Nauka to rezultat zdobywania wiedzy, zespół twierdzeń, które spełniają określone kryteria. Poznawanie rzeczywistości, nauka to posługiwanie się określonymi metodami, a wiedza może być czymś przypadkowym, nie uporządkowanym.

Metody poznawania wiedzy:

Metoda indukcyjna dochodzimy do wniosków w drodze dowodzenie od szczegółów do ogółu.

Metoda dedukcyjna poznajemy prawdę w drodze wnioskowania od ogólnych przesłanek do szczegółowych rozwiązań

Podział nauk

Społeczne badają społeczeństwo

Przyrodnicze przedmiotem badań jest przyroda

Empiryczne uzasadnione rezultatami badań chemia biologia

Formalne matematyka logika

Praktyczna formułowanie i uzasadnienie norm i ocen badania na przykład medycyna

Teoretyczna opisowe wyjaśnianie procesów i zjawisk

Nauki prawne zaliczamy do nauk teoretycznych na przykład teoria państwa i prawa, historia prawa, do praktycznych zaliczmy polityka prawa

Prawoznawstwo - nauka o państwie i prawie oraz poglądach na państwo i prawo. Należy do nauk społecznych. W prawoznawstwie wyróżniamy 3 nauki:

• historyczne o prawie

• szczegółowe o prawie

• ogólne o prawie

Historyczne o prawie należą teoria państwa i prawa, historia państwa i prawa, historia doktryn politycznych i prawnych.

Nauki szczegółowe dogmatyka prawa. Zajmuje się interpretacją, systematyzacją i obowiązywaniem przepisów prawa takich, jakie zostały ustanowione przez ustawodawcę.

Nauki ogólne. socjologia prawa, polityka prawa, kryminologia, kryminalistyka, medycyna sądowa, wiktymologia, wiktym ofiara przestępstwa.

Nauki historyczne o prawie

Teoria państwa i prawa nauka zajmuje się państwem i prawem jako zjawiskiem społecznym, teraźniejszością państwa i prawa, dalszą ewolucją, związkami, jakie zachodzą pomiędzy państwem a prawem, a innymi zjawiskami życia społecznego. Zajmuje się analizą pojęć prawnych, procesów tworzenia, wykładani i stosowania prawa. Charakteryzuje różne systemy prawne.

Historia państwa i prawa nauka ta stara się ustalić jak było zorganizowane państwo, jakie normy prawne w nim obowiązywały, dlaczego państwo rozwijało się w taki a nie inny sposób.

Historia doktryn politycznych i prawnych nauka zajmująca się tym, co ludzie myśleli na temat państwa i prawa. Ustala jak na prawo i państwo patrzyli moraliści, filozofowie, politycy, poddają analizie poglądy, badają wpływ na państwo i prawo, na życie w społeczności.

Nauki szczegółowe o prawie

Dogmatyka prawa nauka o prawie aktualnie obowiązującym w kraju, a także obowiązującym w stosunkach między państwami polskie, na przykład prawo międzynarodowe, cywilne, karne, administracyjne. Jeżeli norma prawna już nie obowiązuje, traci moc prawną i staje się przedmiotem zainteresowania nauk historycznych.

Siła nauk dogmatyczno prawnych zajmuje się prawem aktualnie obowiązującym,

Słabość; prawo ciągle się zmienia

Dogmatyka prawa stanowi 90% nauk prawnych. Przykładem nauk dogmatycznych są nauka o prawie cywilnym, karnym, administracyjnym,

Nauki ogólne o prawie

Formułują uniwersalne twierdzenia o prawie zajmują się prawem, któro było jest i będzie.

Socjologia prawa nauka ta bada realną, społeczną stronę zjawisk prawnych

Filozofia prawa nauka zajmuje się wartościowaniem prawa, ocenianiem prawa, czy jest słuszne

Jurysprudencja uprawiana w krajach anglosaskich, bada ogólne pojęcie związane z prawem. Co to jest kara, wina, system prawny?

Polityka prawa nauka, która ma odpowiedzieć jak za pomocą prawa realizować założone cele społeczne, jak doskonalić prawo.

Prawo jest doskonałym środkiem za pomocą, którego możemy kształtować zachowanie ludzi np. podatek, cło.

Dyscypliny pomocnicze prawoznawstwa

Kryminologia nauka o przyczynach przestępstw

Kryminalistyka nauka o sposobach ich wykrywania

Wiktymologia nauka o ofiarach przestępstw

Medycyna sądowa zajmuje się zagadnieniami dotyczącymi życia i śmierci w świetle prawa.

Nauka administracji- o strukturach w administracji.

Metody badania norm prawnych:

Egzegetyczna za pomocą tej nauki objaśniamy znaczenie użytych słów w treści normy. Ustalamy zależność między badanymi normami, a przepisami.

Badania polityczne w prawie rodzinnym sprawdzają czy normy prawne sprzyjają trwałości małżeństwa, dobru dziecka.

Badania socjologiczne bada się faktyczne stosowanie prawa w życiu społecznym.

Badania psychologiczne bada podejście do prawa czy podporządkowujemy się prawu, czy naruszamy, jakie są motywacje uchylania się od norm prawnych.

Badania prawno porównawcze chodzi o porównanie norm prawnych jednego państwa z normami obowiązującymi w innym państwie i czy te same problemy mogą być uregulowane w różny sposób, a efekt będzie taki sam.

Badania prawno historyczne badają jak było regulowane w przeszłości pewne zagadnienie.

Państwo gr poli

Rzym.cilitas republika, imperium

Łac. regnum

Niem. reich

Państwo wg Arystotelesa wspólnota ludzi mająca na celu osiągnięcie możliwie doskonałego życia. Państwo składa się z obywateli i jest podzielne na rządzących i rządzonych.

Państwo to organizacja polityczna, globalna, terytorialna wyposażona w aparat władzy. Organizacja klasowa spełniająca określone funkcje i jest organizacją suwerenną.

Los tato - Machiavelli nazwa państwa w XVI wieku

Prawo to zespół, całokształt ogólnych norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez państwo, regulujących zachowanie doniosłe z punktu widzenia państwa, których przestrzeganie jest zagwarantowane przez państwo.

Forma państwa, aby ustalić sposób rządzenia w państwie musimy ustalić 3 kryteria, które określą charakterystykę danego państwa.

formę rządu.

reżim polityczny

strukturę państwa

Rząd to naczelny, kolegialny organ wykonawczy, składa się z premiera i ministrów, występuje podział władzy:

Wykonawczą, rząd

Ustawodawczą sejm

Sądowniczą

Forma rządu

Monarchia, monarcha obejmuje władzę w drodze dziedziczenia, występują dwa rodzaje monarchii pełna i ograniczona. Najwyższa władza należy do monarchy, monarchą może być cesarz, król, książę.

Republika państwo, w którym najwyższa władza jest sprawowana przez organ jednoosobowy lub kolegialny lub przez kilka różnych organów powołanych na określony czas.

Dzielimy na demokratyczne i arystokratyczne:

Demokratyczne, naczelne organy państwa powoływane są przez obywateli.

Arystokratyczne, naczelne organy państwa powoływane są przez wąską grupę ludzi w państwie, którzy posiadają przywileje.

Reżim polityczny. ogół metod, jakimi posługuje się aparat państwowy w stosunku do obywateli w państwie.

Jaki jest udział społeczeństwa i jego wpływ na tworzenie prawa. Dzielimy go na demokratyczne, autokratyczny, wojskowy, policyjny, totalitarny.

Demokratyczny. aparat państwa cieszy się poparciem społeczeństwa, obywatele mają wpływ na dobór celów działania państwa. Widoczna jest zależność aparatu państwa od obywateli, gdy państwo działa zgodnie z prawem szanującym prawa i wolność obywateli.

Autokratyczny. aparat państwa nie podlega kontroli ze strony społeczeństwa, sam określa cele i zadania państwa. Uważa, że nie jest ograniczony prawem i często ucieka się do przemocy w kraju.

Totalitarny państwo podporządkowuje sobie prawie wszystkie sfery życia obywateli. Narzuca preferowany przez siebie system ideologiczny.

Wojskowy wojsko szeroko ingeruje w życie polityczne kraju. Wojskowi zajmują ważne stanowiska w państwie. Metodami wojskowymi kierują się w życiu gospodarczym, w kulturze.

Policyjny życie obywateli jest bardzo drobiazgowo reglamentowane. W stosunku między władzą, a ludnością jest brak wzajemnego zaufania. Rola policji w kraju jest większa niż wymagają tego interesy bezpieczeństwa i porządku, policja bezkarnie narusza prawo i wolność obywateli.

Koncepcje prawa:

Koncepcja Prawno naturalna

Koncepcja pozytywistyczna

Koncepcja psychologiczna

Koncepcja socjologiczna

Koncepcja Prawno naturalna to najstarsza koncepcja, wykształciła się w starożytnym Rzymie, według niej prawo jest sztuką dobra i sprawiedliwości. Przedstawicielem jej był Jan Jakub Rousseau. Posłużyła ona zburzeniu systemu feudalnego. Feudalizm był sprzeczny z prawem natury. Koncepcja zakłada, że obok prawa pozytywnego pochodzącego od państwa jest prawo natury, które pochodzi od Boga, lub rozumu człowieka, prawo laickie, prawo religijne. Zakłada, że to prawo natury powinno oceniać prawo pozytywne czyli stanowione przez państwo. Możemy je znaleźć Konwencji ochrony Praw Człowieka, Konwencji ochrony Praw Dziecka.

Święty Tomasz z Akwinu prawo, to rozumny nakaz wydany dla dobra wspólnego, przez tego do kogo należy troska o społeczność.

Koncepcja pozytywistyczna. pozytywizm prawniczy powstał w XIX wieku i szczególnie rozwinął się w Niemczech. U podstaw pozytywizmu leży pozytywizm filozoficzny, który mówi, że badać należy to, co realnie istnieje. Pozytywiści uznawali prawo natury za metafizykę Za ojca pozytywizmu uznaje się Jakuba Austina. Według niego prawem są rozkazy suwerenne, czyli władzy państwowej. W jego koncepcji jeżeli nie ma sankcji to nie ma prawa. Jego myśl kontynuował Lloyd Hard, który wyróżniał normy pierwotne i wtórne.

Pierwotne to rozkazy i zakazy. Wtórne to normy kompetencyjne, proceduralne i uznania.

Według niego prawo to związek norm pierwotnych z normami wtórnymi:

Pozytywiści mówili, że normy pochodzą od państwa i SA zabezpieczone przymusem prawnym. Utożsamiali prawo z tekstem prawnym. Podstawową metodą jaka się posługiwali byłą metoda formalno dogmatyczna. Zrywali związek moralności z prawem, nie dyskutować czy prawo jest dobre czy złe.

Koncepcja psychologiczna przedstawicielem tej koncepcji był Leon Petrażycki wyróżniał on emocje etyczne, czyli specyficzne przeżycie psychiczne. Introspekcja jest to badanie własnych przeżyć psychicznych

Petrażycki wyróżniał emocje:

dwustronne narzucająca się konieczność postąpienia w pewien sposób z równoczesnym odczuciem, że innej osobie dane zachowanie się należy, przykład pożyczka, czujemy się zobowiązani do zwrotu pożyczki.

jednostronne postępowanie w pewien określony sposób, że określone zachowanie tej osobie się należy przykład żebrak stoi, a my nie reagujemy, bo nie czujemy się zobowiązani wobec niego.

Petrażycki rozróżniał prawo

oficjalne , pochodzące, popierane przez państwo

pozytywne, strefa przeżyć psychicznych z wyobrażeniem faktów normatywnych

intuicyjne, prawo, które każdy nosi w sobie

Koncepcja socjologiczna przedstawicielem tej koncepcji był Rudolf Ihering. Prawo powstaje jako rezultat walki między sprzecznymi interesami. Te interesy, które maja największe poparcie stają się prawem. Prawo to przymusowo chroniony interes.

Rozwinęła się w USA brały po uwagę normy moralne, religijne, jej przedstawicielem był Ruscopoland wg niego „Prawo to kompromis między sprzecznymi interesami”. Nauka prawa powinna zajmować się prawem jako środkiem kontroli społecznej.

Prawem jest zespół norm postępowania generalnych i abstrakcyjnych pochodzących od państwa i zabezpieczonych przymusem prawa.To najczęściej stosowana definicja, zgodna z koncepcją pozytywistyczną.

Normy postępowania. jest to wypowiedź wskazująca adresatowi określony rodzaj zachowania w danych okolicznościach.

Podział norm postępowania:

Ze względu na adresata dzielimy na,

Indywidualne, które dotyczą określonych adresatów, czyli imienny adresat

Generalne dotyczą określonych rodzajowo podmiotów na przykład, lekarzy studentów

Ze względu na zachowanie dzielimy na,

Konkretne, które dotyczą zachowań jednorazowych przykład Jan kowalski musi się stawić na rozprawie

Abstrakcyjne dotyczą zachowań powtarzalnych, pracodawca każdego miesiąca musi wypłacać pensje)

Normy postępowania z natury swojej mają charakter generalny i abstrakcyjny NORMY PRAWNE

Normy o charakterze indywidualnym i konkretnym to na przykład DECYZJE ADMINISTRACYJNE

Abyśmy realizowali normę prawną istnieje przymus prawny tak zwana SANKCJA PRAWNA może to być cześć normy lub samodzielna norma dla zapewnienia realizacji prawa.

Rodzaje sankcji prawnych

Sankcje karne stosujemy, gdy ktoś postępuje niezgodnie z prawem i operujemy najważniejszymi dla człowieka wartościami, mienie, wolność, życie. Są kary zasadnicze to kary: grzywny, kara ograniczenia wolności, kara ograniczenia wolności za wynagrodzeniem, kara pozbawienia wolności, kara dożywotniego ograniczenia wolności i środki karne. Kary przewidziane są w kodeksie karnym.

Sankcje egzekucyjne to przywrócenie stanu obecnego do stanu pierwotnego, przykładem są eksmisje

Sankcje nieważności polegają na uznaniu czynności dokonywanej niezgodnie z prawem za nieważną, czyli pozbawioną skutków prawnych. Na przykład w prawie cywilnym brak upoważnienia do podpisania umowy, umowa mimo, że podpisana jest nieważna. Jeśli decyzja wydana jest przez niewłaściwy organ jest nieważna.

Normy

ogólne przykład kodeks pracy

szczegółowe przykład, rozporządzenie, uchyla przepis szczegółowy

materialne określają prawa i obowiązki podmiotów,

formalne, określają sposób realizacji tych obowiązków,

bezwzględnie obowiązujące, przykład . osoba, która osiąga dochody jest zobowiązana do zapłaty podatku

względnie obowiązujące daje możliwość wyboru na przykład w prawie cywilnym umowy mogą być wykonywane w formie ustnej lub pisemnej

Każda norma składa się z 3 elementów:

hipoteza

dyspozycje

sankcja

Systemy normatywne

Funkcjonują obok prawa:

moralność

zwyczaje

religie

normy organizacji społecznych

Postępujemy zgodnie z normami, nie zastanawiamy się nad tym jak należy się zachować, gdyż mówią nam o tym normy.

Moralność jest to historycznie ukształtowany zespół norm postępowania, w której u podstaw leży odróżnienie dobra i zła, etyka

Różnice między prawem a moralnością

prawo jedno, a moralności wiele

prawo ma charakter spisany, skodyfikowany, a moralność w przeważającej mierze funkcjonuje w świadomości społecznej,

na straży norm prawnych stoją sankcje zinstytucjonalizowane, a na straży norm moralnych stoją nie zinstytucjonalizowane, sankcje rozsiane

normy prawne tworzone są przez organy państwowe, moralne pochodzą od różnych członków społeczeństwa,

prawo ze swej natury reguluje zachowanie uzewnętrznione, a normy moralne regulują nasze myśli i uczucia

Zwyczaje to zespół norm postępowania, u podstaw których leży tradycja, długotrwała praktyka, która jest poparta przeświadczeniem, że w danych okolicznościach tak a nie inaczej postąpić. Zwyczaje mają charakter partykularny, inaczej jest obchodzony zwyczaj w kraju. Rozróżniamy zwyczaj i prawo zwyczajowe.

Prawo zwyczajowe kiedy zwyczaj uznany jest przez organizację państwową za prawo. Uznanie zwyczaju może nastąpić, w procesie stanowienia prawa, w procesie stosowania prawa, wykonania.

Aby zwyczaj uznać za prawo powinien on być w miarę sprecyzowany, nie może być sprzeczny z prawem obowiązującym. Incoterms prawo zwyczajowe.

Religia normy religijne w ścisłym znaczeniu pochodzą od istoty nadprzyrodzonej na przykład od Boga 10 Przykazań Bożych, w islamie Koran, W szerokim znaczeniu tworzone są przez organizacje religijne, organizacja Kościoła katolickiego, prawo kanoniczne

Normy organizacji społecznych każde społeczeństwo organizuje się na swój sposób, ustalając normy organizacyjne, mogą one być w statucie, regulaminie w uchwałach władz organizacji. Organizacje społeczne nie mogą stosować przymusu fizycznego.

Stosunek prawa do innych systemów normatywnych ze względu na przedmiot regulacji,

są sfery, które są tylko i wyłącznie regulowane przez prawo przykład prawo podatkowe, a niektóre sfery regulowane są przez moralność i religię, uczucie do innej osoby, w sferę prywatną

Czasami występują sytuacje, które są uregulowane normami prawnymi i normami innych systemów na przykład sytuacje odwrotności uregulowane przez prawo, przez religię tej samej sytuacji, na przyklad. aborcje, donosicielstwo.

Głównym zadaniem współżycia społecznego jest wprowadzenie na grunt praw norm moralnych.

Stanowienie tworzenie prawa.

Kompetentne przez prawo organy państwa wydają akty prawotwórcze

Ustawę, rozporządzenie, konstytucję

Organem stanowiącym jest Parlament

W sferze wykonawstwa prawo stanowione jest przez organy administracji państwowej i organy samorządu terytorialnego Rada Ministrów

Rezultatem stanowienia prawa jest system prawa stanowionego inaczej nazwany systemem prawa ustawowego.

Cechy charakterystyczne dla systemu stanowionego:

priorytet ustawy na przykład Konstytucja jest najwyższym aktem prawnym , jest to ustawa

w tym systemie prawa normy prawne mają charakter norm generalnych i abstrakcyjnych,

dochodzi do rozdzielenia pomiędzy stanowieniem, a stosowaniem prawa,

system ten ma budowę hierarchiczną, najwyższy akt to Konstytucja, ustawa, akty wykonawcze

duża rola kodeksu, kodeks to ustawa, która w sposób możliwie wyczerpujący reguluje daną dziedzinę stosunków społecznych,

w tych systemach rozróżniamy prawo publiczne, od prawa prywatnego

Zwyczaj w stanowieniu prawa

pierwotna forma powstawania prawa znacznie wyprzedza prawo stanowione, dawniej rządzono się zwyczajem, gdyż nie było prawa.

Precedens to konkretne rozstrzygnięcie w danej sprawie dokonane przez organ stosujący prawo, które stanowi wzór do rozstrzygania spraw podobnych jest to prawo tworzone przez sędziów.

Ojczyzną prawa precedensowego jest Wielka Brytania, występuje też w USA.

Common law czyli prawo precedensowe.

W krajach anglosaskich, USA i Wlk Brytania oprócz prawa precedensowego jest prawo stosowane, które odgrywa coraz większą rolę i ma pierwszeństwo przed common law.

Cechy charakterystyczne systemu common law

wyrasta z życia, gdyż jest ono bogatsze niż prawo

za normy prawne uchodzą normy konkretne i indywidualne,

podstawową normą prawotwórstwa są decyzje sądowe,

ma charakter kazuistyczny czyli za różne przestępstwa różne kary,

Umowa jest to zgodne oświadczenie woli najmniej dwóch stron, są podstawowym źródłem prawa w prawie międzynarodowym publicznym. W systemie prawa stanowionego umowy mogą być źródłem prawa w zakresie prawa pracy na przykład układy zbiorowe pracy i płacy. Zawierane czasem pomiędzy pracodawcą, a związkiem zawodowymi.

Doktryna prawa

nie stanowi źródła prawa, współcześnie, w starożytności prawnicy mogli przez przywilej stanowić prawo wydawali opinię prawną, która stawała się prawem.

dorobek naukowy, publikacje, podręczniki, opinie naukowców, artykuły, orzecznictwo sądowe,

System źródła prawa w Polsce

Każde państwo ma swój system źródeł prawa. Całokształt obowiązujących w danym państwie przepisów prawnych, odpowiednio uporządkowanych

Źródło prawa termin wielo znaczny. O źródłach prawa można mówić w następujących znaczeniach:

źródła powstania prawa, wszystko, z czego dowiadujemy się o treści norm prawnych,

oficjalne źródła prawa są to Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe, Resortowe Dzienniki, znajdziemy tu akty prawne

nieoficjalne źródła prawa to Rzeczpospolita, czasopisma, broszury, komentarze Lex, wyjaśnienia

Źródła prawa w znaczeniu

Materialnym czyli wszystko co ma wpływ na treść norm prawnych przykład czynności ekonomiczne, gospodarcze, społeczne, polityczne

formalnym formy egzekucji norm prawnych, czyli ustawa, rozporządzenie, zarządzenie w znaczeniu formalnym,

Konstytucja w Polsce wprowadziła podział na

prawo powszechnie obowiązujące, prawo wewnętrznie obowiązujące

Przedstawia katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego, a nie ma katalogu wyczerpującego dla prawa wewnętrznie obowiązującego.

Prawo powszechnie obowiązujące

Konstytucja stanowi wymóg publikacji, stwierdza, że podstawą wyroku sądu, decyzji administracyjnych nakładającej obowiązek może być tylko prawo powszechnie obowiązujące.

Katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego

Konstytucja

Ratyfikowane umowy międzynarodowe

Ustawa

Rozporządzenie

Akty prawa miejscowego

Katalog źródeł prawa wewnętrznego

uchwały i zarządzenia, dekrety nie mają mocy prawnej powszechnie obowiązującej, obowiązuje tylko w pewnych strukturach wewnętrznych na przykład NBP wydaje uchwałę, która obowiązuje banki komercyjne, nie może nakładać obowiązków na człowieka,

Źródła prawa wewnętrznie obowiązującego prawo to obowiązuje tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu akty tego prawa nie może stanowić podstawy do podjęcia decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów podlega kontroli co do zgodności z prawem powszechnie obowiązującym, są to akty o niższej mocy prawnej,

Konstytucja to najważniejszy akt prawotwórczy w państwie, stoi najwyżej w hierarchii, reguluje podstawę ustroju politycznego, społecznego, gospodarczego, reguluje prawa wolności i obowiązki obywateli, wszystkie akty prawne musza być zgodne z konstytucją

Różnice miedzy Konstytucją, a ustawą zwykłą

Konstytucja ma wyższą moc prawna niż zwykła ustawa

Konstytucja ma większy zakres regulacji prawnej

Konstytucja ma specjalny tryb zmiany

jest sztywnym aktem prawnym

Kworum odpowiednia liczba członków, aby mogło dojść do głosowania

Akt prawny może wejść w życie od momentu publikacji w Dz.U. lub z określoną datą w akcie prawnym

Rozporządzenia, 2 rodzaje

z mocą ustawy wydaje Prezydent, ma taką samą moc jak ustawa, wydaje w czasie nadzwyczajnym

zwykłe wydawane przez Radę Ministrów przez poszczególnych Ministrów,

Prawo miejscowe, tworzone przez organy jednostek samorządu terytorialnego. trzy szczeble

Powiaty, Rada Powiatu

gminy, Rada Gminy

województwa, Sejmik Wojewódzki

Wojewoda reprezentuje Rząd na szczeblu województwa, może stanowić prawo miejscowe, prawo jest publikowane w Dzienniku Wojewódzkim, prawo miejscowe obowiązuje na części terytorium państwa.

Publikacje prawne, kształtują życie w kręgu: gospodarcze, finansowe, musi być czytelne, jasne, klarowne, każdy człowiek powinien je zrozumieć

Dzienniki Ustaw, Konstytucja, ratyfikowane umowy, rozporządzenia

Monitor polski, uchwały, zarządzenia

Dzienniki Resortowe, mogą występować pod różnymi nazwami

Rozporządzenie jest aktem powszechnie obowiązującym

Formy porządków prawa.

Kompilacja uporządkowanie prawa wg daty wydania lub przedmiotu wydania,

Unifikacja niejednolite prawa przez traktaty Unii Europejskiej są stosowane traktaty i rozporządzenia okresowe do obywateli i do innych podmiotów, maja pierwszeństwo przed prawem krajowym.

Harmonizacja przez dyrektywy UE, są wydawane bezpośrednio do państw członkowskich, na wzór tej dyrektywy państwo musi przyjąć podobny akt prawny, ale nie identyczny, musi osiągnąć takie same cele jakie posiada dyrektywa, dzięki dyrektywom mamy w Unii podobne prawo ale nie identyczne,

Założenia i opinie to akty, które nie mają mocy wiążącej, tylko sugerują, że warto przyjąć ustawę czy rozporządzenie, jakie przyjąć ustalenia, czemu był słuszny dany akt prawny

Preambuły akty prawne nie zawierające wstępu, wyjątek stanowi Konstytucja

Struktura praw

Publiczne reguluje stosunek między podmiotem nadrzędnym, a podrzędnym prawo bezwzględnie obowiązuje,

Prywatne reguluje stosunek między wieloma jednostkami równorzędnymi

Mamy zazwyczaj do czynienia z normami względnie obowiązującymi, odmiany praw prywatnych z inicjatywy własnej występujemy do sądu z prawem to prawo:

opiekuńcze

cywilne

rodzinne

pracy

handlowe

W prawie publicznym pozew może nastąpić z urzędu , prawo karne, finansowe, administracyjne, handlowe,

Podział prawa na

materialne jest to prawo, które określa prawa i obowiązki stron stosunku prawnego,

ustrojowe reguluje strukturę organów i kompetencji organizacji

postępów kiedy dochodzi do naruszenia praw materialnych stosujemy przepisy prawa postępów,

Zasady postępowania w sądach

Wynikają z Konstytucji, każdy ma prawo do ochrony, każdy proces jest jawny, decyzja sądu musi mieć uzasadnienie,

Zasady postępowania administracyjnego

Dopuszczenie obywateli do rozstrzygania

Stosowanie praw

stan polityczny

normy prawne obowiązujące

kwalifikacje normatywne sprawy

wiążące ustalenia normy prawnej

Decyzje Konstytucyjne - deklaratywna, odmawiające

Ograny stosowania prawa, Ochrony prawa, Podmioty stosunku prawnego

Ustrój organów ochrony prawnej

Trybunały w Polsce:

Konstytucyjny
Stanu

Są to organy ochrony prawnej.

Organy wymiaru sprawiedliwości to sąd najwyższy i krajowa rada sądownicza,

Sąd najwyższy dzielimy na

Sądy powszechne Sądy administracyjne Sądy wojskowe Sądy lustracyjne Sądy ochrony konkurencji i konsumentów

Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz

Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją

zgodności ustaw z ratyfikacją ustaw międzynarodowych

zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanych umów międzynarodowych i ustawami

zgodności z Konstytucją celów lub działań partii politycznych

skargi konstytucyjne

Trybunał Stanu:

Skargi konstytucyjne to instytucja służąca osobie fizycznej, osobie prawnej do ochrony na drodze szczególnego postępowania przed sądem konstytucyjnym, przysługujących jej podstawowych praw obywatelskich, w przypadku ich naruszenia przez akty prawne organów państwowych. Postępowanie reguluje ustawa o Trybunale Konstytucyjnym, koszty ponosi Skarb Państwa, nie ma opłaty

Postępowanie prawne każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami między narodowymi, ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygniecie sprawy toczącej się przed sądem, nie jest to obowiązek sądu.

Spory kompetencyjne

Trybunał konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. Z wnioskiem wystąpić mogą:

Prezydent RP, Marszałek Sejmu i Senatu, Prezes Rady Ministrów, I Prezes SN, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prezes NIK

Trybunał Konstytucyjny przedstawia właściwym organom stanowiącym sejm, senat, sejmik wojewódzki, prawo o stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawe, których usuniecie jest niezbędne.

Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, których wybiera Sejm na 9 lat i tylko na jedną kadencję. Prezesa i wice prezesa Trybunału konstytucyjnego powołuje Prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów są niezależni, podlegają tylko konstytucji.

Sędziowie w okresie zajmowania stanowiska nie mogą,

należeć do partii politycznej

związku zawodowego

prowadzić działalności publicznej, nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów

nie może być, bez uprzedniej zgody Trybunału konstytucyjnego pociągnięty do odpowiedzialności karnej z wyjątkiem złapania na gorącym uczynku.

Trybunał Stanu

samodzielny i niezależny organ konstytucyjny, nie jest sądem

Struktura. dziewiętnaście osób.

przewodniczący.

dwóch zastępców.

szesnastu członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas cztero letniej kadencji sejmu. zastępca przewodniczącego Trybunału i przynajmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć odpowiednie kwalifikacje, studia prawnicze plus aplikacje sędziowskie

Regulacje prawne.

1. konstytucja.

2. ustawa o Trybunale Stanu.

3. uchwała Sejmu w sprawie Regulaminu czynności Trybunału Stanu.

Sędziowie Trybunału Stanu podlegają tylko konstytucji i ustawom, żaden członek nie może być pociągany do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez uprzedniej zgody Trybunału Stanu

Za naruszenie konstytucji lub ustawy w związku z zajmowanymi stanowiskami lub w zakresie swojego urzędowania odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą:

Prezydent., prezes Rady Ministrów., prezes Narodowego Banku Polskiego., prezes Najwyższej Izby Kontroli., członkowie Krajowej Rady Radiofoni i Telewizji.

osoby, którym prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwami.

Naczelny dowódca Sił Zbrojnych.

posłowie i senatorowie w zakresie określonym w artykule stosiedem

Sądownictwo.

ustrój i właściwości sądów oraz postępowanie przed sądem określają ustawy.

1. sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są nienawistni i podlegają tylko konstytucji i ustawom.

2. sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiednie godności urzędu oraz zakresu pracy.

3. sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności.

Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczy Pospolitej na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieograniczony, są nieusuwalni.

sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem schwytania na gorącym uczynku i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne

Sąd Najwyższy.

1. sprawuje nadzór nad działaniem sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.

2. wykonuje inne czynności określone w konstytucji i ustawach.

3. pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczy Pospolitej na 6 lat spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego

Krajowa Rada Sądów, stoi na straży niezawisłości sędziów i niezależności sądów.

Sąd Najwyższy jest powołany do.

1. sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez.

zapewnienie zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych.

rozpatruje kasacje i inne środki odwoławcze.

podejmuje uchwały rozstrzygające zagadnienia prawne.

rozstrzyga inne sprawy określone w ustawach.

2. rozpoznawanie protestów wyborczych oraz stwierdza ważność wyborów, wyboru Prezydenta RP a także referendum ogólnokrajowego.

rozpatruje protesty wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego.

3. opiniuje projekty ustaw i innych aktów normatywnych.

4. wykonuje inne czynności określone w ustawach.

Organy Sądu Najwyższego.

pierwszy prezes Sądu Najwyższego.

Prezes Sądu Najwyższego.

Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

Zgromadzenie Sędziów Izby Sądu Najwyższego.

Sąd Najwyższy dzieli się na Izby.

1. Cywilną.

2. Karną.

3. Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych.

4. Wojskową.

Sądy powszechne.

rejonowe.

okręgowe.

apelacyjne.

Sprawują wymiar sprawiedliwości w zakresie nie należącym do sądów administracyjnych, wojskowych oraz Sądu Najwyższego, zadania z zakresu wymiaru sprawiedliwości wykonują sędziowie w sądach.

Sąd Rejonowy dla jednej lub większej ilości gmin.

Sąd Okręgowy. dla minimum dwóch Sądów Rejonowych.

Sąd Apelacyjny. dla obszaru właściwości

Sąd Rejonowy dzieli się na wydziały.

1. cywilny. prawo cywilne.

2. karny. prawo karne.

3. rodzinny i nieletnich. spory rodzinne.

4. pracy. prawo pracy.

5. ksiąg wieczystych. do prowadzenia ksiąg wieczystych

Sądy Okręgowe dzielą się na wydziały.

1. cywilny.

2. karny.

3. penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych.

4. pracy, Sąd Pracy.

5. gospodarczy, Sąd Gospodarczy.

Sąd Apelacyjny dzieli się na wydziały.

1. cywilny.

2. karny.

3. pracy i ubezpieczeń społecznych.

Jest to sąd drugiej instancji.

W Warszawie w Sądzie Apelacyjnym w Wydziale Lustracyjnym mogą być tworzone inne wydziały.

Sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego oraz między kolegiami odwoławczymi, a organami administracji

Ustawa z dwudziestego piątego lipca dwa tysiące drugiego roku. Prawo o ustroju sądów administracyjnych.

Ustawa z trzydziestego sierpnia dwa tysiące drugiego roku. Prawo o postępowaniu przed sądem administracyjnym.

Kontrola, sparawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Sądami Administracyjnymi są.

Naczelny Sąd Administracyjny.

Wojewódzkie Sądy Administracyjne.

Tworzy się je przeważnie dla jednego województwa jeden sąd, lub jeden sąd lub dla większej liczby województw.

Prezydent Rzeczy Pospolitej tworzy, znosi, ustala siedziby oraz obszar właściwości, może je także tworzyć poza siedzibą na wniosek prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego w drodze rozporządzenia.

Organami Wojewódzkiego Sądu administracyjnego są.

prezes sądu.

zgromadzenie ogólne sądu.

kolegium sadu administracyjnego.

Skargę do sądu administracyjnego może wnieść każdy kto ma w tym interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywateli, organizacje społeczne w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym lub inny podmiot, któremu ustawy przyznają prawo do wniesienia skargi.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi.

Sąd odrzuca skargę postanowieniem.

W skład Naczelnego Sądu Administracyjnego wchodzą.

prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego.

wiceprezesi.

sędziowie.

Naczelny Sąd Administracyjny dzieli się na.

Izbę Finansową.

Izbę Gospodarczą.

Izbę Ogólno Administracyjną.

Naczelny Sąd Administracyjny.

1. rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych.

2. podejmuje uchwały, mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołalo rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych.

3. podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcia.

4. rozpoznaje inne spory należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego.

pierwsza instancja. potem druga instancja. następnie Wojewódzki Sąd Administracyjny. i Naczelny Sąd Administracyjny. decyzje administracyjne.

quasi sądowe organy orzekające.

Oprócz sądów są też organy specjalnie powołane do orzekania, działają na podstawie własnych kompetencji, nie należą do organów wymiaru sprawiedliwości, nie mają niezawisłości, nie mają możliwości orzekania w imieniu państwa

Należą do nich.

do 2007r., Kolegia do spraw wyłudzeń.

Sądy Grodzkie. wydziały w Sądach Rejonowych.

Izby Morskie.

sądy polubowne

Wykroczenie. to inna niż przestępstwo kategoria czynów zabronionych. W sprawach wykroczeń.

sądy grodzkie. tworzone są w pierwszej instancji w sądach rejonowych

Referendarze sądowi. pracownicy sądów, nie są sędziami, powołani do realizacji zadań z zakresu ochrony prawnej.

Izby Morskie. powołane do orzekania o faktach w sprawach wypadków morskich, natomiast sądy orzekają co do prawa.

Ustrój izby jest opublikowany w ustawie o izbach morskich. orzekają o wypadkach morskich, zdarzeniach na morzu lub wodach z nim połączonych

Izby Morskie są właściwe do nakładania grzywien na osoby winne niedopełnienia zgłoszenia o wypadku morskim lub udzielenia wyjaśnień co do okoliczności.

Ustrój Izb Morskich.

pierwsza instancja.

Izba Morska w Szczecinie, przy Sądzie Okręgowym w Szczecinie.

Izba Morska przy Sądzie Okręgowym w Gdańsku z siedzibą w Gdyni

druga instancja.

odwoławcza izba morska działa przy Sądzie Okręgowym w Gdańsku z siedzibą w Gdyni.

ustawa o izbach morskich i kompetencjach

skład Izby Morskiej

przewodniczący.

jeden lub więcej wiceprezesów.

ławnicy

Nadzór nad Izbą Morską sprawuje Minister Sprawiedliwości i Minister Gospodarki Morskiej.

Odwołanie izby morskiej nie podlega nadzorowi Sądu Najwyższego.

Sądy Polubowne.

Organ niepaństwowy. powołany do orzekania spraw cywilnych, który swoje kompetencje uzyskuje na podstawie umowy stron, przez co zostaje wyłączona właściwość sądu państwowego do orzekania w danej sprawie. szybszy wyrok, niższe koszty niż w sądzie państwowym, zastępuje sąd państwowy, rozstrzyga spór w danej sprawie. Podstawy Prawne w Kodeksie Postępowania Cywilnego

Organy kontroli państwowej i ochrony prawa.

Najwyższa Izba Kontroli.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

funkcjonują w oparciu o ustawę o Najwyższej izbie kontroli i Krajowej Radzie radiofoni i telewizji

Podmioty obsługi prawnej.

adwokatura.

radcy prawni.

notariat.

doradcy podatkowi.

rzecznicy patentowi i eksperci w Urzędzie Patentowym RP.

wymienieni wyżej działają na podstawie ustaw.

Rzecznicy Interesu Społecznego, działają w oparciu o ustawy.

Rzecznik Praw Obywatelskich.

Rzecznik Praw Dziecka.

Prokuratura.

Instytut Pamięci Narodowej.

Rzecznik Interesu Publicznego.

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych.

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Organy porządku publicznego i ścigania karnego.

Policja.

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencja Wywiadu.

Straż Graniczna.

Kontrola Skarbowa

Funkcje prawa:

Funkcja organizacyjna, polega na tym, że prawo wprowadza elementy ładu i porządku, zapobiega anarchii, ścisły związek z organizacją państwa. Nie może istnieć państwo bez prawa, a prawo bez państwa.

Funkcja dystrybucyjna, w społeczeństwie demokratycznym następuje dystrybucja poprzez prawo, państwo wprowadza podatki, wpływają środki finansowe do państwa i państwo przeznacza je na cele publiczne.

Funkcja wychowawcza, za pośrednictwem prawa można kształtować określone podstawy, normy prawne motywują adresatów w kierunku określonych zachowań, na przykład państwo wprowadza kary lub nagrody i za pomocą tych instrumentów może wpływać na nasze zachowanie.

Funkcja kontrolna, prawo traktuje się jako środek wpływu na zadania adresatów, prawo stanowi wzór, z którym porównujemy zachowania adresatów czy SA zgodne z określonym wzorem.

Funkcja rozwiązywania konfliktu jeżeli powstanie jakiś spór, prawo jest środkiem do ich rozstrzygnięcia

Stosunek prawny jest to stosunek społeczny unormowany przez normy prawne.

Elementy stosunku prawnego:

akty prawne

przedmiot

treść

podmiot

Akt prawny zdarzenia, które powodują powstanie lub ustanie, zmianę stosunku prawnego, mogą być zależne lub nie zależne od własnej woli.

Podmiot są to osoby. Fizyczne, prawne, nie posiadające osobowości prawnej

Przedmiot są to.

dobra materialne

dobra nie materialne

usługi

działanie

zaniechanie

Treść stosunku prawnego są to uprawnienia i obowiązki stron danego stosunku.

Osobą fizyczną jest każdy człowiek od urodzenia do śmierci, bo tylko do ludzi odnoszą się akty praw i obowiązków.

Wyjątkiem są osoby zaginione, które uznane zostały za zmarłe:

dopiero 10 lat po zaginięciu,

nie wcześniej niż po 23 urodzinach, oraz dzieci jeszcze nie urodzone:

sprawy spadkowe,

uznanie dziecka,

Kurator dla dziecka.

Zdolność prawna

Zdolność prawna, to możliwość posiadania praw i obowiązków, nabywamy ją z chwilą urodzenia.

Zdolność do czynności prawnych

Zdolność do czynności prawnych, to zdolność do nabywania praw i obowiązków poprzez własne działania, jest to zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej poprzez oświadczenie woli.

1. Pełna zdolność do czynności prawnych:

18 lat, zawarcie małżeństwa przez osobę małoletnią za zgodą sądu.

2. Ograniczona zdolność do czynności prawnych:

Osoby w wieku od trzynastu do osiemnastu lat,

mogą zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,

mogą dowolnie dysponować swoją wyłączną własnością, zarobkiem.

3. Brak zdolności do czynności prawnych:

Osoby poniżej 13 lat, jeśli zawrze umowy powszechnie zawierane, to uzyskują one moc prawną w chwili wykonania, chyba że pociągałyby za sobą rażące pokrzywdzenie tej osoby.

4. Ubezwłasnowolnienie:

częściowe,

całkowite,

wydawane są wyrokiem sądu.

Osobą prawną Art.33 Kodeksu Cywilnego. są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną Osobami prawnymi są także. przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, spółki różnego rodzaju akcyjne, fundacje, stowarzyszenia, związki zawodowe, uczelnie wyższe, uznane przez państwo związki religijne, zarejestrowane partie polityczne.

W skład osób prawnych. wchodzą osoby fizyczne ale także działalność i skutki tej działalności. Działalność tę przypisuje się osobie prawnej, a nie osobom fizycznym.

Jak powstaje osoba prawna? rejestracja osoby prawnej w rejestrze, od momentu zarejestrowania staje się osoba prawną.

Istnieją trzy podstawowe kategorie osób prawnych:

1. Korporacje powstaje w wyniku zrzeszenia się osób fizycznych w celu osiągnięcia określonych celów, przykład społecznym religijnym, kulturowym na pierwszym miejscu ludzie

2. Zakłady (ma założyciela, który w statucie zakładu określa powstanie, cel, rodzaj i sposób działalności, likwidację oraz wnosi określony majątek, na przykład . uczelnie, przedsiębiorstwa, spółki akcyjne, szpitale, muzea. Głównym elementem w fundacji jest majątek

3. Spółdzielnie, spółki na przykład handlowe, kapitałowe; ludzie i majątek

Podział spółek

1. Spółki Cywilne

2. Spółki handlowe

Spółki Handlowe dzielimy na Osobowe i Kapitałowe.

Spółki Osobowe to: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowa akcyjna

Spółki Kapitałowe to. Akcyjne i z ograniczoną odpowiedzialnością.

Spółki jawne ponoszą odpowiedzialność własnym majątkiem,

Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej,

Spółki cywilne nie posiada osobowości prawnej, odpowiada własnym majątkiem, może je założyć osoba fizyczna rejestrując w EDG

Spółki handlowe posiadają status, rejestrujemy je w KRS

Budowa aktu prawnego

Nazwa, wskazuje rodzaj aktu normatywnego, ustawa, uchwała, konstytucja, rozporządzenie.

data , uchwalenie ustanowienia.

tytuł, określa przedmiot regulacji.

parambuła, wstęp. w Polsce tylko konstytucja ma wstęp.

ogólna, normy jakie będą uregulowane.

część szczegółowa, zawiera zasadniczą materię aktu normatywnego

przepisy końcowe, są zawarte postanowienia końcowe, uchylające, określające termin wejścia w życie aktu prawnego.

Podpis, podpis osoby pełniącej funkcję organu kompetencyjnego

Obowiązywanie prawa.

1. w czasie,

2. w przestrzeni,

3. co do osób

Obowiązywania prawa w czasie akt prawny ma moment początkowy i końcowy obowiązywania tzn. że akt prawny obowiązuje od daty ogłoszenia, jest to data późniejsza niż publikacja, konkretna data, konkretne zdarzenie.

Moment końcowy w danym akcie prawnym wyznacza czas obowiązywania, do momentu kiedy nie zostanie uchylony przepisami derogacyjnymi.

Obowiązywania prawa w przestrzeni akt prawotwórczy obowiązuje na całym terytorium państwa, chyba że są ograniczenia prawo miejscowe na przykład na statku w zależności od bandery.

Obowiązywania prawa co do osób prawo obowiązuje wszystkie podmioty na danym terytorium państwa, i obywatele i cudzoziemcy będą podlegać prawu państwa na terytorium, którego się znajdują.

Etapy stosowania prawa

Stosowanie prawa jest to każde przestrzeganie prawa w ścisłym znaczeniu i jest to model procesu ustalania przez organy państwowe konsekwencji prawnych dla faktów uznanych za udowodnione na podstawie prawa obowiązującego. Rezultatem tego procesu jest decyzja, wyróżniamy cztery etapy stosowania prawa.

1. ustalenie normy obowiązującej dla danego rozstrzygnięcia

2. uznanie faktu za udowodniony,

3. subsankcja. zestawienie ustalonego stanu faktycznego z normą prawą

4. ustalenie konsekwencji prawnych

dowody w postępowaniu prawnym.

Osobowe, zeznania. Rzeczowe, różne przedmioty

Wykładnia prawa to interpretacja prawa, interpretacja tekstów prawnych lub biblijnych.

Wykładnia to ustalenie na drodze różnych metod określonego znaczenia treści przepisów prawnych lub rezultat takiego ustalenia.

Podział wykładni prawa:

Wykładnia językowa. jeśli została określona

Wykładnia systemowa. do jakiej gałęzi prawa należy dany przepis,

Wykładnia funkcjonalna. ustalamy przepisy ze względu na cele i funkcje prawa

Wykładnia historyczna. sięgamy do materiałów historycznych, do norm prawnych, które utraciły moc prawa,

Wykładnia prawotwórcza. odwołujemy się do praw obowiązującego w innych systemach prawnych.

Podział ze względu na podmiot dokonujący

wykładnia legalna. poprzez organ kompetencyjny

wykładnia autentyczna. poprzez organ, który wydał akt

wykładnia operatywna. poprzez sądy w toku stosowania prawa, jest wiążąca tylko w danej sprawie,

wykładnia doktrynalna. dokonywana przez naukę prawa nie ma charakteru wiążącego.

---