Produkty bankowe
1.1. Rachunek bankowy jako podstawa rozliczeń pieniężnych
1.1.1. Rodzaje rachunków bankowych ich przeznaczenie i sposób prowadzenia
Podział rachunku bankowego z p. widzenia przeznaczenia:
rachunek służący do przeprowadzania rozliczeń pieniężnych
rachunki płatne na każde żądanie
rachunki pomocnicze
rachunki służące do gromadzenia bądź przechowywania środków pieniężnych
rachunki lokat terminowych
rachunki oszczędnościowe
rachunki papierów wartościowych
rachunki służące do udzielania kredytów
rachunki kredytowe.
Rachunki płatne na każde żądanie są to rachunki najbardziej uniwersalne. Można za ich pośrednictwem dokonywać różnych operacji.
Rachunki te służą do przechowywania środków płatniczych na każde żądanie,
Są na nich przechowywane kredyty bieżące,
Przeprowadza się rozliczenia pieniężne.
Rachunek pomocniczy służy ułatwianiu przekazania operacji.
Rachunek lokat terminowych służy do przechowywania środków pieniężnych przez dłuższy czas ustalony w umowie. Jest przeznaczony dla osób indywidualnych (klient masowy). Okres przechowywania może wynosić: 1 tydzień, dwa tygodnie, 1m-c, 3m-ce, 9m-cy, 1 rok, 2 lata lub dowolny inny okres ustalony przez obie strony.
Oprocentowania jest zwykle powyżej inflacji jaka występuje w danym okresie; wysokość oprocentowania nie jest proporcjonalna do terminu przechowywania lokaty. Bank realizuje tu własną politykę, korzystniejsze są dla banku lokaty 3-6 miesięczne, są one niżej oprocentowane niż lokaty 1roczne,
Stawka oprocentowania.
stałe - nie zmienia się w trakcie trwania umowy,
zmienna - może być zmieniana w trakcie trwania umowy.
W Polsce częściej jest stosowana zmienna stawka oprocentowania ze względu na inflację. Stałe stawki oprocentowania są stosowane dla lokat krótkoterminowych. Banki mogą zmieniać stawki oprocentowania w trakcie trwania umowy, jeśli są w regulaminie. Jeśli zmienia się stopa redyskonta w NBP lub stopa inflacji.
Kapitalizacja odsetek - obecnie banki stosują kapitalizację po upływie okresu lub roczną dla dłuższych lokat.
Bezpieczeństwo - jaka jest pewność, że te środki zostaną oddane po okresie umowy. W bankach wysoko rozwiniętych występują instytucje, które gwarantują wypłacenie odszkodowania w przypadku niewypłacalności banku.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny wypłaca odszkodowanie w przypadku bankructwa banku. Są limity tych odszkodowań:
Do 50.000 EUR
Powyżej tego limitu nie ma gwarancji.
Jeśli określony bank bankrutuje to pozostałe banki płacą na konto gwarancji.
1.2. Otwieranie, prowadzenie i zamykanie rachunków bankowych.
1.2.1. Ogólne warunki otwierania i prowadzenia rachunków bankowych
Rachunek bankowy jest otwierany w oparciu i umowę klient - bank. Klient musi dostarczyć informacji o sobie i czyni to poprzez złożenie wniosku o otwarcie rachunku bankowego. Bank analizując wszystkie dokumenty dostarczone przez klienta bada, czy dany klient posiada zdolność do podejmowania czynności prawnych.
Dokumenty jakie muszą być dostarczone:
osoby fizyczne - dowód osobisty,
osoby prawne
wyciąg z rejestru sądu gospodarczego,
regon
koncesja na prowadzenie działalności,
karta wzorów podpisów,
dane posiadacza rachunku oraz pełnomocników.
Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku, bank przystępuje do podpisania umowy.
Warunki prowadzenia rachunku.
bank zobowiązuje się przyjmować środki napływające na rachunek,
wykonywanie dyspozycji klienta w ciężar rachunku
klient zobowiązuje się do gromadzenia, dysponowania tymi środkami zgodnie z warunkami umowy.
Odstępstwa:
dyspozycje klienta mogą być ograniczone:
prawomocnie,
z dyspozycji klienta,
bank może zablokować rachunek klienta,
bank może dokonać wypłat bez zlecenia klienta mając nakaz,
posiadacz może ustalić hierarchię wypłat
posiadacz może życzyć sobie, aby zostało jakieś saldo.
1.3.1. Wniosek o otwarcie rachunku bankowego i dokumenty z nim związane.
Rachunek bankowy jest jedna z usług bankowych. Klient musi złożyć wniosek o otwarcie rachunku bankowego. Do wniosku jest dołączony szereg innych dokumentów:
dokument, który stwierdza czy klient jest zdolny do podejmowania czynności prawnych
bank żąda przedstawienia zaświadczenia o posiadaniu REGON i NIP.
karta wzorów podpisów
1.3.2. Umowa rachunku bankowego
W oparciu o dostarczone dokumenty bank bada czy klient jest wiarygodny i wówczas składa oświadczenie woli o przyjęciu wniosku . Jest to umowa cywilno - prawna. Umowa taka powinna zawierać:
dokładne oświadczenia stron: banku i klienta,
określenie rodzaju rachunku bieżącego,
określenie podstawowych warunków związanych z prowadzeniem rach. bankowego,
określenie terminu na jaki zawierana jest umowa,
na czas oznaczony,
na czas nieoznaczony - do momentu wypowiedzenia przez jedną ze stron,
określenie instancji i siedziby sądu właściwego do rozstrzygnięcia ewentualnych spraw spornych,
podpisy stron.
1.3.3. Dochody i koszty związane z rachunkiem bankowym
Zamykanie rachunku bankowego
Jeśli umowa zawarta jest na czas nieokreślony, zamknięcie rachunku następuje w określonych przypadkach:
brak środków obrotu na rachunku klienta,
bank wejdzie w posiadanie informacji, że rachunek został otwarty w oparciu o dokumenty fałszywe,
jeśli posiadacz rachunku postawiony jest w stan likwidacji,
jeśli posiadacz rachunku naruszy przepisy prawa gospodarczego, dewizowego, wekslowego, czekowego.
Wypowiedzenie musi być złożone na piśmie z podaniem przyczyny.
1.3.4. Tajemnica bankowa
Stan konta bankowego jest objęty tajemnicą gwarantowaną przez prawo bankowe. Od tej zasady są cztery wyjątki:
bank może udzielić informacji o stanie i obrotach na rachunku osobom trzecim na polecenie klienta.
banki wzajemnie między sobą mogą wymieniać informacje o stanie i obrotach na rachunku bankowym, jeżeli jest to związane z udzielanymi kredytami.
bank na zapytanie sądu lub prokuratury w związku z toczącą się sprawą przeciwko posiadaczowi rachunku może udzielić informacji.
bank jest zobowiązany do informowania NIK i urzędów skarbowych. Na żądanie Generalnego Dyrektora U.S. lub innych dyrektorów U.S.
1.4. Rozliczenia międzybankowe.
1.4.1. Systemy rozliczeń międzybankowych.
Transakcjom gospodarczym przedsiębiorstw i rozmaitym operacjom bankowym towarzyszą rozliczenia pieniężne, przebiegające między różnymi oddziałami banków. Do oddziałów operacyjnych banków wpływają dokumenty rozliczeniowe, które pochodzą od klientów innych oddziałów danego banku i wówczas są traktowane jako rozrachunki międzyoddziałowe, albo mogą wpływać z oddziałów innych banków i stanowią rozrachunki międzbankowe.
W każdym rozliczeniu uczestniczą dwa oddziały: oddział dokonujący rozliczeń pierwotnych i przesyłający dokumenty do oddziału dokonującego rozliczeń wtórnych, czyli wyrównującego rozliczenie. Jeśli w rozliczeniach uczestniczą oddziały tego samego banku, to zgodność księgowań pierwotnych i wtórnych kontroluje centrum rozliczeń danego banku. Kontrola polega na sprawdzaniu, czy księgowaniom pierwotnym towarzyszy w innym oddziale księgowanie wtórne.
W celu przeprowadzenia rozrachunków między bankami uczestniczące w nim banki muszą posiadać w NBP rachunki bieżące; banki nie mające takich rachunków muszą korzystać z pośrednictwa innych banków. Rozrachunki między bankami przebiegają poprzez obciążenie rachunku bieżącego banku dłużnika w NBP i uznanie rachunku bieżącego banku wierzyciela w NBP.
NBP nie uczestniczy w bezpośrednich rozliczeniach wynikających ze zleceń klientów, a rozrachunki między oddziałami różnych banków mogą być przeprowadzone:
za pośrednictwem izby rozrachunkowej,
za pośrednictwem banków prowadzących rachunki dla innych banków krajowych,
w drodze bezpośredniej wymiany zleceń między bankami oraz rejestracji wynikających z ich wzajemnych wierzytelności.
1.4.2. Działanie Krajowej Izby Rozliczeniowej
W 1933 r. rozpoczęła działalność Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A. powołana przez Związek Banków Polskich. W ramach KIR działa centrala oraz 17 regionalnych izb rozliczeniowych BRIR.
Do zadań centrali oprócz ogólnego nadzoru, należy rejestracja oraz kompensata wzajemnych zobowiązań i należności uczestników Izby. Centrala składa w NBP zlecenia obciążające i uznające prowadzone tam rachunki banków kwotami wynikającymi z rozliczeń. Natomiast izby regionalne prowadzą punkty odbioru dokumentów rozliczeniowych z oddziałów operacyjnych banków, a następnie dostarczają te dokumenty do adresatów.
Obecnie stosowany jest ELIKSIR (elektroniczny system izb rozliczeniowych). nd.
2.Instrumenty rozliczeń pieniężnych
2.1. Formy rozliczeń pieniężnych
2.1.1.Ogólne warunki przeprowadzania rozliczeń pieniężnych, klasyfikacja form rozliczeń pieniężnych
Organizacja obiegu pieniężnego i zasady rozliczeń pieniężnych wynikają z roli pieniądza w procesach gospodarczych. Podstawowe zasady organizacji obiegu pieniądza ustala prezes NBP. Z mocy obowiązującego prawa bankowego określa on ogólne warunki otwierania i prowadzenia rachunków bankowych, a w porozumieniu z ministrem finansów ustala formy i tryb rozliczeń pieniężnych.
Udział rozliczeń gotówkowych w operacjach pieniężnych jest u nas niewspółmiernie duży i znacznie większy niż w krajach rozwiniętych, gdzie przeważają rozliczenia bezgotówkowe. Wobec obowiązku przeprowadzania rozliczeń bezgotówkowych niektórych transakcji podmiotów gospodarczych wprowadzono następujące zasady.
gdy suma jednorazowej transakcji pomiędzy podmiotami gospodarczymi przekracza 3 tyś EUR, powinny one być przeprowadzone bezgotówkowo,
gdy wartość obrotów gospodarczych w miesiącu poprzedzającym wystawienie faktury przekracza 10 tyś. EUR, to rozliczenia bezgotówkowe obowiązują od kwoty 1 tyś. EUR.
Również zapłata przez podmiot gospodarczy podatków i innych świadczeń powinna odbywać się w formie bezgotówkowej.
Dynamiczny rozwój informatyki, zwłaszcza teletransmisji sprawił, że obok tradycyjnych metod rozliczeń pojawiły się nowe, które cechuje oszczędność czasu i kosztów. Pieniądz bankowy, występujący w postaci zapisów w księgach bankowych, zastępuje pieniądz elektroniczny. Nowy rodzaj techniki rozliczeniowej umożliwia wykorzystanie w różnych rozliczeniach kart płatniczych.
2.2. Polecenie przelewu
Polecenie przelewu - zlecenie udzielone bankowi do obciążenia rachunku bankowego określoną kwotą pieniężną i przeniesienie tej kwoty na rachunek odbiorcy.
Dokument przelewu zawiera następujące informacje:
nazwa dłużnika
nazwa wierzyciela
bank dłużnika
bank wierzyciela
kwota rozliczenia
tytuł należności.
Polecenie pobrania (zapłaty) - jest to dyspozycja jakiej udziela swemu bankowi wierzyciel, zlecając uznanie swojego rachunku określoną kwotę i ściągnięcie przez bank należnej kwoty z rachunku dłużnika.
Polecenie pobrania ma zastosowanie, gdy występują pewne regularnie powtarzające się zobowiązania o określonej kwocie. Regulacje z tytułu określonych usług (energia elektryczna, woda).
Zaletami tej formy rozliczeń są:
płatnik nie musi za każdym razem wystawiać polecenia przelewu
nie musi pamiętać o terminie płatności
odbiorca sam określa wpływy na rachunek
nie musi kontrolować dużej ilości dokumentów związanych z płatnościami w innej formie.
Wady:
dłużnik nie dysponuje własnymi środkami pieniężnymi,
musi dbać, o to aby na rachunku w odpowiednim momencie były środki pieniężne,
jeżeli na rachunku dłużnika nie ma środków pieniężnych, wierzyciel musi oddać kwotę jaką bank uznał jego konto.
Instrument ten został wycofany przez kilka lat, został przywrócony od 1.01.98 r.
2.3. Czek
Czek jest to pisemne polecenie wydane przez wystawcę jego bankowi do wypłacenia osobie upoważnionej przez dokument czekowy określonej kwoty środków pieniężnych i obciążenia tą kwotą rachunek wystawcy.
Czek:
pieniądz handlowy powstał w średniowieczu
powstały różne systemy czekowe,
w 1933 r. podpisano konwencję o ujednoliceniu prawa czekowego,
Z czekiem związani są:
wystawca - podmiot posiadający rachunek na blankiety czekowe,
trasat - najczęściej bank, w którym wystawca posiada rachunek,
podawca - podmiot przedkładający czek do realizacji.
okaziciel - jeśli czek jest wystawiony na okaziciela, każda osoba, która jest w posiadaniu czeku może go zrealizować,
beneficiant - czek na zlecenie
reemitent - czek imienny.
Z czekiem związane są miejsca:
wystawienia - widoczne na czeku,
płatności - miejsce, gdzie ulokowany jest rachunek wystawcy czeku,
realizacji - może być przedstawiony do realizacji w innym miejscu.
Czek to dokument o ściśle określonej formie i musi zawierać:
słowo “czek” w treści dokumentu
bezwarunkowe polecenie wypłacenia kwoty środków pieniężnych,
określenie trasata - jaki bank,
miejsce płatności,
miejsce i data wystawienia czeku,
podpis wystawcy czeku,
Czek może występować jako dokument niezupełny, ale w/w elementy musi posiadać. Czek nie podlega przyjęciu jeśli na koncie nie ma środków pieniężnych. Bank nie ponosi odpowiedzialności za brak środków na koncie. Za czeki bez pokrycia grozi kara pozbawienia do 2 lat lub kara grzywny, jeśli czek został wystawiony nieświadomie. Czek nie jest prawnym środkiem płatniczym i można odmówić jego przyjęcia.
Podział czeków:
według. trasatów
bankowy,
pocztowy,
według realizacji
gotówkowy,
bezgotówkowy,
według przenoszenia praw związanych z czekiem
na zlecenie,
na okaziciela,
imienny,
według terminów.
Czek gotówkowy - odbiorcą może być każdy, w przypadku zgubienia osoba przypadkowa może go zrealizować.
Czek rozrachunkowy - służy do przeniesienia środków pieniężnych z jednego rachunku na drugi. Zakres jego zastosowania jest ograniczony do osób posiadających rachunek.
Czek na okaziciela - odbiorcą może być każdy, kto jest w posiadaniu czeku.
Czek na zlecenie - przekazanie praw wymaga indosowania (umieszczenia na odwrotnej stronie czeku indosu).
Indos - przenoszenie prawa własności na inną osobę przez podpisanie. Indos może być pełny “Przenoszę czek na osobę .....” i podpis. Może być też indos in blanco, składa się wówczas tylko podpis indosanta, ten który ustępuje. Łańcuch indosów nie może być przerwany.
Czek imienny - podaje się z imienia i nazwiska osobę uprawnioną. Możliwe jest przekazanie czeku imiennego, lecz konieczne jest sporządzenie umowy (cesji praw).
Terminy realizacji - terminy realizacji czeku różnią się w zależności od tego, gdzie został wystawiony.
jeśli jest wystawiony i płatny w tym samym kraju powinien być przedstawiony do realizacji w ciągu 10 dni.
czek wystawiony w jednym kraju, a przedstawiony do realizacji w innym kraju, ale z tej samej części świata - 20 dni.
czek wystawiony w jednym kraju, płatny w innym kraju, z innej części świata - 70 dni.
Przez części świata rozumiemy grupę krajów powiązanych ze sobą gospodarczo.
Dochodzenie roszczeń czekowych.
Posiadacz czeku, który nie mógł zaspokoić roszczeń, musi spełnić 2 warunki:
dokonać protestu lub uzyskać od banku oświadczenia, że na rachunku nie było środków,
poinformowanie (notyfikację) - w ciągu 4 dni swojego poprzednika w przypadku indosu i wystawcę,
Po spełnieniu tych warunków może domagać się przed sądem:
zapłaty sumy czekowej,
odsetek ustawowych za okres od przedłożenia czeku do realizacji do momentu realizacji,
zwrot kosztów związanych z dochodzeniem swoich roszczeń.
Czeki podróżnicze są szczególną formą czeków bankierskich. Są to czeki emitowane masowo przez niektóre banki i instytucje finansowe, opiewające relatywnie na małe kwoty, honorowane na całym świecie. Przyjmują je banki, biura podróży, hotele, restauracje, jednostki handlowe i usługowe. Mogą być zamienne na gotówkę lub służyć zapłacie bezgotówkowej.
Czeki podróżne są wprowadzane do obrotu w celu zapewnienia klientom banków możliwości dysponowania gotówką w czasie podróży po różnych krajach, bez wożenia gotówki. Czeki wymienia się w dowolnym kraju na walutę miejscową albo też dokonuje się nimi płatności.
2.4. Karty płatnicze
Karta płatnicza - instrument służący do uruchamiania środków na rachunku bankowym lub kredytowym.
Karty płatnicze dzielimy na:
debetowe
bankomatowe
czekowe
elektroniczne karty czekowe
kredytowe
transakcyjne
właściwe karty kredytowe.
2.4.1. Karty debetowe
Debetowa - klient posługuje się do wysokości środków na rachunku.
Bankomatowa - do korzystania w bankomatach w celu wypłacania środków pieniężnych.
Czekowa - jest wystawiana do pewnego rodzaju czeków, służą do identyfikacji posiadacza czeku. Z czasem zaczęto umieszczać na tych kartach pasek magnetyczny i mogły funkcjonować samodzielnie.
Elektroniczna - służy do dokonywania płatności natychmiastowo. Jeśli jest połączona on line to można korzystać do wysokości salda. Jeśli nie ma połączenia to można korzystać do określonego limitu. Są najbardziej rozpowszechnione, łatwe i tanie w użyciu.
2.4.2. Karty kredytowe
Kredytowa - umożliwia korzystanie ze środków jakie bank stawia do dyspozycji klienta.
Transakcyjna - z odroczonym terminem płatności. Bank wyznacza limit, do jakiego można korzystać i okres w jakim należy uregulować należność wobec banku.
Właściwa karta kredytowa - mają określony limit i termin rozliczenia z bankiem. Jednak w wyniku nieuregulowani należności karta nie jest blokowana, tylko kwota ta jest przekształcana w kredyt konsumpcyjny.
Korzystanie z kart płatniczych powoduje zadłużenie społeczeństwa. Nie wszystkie gospodarstwa domowe mogą podołać temu zobowiązaniu. Karty są:
tańsze niż pieniądz gotówkowy,
bezpieczniejsze,
szybszy instrument rozliczeń.
Karta inteligentna - ma wbudowany mikroprocesor, umożliwia przeprowadzanie:
V - rozliczeń pieniężnych,
I - weryfikacja wiarygodności klienta, dane osobiste,
S - “uniwersalna” karta telefoniczna, do parkomatów,
A - klucz do zamka.
2.5. Pozostałe instrumenty rozliczeń pieniężny
2.5.1. Akredytywa
Akredytywa - zabezpiecza interes obydwu stron, zarówno dostawcy jak i odbiorcy. Występuje wówczas, gdy brak jest zaufania między stronami. Rozliczenie przeprowadza się za pośrednictwem banku.
Akredytywa dokumentowa jest zobowiązaniem banku importera do uregulowania eksporterowi należności w zamian za złożenie dokumentów reprezentujących towar.
W rozliczeniach za pomocą akredytywy dokumentowej zleceniodawcą jest importer, który zleca swemu bankowi otwarcie akredytywy na rzecz eksportera nazwanego beneficjentem akredytywy. Bank importera korzysta za granicą z pomocy banku pośrednika będącego zazwyczaj bankiem eksportera. Samoistność zobowiązania banku, który zlecił otwarcie akredytywy oznacza, że beneficjent akredytywy bezwzględnie otrzyma zapłatę, jeśli spełni warunki wymienione w akredytywie. Bank zapewnia bowiem eksporterowi wypłatę należności po złożeniu przez niego dokumentów reprezentujących towar i stwierdzeniu jego wysłania. Natomiast importer zyskuje pewność, że wypłata nastąpi dopiero po przedstawieniu dokumentów stwierdzających wykonanie dostawy wynikającej z umowy.
2.5.2. Rozliczenia planowe
Rozliczenia planowe - sporządza się plan dostaw (wielkość, wartość,) przekazuje się bankowi, ten przekazuje środki odbiorcy. Stosuje się tam, gdzie mamy do czynienia ze stałym strumieniem przepływu towarów i usług.
2.5.3. Okresowe rozliczenia saldami
Okresowe rozliczenia saldami - co pewien czas, ustalony w umowie dokonuje się rozliczeń między stronami. Mają zastosowanie tylko w pewnych sytuacjach gospodarczych.
Działalność depozytowa banków
3.1. Rodzaje operacji bankowych wg podmiotu i przedmiotu.
3.2. Źródła finansowania zewnętrznego banku.
3.3. Lokaty pieniężne klientów.
3.3.1. Wkłady oszczędnościowe i depozyty a'vista.
Główną formą gromadzenia oszczędności jest deponowanie ich w bankach. Przybierają one postać wkładów oszczędnościowych w złotych lub walutach obcych. Wkłady oszczędnościowe gospodarstw domowych są podstawą finansowania działalności kredytowej banków.
Banki komercyjne przywiązują w swej polityce depozytowej dużą wagą do gromadzenia wkładów oszczędnościowych. Banki konkurują między sobą wysokością oprocentowania i sposobami kapitalizowania odsetek. Na przykład PKO BP otwiera osobom fizycznym rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe, które mają bardziej charakter rachunków oszczędnościowych. Posiadacz rachunku może zablokować określoną kwotę na 3, 6, 12, 24 i 36 miesięcy. Zablokowana kwota jest oprocentowana w wysokości obowiązującej dla wkładu terminowego. PKO BP jest konkurencyjny także ze względu na gęstą sieć oddziałów w całym kraju. Natomiast inne banki oferują na ogół wyższe oprocentowanie, zależnie od wysokości lokat.
Tradycyjną formę oszczędzania są książeczki oszczędnościowe. Zapisy wpłat i wypłat oszczędności są ewidencjonowane w książeczce, a w księgowości banku odpowiadają im indywidualne konta analityczne. Na książeczkach tych mogą być przechowywane wkłady pieniężne na żądani lub terminowe.
Szczególnym rodzajem książeczek są mieszkaniowe książeczki oszczędnościowe, które gwarantują właścicielom pewne przywileje, jeśli te wkłady będą przeznaczone na budownictwo mieszkaniowe.
Korzyści przynosi też lokowanie wkładów oszczędnościowych na tzw. rachunkach dynamicznych. Oprocentowanie tych rachunków rośnie z wydłużaniem się okresu oszczędzania. Oprocentowanie rośnie co miesiąc, a nawet co 14 dni. Innym udogodnieniem dla klientów są depozyty na okaziciela, a bank gwarantuje właścicielowi pełną anonimowość lokat.
3.3.2. Lokaty terminowe
W przeciwieństwie do wkładów a'vista wkłady terminowe są krótkoterminowymi lokatami majątkowymi. Rozumie się przez nie środki na rachunkach bankowych, które:
są złożone na specjalnych terminowych kontach pieniężnych,
są ulokowane na określony okres,
odpowiednio do tego nie są wykorzystywane w systemie płatności i rozliczeń.
Wyróżnia się dwa rodzaje wkładów terminowych: właściwe wkłady terminowe i wkłady z okresem wypowiedzenia.
Właściwe wkłady terminowe są złożone na z góry ustalony okres. Po jego upłynięciu wkład staje się wymagalny bez dodatkowego wypowiedzenia, tzn. jego posiadacz może nim dysponować według uznania. Najczęściej wkład wraz z odsetkami przekazywany jest na rachunek bieżący. Banki przedłużają automatycznie przedłużenia umowy na następny okres w momencie zakończenia okresu poprzedniego, jeśli klient nie wyda odmiennych dyspozycji.
Wkłady z okresem wypowiedzenia stają się wymagalne dopiero po dokonaniu wypowiedzenia i upływie jego okresu.
Banki oferują klientom zazwyczaj kilka możliwych terminów wkładów terminowych. Najczęściej spotykane to: 1, 3 i 6 miesięcy, ale możliwe są również dłuższe. Wysokość oprocentowania zależy od czasu, na jaki wkład został złożony oraz od jego wysokości.
3.4. Systemy zabezpieczania lokat bankowych. Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Ubezpieczenie depozytów bankowych chroni klientów banku przed skutkami jego ewentualnej niewypłacalności. W Unii Europejskiej obowiązuje zasada, zgodnie z którą każdy deponent może otrzymać w przypadku bankructwa banku zwrot swoich wkładów do określonej wysokości. Systemy ubezpieczeń są zróżnicowane i występują jako wyodrębnione fundusze stowarzyszeń prywatnych banków, bądź przyjmują formy mieszane spółki z udziałem podmiotów prywatnych i banku centralnego.
W Polsce działa od 1995 r. Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Ustawa powołująca ten Fundusz określa zasady tworzenia i funkcjonowania systemów obowiązkowych i umownego gwarantowania środków pieniężnych na rachunkach bankowych oraz rodzaje działań, które mogą być podejmowane w celu udzielania bankowi pomocy w sytuacjach zagrożenia niewypłacalności.
System gwarantowania środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych ma na celu zapewnienie deponentom wypłaty środków w przypadku utraty przez bank objęty systemem gwarantowania możliwości ich zwrotu. Gwarantowane są środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych przez tego samego deponenta, na które wystawiono dowody imienne w walucie polskiej oraz w walutach obcych, bez względu na liczbę umów zawartych z tym bankiem. Jednak gwarancja Funduszu jest ograniczona co do wysokości i obejmuje wymienione środki łącznie z odsetkami naliczonymi do dnia upadłości w wysokości:
równowartości w złotych 50 000 EUR wartości środków gwarantowanych,
Bankowy Fundusz Gwarancyjny działa także profilaktycznie, udzielając pomocy:
bankom na przezwyciężenie sytuacji zagrożenia wypłacalności lub na przywrócenie wypłacalności,
bankom w przypadku przejmowania innego banku, bądź też nabywającym kontrolny pakiet akcji lub udziałów banków.
3.5. Zjawisko “prania pieniędzy”
W ramach Układu Europejskiego Polska i NSP Europejska uzgodniły, że będą podejmowały wysiłki i prowadziły wspólną pracę w celu zapobiegania wykorzystania ich systemów finansowych do legalizacji dochodów z działalności przestępczej. Wspólna praca w tej dziedzinie polega na stwarzaniu norm przeciwdziałającym praktykom “prania pieniędzy”.
Wykonując to zobowiązanie NBP wydał w październiku 1992 r. zarządzenie określające sposoby zapobiegania “prania pieniędzy” za pośrednictwem banków.
Przez “pranie pieniędzy” rozumie się postępowanie polegające na lokowaniu w banku środków pieniężnych lub innych wartości majątkowych pochodzących z przestępstwa lub uczestnictwa w jego popełnieniu bądź na tym, że pochodzenie stan i przeznaczenie tych środków mają zostać ukryte z przyczyn mających związek z przestępstwem.
Banki przy dokonywaniu operacji z klientami, a zwłaszcza transakcji gotówkowych, zobowiązane są do identyfikacji tożsamości klienta oraz przechowywania informacji o nim wraz z odnośnymi dowodami księgowymi przez okres 5 lat. Obowiązek ten dotyczy operacji bankowych, o wartości powyżej 20,000,-lub równowartości tej sumy w walutach obcych. Jeżeli jednak w związku z realizacją operacji bankowej, bez względu na wysokość dokonywanej transakcji, powzięte będzie podejrzenie, że dokonywane jest pranie pieniędzy, bank zobowiązany jest do powiadomienie prokuratury. Banki zobowiązano również do wprowadzenia odpowiednich procedur i przeszkolenia personelu w celu efektywnego przeciwdziałania “prania pieniędzy”.
4. Działalność kredytowa banków
4.1 Pojęcie i klasyfikacja kredytów
Klasyfikacja kredytów:
ze względu na termin
krótkoterminowe - na okres do 1 roku,
średnioterminowe - zaciągane na okres powyżej jednego roku do 5 lat,
długoterminowe - powyżej 5 lat (inwestycyjny, hipoteczny),
z punktu widzenia rodzajów środków stawianych do dyspozycji klienta
gotówkowe,
bezgotówkowe,
z punktu widzenia sposobu postawienia środków do dyspozycji klienta
pożyczka,
kredyt w rachunku bieżącym,
kredyt dyskontowy - bank zobowiązuje się wykupić weksle w określonej granicy środków,
z punktu widzenia zabezpieczenia
kredyt in blanco - nie zabezpieczony,
kredyt zabezpieczony ,
z punktu widzenia kredytobiorcy
kredyt dla przedsiębiorstw,
kredyt dla osób fizycznych,
z punktu widzenia realizacji
standardowe - udzielane wszystkim klientom na takich samych warunkach,
indywidualne,
Udzielanie kredytu wiąże się ze złożeniem wniosku kredytowego.
4.2. Kredyt a pożyczka
Kredyt i pożyczka różnią się między sobą następującymi cechami:
w przypadku pożyczki klient dostaje środki pieniężne na własność i może nimi dysponować według własnej woli, natomiast kredyt bank pozwala wykorzystać tylko na określone w umowie kredytowej cele,
pożyczka może być nie oprocentowana, natomiast kredyt jest zawsze oprocentowany,
umowa kredytowa musi być sporządzana na piśmie pod rygorem nieważności, pożyczka tylko w przypadku kwoty powyżej 500,-.
4.3. Procedura ubiegania się o kredyt
Rozpatrując możliwość uzyskanie kredytu przedsiębiorstwo powinno wziąć pod uwagę, iż podstawowym warunkiem jest posiadanie zdolności kredytowej oznaczającej zdolność do spłaty kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych umową. Ocena ta jest głównym czynnikiem decydującym o podpisaniu umowy kredytowej.
Poza tym bank, przed pozytywnym zaopiniowaniem wniosku kredytowego określa m.in. stopień uczciwości, wiarygodność przedsiębiorstwa, poziom zarządzania jednostką, ocenia proponowane zabezpieczenie kredytu, a także sytuację ekonomiczno-finansową podmiotów gospodarczych z tej samej branży.
Występując o kredyt przedsiębiorstwo zobligowane jest do określanie celu na jaki zamierza przeznaczyć uzyskane środki.
Ubiegając się zatem o kredyt przedsiębiorstwo będzie musiało:
przedstawić cel, na jaki będzie przeznaczony kredyt,
przekonać bank, że realizacja celu umożliwi spłatę kredytu,
wykazać, że prowadzi zyskowną działalność, pozwalającą utrzymać bieżącą płynność finansową i regulować bieżące zobowiązania.
Ubiegając się o kredyt należy złożyć wniosek o udzielenie kredytu. Z uwagi na fakt, że jest on przedmiotem negocjacji, mających na celu udzielenie kredytu powinien być starannie przygotowany i zawierać następujące dane:
ogólną charakterystykę firmy,
kwotę kredytu,
przeznaczenie,
proponowane terminy spłaty,
propozycje firmy dotyczące poprawnego zabezpieczenia kredytu.
4.4. Zdolność kredytowa i metody jej analizy
Polskie prawo bankowe zobowiązuje banki do badania zdolności kredytowej i kredyt można udzielać tylko takim podmiotom, które tą zdolność posiadają.
Można wyróżnić osobistą i materialną zdolność kredytową. Osobista zdolność kredytowa jest związana z cechami osobistymi:
wykształcenie, praca, sukcesy,
wywiązywanie się z dotychczas zaciągniętych kredytów,
Banki badają przede wszystkim materialną zdolność kredytową. Aby dokonać tego typu analizy bank musi mieć szereg informacji. Większość kredytów jest udzielana podmiotom gospodarczym.
Podstawy do badania zdolności kredytowej.
dla przedsiębiorstw
sprawozdanie roczne,
informacje zewnętrzne,
wyciągi z rejestru handlowego i ksiąg hipotecznych,
umowa spółki,
wizja lokalna przedsiębiorstwa,
dla osób fizycznych
zaświadczenie o dochodach i majątku,
informacja na temat stanu kont bankowych,
informacje zewnętrzne,
wyciągi hipoteczne,
informacje na temat stosunków rodzinno-majątkowych,
Rodzaje metod analizy kredytowej:
Analiza ekonomiczna - pozwala wyrobić bankowi ogólny obraz sytuacji ekonomicznej,
Metoda finansowa - opiera się na sprawozdaniach finansowych. Na tą metodę składają się analizy cząstkowe:
analiza wskaźnikowa - analizuje się zmianę wskaźników, jaka była dynamika zmian
struktura danych - bada się sumy bilansowe, porównuje się z innymi firmami lub porównuje w czasie,
analiza zmian poszczególnych pozycji - bada się wielkość poszczególnych elementów, jak się zmieniają, jakie są zyski, majątek przedsiębiorstwa,
analiza przepływów pieniężnych - zdolność regulowania należności kredytowych z punktu widzenia przepływu środków pieniężnych,
Metoda punktowa - połączenie poprzednich metod. Polega na tym, że wyróżnia się podstawowe cechy przedsiębiorstwa, przypisuje się im punkty i ustala się pewien schemat, według którego następuje przełożenie punktowe na ocenę zdolności kredytowej.
Wyróżnia się 20 cech wpływających na zdolność kredytową. Każda z tych cech jest punktowana od 0-5. Max. ilość punktów 100. Ustala się pewna klasy:
0-50 pkt. - firma nie posiada zdolności kredytowej,
50-70 pkt. - firma posiada zdolność kredytową, lecz jest związana z dużym ryzykiem,
70-85 pkt. - przeciętny kredytobiorca, otrzymuje kredyt na standardowych warunkach,
85-100 pkt. - jest to firma pewna, otrzymuje kredyt na lepszych warunkach, niższe oprocentowanie.
Nie jest to metoda dobra, jest obarczona dużym subiektywizmem.
4.5. Umowa kredytowa
Wyróżniamy dwa rodzaje umów kredytowych:
pożyczkowe,
kredytowe,
Umowa pożyczkowa jest regulowana przez Kodeks Cywilny. Umowa ta dotyczy przekazania przez pożyczkodawcę pewnych środków pieniężnych na własność. Umowa taka powinna zawierać:
oznaczenie stron,
kwotę pożyczki,
inne warunki związane z jej udzieleniem,
podpisy.
Umowa kredytowa jest umową nienazwaną. Musi być zawarta na piśmie pod rygorem jej nieważności. Pewne elementy tej umowy są określone w Prawie bankowym:
oznaczenie stron,
kwota kredytu,
warunki udzielania,
sposób wykorzystania,
oprocentowanie kredytu,
upoważnienia banku,
sposób zabezpieczenia,
podpisy stron.
Kredytobiorca jest obowiązany do przestrzegania regulaminu danego banku, regulującego szczegółowe warunki stosunku kredytowego.
5. Prawne zabezpieczenia kredytów
5.1. Klasyfikacja zabezpieczeń kredytów
Działalności kredytowej banków towarzyszy ryzyko terminowego zwrotu udzielanych kredytów. Dlatego prawne zabezpieczenia zwrotności kredytu staje się ważnym elementem umowy kredytowej. Negocjacje między bankiem a kredytobiorcą, dotyczące warunków na jakich może być udzielony kredyt obejmują także rodzaj i wartość prawnego zabezpieczenia jego spłaty. Banki przejawiają skłonność do domagania się od kredytobiorców pełnego, a nawet nadwyżkowego zabezpieczenia kredytu i należnych odsetek. Podraża to koszty kredytu.
W Polsce banki, w celu zapewnienia zwrotu udzielonych kredytów żądają od kredytobiorców zabezpieczenia przewidzianego prawem cywilnym i wekslowym.
Wśród pewnych form zabezpieczenia kredytów można wyróżnić:
osobiste
weksel in blanco
poręczenie
przystąpienie do długu
Udzielający zabezpieczenia osobistego odpowiada całym majątkiem.
rzeczowe
zastaw,
przewłaszczenie,
blokada środków na rachunku bankowym,
cesja należności i praw,
kaucja,
hipoteka.
5.2 Zabezpieczenia osobiste
Do zabezpieczeń osobistych zaliczamy:
poręczenie,
weksel,
przystąpienie do długu.
5.2.1. Poręczenie według prawa cywilnego
W umowie poręczenia spłaty kredytu według prawa cywilnego poręczyciel zobowiązuje się wobec banku do spłaty udzielonego kredytu, gdyby kredytobiorca nie wykonał tego zobowiązania. Poręczenie może być udzielone przez jedną lub kilka osób fizycznych lub prawnych, w tym również przez inny bank lub instytucję ubezpieczeniową. Zobowiązanie poręczyciela musi mieć formę pisemną. Poręczenie w swej treści musi wskazać osobę, za którą jest udzielane oraz wyraźnie określić poręczony kredyt. Poręczenie może być bezterminowe, jeśli poręczyciel nie ustala w swym oświadczeniu okresu, w ciągu którego przyjmuje odpowiedzialność. W poręczeniu terminowym poręczyciel oznacza termin, do którego odpowiada za spłatę kredytu. Odpowiedzialność poręczycieli i kredytobiorcy jest solidarna.
5.2.2. Poręczenie według prawa wekslowego
Poręczenie wekslowe spłaty kredytu może być złożone w postaci weksla gwarancyjnego lub weksla poręczonego czyli awalizowanego. Jako gwarancyjny może być wykorzystany tzw. weksel in blanco, zaopatrzony jedynie w podpis wystawcy, bez wypełniania treści formularza wekslowego. Posiadacz weksla może wypełnić jego treść, gdy zgodnie z umową powstanie roszczenie. Wskazane jest jednak umieszczenie na wekslu daty wystawienia, co umożliwia ewentualną weryfikację zdolności do zaciągania zobowiązań przez jego wystawcę. Może być też wskazany remitent, czyli bank udzielający kredytu.
5.2.3. Przystąpienie do długu
Jako swego rodzaju zabezpieczenie kredytu można uznać również przystąpienie do długu kredytowego. Następuje wówczas zmiana w stosunku kredytowym po stronie dłużnika - do dotychczasowego kredytobiorcy przystępuje osoba trzecia, tj. inna niż kredytobiorca, w charakterze dłużnika solidarnego. Dotychczasowy dłużnik nie zostaje zwolniony z obowiązku spłaty kredytu, a nowy odpowiada wobec banku nie za spłatę kredytu cudzego jak poręczyciel, lecz jak za spłatę kredytu własnego, tj. jak kredytobiorca. Kredytobiorca i przystępujący do długu odpowiadają wobec banku solidarnie.
Przystąpienie do długu może dojść do skutku:
przez zawarcie umowy przez bank z nowym dłużnikiem za zgodą kredytobiorcy,
przez zawarcie umowy przez kredytobiorcę z nowym dłużnikiem za zgodą banku.
Takie zabezpieczenie kredytu będzie miało z reguły zastosowanie, jeżeli pomiędzy kredytobiorcą a osobą przystępującą do długu istnieją więzy rodzinne lub gospodarcze. Zabezpieczeniem długu może być też przejęcie długu.
5.2.4. Pełnomocnictwo
Jako zabezpieczenie kredytu często stosowane jest pełnomocnictwo do dysponowania rachunkiem bankowym. Pełnomocnictwo takie może być udzielone przez kredytobiorcę lub osobę trzecią, jak również, przez osobę która już zabezpiecza kredyt, np. przez poręczyciela.
Jeżeli pełnomocnictwo jest udzielone przez kredytobiorcę do dysponowania rachunkiem znajdującym się w banku przyznającym kredyt wystarczy, gdy zostanie ono zawarte w umowie kredytowej. Jeżeli natomiast pełnomocnictwo zostaje udzielone do dysponowania rachunkiem znajdującym się w innym banku, to niezbędne jest udzielenie tego pełnomocnictwo w odrębnym dokumencie.
Jeżeli pełnomocnictwa udziela poręczyciel, to w przypadku gdy posiada rachunek w banku kredytującym może ono być zawarte w zobowiązaniu poręczyciela, a jeżeli jest to pełnomocnictwo do dysponowania rachunkiem w innym banku, powinno być zawarte w odrębnym dokumencie.
Pełnomocnictwo może być udzielone do:
dysponowania rachunkami oszczędnościowo-rozliczeniowymi, zarówno prowadzonymi w złotych jak i w walucie obcej,
dysponowania rachunkami otwartymi w związku z prowadzeniem przez posiadacza rachunku działalności gospodarczej.
Pełnomocnictwa może udzielić posiadacz rachunku bądź pełnomocnik, jeżeli jest uprawniony do udzielania dalszych pełnomocnictw.
Pełnomocnictwo takie:
powinno być udzielone jako nieodwołalne,
może być udzielone jako terminowe, a okres jego obowiązywania powinien być powiązany z terminem spłaty kredytu,
powinno uprawniać bank do pobrania z rachunku bankowego środków w wysokości odpowiadającej kwocie niespłaconego kredytu wraz z odsetkami i prowizją.
5.3. Zabezpieczenia rzeczowe
Do zabezpieczeń rzeczowych zaliczamy:
zastaw ogólny,
bankowy zastaw rejestrowy,
przewłaszczenie,
blokada środków na rachunku bankowym,
cesja należności,
kaucja,
hipoteka.
5.3.1. Zastaw ogólny i bankowy zastaw rejestrowy
Zastaw jest ograniczonym prawem rzeczowym i ma na celu zabezpieczenie określonej wierzytelności, a wierzyciel może dochodzić swoich roszczeń z obciążonej rzeczy ruchomej.
Zastaw ogólny wymaga wydania zastawionej ruchomości bankowi. Wobec braku warunków do przechowywania przedmiotu zastawu, najczęściej stosuje się w praktyce bankowej formę bankowego zastawu rejestrowego, który pozwala na pozostawienie rzeczy zastawionej u kredytobiorcy.
Do ustanowienia zastawu bankowego niezbędne jest spisanie umowy między bankiem a kredytobiorcą. Każda umowa powinna być wpisana do rejestru zastawów danego banku, gdyż zastaw powstaje z chwilą wpisania umowy do rejestru. W czasie trwania zastawu, rzeczy zastawione mogą być zastąpione przez inne rzeczy pod względem rodzaju i gatunku, lecz o zbliżonej wartości. Rzeczy zastawione powinny być oznaczone w sposób widoczny i trwały, aby nie mogły być nabyte w dobrej wierze przez osoby trzecie.
W 1998 r wprowadzono zastaw rejestrowy, może zastąpił bankowy zastaw rejestrowy. Może być ustanowiony nie tylko w celu zabezpieczenia zwrotności kredytu, ale także różnych wierzytelności. Ustanowienie zastawu rejestrowego wymaga pisemnej umowy między osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu a bankiem oraz wpisu do rejestru zastawów. Rzeczy obciążone zastawem rejestrowym mogą być pozostawione w posiadaniu zastawcy, który może korzystać z przedmiotu zastawu, dbając o zachowanie go w dobrym stanie. W razie zbycia przedmiotu zastawu bank może żądać natychmiastowego zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonych tym zastawem, a wierzytelność korzysta z pierwszeństwa przed innymi wierzytelnościami. Ustawa zobowiązała rejonowe sądy gospodarcze do prowadzenia rejestru zastawów. Rejestr jest jawny, a odpisy stanowiące dowód wpisu do rejestru mogą być wydawane każdemu, kto tego zażąda. Odpisy mają moc dokumentów wydawanych przez sąd.
5.3.2. Przewłaszczenie na zabezpieczenie
Zabezpieczenie udzielonego kredytu może nastąpić w drodze przeniesienia na bank przez kredytobiorcę własności posiadanych przez niego rzeczy ruchomych, takich jak maszyny, urządzenia, surowce, towary przeznaczone do sprzedaży.
Przeniesienie własności następuje na mocy umowy zawartej przez bank z kredytobiorcą. W umowie powinien być umieszczony warunek, iż w przypadku, gdy kredyt wraz z odsetkami i prowizją zostaną spłacone w całości w określonym w umowie terminie, przeniesienie własności straci moc i kredytobiorca stanie się z powrotem właścicielem tej rzeczy.
Wraz z umową przewłaszczenia powinna być dokonana cesja praw z odpowiednich polis ubezpieczeniowych. Rzecz przewłaszczona powinna być w umowie oznaczona w sposób umożliwiający jej jednoznaczną identyfikację, a w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku należy określić ich rodzaj, jakość i wartość zgodnie z zasadami podanymi prze zastawie.
Przewłaszczenie rzeczy oznaczonych co do tożsamości.
Jeżeli przedmiotem przewłaszczenia są rzeczy oznaczone co do tożsamości kredytobiorca na mocy umowy przewłaszczenia otrzymuje z reguły prawo do zatrzymania przewłaszczonych rzeczy w swoim posiadaniu w charakterze biorącego w użyczenie. Bank zezwala zazwyczaj na bezpłatne używanie rzeczy pozostawionej w tym celu u kredytobiorcy do czasu całkowitej spłaty kredytu wraz z odsetkami i prowizją.
W przypadku niespłacenia całości lub części kredytu w umownym terminie bank wzywa kredytobiorcę do oddania używanej przez niego rzeczy stanowiącej zabezpieczenie udzielonego kredytu.
Kredytobiorca w okresie kredytowania:
powinien oznaczyć przewłaszczoną rzecz w sposób trwały jako przedmiot przewłaszczenia,
może używać rzeczy w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu,
bez zgody banku nie może oddać rzeczy użyczonej osobie trzeciej do używania,
nie może sprzedać tej rzeczy bowiem jej właścicielem jest bank,
ponosi koszty utrzymania rzeczy użyczonej.
Przewłaszczenie rzeczy oznaczonych co do gatunku.
Jeżeli przedmiot przewłaszczenia stanowią rzeczy oznaczone co do gatunku oraz towary przeznaczone do sprzedaży, do przeniesienia własności potrzebne jest również przeniesienie posiadania rzeczy.
Kredytobiorca otrzymuje prawo do zatrzymania w swoim posiadaniu rzeczy jako przechowawca. Kredytobiorca w okresie kredytowania:
ma obowiązek przechowywać przewłaszczone rzeczy bez wynagrodzenia w sposób, jaki wynika z własności tej rzeczy i okoliczności,
ma prawo zbywać przewłaszczone rzeczy zastępując je jednocześnie rzeczami tego samego rodzaju, jakości i wartości lub innymi rzeczami wytworzonymi z rzeczy przewłaszczonej.
nie może oddać rzeczy na przechowanie innej osobie,
ponosi koszty utrzymania rzeczy przechowywanej.
W umowie kredytowej kredytobiorca może zostać zobowiązany do przesyłania bankowi okresowo wykazu towarów będących przedmiotem przewłaszczenia.
Różnice między zastawem na rzeczach ruchomych a przewłaszczeniem.
Podstawowa różnica między zastawem a przewłaszczeniem polega na tym, że przedmiot po jego przewłaszczeniu staje się własnością banku pomimo, że pozostaje w użytkowaniu osoby przewłaszczającej. Z tego względu wygodniejsze staje się zaspokojenie roszczeń banku w przypadku niespłacenia kredytu. Bank żąda wydania przedmiotu przewłaszczenia jako jego własności i może dokonać sprzedaży z pominięciem trybu egzekucji sądowej lub administracyjnej.
5.3.3. Blokada środków na rachunku
Blokada środków w walucie krajowej lub obcej na oprocentowanych rachunkach lokat jest wygodną i często stosowaną formą zabezpieczeń kredytów lub gwarancji bankowych. Jest ona dokonywana na pisemny wniosek posiadacza rachunku. Kredytobiorca, proponując zabezpieczenie w tej formie, przedstawia w banku pisemne potwierdzenie dokonania nieodwołalnej blokady lokat na rachunku. Ponadto dołącza upoważnienie uprawniające bank do pobrania z zablokowanego rachunku jego wymagalnej wierzytelności. Przedmiotem blokady mogą być środki pieniężne kredytobiorcy lub osób trzecich, poręczających za kredytobiorcę. W przypadku blokady środków pieniężnych osób trzecich konieczna jest pisemna zgoda posiadacza rachunku na dokonanie blokady.
5.3.4. Cesja należności
Równie wygodną dla banku forma prawnego zabezpieczenia zwrotności kredytu jest przelew wierzytelności, nazwany także cesją należności od odbiorców. Na mocy umowy między kredytobiorcą a kredytującym go bankiem kredytobiorca ceduje na bank swoją wierzytelność wobec osoby trzeciej.
W praktyce stosuje się dwa rodzaje cesji. W cesji globalnej kredytobiorca ceduje na bank wszystkie istniejące lub przyszłe wierzytelności wynikające z działalności gospodarczej. Cesja może też dotyczyć jednej konkretnej wierzytelności lub kilku wierzytelności, co powinno być w umowie zapisane. Cesja powinna być dokonana w formie pisemnej, przy pisemnym powiadomieniu dłużnika przez kredytobiorcę o dokonanej cesji jego wierzytelności z określonego tytułu na rzecz banku. Wskazane jest, aby dłużnik potwierdził przeniesienie wierzytelności kredytowej na rzecz banku, a bank może uzależnić udzielenie kredytu od otrzymania takiego potwierdzenia.
Bank jest zainteresowany tym, aby cedowane wierzytelności były realne i łatwo ściągalne, co przy występujących obecnie zatorach płatniczych ma istotne znaczenie. Kredytobiorca dokonujący cesji nie ponosi odpowiedzialności za wypłacalność dłużnika, a jedynie za faktyczne występowanie cedowanej należności. Dlatego banki przed przyjęciem cesji zasięgają informacji o sytuacji majątkowej dłużników i kredytobiorcy oraz ich zdolności płatniczej.
5.3.5. Kaucja
Podobną formą zabezpieczenia spłaty kredytu jest przyjęcie przez bank kaucji w postaci gotówki w walucie krajowej lub obcej. W tym celu niezbędne jest zawarcie pisemnej umowy i złożenie przedmiotu kaucji w banku.
Na zabezpieczenia spłaty kredytu bank może przyjąć kaucję w postaci:
środków pieniężnych w postaci gotówki w złotych lub walucie,
Do ustanowienia kaucji niezbędne jest zawarcie umowy pisemnej oraz złożenie w banku przedmiotu kaucji. Umowa kaucji jest umową nienazwaną. Przedmiot kaucji powinien być w umowie oznaczony. Środki pieniężne złożone w banku jako kaucja są przechowywane na odrębnym, nie oprocentowanym koncie.
Jeżeli kredytobiorca nie spłaci kredytu w terminie określonym w umowie bank:
realizuje bony oszczędnościowe,
dokonuje potrącenia wierzytelności banku z tytułu nie spłaconego w terminie kredytu z wierzytelnością kredytobiorcy z tytułu złożonej kaucji,
powiadamia kredytobiorcę o dokonaniu potrącenia i wydaje mu nadwyżkę ponad dług z tytułu nie spłaconego kredytu.
Po spłacie kredytu bank zwraca kredytobiorcy przedmiot kaucji oraz upoważnienie.
5.3.5. Hipoteka
W celu zabezpieczenia udzielonego przez bank kredytu można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego bank będzie mógł dochodzić zaspokojenia swego roszczenia z nieruchomości, bez względu na to czyją stała się własnością, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Hipoteką można obciążyć:
całą nieruchomość,
część ułamkową nieruchomości,
użytkowania wieczyste.
Nie można ustanowić hipoteki na nieruchomości przekazanej jedynie w użytkowanie.
Hipoteka obciąża wraz z nieruchomością:
jej części składowe,
jej przynależności,
niektóre roszczenia okresowe należne właścicielowi obciążonej nieruchomości.
Ustanowienie hipoteki na rzecz banku nie pozbawia właściciela nieruchomości możliwości jej obciążania lub rozporządzania nią. Niedopuszczalne jest zastrzeżenie, przez które właściciel nieruchomości zobowiązuje się względem banku, że nie dokona zbycia lub obciążenia nieruchomości przed wygaśnięciem hipoteki.
Jeżeli jednak właściciel nieruchomości lub osoba trzecia oddziałuje na nieruchomość w taki sposób, że może to pociągnąć za sobą zmniejszenie jej wartości w stopniu zagrażającym bezpieczeństwu hipoteki, bank może zażądać zaniechania tych działań.