżu Ameryki Północnej

1776- oderwanie się kolonii i powstanie Stanów Zjednoczonych

1763- Francja zrezygnowała na rzecz Anglii ze swych posiadłości w Kanadzie

-w kierunku Indii

1600- powstanie Kompanii Wschodnio- Indyjskiej zorganizowanej przez kupców londyńskich

1858-rozwiązanie kompanii

1854-ustawa wprowadziła daleko idące podporządkowanie administracji Indii organom państwowym

I. PRZEMIANY USTROJOWE W XVIIW

A)PANOWANIE STUARTÓW (1603-1648)- etap końcowy monarchii absolutnej

XVIw-koniec wieku- ujawniły się sprzeczności między swawolą absolutnego władcy a dążeniem mieszczaństwa i gentry do uniezależnienia się i przyjęcia udziału we władzy. Mieszczaństwo sprzymierzone z drobną szlachtą podjęło walkę z królem oraz popierającą go częścią arystokracji- chodziło o przywrócenie i wzmocnienie praw Parlamentu, o odebranie proklamacjom królewskim charakteru samoistnych aktów prawnych, chodziło następnie o pozbawienie króla prawa do nakładania podatków i dowolnego udzielania monopoli bez zgody Parlamentu. oraz o odebranie królowi sądownictwa wykonywanego przez Sąd Izby Gwiaździstej i Sąd Wysokiej Komisji, czy przez inne rady królewskie; konflikt wzmagał spór między kościołem angielskim reprezentowany przez arystokrację a purytanami (mieszczaństwo, gentry)

1628- król Karol I uchwalił petycję prawa- określała przede wszystkim wysokość podatków i opłat, zabraniała również samowolnego więzienia kogokolwiek bez podstawy prawnej

1640-1653- obrady Długiego Parlamentu (formalnie rozwiązał się dopiero w 1660r), ponieważ Karol I potrzebował pieniędzy, czyli trzeba było podnieść podatki

1641- Parlament uchwalił szereg ustaw, mających na celu ograniczenie samowoli królewskiej i umocnienie pozycji parlamentu. Do nich należą:

-król nie mógł rozwiązać ani odroczyć Parlamentu, bez zgody samego Parlamentu, i to nie wcześniej niż po upływie 50 dni od jego zebrania się

-ustawa o trzechleciu- Parlament musi być zwołany nie później niż w terminie trzech lat od ostatniej sesji rozwiązanego Parlamentu. Gdyby król terminu tego nie dotrzymał, obowiązek zwołania Parlamentu spada na kanclerza bądź na inne osoby przewidziane ustawą; to nie zakończyło konfliktów z królem, wojska Karola I odniosły porażkę; 1642-formalny wybuch wojny domowej; 1648-49 apogeum

-ustawa o zniesieniu Sądu Izby Gwiaździstej

-ustawa o zniesieniu Sądu Wysokiej Komisji

B)OKRES REPUBLIKI (1648-1660)- angielska gospodarka feudalna zamieniła się w kapitalistyczną

*1649-1653- okres formalnej współpracy Cromwella z Długim Parlamentem

1648- przewagę w walce uzyskały tendencje independentów, przeciwstawiające się prezbiteriańskim dążeniom do ugody z królem. Armia w grudniu usunęła z Izby Gmin posłów prezbiteriańskich; lewellerzy - reprezentowali radykalny program drobnomieszczaństwa; koncepcje suwerenności ludu, czyli organy maja być wybierane przez lud, zatem Anglia powinna zostać republiką; ich ruch został rozbity przez Parlament i jego wojsko

1649-przekształcony Parlament powołuje Najwyższy Trybunał Sprawiedliwości. który wydał wyrok skazujący króla na śmierć przez ścięcie. Rada Stanu objęła rządy, parlament kadłubowy

19 maja 1649-akt Parlamentu stworzył podstawę prawną ustroju republikańskiego. Akt ten proklamował Anglię republiką i wolnym państwem

1653- Cromwell (trzymający władzę)dokonał przy pomocy sił zbrojnych otwartego zamachu stanu i rozpędził Kadłubowy Parlament; dyktatura - Cromwell bał się lewe llerów: rozpędził kadłubowy parlament, dokonał zamachu stanu

*lata 1653-1660

1653- ogłoszenie aktu zwanego Instrumentem Rządzenia- jedyna w dziejach Anglii Konstytucja spisana. Władza wykonawcza miała należeć do Lorda Protektora, którym był Cromwell, i do Rady Stanu składającej się z członków mianowanych dożywotnio przez Lorda Protektora spośród kandydatów przedstawionych mu przez Parlament i Radę Stanu; ugruntowała się dyktatura

1658- Cromwell po wyznaczeniu swojego syna Ryszarda zmarł. Ryszard poczuł się niezdolnym do opanowania sytuacji, zrzekł się swej godności a prace przejęli generałowie; wprowadzenie prze Cromwella dziedzicznego Lorda Protektora

1660-zebrał się po raz ostatni Długi Parlament, w składzie pierwotnym, zawierającym zarówno posłów którzy zasiadali w Parlamencie Kadłubowym jak i posłów usuniętych z Długiego Parlamentu w 1648r; był to ostatni długi parlament, który uchwalił przywrócenie monarchii i powołał na tron syna ściętego Karola; Karol II uznała ten parlament za legalny i ogłosił, ze to jego 12 rok panownia

C)OKRES RESTAURACJI STUARTÓW (1660-1688)

1.Rządy Karola II (1660-1685)- przywrócenie monarchii. Przywrócony został dwuizbowy Parlament z Izbą Lordów, reprezentującą arystokrację i Izbą Gmin reprezentującą mieszczaństwo i gentry; bez absolutyzmu; dyspensa - król mógł uchylać ustawy parlamentu; syspensa - całkowite zniesienie ustawy

1679-ustawa Habeas Corus Act- zabezpieczenie nietykalności osobistej jednostki przed samowolnym uwięzieniem przez organa państwowe; torysi - zwolennicy króla; wigowie - zwolennicy parlamentu, rzecznicy handlu i interesów

2.Rządy Jakuba II (1685-1688)-druga „chwalebna” rewolucja- król będąc gorliwym katolikiem, zdradzał w swej polityce wewnętrznej i zagranicznej sympatię do Kościoła i krajów katolickich; torysi bali się powrotu katolicyzmu i przyłączyli się do wigów

1688- Wilhelm Orański (zięć Jakuba II)jako protestancki krewny króla znalazł poparcie i zajął miejsce Jakuba (króry zbiegł do Francji)- tzw. „chwalebna rewolucja”- ostateczny kres prób odrodzenia absolutyzmu

II.POWSTANIE RZĄDÓW PARLAMENTARNYCH I GABINETOWYCH (1689-1832)

A)USTRÓJ ANGLII NA PRZEŁOMIE XVII I XVIIIW

1.Rządy dynastii orańskiej i hanoweskiej

1688-tron w rękach Wilhelma III Orańskiego i Marii II

XVIIIw- era gregoriańska w Anglii

XIXw- era wiktoriańska

2.Bill of rights (Bill o prawach) z 1689r- wylicza w 13 punktach nadużycia władzy dokonywane przez Jakuba II i Karola II, a następnie określa odpowiednio do każdego punktu nowe zasady prawne, które by mogły na przyszłość zapobiec podobnym nadużyciom. W szczególności:

-uznał za nielegalne wykonywanie przez króla prawa suspensy bez zgody Parlamentu i potępił nadużywanie przez króla prawa dyspensy

-odmówił królowi prawa nakładania jakichkolwiek podatków bez zgody Parlamentu

-sformułował ogólnie postulat częstego zwoływania Parlamentu

1694- ustawa o tym że kadencja Parlamentu nie może przekraczać 3 lat

1716-przedłużenie kadencji Parlamentu do 7 lat

3.Ustawa sukcesyjna z 1701:

-określała zasady sukcesji tronu i przewidywała ewentualną sukcesję dynastii hanowerskiej

-podkreślała wyraźnie, że monarcha związany jest prawem, co miało zapobiec możliwości odrodzenia absolutnej, czy nie związanej prawem władzy królewskiej

-stworzyła podstawy niezawisłości sędziowskiej, określając, że sędzia może być usunięty z urzędu jedynie na żądanie obu izb Parlamentu

-w sposób pośredni przyjęła zasadę konstytucyjnej odpowiedzialności ministrów za króla- ustawa odebrała królowi prawo ułaskawienia ministra oskarżonego bądź zasądzonego w drodze procedury impeachment

4.Charakterystyka przemian ustrojowych. Zmiany ustrojowe dokonane w XVIIw (porządek taki jak przed rewolucjami)

*król podlega prawu

*wykształcenie się zasady, że Izba Gmin jest reprezentacją całego narodu (każdy posej reprezentuje nie tyle swój stan, czy okręg wyborczy, co cały naród)

*ustawy: petycja prawa, Habeas Corpus Act, Bill of rights, Ustawa Sukcesyjna

B)POWSTANIE RZĄDÓW PARLAMENTARNYCH

1.Odpowiedzialność prawna a odpowiedzialność polityczna ministrów.

Ministrowie ponosili jedynie odpowiedzialność prawną, czyli konstytucyjną za swą działalność. Mogli być w drodze impeachment oskarżeni jedynie przez Izbę Gmin o naruszenie prawa i sądzeni przez Izbę Lordów.

XVIIIw- przyjęcie zasady odpowiedzialności politycznej, czyli parlamentarnej ministrów

2. Powstanie gabinetu. Zasada nieodpowiedzialności króla (król sprawuje wł wykonawczą); Tajna Rada - rada królewska, zbierała się w gabinecie króla, dlatego Gabinet

1714-tron objęli księcia hanowerscy Jerzy I i potem Jerzy II (nie orientowali się w sprawach angielskich i nie znali nawet języka angielskiego)- nie uczestniczyli na posiedzeniach gabinetu i pozostawiali swobodę w rządzeniu państwem ministrom powoływanym z partii mających większość w Izbie Gmin. Pierwszy Lord Skarbu, zwany odtąd pierwszym ministrem (premierem) obejmował przewodnictwo gabinetu. Parlament wykorzystywał tę okoliczność dla uniezależnienia gabinetu od króla i podporządkowanie go sobie; wcześniej król osobiście przewodniczył spotkaniom Gabinetu, ale książęta hanowerscy nie znali nawet angielskiego

Zasada nieodpowiedzialności króla - („król nie może czynić źle”), król nie miał wpływu na kontrasygnatę ministrów, którzy stali się odpowiedzialni

XVIIIw- nadanie zasadzie nieodpowiedzialności króla głębszego znaczenia- faktyczne przesunięcie władzy z króla na ministrów. Dawniej król rządził, a ministrowie byli jego doradcami, obecnie władzę przejęli faktycznie odpowiedzialni ministrowie, a nieodpowiedzialny król mający prawnie władzę, nie mógł rozkazywać dowolnie przez siebie powoływanym ministrom, lecz mógł im tylko radzić

3.Odpowiedzialbność solidarna, czyli gabinetowa ministrów (od XVIIIw)- cały gabinet brał odpowiedzialność za postępowanie każdego z ministrów pociągało za sobą ustąpienie całego gabinetu

4.Mechanizm rządów Parlamentarnych- w ostatecznej postaci skrystalizował się dopiero na przełomie XVIII i XIXw:

-działalność każdego rządu rozwijać się mogła tylko w oparciu o większość parlamentarną. W przypadku braku tej większości Izba Gmin mogła w każdej chwili uchwalić tzw. wotum nieufności- stanowiło formę sprawowania przez Parlament kontrolinad działalnością polityczną odpowiedzialnych politycznie ministrów

-król powoływał na premiera osobę zdolną do skupienia większości parlamentarnej, a więc przywódcę (leadera) partii, która miała tę większość, a on z kolei przedstawiał królowi skład całego gabinetu. Praktyka taka jest stosowana po dzień dzisiejszy

-prawo rozwiązania Izby Gmin- przysługiwało królowi- także w wypadku uchwalenia wotum nieufności dla rządu

-każdy rząd jako wyłoniony z większości parlamentarnej, liczyć mógł na ogół na poparcie Izby Gmin przez okres całej kadencji. która do 1911r trwała aż 7 lat

-każde nowe wybory groziły przesunięciem się większości do drugiej partii, a zatem perspektywą ustąpienia dotychczasowego rządu i powołania nowego gabinetu, reprezentującego zwycięską partię

Prawo sankcji wobec uchwał Parlamentu- należało do prerogatywy królewskiej- król miał zawsze prawo do odmówienia sankcji; parlament stał się całkowicie niezależny od króla jako władza najwyższa

III.KONSTYTUCJA ANGIELSKA

Konstytucja- ustawa, w której sformułowane są podstawowe zasady prawne organizacji państwowej oraz prawa obywatelskie i która stanowi w stosunku do innych ustaw normę nadrzędną. Konstytucja angielska nie ma tej formy.

Konstytucja w sensie materialnym- system odstawowych urządzeń społeczno- gospodarczych i politycznych, które charakteryzują daną organizację państwową (konstytucja niepisana)

Konstytucja w sensie formalnym- ustawa zasadnicza w sensie formalnym, węższym, oznacza ustawę zasadniczą, nadrzędną w hierarchii ustaw, uchwaloną, nowelizowaną i uchylaną w specjalnym trybie, nazywaną także „konstytucją pisaną”

1.Materialny charakter konstytucji angielskiej- zwyczaje ustaw, rozporządzenia, praktyka i różnorodne zwyczaje prawne, wśród których Anglicy rozróżniają właściwe prawne normy konstytucyjne i tzw. konwenanse oraz maksymy. Konstytucja angielska odznacza się szczególną giętkością. Normy konstytucyjne nie mają w Anglii charakteru nadrzędnego w stosunku do innych ustaw. Każda ustawa jest zgodna z Konstytucją. Konstytucja angielska nie powstała w drodze ustaw jako wyraz woli ustawodawcy lecz wyłoniła się zwyczajowo z panującego w Anglii prawa

2.Wpływ wzoru konstytucji angielskiej na inne kraje

a)Monteskiusz oparł swoją teorię podziału władzy na wzorach angielskich (pomylił się bo w Angli raczej trójpodziału nie było)

b)John Locke- oparł się na urządzeniach angielskich po drugiej rewolucji z 1688r

c)suwerenność Parlamentu

Wzory angielskie odznaczają się najbardziej w kształtowaniu parlamentaryzmu w XIXX i XXw. Nauka trafnie ujmowała zasady parlamentaryzmu, recypowane w całości lub w części przez państwa nowożytne, w następujących punktach:

-zasada reprezentacji narodowej

-system dwuizbowy

-odpowiedzialność prawna ministrów

-rządy parlamentarne (odpowiedzialność polityczna ministrów)

-rządy gabinetowe- odpowiedzialność solidarna ministrów

3.Potrzeba reformy ustrojowej w XIXw- po dokonanych przez rewolucję okazało się, że Anglia pozostawała pod wieloma względami w tyle za innymi państwami. Na tym tle zrodziła się potrzeba głębokich reform wewnętrznych, które zapoczątkuje dopiero reforma wyborcza z 1832r


WIELKA BRYTANIA W XIX I XXW

XVII i XVIIIw- W.Brytania państwem konstytucyjnym

XIXw- budowanie ustroju na liberalno- demokratycznych zasadach. Próby demokratyzacji Parlamentu i zredagowania zarządu państwa w dostosowaniu do rozwoju gospodarczo-społecznego i politycznego kraju. Anglia rozszerzyła swe panowanie w Azji oraz w Afryce i stworzyła pierwsze w świecie imperium kolonialne na przestrzeni 30 000 000km

1.Problem irlandzki

1707- w skład Zjednoczonego Królestwa wchodziła obok Anglii z Walią Szkocja

1800-zawarxcie unii Irlandii ze Zjednoczonym Królestwem- sukces Irlandczyków w walce o wyzwolenie spod angielskiej przewagi

XIXw- narastanie konfliktu angielsko-irlanddziego

1914-Parlament brytyjski uchwalił szeroką autonomię dla Irlandii- nie zaspokoiło to dążeń niepodległościowych Irlandczyków, chwycili za broń przeciw Anglikom

1919- irlandzkie Zgromadzenie Narodowe uchwaliło utworzenie niezależnej Republiki Irlandzkiej

1921-W.Brytania uznała Irlandię za wolne państwo, wchodzące w skład Brytyjskiej Wspólnoty Narodów

1949- Irlandia wystąpiła ze Wspólnoty. od nowo powstałego państwa została odłączona północna jej część prowincja Ulster, która pod nazwą Irlandii Północnej wchodziła w skład Zjednoczonego królestwa

2.Kolonie i dominia

-I połowa XIXw-większość kolonii zarządzanych dotąd przez kompanie przechodzi pod bezpośredni zarząd korony

-od połowy XIXw niektóre kolonie uzyskują coraz większą samodzielność i przekształcają się w tzw. dominia, początkowo związane jeszcze licznymi więzami i koroną

-do końca XIXw- stopień niezależności dominiów od korony wzrasta i rozpoczyna się proces, który doprowadził w 1931r do powstania Brytyjskiej Wspólnoty Narodów

Kolonie koronne- administrowane przez Sekretarza Stanu dla kolonii oraz przez lokalnych gubernatorów

1867-Parlament brytyjski uchwala konstytucję która dała Kanadzie szeroką autonomię

XXw- wzrost koloni przekształcających się w dominia i rozluźnianie się ich stopnia zależności od korony

1858-rząd brytyjski przejął Indie w bezpośrednią administrację i ustanowił specjalnego ministra, sekretarza stanu dla Indii

1877-królowa Wiktoria przyjęła tytuł cesarzowej Indii, podczas gdy w Indiach reprezentował ja wicekról

1947-Indie uzyskują niepodległość

3.Brytyjska Wspólnota Narodów

1919-dominia przyjęte w charakterze samodzielnych członków do Ligii Narodów

1926-dominia uzyskały niezależność w prowadzeniu polityki zagranicznej

1931—Statut Westministerski uchwalony przez Parlament brytyjski oraz przyjęty przez Parlamenty w dominiach- podstawowa Brytyjskiej Wspólnoty Narodowej. W konsekwencji:

-rząd brytyjski nie może narzucać swej woli któremukolwiek z członków Wspólnoty bez jego zgody

-ustawodawstwo Parlamentu brytyjskiego rozciąga się tylko na terytorium i obywateli zjednoczonego królestwa oraz kolonii koronnych

II.STOSUNKI GOSPODARCZE I SPOŁECZNE

XVIIw- rewolucja przemysłowa w Anglii

XIXw- bardzo wysoki rozwój zmechanizowanego przemysłu i komunikacji oraz Anglia miała przodujące stanowisko w gospodarce i polityce światowej w XIXw. Wywołało to głębokie przeobrażenia w strukturze społecznej i bardzo szybkie zwiększenie się liczby proletariatu oraz wzrost znaczenia oligarchii finansowej

XIXw- radykalne grupy mieszczaństwa zaczęły domagać się reform demokratycznych. walczono o ograniczenie wpływów panującej w Anglii oligarchii landlordów i wielkiego kapitału

Czartyzm- ruch robotniczy- w petycji robotnicy ujęli postulaty.

-1837-pierwsza prtycja podpisana przez blisko 1300 000 osób domagała się pełnej demokratyzacji wyborów do Izby Gmin. Została odrzucona przez Parlament

-1842,1848- kolejne petycje- także odrzucone- domagano się w nich także podwyżki płac, obniżki podatków itp.

-czartyzm nabrał charakter rewolucyjny- po jego upadku ruch robotniczy przybrał charakter wyłącznie ekonomiczny

1871-działąnie związków zawodowych

1906-1914- ustawodawstwo społeczne- wprowadzenie m.in. ubezpieczeń, również na wypadek bezrobocia

XVIIw- podział społeczeństwa na dwie partie torysów (konserwatystów) i Wigów (liberałów)

XIXw- władzę najczęściej sprawowali konserwatyści

1900r- powstanie robotniczej Partii Pracy- wystąpiła z programem reform społecznych i zamiarem realizowania ich w drodze parlamentarnej

1922- Partia Pracy wysunęła się na 2 miejsce co do liczby mandatów w Izbie gmin- za konserwatystami a przed liberaąłmi

1935- partia liberalna przestała się liczyć i w W. Brytania wróciła do tradycyjnego systemu dwupartyjnego, z tym, że odtąd większość parlamentarną uzyskiwali na zmianę konserwatyści i laburzyści

III.USTRÓJ PANSTWA

1.Król- Zjednoczone Królestwo pozostawało nadal monarchią dziedziczną. Pierwotnie cała władza należała do króla i teoretycznie władzą ustawodawcza i wykonawcza nadał sprawowana przez króla w Parlamencie bądź Króla w Radzie, a wyroki sądowe wydawane są w imieniu króla . Z czasem władza przechodziła na Parlament, gabinet i sądy. Król jest nietykalny i nieodpowiedzialny i może wykorzystywać prerogatywę w sposób dyskrecjonalny. W rezultacie swoboda działania króla została zredukowana do minimum i przyjęło się, że królowie podpisują się pod decyzjami, których wcale sami nie podejmowali. Współpraca króla z gabinetem odbywała się tylko za pośrednictwem premiera. Utrzymała się jednak dawna, powstałą w XVIw Rada Królewska, Tajna Rada, z której niegdyś wyłonił się gabinet

2.Parlament. Izba Gmin

XIVw- powstanie istniejącego do dziś podziału Parlamentu na Izbę Gmin i Izbę Lordów

1832-do tego roku system wyborczy nie był demokratyczny. Do Izby gmin wchodziło z każdego hrabstwa po 2 posłów, powoływanych w drodze wyborów opartych na wysokim cenzusie majątkowym. Drugą liczniejszą grupę w Izbie Gmin stanowili przedstawiciele miast, które posiadały na to przywileje

Od XV do XVIIw- liczba miast uprzywilejowanych stale wzrastała ale od XVIIw już nie wzrastała

XIX i XXw- reformy wyborcze, które prowadziły do stopniowego wprowadzenia prawa wyborczego, a tym samym do demokratyzacji Izby Gmin

-reforma tzw. Greya z 1832- odebrała przedstawicielstwo wielu „zgniłym miastom” (całkowicie podupadłym lub przestałym w ogóle istnieć) a przyznała je innym większym miastom

-reforma tzw. Disraeliego z 1867- obniżenie wyborczego cenzusu majątkowego, na czym zyskały warstwy średnie

-1872- wprowadzenie głosowania tajnego

-reforma tzw. Gladstone`a z lat 1884-1885- zmieniła zasadniczo charakter prawa wyborczego- zerwała z tradycyjną zasadą, że prawo wyborcze jest przywilejem warstw i określonych miast, a przyjęła demokratyczną zasadę, że prawo to jest prawem podmiotowym obywateli; wprowadzono okręgi wyborcze, jednomandatowe

-reforma tzw. Lioyd George`a z 1918- demokratyczny system wyborów powszechnych, tajnych i bezpośrednich- ale nie równych. Ustaliła granicę wieku dla czynnego prawa wyborczego na 21 lat. Przyznała również prawo wyborcze kobitom, lecz po 30 roku życia

-1928-przyznanie kobietom równych praw z mężczyznami; wybory pluralne

3.Parlament. Izba Lordów- Izba Lordów była zawsze konserwatywna. Pierwotnie miała równorzędne stanowisko z Izbą Gmin, która prowadziła walkę o ograniczenie uprawnień Izby Lordów

1911-uchwalenie parliament act- 9izbas Lordów zachowała prawo wnoszenia poprawek w dyskusji nad projektami i uzyskała jedynie weto zwieszające

1949-zniesienie przywilejów Izby Lordów podlegania sądowi parów

1911-Izba Lordów straciła rzeczywistą władzę ustawodawczą, którą faktycznie posiadała Izba Gmin (IG - władza która pozostawała teorią)

4.Rząd. Gabinet

XVIIIw- wykształciła się w W. Brytanii instytucja gabinetu, który nie pokrywał się z pojęciem rządu i po swym wydzieleniu się z Tajnej Rady tworzył zespół ministrów, działający pod przewodnictwem premiera. Wykształciła się również praktyka rządów parlamentarnych opartych na odpowiedzialności politycznej gabinetu wobec Parlamentu

XIXw- przez rząd w najszerszym znaczeniu rozumiało się cały aparat administracji państwowej, w skład którego wchodzą premier, ministrowie i wszyscy urzędnicy państwowi z ważnymi woźnymi i gońcami włącznie. także ciało obejmujące jedynie premiera i ministrów

XIXw- w skład rządu wchodzili ministrowie, wśród których wyróżnić należy następujące kategorie (premier rządzi):

-ministrowie właściwi- stojący na czele określonych resortów

-ministrowie młodsi- w liczbie 40-60 (przede wszystkim sekretarze parlamentarni, którzy zapewniają łączność między ministrem a Parlamentem

-ministrowie stanu (powołani po II wojnie światowej), zwykle dla spraw ministerialnych oraz także ministrowie bez teki

Gabinet- właściwy organ rządzący pracujący kolegialnie, liczący kilkunastu ministrów , powołanych doń oraz do Tajnej Rady przez monarchę. Z reguły w gabinecie zasiadali też Lord Kanclerz, Lord Prezydent Pady Prywatnej, Sekretarze Stanu, do spraw zagranicznych, wewnętrznych, wojny itp.

5.Sądownictwo

XIXw- wiele archaicznych, średniowiecznych cech sądownictwa w Anglii

1873 i 1875-gruntowne zreformowanie systemu sądownictwa- zespolono wszystkie sądy najwyższe w ramach jednego Sądu Najwyższego w Londynie. Instancją rewizyjną pozostałą Izba Lordów. Zniesiono różnicę między sądami stosującymi common law a equity. Te same sądy mogły odtąd sądzić zarówno według common law jak i equty. Do osobliwości sadu angielskiego należą m.in.(kompetencja jest bardzo szeroka):

-brak właściwego ministerstwa sprawiedliwości- funkcje rozdzielone miedzy kilku ministrów

- nieliczna kadra sędziów zawodowych. Ogromną większość sądów załatwiają bezpłatnie sędziowie pokoju

-brak w procesie karnym instytucji oskarżenia publicznego- prokuratora. Oskarżenie w imieniu poszkodowanego lub na zlecenie władzy mogą wnieść adwokaci

6.Zarząd terytorialny. Samorząd. Administracja lokalna od średniowiecza opierała się na samorządzie

XIXw- w różnych państwach odwołano się do wzorów samorządu angielskiego

1832- ustawa reformująca samorząd miejski, która wprowadziła demokratyczne, obieralne organa miejskie

1888-zreformowano gruntownie samorząd hrabstw, pozbawiono sędziów pokoju władzy administracyjnej i przekazano ją wybieralnym radcom hrabstwa - sędziowie pokoju

1871-wprowadzenie odrębnego ministerstwa- urzędu dla spraw samorządu dla ujednolicenia i kontroli samorządów. Nie powstałą w ogóle hierarchia urzędów i urzędników administracji ogólnej; decentralizacja administracji

III.ROZWÓJ ANGIELSKIEGO SYSTEMU PRAWNEGO

1.Charakterystyka angielskiego systemu prawnego - common law +equity (precedens sądowy wyższy rangą niż ustawa)

XIXw- tendencje kodyfikacyjne- uwypuklenie różnic miedzy common law a prawem kontynentalnym

XVw- obok podstawowego prawa common law , pod wpływem Sądu Kanclerskiego rozwijać się zaczęły w konkurencji do common law normy słuszności (equity). Na tych podstawach ukształtował się dwuwarstwowy system prawny, znajdujący swój wyraz również w dualizmie hierarchii sądowej

1873-1875- reformy sądowe- zniesienie dualizmu hierarchii sądowej

System common law został stworzony w średniowieczu przez sądy królewskie, jako jednolite prawo, w przeciwstawieniu do partykularnych praw zwyczajowych. Normę prawna tworzy nie tyle ustawa, ile orzecznictwo- precedens sądowy. Zadaniem sędziego jest nie tylko stosowanie prawa, lecz również wyłonienie normy prawnej, podstawowe znaczenie mają praktyka sądowa i procedura. Po dzień dzisiejszy większość prawników angielskich sędziów i adwokatów, nie ma wyższego wykształcenia typu uniwersyteckiego, którego potrzeby nie odczuwają. Podstawowym źródłem poznania prawa sądowego angielskiego pozostały zbiory wyroków sądowych publikowane w wydawnictwach

2.Common law a ustawodawstwo i kodyfikacja prawa

Sędziowie wolą odwoływać się do wcześniejszych precedensów niż do konkretnych ustaw

Obcy jest Anglikom podział na pr prywatne, karne , cywilne itp. Jest tylko equity i common low

XIXw- wielki rozwój ustawodawstwa- Anglia jednak nie podjęła żadnej kodyfikacji wedle wzorów kontynentalnych, bo w systemie angielskiego prawa precedensowego norma prawna ma charakter praktyczny i dotyczy jednej tylko rozpatrywanej sprawy, jedynego, bezpośredniego rozstrzygnięcia

XIXw- cały tradycyjny system prawa znalazł się w W.Brytani w obliczu zalewu ustawodawstwa zrodzonego pod działaniem wymogów życia. W drugiej połowie XIXw powstały liczne tzw. Consolidation Act- ustawy porządkujące niektóre szersze dziedziny prawa

1819 - zniesiono pojedynek sądowy, długo obowiązywały prawa archaiczne

1835 - prawo oskarżonego do obrony

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
SKRYPT - HS nowożytnej powszechnej, ODK, Nowożytna powszechna
Barok - SKRYPT, ODK, Nowożytna powszechna
ANGLIA skrypt Sczaniecki
Historia powszechna skrypt (Sczaniecki)
sztuka nowozytna powszechna, ODK, sztuka nowozytna
Quattrocento - skrót, ODK, Nowożytna powszechna
SZKOŁA Z FONTAINEBLEAU [manieryzm] OSWIECENIE, ODK, Nowożytna powszechna
Palladio i palladianizm - krótko, ODK, Nowożytna powszechna
Architektura barokowa na świecie, ODK, Nowożytna powszechna
CINQUECENTO, ODK, Nowożytna powszechna
Bazylika sw Piotra, ODK, Nowożytna powszechna
Nowożytna powszechna, ihs
Bernini, ODK, Nowożytna powszechna
Wojna trzydziestoletnia, nowożytna powszechna
architektura francuska XVI - XVII wiek, ODK, Nowożytna powszechna
Architektura barokowa w Niemczech, ODK, Nowożytna powszechna
Włoscy architekci barokowi, ODK, Nowożytna powszechna
Nowożytna powszechna(1), ihs

więcej podobnych podstron