1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Brom

Wzór chemiczny: Br₂

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
brom	100	7726-95-6	231-778-1	T^+, C	26-35

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Preparat niebezpieczny w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja ciekła, niepalna. W ogniu wydzielają się toksyczne gazy, pary i dymy.

Zagrożenie toksykologiczne: Brom działa silnie drażniąco i trująco na skórę, usta, gardło i płuca. Po zatruciu przez długi czas występuje osłabienie i zmniejszona odporność organizmu.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Brom działa silnie szkodliwie na organizmy wodne i glebowe.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego bromem środowiska. Ułożyć wysoko na lewym boku. Skontaktować się z lekarzem. Ratujący muszą zadbać również o własne bezpieczeństwo.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Wyprowadzić poszkodowaną osobę na świeże powietrze.
2.	Należy podać tlen z 5% dodatkiem ditlenku węgla i zastosować sztuczne oddychanie. Poszkodowanej osobie podawać środki pobudzające ośrodek oddechowy. Utrzymywać drożność dróg oddechowych. Okryć kocem. Zapewnić spokój i ciepło. Zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	W zatruciach doustnych należy natychmiast wywoływać wymioty, a następnie, po podaniu wodnej zawiesiny węgla aktywnego, wymioty wywołać ponownie. Jeżeli zatruty jest przytomny, można przepłukać żołądek wodną zawiesiną węgla aktywowanego.
2.	Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło.
Skażenie oczu:
1.	Przemyć skażone oczy większą ilością letniej wody przez 15 minut lub 0,9% roztworem soli kuchennej (najlepiej wyjałowionej), przy wywiniętych powiekach.
2.	W razie potrzeby zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, a następnie wodą z łagodnym mydłem.
2.	W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Zagrożenia pożarowe:	Substancja niepalna. Pojemniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury bezzwłocznie usunąć poza obszar zagrożenia. Nagrzane pojemniki pękają, potęgując zagrożenie. Pod działaniem wysokich temperatur wydzielają się toksyczne gazy, pary, dymy i aerozole.
W przypadku pożaru sąsiednich obiektów:	Stosować środki w zależności od natury i rozmiaru pożaru.
Zalecenia szczegółowe:	Uwaga: W ogniu wydzielają się z bromu toksyczne gazy, pary i dymy.
Sprzęt ochronny strażaków:	Aparaty izolujące drogi oddechowe. Niezależne aparaty oddechowe.
Uwaga dodatkowa:	Do zbierania rozlanego bromu używać materiałów absorbujących.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się większej ilości bromu do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażenia środowiska. W razie potrzeby wezwać ekipy ratownicze.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwolnionym bromem. Stosować ubrania ochronne z tkanin odpornych na działanie czynników żrących, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed rozpuszczalnikami organicznymi. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów gazowych i cząsteczkowych (filtr gazowy oznaczony kolorem brązowym i literą A oraz filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2).
Zalecenia szczegółowe:	Starać się odciąć źródło skażenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym), odciąć dopływ z instalacji. Stosować środki mechaniczne, szczelne pojemniki, sorbenty pochodzenia organicznego i nieorganicznego.
Zabezpieczenie środowiska:	Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.
Metody utylizacji:	Unieszkodliwianie na drodze chemicznej lub termicznej - zgodnie z wymogami prawa krajowego.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z bromem, unikać wdychania par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Substancja niepalna. Nie wymaga szczególnego trybu postępowania w tym zakresie.
Magazynowanie:	W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach w magazynie materiałów toksycznych, żrących, wyposażonym w instalację wentylacyjną. Przechowywać w odpowiednio zabezpieczonych szafach, sejfach lub zbiornikach. Podłoże musi być szczelne, odporne na działanie czynników żrących. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, używania otwartego ognia. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać brom, który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy brom odstawiany jest do wskazanego przez służbę ochrony środowiska miejsca celem utylizacji.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Stosowanie ścisłych rygorów bezpiecznej pracy (ochrony osobiste, wentylacja wyciągowa, brak możliwości skażenia kanalizacji i otaczającego środowiska). Wszelkie manipulacje wykonywać pod czynnym dygestorium. Odpadki umieszczać w oddzielnym, oznakowanym, szczelnym pojemniku.

Ochrony osobiste:

Drogi oddechowe:	Maski ochronne z filtrami par i cząsteczkowymi (filtr gazowy oznaczony kolorem brązowym i literą A oraz filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2).
Ręce:	Rękawice ochronne z tworzywa odpornego na działanie czynników żrących.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie odpornej na działanie czynników żrących.
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z bromem. Nie wdychać par i aerozoli. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Natychmiast usuwać wszelkie rozlewy. Przed ich zebraniem przysypywać materiałem chłonnym.

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy dla bromu:

Składnik	NDS (mg/m^3))	NDSCh (mg/m^3)
brom	0,7	2,0

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

Metody oceny narażenia opierają się na laboratoryjnym oznaczaniu bromu na stanowisku pracy. Zalecane są metody chromatografii gazowej. Dla oznaczania stężenia par zastępczo można posługiwać się odpowiednimi rurkami wskaźnikowymi.

PN-89/Z-04008.07

Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

PN-84/Z-04008.02

Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Wytyczne ogólne pobierania próbek powietrza atmosferycznego (imisja).

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 159,2 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: Brom jest to pierwiastek chemiczny. W warunkach normalnych jest niepalną, lotną cieczą o barwie ciemnobrunatnej, o ostrym i duszącym zapachu. We wszystkich stanach skupienia występuje w cząsteczce dwuatomowej. Pierwiastek aktywny chemicznie.
9.3	Temperatura topnienia: 7,2^oC
9.4	Temperatura wrzenia: 58,77^oC
9.5	Gęstość: 3,12 g/cm^3 (20^oC)
9.6	Gęstość par względem powietrza: 5,52
9.7	Prężność par: 220 mbar w 20^oC
9.8	Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Rozpuszczalność w wodzie 42 g/l w 20^oC. W wodzie powstaje tzw. woda bromowa. Tworzący się z wodą kwas bromowodorowy należy do najsilniejszych kwasów. Posiada własności redukujące.
9.9	Stopień zagrożenia wód: Skrajny
9.10	Inne: Brom otrzymywany jest ze złóż soli potasowych lub z wody morskiej. Brom służy przede wszystkim do bromowania związków organicznych oraz do otrzymywania bromków, tj. produktów niezbędnych w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym, fotograficznym. Jest czynnikiem uszlachetniającym benzyny silnikowe. W handlu znajdują się roztwory 40 lub 48% HBr.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	Brom jest substancją chemicznie reaktywną. Gwałtownie reaguje z acetaldehydem, acetylenem, akrylonitrylem, amoniakiem, glinem, borem, cyną, fluorem, ozonem, fosforem i wieloma innymi.
Właściwości korozyjne:	Silne

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie, spożycie, kontakt ze skórą, kontakt z oczami.

Brom działa silnie drażniąco i trująco na skórę, usta, gardło i płuca. Po zatruciu przez długi czas występuje osłabienie i zmniejszona odporność organizmu. Często zatrucia spowodowane są nadużywaniem leków uspokajających zawierających związki bromu. Dla krwi wartość fizjologiczna dla bromu wynosi 0,5-1,0 mg/100 cm³. Przekroczenie wartości 20 mg/100 cm³ krwi może świadczyć o zatruciu.

Dane toksykologiczne:

LDL0 (p.o. człowiek) = 14 mg/kg

LCL0 (inhalacyjnie, człowiek) = 1000 ppm

LDL0 (inhalacyjnie, królik) = 180 ppm/7 godz.

Działanie miejscowe (skóra, oczy, błony śluzowe):

Wdychanie par i aerozoli: Niskie stężenie powoduje skrócenie oddechu, kaszel, ból w klatce piersiowej i bó1 głowy. Może rozwinąć się zapalenie płuc. Wysokie stężenie może wywołać ostre skrócenie oddechu z pieniącą się śliną (obrzęk płuc). Poszkodowana osoba często odczuwa nudności, ból nadbrzusza i wymiotuje. Możliwa jest utrata przytomności.

Kontakt ze skórą: Występuje ostre zaczerwienienie i podrażnienie. Może rozwinąć się rumień skóry z małymi septycznymi pęcherzami i wrzodami. Może powstać chemiczne poparzenie. Brom wchłania się przez nieuszkodzoną skórę, wywołując oznaki takie jak po wdychaniu. Powstają ciężkie i trudno gojące się rany.

Kontakt z oczami: Wystąpi ostre zaczerwienienie, podrażnienie i łzawienie. Może powstać chemiczne poparzenie.

Spożycie: Wystąpią nudności, wymioty, ból głowy i ból nadbrzusza. W wymiocinach może pojawić się krew. W ciężkich przypadkach zapaść i krwotoczne zapalenie nerek (ze skąpomoczem lub bezmoczem).

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Stopień zagrożenia wód: Skrajny.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 06 13 99 - inne nie wymienione odpady.

Sposób likwidacji B2 - „ Procesy utleniania i redukcji”.

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 04 - opakowania z metali,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ:	1744
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	8
14.3	Grupa pakowania:	I
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	86
14.5	Numer indeksowy (EC):	035-001-00-5
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):	26-35
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-7/6-26-45
14.8	Nalepki ostrzegawcze wg ADR/RID Nr 8 + 6.1:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Normą PN ISO 11014-1;1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC (Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych dokonana została na podstawie Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2002 r.).

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr.55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi bromu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony wytwórcy i dystrybutora bromu. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowym:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja bardzo toksyczna, żrąca.”
Symbole zagrożenia
R 26	Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe.
R 35	Wywołuje poważne oparzenia.
Symbole bezpieczeństwa
S 1/2	Przechowywać pod zamknięciem i chronić przed dziećmi.
S 7/9	Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w pomieszczeniu dobrze wentylowanym.
S 26	Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza.
S 45	W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Brom
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
T^+	Substancja bardzo toksyczna.
C	Substancja żrąca.
Symbol ostrzegawczy na środkach transportu
86	Materiał żrący lub słabo żracy, trujący
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 8-I		Materiał żrący - bardzo niebezpieczny.
Numer ONZ: 1744		Brom lub brom w roztworze.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

	KARTA CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ	Wydanie: I Data wydania: 05.11.02 Strona/stron 1/7
Nazwa:	BROM

Brom

---