METODA iloś Spos empirycznego poznawania rzecz. Społ. ukierunkowany na jej opis, wyjaśnienie i prognozowanie, związany:* z próbą dokonywania pomiaru interesujących badacza stanów, zjawisk, proco zasięgu masowym *wymagający stosowania metod statystycznych

M jakoś Spos empirycznego poznawania świata społecznego i jednostkowego ukierunkowany na jego rozumienie i interpretacje:* badanie problemów bardzo drażliwych, dotyczących sytuacji, stanów, właściwości pojedynczych osób, wartości, motywów zachowania, działań intencji, itp.

NAUKA - sys uzasadnionych pojęć, twierdzeń i hipotez będących wytworem odkrywczej działalności badawczej i stanowiących najwyżej rozwinięta postać świadomości społecznej (Okoń)

- system społecznie wypracowanych sądów o rzeczi, sądów dowiedzionych i sprawdzonych, słowem - prawdziwych (Zaczyński)Funkcje społeczne nauki *diagnostyczna - określanie, opisywanie przeszłych lub aktualnych stanów; udzielanie odpowiedzi na pytania: jak było? jak jest? - prace idiograficzne *prognostyczna - wyjaśnianie rzeczywistości (dlaczego tak jest? jakie są przyczyny?), a także na podstawie ustalonych przesłanek przewidywanie zjawisk, procesów; badacze nie poprzestają na opisie, ale budują sady o związkach, zależnościach* poznawcza - zaspokajanie potrzeby wiedzy człowieka o świecie, rozumienia występujących zjawisk, procesów* psychologiczna - zadaniem nauki jest nie tylko opisywanie i wyjaśnianie człowiekowi, w jaki sposób postępują określone zmiany, ale także dorobek nauki, jej ustalenia wywołują pewne zmiany w psychice ludzi. Wyniki badan naukowych mogą wpływać na motywacje, zachowania, poglądy ludzi *techniczna - wiedza naukowa jest gromadzona i porządkowana, a następnie wykorzystywana w pewnych celach społecznych - nauka staje się narzędziem zamierzonego przekształcania rzeczywistościKryteria klasyfikacji nauk:*Subiektywne - podmiotowe, dominowały do XIX wieku, odwoływały się do człowieka, głownie jako władz umysłu, np rozumu, pamięci, wyobraźni i wyodrębniano: nauki teor, hist, sztuki *Obiektywne - przedmiotowe, dominują od XIX wieku, odwołują się do: przedmiotu badan, stos. terminologii w nauce, spos postępowania badawczego w nauceAktualne kryteria klasyfikacji nauk: Przedmiot badań, Terminologia stosowana w nauce (język), Sposoby postępowania badawczego w nauce - metodologia badań, i inne

METODA - gr. methodos, droga, sposób badania, systematycznie stosowany sposób postępowania prowadzący do założonego wyniku

METODOLOGIA - w ogólnym ujęciu, to:- teoria sposobu zdobywania wiedzy o rzeczywistości- budowy systemu tej wiedzy oraz nauka o metodach badań naukowych, o sposobach planowania i przeprowadzania badań, sposobach opracowywania ich wyników- teoria tworzenia nauki- teoria doskonalenia metod poznawania i zmieniania rzeczywistości

Ze względu na zakres stosowania wyróżnia się: *Met ogólna, która zajmuje się ogólnymi problemami metod i systemów naukowych *Met szczegółowe, badające metody i systemy wybranych nauk, np. Metodologia badań pedagogicznych, psychologicznych, metodologia historii Bad naukowe - celowy proces zróżnicowanych działań, umożliwiających obiektywne, dokładne i wyczerpujące poznanie wybranego wycinka rzeczywistości Bad podstawowe- ogół czynności i środków umożliwiających wzbogacenie wiedzy o danej dziedzinie rzeczywistości Bad stosowane- ogół czynności i środków umożliwiających opracowanie sposobów osiągnięcia jakiegoś celu praktycznego

M iloŚ w bad pedag - spos empirycznego poznawania rzeczywistości społecznej: pedagogicznej (dydaktycznej, wychowawczej), edukacyjnej ukierunkowany na jej opis, wyjaśnienie i prognozowanie, związany: * z próbą dokonywania pomiaru interesujących badacza stanów, zjawisk, procesów o zasięgu masowym (poprzez wykorzystanie do tego celu narzędzi badawczych np. Kwestionariuszy ankiet) *wymagający odwoływania się przez badacza do teorii dotyczących badanych zjawisk, procesów

Znacz TEORII w badaniach pedagogicznych (iloŚciowych) Zn t. *umożliwia badaczowi precyzyjne rozumienie i dokładne rozpoznanie badanego procesu, zjawiska, stanu - jego złożoności, struktury, czynników sprzyjających i utrudniających występowanie, jego uwarunkowań *umożliwia badaczowi przygotowanie narzędzi do badania wybranego procesu, zjawiska, stanu * umożliwia dokładne wyjaśnienie wyników badań

TEORIA. naukowa - system logicznie i rzeczowo powiązanych zdań (praw, twierdzeń) stanowiących próbę opisu i wyjaśnienia zjawisk, faktów i procesów określonej kategorii, czasem także ich przewidywania Cechy teo: * uporządkowanie (usystematyzowanie), twórczy charakter (owocność), prostota i prawdziwość * dokładność, wewnętrzna spójność (twierdzenia stanowią logiczne i rzeczowo powiązaną całość *ogólność (szeroki zakres) *sprawdzalność empiryczna *zgodnosc z innymi teoriami Rodz teo: T dedukcyjne - powiązanie twierdzeń jest rezultatem zastosowania zasady logicznych stosunków wynikania - teorie oparte na refleksji filozoficznej o wychowaniu - progresywizm (sprzeciw wobec rygoryzmu, intelektualizmy i formalizmu dydaktycznego w szkole) T generalizujące - ich twierdzenia zawierają opis i wyjaśnienie określonego wycinka rzeczywistości pedagogicznej - koncepcje wyjaśniające mechanizmy zachowania się człowieka: teorie osobowości - behawiorystyczne, o orientacji humanistycznej, teoria zachowania się w warunkach steresu J. Reykowskiego T prakseologiczne - ich twierdzenia wyjaśniają strategie działań mających na celu usprawnienie szeroko rozumianej praktyki - teoria problemowago uczenia się (Okoń, 1972), wielostronnego uczenia się (Okoń 1987), Funkcje teorii 1. F generalizująca - polega na odpowiednim połączeniu wchodzących w jej skład twierdzeń w logiczną całośc, ujmujących opis, wyjaśnienie i uzasadnienie: * Tym skuteczniej spełnia tę funkcję teoria, im trafniej opisuje, wyjaśnia i uzasadnia badane fakty, zjawiska *Opis jest bardziej pożyteczny teoret. I prakt. Jeśli stanowi próbę uchwycenia badanych faktów lub zjawisk w ich wersji uogólnionej, skazuje prawidłowości ich występowania * Owartości tej funkcji decyduje ujawnienie różnic i podobieństw między faktami, zjawiskami, wskazanie ich przyczyn, określenie warunków sprzyjających i utrudniających. 2. F komunikatywna - polega na dostarczaniu ważnych informacji o danym przedmiocie w sensownym języku, tj. Zrozumiałym przynajmniej przez specjalistów: *Używane pojęcia powinny być: jednoznaczne - to samo znaczenie w różnych kontekstach, jasne, wyraźne - określające dokładnie swój zakres *Pojęcia używane w teoriach pedagogicznych nie są na ogół dostatecznie wyraźne, dlatego często istnieje potrzeba definiowania pojęć:

DEFINIOWANIEe - objaśnienie znaczenia pojęcia, sprecyzowanie jego treści i zakresu przy pomocy pojęć pierwotnych, których znaczenie przyjmuje się jako zrozumiałe bez definicji. DEFINICJE KONTEKSTOWE - wskazujące znaczenie danego pojęcia poprzez włączenie go w różne konteksty zdaniowe. DEFINICJE OPERACYJNE - wyjaśniają znaczenie pojęcia poprzez przekształcenie abstrakcyjnego, teoretycznego pojęcia w coś konkretnego... (dopisać) 3. Funkcja praktyczna - zakłada społeczną użyteczność twierdzeń głoszonych przez teorię: Teoria nie miałaby większej wartości, gdyby nie zapewniała praktycznyc 4. Funkcja psychologiczna i kulturowa 5. Funkcja predyktywna

F planowania proc bad :  *wybór tematu badań  * określenie przedmiotu badań  *określenie celów badań  *sformułowanie problemów i hipotez badawczych *ustalenie zmiennych, dobór wskaźników do zmiennych  *wybór metod i technik badawczych *ustalenie terenu badań, sposobu doboru próby  Faza realizacji spos bad: *przeprowadzenie badań, zgromadzenie materiału empirycznego  *uporządkowanie materiału empirycznego, grupowanie statystyczne Faza opr wyników proc bad: *opis analiza danych *wyjaśnienie związków * weryfikacja hipotez  *sformułowanie wniosków z badań i uogólnień *wskazanie potrzeby i kierunków dalszych badań

Wybór tematu badań zależy od zapoznania się z literaturą naukową. Znajomość literatury umożliwia badaczowi opracowanie teoretycznych postaw podejmowanego problemu. 

Określenie przedmiotu badań  Pytanie o przedmiot badań jest pytaniem o to „co” badacz bada a nie „kogo”. Jednostki ludzkie nie są przedmiotami. Dlatego określenie przedmiotu badań to sprecyzowanie tego „co” badacz bada „czym?” w swoim badaniu się zajmuje „co?” jest obszarem zainteresowań badawczych, np: proces rozwoju społecznego określenie dziecka w wieku

Co jest przedmiotem badań w pedagogice?  1.Procesy: * wychowanie  *kształcenie na różnym etapie życia  * socjalizacja, resocjalizacja, rewalidacja (ich cele, przebieg, treści, metody, środki, organizacja, rezultaty, uwarunkowanie) np. metody wychowania dzieci w wieku przedszkolnym uwarunkowanie rodzinne osiągnięć szkolnych uczniów gimnazjum.  2.Zjawiska : *Pedagogiczne  *Społeczne(bezrobocie, bezdomność, patologie) ich geneza przyczyna struktura - złożoność przebieg, zaciąg, dynamika występowania, uwarunkowanie skutków  3.Postawy  np. młodzieży wobec odmienności kulturowej 4.Opinie  np. uczniów o kontrole i ocenę w procesie kształcenia

Określenie celów badań  -Cel badań pojmuje się jako rodzaj zamierzonego efektu, do którego ma doprowadzić działalność badawcza  Ustalenie celu badań to określenie tego do czego zmierza badacz co pragnie osiągnąć w swoim działaniu Ustalenie czasu badań w istotnym stopniu warunkuje strukturę procesu badawczego czynności podejmowane przez badacza

Cele badań  J. Gnitecki  1. Cel poznawczy związany jest głównie z opisem wyjaśnieniem i przewidywaniem zjawisk pedagogicznych 2. Cel teoretyczny związany miedzy innymi z podejmowaniem badań teoretycznych  3. Cel praktyczny związany jest z opracowaniem dyrektyw pedagogicznych czyli praktycznych kierowanych wobec rodziców, nauczycieli, uczniów

W. Okoń  1. Opis stanu (deskrypcja) badanego wywiadu rzeczywistości pedagogicznych  2. Wyjaśnienie( eksplikacja) związków i zależności miedzy badanymi elementami rzeczywistości pedagogicznej  3. Ocena( ewakuacja) funkcjonowania badanych elementów rzeczywistości pedagogicznej  4.Optymalizacja (doskonalenie) oddziaływań dydaktycznych i opiekuńczych systemów pedagogicznych

W praktyce często formułuje się cel poznawczy : *C deskryptyczny (opis deskrypcja) 

co badacz zmienia opisać (scharakteryzować) jaki wycinek rzeczywistości  *C eksplikatywny  

co badacz zamierza wyjaśnić  *C prognostyczny  co badacz przewiduje dla przyszłości w badanym obszarze jakie jest jego znaczenie

PROBLEM  szeroko rozumiany , to pytanie na które szukamy odpowiedzi. W zależności od sposobu znalezienia odpowiedzi wyróżniamy dwa rodzaje problemów  *p subiektywne - informacyjne - takie w których odpowiedzią jest pozyskanie pewnej informacji ogólnie znanej  *p obiektywne - problemy badawcze - takie na które można odpowiedzieć poprzez podjęcie badań Problem badawczy jest pytaniem na które odpowiedzi uzyskaniem na nie , nie określa badań warunkowych   Rodzaje problemów badawczych: *Pytanie rozstrzygnięcia - składają się z partykuły „czy” i zdania oznajmującego można na nie udzielić tylko jednej z dwóch alternatywnych odpowiedzi tak lub nie  *Pytanie dopełnienia - formułowane przy pomocy innych wyrażeń np. jaki? Kto? Co? Stwarzają możliwość udzielenia wielu różnych odpowiedzi np. Jakie czynniki warunkują aspirację edukacyjne, aktywność. Jakie są postawy młodzieży licealnej wobec odmienności kulturowej Warunki poprawnie sformułowanego prob bad  : *ujęty w formie pytania  *sformułowany przy pomocy terminologii naukowej  *jasny jednoznaczny co wyklucza formułowanie pytań zbyt ogólnych *sprecyzowany zakres jego treści wynika, jakiej grupy wiekowej , środowiskowej dotyczy  *usytuowany na tle dotychczasowego doboru naukowego, oparty na określonym założeniu teoretycznym, określonej teorii  *empiryczne  * przydatny w praktyce, użyteczny

HIPOT BADAWCZA  *jest przypuszczeniem odpowiedzią na sformułowany problem badawczy  * jest świadomie przyjętym przypuszczeniem czy założeniem wymagającym potwierdzenia lub odniesienia w wyniku badań naukowych  | Nie każdy problem badawczy wymaga sformułowania hipotezy  |Jednak potrzeba istnieje szczególnie wówczas gdy problem badawczy dotyczy związków między badanymi zmiennymi Warunki poprawności hip Bad: *jest odpowiedzią na problem badawczy i wyjaśnia związki miedzy zmiennymi  * jest jednoznacznie dostatecznie szczegółowo sformułowane nie może być puste *posiada sprecyzowany zakres  *powinna istnieć możliwość weryfikacji hipotezy tzn. empirycznego sprawdzenia co powoduje jej potwierdzenie lub odmianie (w całości lub części) * jest sformułowaniem na podstawie znanej już wiedzy naukowej  Procedura formułowania problemów i hipotez badawczych:* sformułowanie problemu głównego w postaci pytania złożonego (dopełnienia): zdefiniowanie pojęć występujących w problemie głównym; ustalenie zakresu i złożoności problemu głównego *sformułowanie hipotezy głównej (odpowiedzi na problem główny), jej trrreść ujmuje złożoność problemu głównegooo wynikającą z przyjętych definicji podstawowych pojęć i umożliwia wyodrębnienie dalszych problemów szczegółowych *sformułowanie problemów szczegółowych, ustalenie czy są to pytania rozstrzygnięcia czy dopełnienia; jeśli są to pytania dopełnienia, to zdefiniowanie pojęć w nich zawartych, co prowadzi do dalszego uszczegółowaniea problemu * sformułowanie hipotez szczegółowych (odpowiedzi na problemy szczegółowe) Przyklad: Problem główny: jaki jest związek między funkcjonowaniem rodziny i osiągnięciami szkolnymi uczniów kl. V w środowisku miejskim? Hipotez główna: Istnieje związek między funkcjonowaniem rodziny i osiągnięciami szkolnymi uczniów kl. V w środowisku miejskim, ponieważ im lepiej jest wypełniana w rodzinie funkcja materialna, opiekuńcza, wychowawcza i kulturalna, tym wyższy poziom osiągnięć szkolnych uzyskują uczniowie kl. V Ze złożoności hipotezy głównej wynikają 4 problemy szczegółowe.

1. Jaki jest związek między wypełnianiem w rodzinie funkcji materialnej i osiągnięciami szkolnymi uczniów kl. V? 2. Jaki jest związek między wypełnianiem w rodzinie funkcji opiekuńczej i osiągnięciami szkolnymi uczniów kl. V? 3. Jaki jest związek między wypełnianiem w rodzinie funkcji wychowawczej i osiągnięciami szkolnymi uczniów kl. V? 4. Jaki jest związek między wypełnianiem w rodzinie funkcji kulturalnej i osiągnięciami szkolnymi uczniów kl. V? Sformułowanie hipotez szczegółowych:Ustalenie hipotez do w/w probmelów wymaga:*zdefiniowania pojęć zawartych w tych pytaniach; *wykazania ich złożoności - wypełnianie funkcji materialnej, opiekuńczej, wychowawczej, kulturalnej w rodzinie *sformułowanie odpowiednich założeń (hipotez) uwzględniających złożoność zdefiniowanych pojęćZmienna to właściwość, która nie jest stała, podlega zmianom. Ze wzgl na rodzaj relacji między zmiennymi wyróżnia się: zm niezależne, to zmienne które oddziaływują na zmienne zależne, są przyczynami powodującymi swym działaniem powstawanie określonych skutków zm zależne, to skutki, efekty wpływu wynikające ze sprawczego działania zmiennych niezależnych zm pośredniczące - modyfikują siłę oddziaływań między zmienneymi i inne Ze względu na stopień ogólności zmiennych wyróżnia się: zm globalne (szeroki zakres właściowości, zjawisk) zmienne szczegółowe (wąski zakres właściowości, zjawwisk)

W badaniach pedagogicznych istnieją typowe układy zmiennych:1. Jako zmienne niezależne (przyczyny), warunkujące przebieg procesów wychowania, kształcenia często przyjmuje się: *uwarunkowania pedagogiczne: oddziaływania nauczycieli i wychowawców, np. organizacja procesu dydaktycznego wychowawczego - jego cele, stosowane metody, środki, formy organizacyjne, warunki *uwarunkowania środowiskowe: oddziaływanie środowiska rodzinnego, szkolnego, grupy rówieśniczej:np. wypełnianie funkcji opiekuńczej w rodzinie, patalogie życia rodzinnego; oddziaływania subkultur młodzieżowych *uwarunkowania biopsychiczne: cechy charakteryzujące ucznia (wychowanka), np. uzdolnienia, zainteresowania, inteligencja, mikrodeficyty

2. Zmianne zależne (skutki) w badaniach pedgogicznych to czeęsto rezultaty procesu wychowania, kształcenia i samokształcenia

Jaki jest związek między funkcjonowaniem rodziny i osiągnięciami szkolnymi uczniów kl. V w środowisku miejskim Zmienna niezależna główna (globalna): funkcjonowanie rodziny

Zmienne niezależne szczegółowe: *wypełnianie w rodzinie funkcji materialnej: średni dochód na osobę w rodzinie, warunki mieszkaniowe rodziny, poziom wykształcenia rodziców i rodzaj wykonywanej pracy, czy dziecko ma swoje miejsce w domu * wyp w rodz f opiekuńczej: czy dziecko pali, czy je obiady w szkole lub domu *wyp w rodz f wychowawczej: atmosfera życia rodzinnego, metody wychowania * wyp w rodz f kulturalnej

WSKAŹNIK - to pewna cecha, zdarzenie lub stan na podstawie którego wnioskujemy z pewnością bądź określonym prawdopodobieństwem, iż zachodzi zjawisko, które nas interesuje:- To najbardziej szczegółowe informacje, które gromadzimy w badaniach, np. odpowiedzi na pytania w kwestionariuszu; ocena dokonana przez badanego na skali oszacowań. Rodzaje wskaźników: empiryczne, definicyjne, inferencyjne Ws emp: wskazują zjawiska, które są obserwowalne: np. wskaźnikiem aktywności uczniów podczas lekcji może być liczba zgłoszeń do odpowiedzi, wskaźnikiem pozytywnego stosunku ucznia do nauki szkolnej może być systematycznośc w odrabianiu prac domowych; łatwe do zaobserwowania, ale mogą być błędne Ws defi: wynikają z definicji danego zjawiska: np. liczba wyborów uzyskanych przez ucznia w badaniu socjometrycznym jest wskaźnikiem jego pozycji społecznej, ponieważ "pozycję społeczną ucznia" określa się "jako liczbę uzyskanych wyborów w badaniu socjometrycznym". Ws inf: stosuje się wówczas, gdy badana zmienna jest nieobserwowalna, są rezultatem wnioskowania. Dobiera się obserwowalne wskźniki tak, aby z ich wysępowania można było wnioskować o zaistnieniu badanej zmiennej nieobserwowalnej, np. umiejętność przygotowania przez ucznia niestereotypowego opowiadania na dowolnie wybrany temat jako wskaźnik jego twórczej aktywńości językowej.

- Metoda badań, to "zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego"

- Techniki b, to "czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów"

- Narzędzie b "jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki", umożliwia zgromadzenie materiału empirycznego (informacji o badanych osobach, procesach, zjawiskach)

wg. T. Pilcha: Met Bad 1. eksperyment pedagogiczny, 2. monografia pedagogiczna 3. metoda indywidualnych przypadków 4. sondaż diagnostyczny Tech bad - obserwacja, wywiad, ankieta, badanie dokumentów, analiza treści, techniki socjometryczne, techniki projekcyjne Narz bad - narzędzia obserwacji - arkusz obserwacji, dziennik obserwacji; kwestionariusz wywiadu, kwestionariusz ankiety, test socjometryczny, skale ocen i inne

-Eksperyment pedagogiczny - to metoda naukowego badania rzeczywistości pedagogicznej (wychowawczej), polegająca na celowym, planowym i świadomym wywoływaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika, nazywanego zmienną niezależną lub czynnikiem eksperymentalnym i obserwowaniu zmian - skutków powstałych pod jego wypływem - zmiennej zależnej.

Wychowanie w ujęciu ogólnym to świadome i celowe kształtowanie cech instrumentalnych osobowości wychowanka (wiadomości, umiejętności i nawyków) oraz cech kierunkowych (postaw, przekonań, nawyków):

- Eksperyment dydaktyczny - przedmiotem oddziaływań eksperymentatora są głównie cechy instrumentalne; częste wykorzystanie w dydaktyce, w kształceniu; Eksperyment wychowawczy - przedmiotem oddziaływań eksperymentatora są głównie cechy kierunkowe, rzadko stosowany w praktyce

Typowe zmienne w eksperymencie pedagogicznym: *zmienne niezależne (przyczyny), to czynniki oddziaływań wychowawczych, np. zastosowane przez eksperymentatora metody, formy, środki kształcenia i/lub wychowania mające na celu unowocześnienie procesów przedagogicznych wzrost ich skuteczności i efektywności.* zmienne zależne (skutki), to zwykle zmiany w cechach instrumentalnych i/lub kierunkowych osobowości, np. poziom przyswojenia przez uczniów wiadomości, umiejętności rozwiązywania określonych problemów, zmiana postaw, przekonań, zachowań * zmienne pośredniczące (kontekstowe), modyfikujące związek przyczynowo-skutkowy między badanymi zmiennymi np. cechy nauczyciela: jego osobowość, wiek, przygotowanie zawodowe, preferowany styl kierowania wychowawczego; cechy uczniów: ich postawa wobec nauki, zainteresowania; warunki zewnętrzne eksperymentu Wymagania w eksperymencie: *hipoteza w badaniach eksperymentalnych: precyzyjna w sformułowaniu, możliwa do zweryfikowania, wyrażająca związek między zmiennymi *eksperyment w warunkach naturalnych *uzyskane zmiany poddają się pomiarowiRodzaje technik eksperymentalnych 1. T jednej grupy E=K 2. T grup równoległych - dwie grupy E i K 3. T rotacji (eksperymentu krzyżowego) - dwie grupy E i K - jedna para: I faza E K, II faza K E - zmiana grup 4. T czterech grup - dwie pary (badania wstępne w jednej parze, a końcowe w obu E1,K1;E2,K2) Zalety i zastrzeżenia:

*Umożliwia (w miarę rzetelne) sprawdzenie skuteczności i przydatności wykorzystanych metod, form, środków kształcenia, wychowania; *Umożliwia wywoływanie zmian oraz dokonywanie pomiaru ich skutków; *Do pomiaru zmian wykorzystuje się rózne narzędzia: testy osiągnięć, skale ocen, testy socjometryczne i psychologiczne (obiektywizm); *Lączenie teorii z praktyką *Ułatwienie innowacji pedagogicznych;

Etyczne *badacz nie może szkodzić uczestnikom badań; nie można zaniechać działań pożytecznych wobec jednej grupy, jeśli stosuje je wobec innej; *Nie można wykluczyć ubocznych wpływów na wyniki, np. rozgłos; *Wady wykorzystywanych do pomiaru zmian narzędzi stają się wadami eksperymentu; *Trudno powtórzyć badanie w takich samych warunkach; *Sondaż diagnostyczny - to metoda badawcza, sposób gromadzenia wiedzy: * o właściwościach, strkutkurze, dynamice występowania i kierunku rozwoju zjawisk społecznych, instytucjonalnie nie zlokalizowanych, posiadających znacazenie wychowawcze, *o poglądach, opiniach, przekonaniach wybranych zbiorowości na tematy interesujące badacza, * na podstawie specjalnie dobranej próby reprezentatywnej dla populacji generalnej Przykład: alkoholizm młodzieży jako zjawisko społeczne, wartości w opinii młodzieży, zjawisko bezrobocia w opinii młodzieży, bezdomność jako zjawisko społeczne

Populacja - ogół osób (najczęściej), ale także osobników, rzeczy, zdarzeń,, które posiadają chociaż jedną cechę wspólną, np. ogól dzieci w wieku przedszkolnym w X, studenci uczelni Y, uczniowie kl. III gimnazjum w X

Próba reprezentatywna - pewna grupa osób (osobników) pobrana w specjalny sposób, najczęściej poprzez losowanie, która swą strukturą, cechami, którymi się charakteryzuje przypomina strukturę całej populacji, np. wylosowanie do badań uczniów kl. V [- spośród 10 klas losujemy 1,3,5,7.

Reprezentatywnośc próby zależy: *od poprawności jej wylosowania *od jej wielkości - im liczniejsza populacja, tym liczniejsza powinna być próba

Techniki stosowane w sondażu: ankieta, wywiad oraz ich narzędzia, analiza dokumentów, techniki statystyczne.Zalety i wady *Badania można sprawnie przeprowadzić; *Latwośc w opracowaniu wyników (wykorzystanie programów komp.); *Wyniki uzyskane dla próby uogólnia się na całą populację (z pewnym błędem); *Błędy w sposobie doboru próby; *Błędy w sformułowanych pytaniach, kafeteriach; sugerowanie odpowiedzi; *Zbytnie przekonanie o wiarygodności odpowiedzi, a czasem dominuje "Ja" idealne; *Niekorzystne warunki zewnętrzne badań;

Monografia pedagogiczna - monos - jedyny, grafo - piszę; metoda badawcza, w której przedmiotem zainteresowania jest opis jednego zagadnienia, tematu, instytucji, zjawiska. Mono ped - to metoda, w której przedmiotem badań są:1. Instytucje wychowawcze (placówki), np. szkoła, przedszkole, dom dziecka, pogotowie opiekuńcze 2. instytucjonalne formy działalności wychowawczej, np. szkolne koło sportowe 3. a także (rzadziej) jednorodne zjawsika społeczne, np. subkultury młodzieżowe, sekty religijne, narkomania. Cele badań monograficznych: * rozpoznanie i opis ich genezy, efektywności wypełniania założonych funkcji, zadań, struktury organizacyjnej, sposobu kierowania i zarządzania, źródeł finansowania, uwarunkowań ich funkcjonowania *diagnoza niedomagań, opracowanie zmian, propozycji ulepszeń w funkcjonowaniu

Specyfikacja badania - badacz dąży do wniknięcia w głąb danej instytucji i wielostronnego wejrzenia w jej funkcjonowanie. Stosowane techniki - analiza dokumentów, obserwacja uczestnicząca, ankieta, wywiad oraz ich narzędzia; czasem metoda eksperymentu. Zalety i wady *Odpowiednia do badania i oczeny efektywności wypełaniania założonych funkcji w Instytucjach ped. *Badanie podobnych instytucji umożliwia porównywanie ich funkcjonowania; *Porównanie instytucji z jej modelem. *Dominacja opisu, diagnozy, przy braku wskzania działań modyfikujących; *Subiektywizm badacza - efekt związku emocjonalnego z instytucją; *Braku pełnej wiedzy badacza o uwarunkowaniach w funkcjonowaniu.

Metoda indywidualnych przypadków Jest sposobem badań, w którym przedmiotem zainteresowań badacza są jednostkowe losy ludzkie uwikłane w określone sytuacje wychowawcze (ich analiza) lub konkretne zjawiska natury wychowawczej występujące w jednostkowych biografiach ludzkich (ich analiza). Cele stos met: *diagnoza przypadków - rozpoznanie stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych; opis, ocena na podstawie objawów, wskazanie przyczyn, kontekstu środowiskowego; * podjęcie działań terapeutycznych, usuwanie nieprawidłowości lub sytuacji zagrożenia w indywidualnych losach

Specyfikacja badania - badacz dąży do wniknięcia w losy jednostek, wskazuje działanie naprawcze

Stosowane techniki - wywiad (z badanymi i środowiskowy), obserwacja i ich narzędzia; analiza dokumentów osobistych i wytwarzanych przez instytucjel techniki projekcyjne, testy.Zalety i wady *Wieloaspektowa charakterystyka badanych; *Istotne znaczenia dla skuteczności działań pedagogicznych; *Przedmiotowy stosunek do badanych, umożliwia łączenie badań ilościowych i jakościowych

Badania ilościowe- w ogólnym ujęciu, charakteryzujje dokonywanie przez badacza czynności mierzenia, liczenia i wykorzystywanie odpowiednich procedur statystycznych do opisu i analizy badanych zjawisk, faktów i procesów *podstawową kategorią, cechą konstytutywną badań ilościowych w naukach społecznych, a w tym i w pedagogice jest pomiar

POMIAR - to przyporządkowanie liczb lub symboli właściwościom (cechom) przedmiotów, zdarzeń (zmianom lub stanom rzeczy), procesom, zachowaniom zgodnie z określonymi zasadami (regułami) w taki sposób, aby odzwierciedały one ralacje zachodzące między taymi osobami, przemiotami. Podjęcie próby dokonania pomiaru interesujących badacza cech przedmiotów (np. zachowań, zjawisk, procesów, stanów) wymaga uświadomienia sobie jego podstawowych właściwości. Pomiar w badaniach pedagogicznych ma charakter ilościowy, pośredni i relatywny: *ilościowy chrakter pomiaru - przyjmuje potrzebę posługiwania się raczej symbolami, niż literami lub słowami z tego względu, że pomiar dokonany przy pomocy liczb jest bardziej jednoznaczny niż wówczas, gdy wykorzystuje się do tego celu litery np. częściej w ocenianiu szkolnym stosuje się skale ocen wyrażone w liczbach, niż sklae ocen wyrażoe za pomocą liter *pośredni charakter pomiaru - mierzone w badaniach pedagogicznych cechy, procesy, zjawiska nie mogą być poddawane pomiarowi wprost, w sposób bezpośredni, jak występuje to w naukach matematyczno-przyrodniczych. (Jeśli chcemy badać jabłko to możemy go dotknąć wprost, bezpośrednio, trzymać w dłoni, Dlatego dokonuje się ich pomiaru w sposób pośredni, poprzez wnioskowanie o nich, na podstawie różnych, mniej lub bardziej obserwowalnych zachowań werbalnych i niewerbalnych nazywanych wskaźnikami.)* relatywny charakter pomiaru - w pedagogice nie jest możliwe mierzenie czegokolwiek z absolutną dokładnością, ponieważ występowanie żadnej z badanych właściwości (cech, zmiennych) nie jest porównywalne z absolutnym zerem: a niezwykle trudne, wręcz niemożliwe jest ustalenie dla niej punktu zerowego, np. trudno określić niedostrzegalną już ("zerową") inteligencję, motywy, zdolności, zainteresowania. (Dlatego punktem odniesienia dla wyników pomiaru w pedagogice nie jest zero (tak, jak występuje to w pomiarze np. długości, ciężaru) tylko wartości przeciętne, które ustala się w rezultacie badań przeprowadzonych w całych populacjach np. psycholog badający iloraz inteligencji dziecka, na podstawie uzyskane wyniku stwierdza, czy jest to rezultat zawierający się w granicach pewej, ustalonej wcześniej w badaniach normy, typowej dla określonego wieku, środowiska, powyżej takiej notmy, czy też poniżej.)

ZMIENNA - właściowość (cecha), która przybiera rózne wartości, np. płeć, staż pracy, poziom wykształcenia, wyniki testu osiągnięć szkolnych, rodzaj zainteresowań. Ze względu na rodzaj zmiennych (cech): Zm (cechy) jakościowe (niemierzalne, opisowe) - właściwości ludzi, przedmiotów, zjawisk, wchodzących w skład badanej zbiorowości, któreych określenie polega na zakwalifikowaniu badanego obiektu do dokładnie jednej z dopuszczalnych kategorii *W zależności od wielkości zbioru: dwudzielne, wielodzielne Zm (cechy) ilościowe (mierzalne) - właściowości ludzi, przedmiotów lub zjawisk wchodzących w skład badanej zbiorowości, których wielkość lub nasilenie mierzy się w pewnych jednostkach, przy pomocy liczb Zm Ilościowa ciągła - występuje wtedy, gdy wartość zmiennej może przybierać dowolne wartości w danych granicach. Oznacza to, że między dwiema wartoścami liczbowymi zmiennej mogą wystąpić inne wartości pośrednie, np. wzrost: może być wyrażony w metrach, centymetrach, milimetrach w zależności od dokładności. Zm ilościowa skokowa - występuje wtedy, gdy badaną zmienną można wyrażać tylko w liczbach zmieniających się skokami, bez wartości pośrednich między nimi, np. liczba dzieci w rodzinie, liczba członków rodziny Nominalizacja zmiennej - zamiana cechy ilościowej na jakościową, np. przedstawiając sytuację materialną badanych, określoną poprzez średni dochód na osobę w rodziie, dopuszczalne jest przedstawienie jej poprzez ustalenie odpowiednio kategorii: bardzo dobra, dobra, wystarczająca, zła.

Skala nominalna - najprostszy rodzaj pomiaru; służy do pomiaru cechy jakościowej * polega na przyporządkowaniu liczb cechom przedmiotów, zjawisk, zdarzeń w taki sposób, aby oznaczały one ich przynależność do rozłącznych kategorii; * liczby pełnią tu rolę umownych symboli i nie można dokonywać na nich żadnych operacji matematycznych. Możliwe jest tylko liczenie jednostek w poszczególnych kategoriach i na tej podstawie oblicczanie np. proporcji czy odsetek; *w praktyce dla oznaczenia kategorii zamiast liczb używa się oznaczeń słownych i na ich podstawie dokonuje się klasyfikacji przedmiotów, zjawisk, zdarzeń, osób: np. płeć: kobieta, mężczyzna - skala nominalna dwudzielna; poziom wyksształcenia: podstawowe, zawodowe, średnie, wyższe - skala nominalna wielodzielna Skala porządkowa (rangowa) * pomiar zmiennej (cechy) ilościowej * umożliwia nie tylko rozróżnianie przedmiotów, zdarzeń, osób, ale także ich porównywanie i porządkowanie *porównuje się ze sobą przedmioty i ocenia je ze względu na to, czy przejaw danej cechy w tych przedmiotach jest większy, mniejszy czy równy *przyporządkowuje się liczby przedmiotom w taki sposób, że odzwierciedlają one ich uporządkowanie ze względu na nasilenie miedzonej cechy * wadą skali rangowiej jest brak możliwości mierzenia różnicy między rangami *umożliwia obliczanie wielu miar - np. średniej, odchylenia, korelacji (dla dwóch zmiennych ilościowych) Skala przedziałowa *pomiar zmiennej ilościowej: * posiada wszystkie własności skali porządkowej, a ponadto umożliwia określenie odległości, dystansu między jej punktami. Podstawą tej skali są przedziały o równej wielkości, a punkt zerowy prrrzyjęty jest umownie* umożliwia obliczanie wielu miar BUDOWA WYKRESÓW- składa się z części tekstowej oraz samego wykresu graficznego. Część tekstowa powinna zawierać odpowiedni napis, np. wykres, rysunek, rycina z numerem, a także tytuł...

BADANIA jakościowe - sposób empirycznego poznawania świata społecznego i jednostkowego powstały w rezultacie krytyki metod ilościowych (metodologii pozytywistycznej): *dokonywanie pomiaru interesujących badacza zjawisk, procesów przy pomocy specjalnie przygotowanych narzędzi *wykorzystywanie metod statystycznych do gromadzenia i opracowywania wyników badań * negacja przydatności procedur badawczych nauk przyrodiczych do badania zjawisk społecznych Cechy badań jakościowych: Przedmiot badań: * problemy wymagające zindywidualizowanego podejścia, zjawiska bardzo złożone pod względem treści i znaczenia, często drażliwe, motywy działania lub zaniechania, dotyczące sytuacji i stanów pojedynczych jednostek np. wartości, przekonania, motywy, intencje - samopoczucie kobiet po stracie ciąży, motywy podejmowania prób samobójczych *Możliwe jest podejmowanie tematów wykraczających poza to, co obiektywne i mierzalne. Przedmiotem badań są fakty w takiej postaci, w jakiej są postrzegane przez ludzi. Cele badań * rozumienie i interpretacja faktów, zjawisk i procesów. W celu rozumienia sytuacji w taki sposób, jak czynią to osby badane uwzględnia się kontekst badanych zjawisk. Uwzględnianie kontekstu zjawisk pozwala na dostrzeżenie różnych aspektów, co pozwala na lepsze ich rozumienie. Zachowania ludzkie mogą być rozumiane tylko w kontekście życia społecznego i jego otoczenia. *Są to badania "rozumiejące", związane z odkrywaniem znaczeń, jakie badani przypisują faktom, zjawiskom.

Rozumienie jest pojmowane jako "wczuwanie się w treść cudzych przeżyć, pragnień, motywów postępowania, świat wartości innych ludzi, związane ze skłonnością do uznawwania ich słuszności"

Interpretacja, to wyjaśnienie, tłumaczenie czynności lub wytworów ludzkich przez wskazanie ich genezy i struktury" Problemy badawcze- formułowane są bardzo ogólnie, jedynie sygnalizują zagadnienia, nie precyzują kierunków poszukiwań, nie są w nich zawarte zależności które badacz chce badać, np. jak wyobraża sobie świat niewidome dziecko? Brak hipotez - badacz zakłada, tzw. "naiwność poznawczą", "zawiesza" swoją dotychczasową wiedzę. Istnienie hipotezy ograniczałoby kierunek poszukiwań. Ale mogą pojawić się w trakcie badania. Dobór osób do badań* celowy dobor badanych do badań. O wartości i wiarygodności dancyh decyduje nie liczba badanych, ale dokładność i skrupulatność, z jaką badacz poznawał interesujące zjawisko. *jeśli analiza kolejnych przypadków nie wnosi nowych wątków, to oznacza, że nie ma potrzeby badania innych osób. Metody badań- obserwacja uczestnicząca, wywiad swobodny, analiza treści dokumentów osobistych, metoda biograficzna, badanie w działaniu Brak narzędzi- nie przygotowuje się narzędzi badawczych; empatia, umiejętność współodczuwania warunkiem gromadzenia danych Relacje badacz-badany - podmiotowe podejście do badanego: * badany informowany jest o prawdziwym celu badań; decyduje o tym, o czym chce rozmawiać; *badacz nie działa z pozycji "lepiej" wiedzącego, nie posługuje się gotowymi narzędziami badawczymi i przyjmuje postawę otwartą, nie stara się obiektywizować uzyskanej wiedzy i informacji * badanie traktowane jest jako partnerska wymiana myśli, która zmienia obie strony interakcji Język badań: Badacz rezygunje z języka nukowego, posługuje się językiem potocznym, gwarą, literackim.

---