Tadeusz Paleczny, Socjologia stosunków międzynarodowych

1.Prosze krótko scharakteryzować podejście strukturalne do analizy stosunków międzynarodowych

Strukturalne ujęcia stosunków międzynarodowych w największym stopniu pragną ukazać złożone sieci relacji, odkryć mechanizmy ich tworzenia i funkcjonowania, opisać oraz wyjaśnić reguły tworzenia się modeli stosunków pluralistycznych bądź opartych na dominacji i podporządkowaniu. Niekwestionowanym prekursorem tego typu podejść jest George Simmel, wychodzący w swoich studiach socjologicznych od konstruowania schematów formalnych sieci relacji łączących różne elementy struktury społecznej, głównie państwa. (Simmel 1970). Bliskie tym ujęciom są także tzw. podejścia interakcjonistyczne, wywodzące swój rodowód od Maxa Webera, koncentrujące się przede wszystkim na analizie wzorów relacji w ujęciach najprostszych, dwu lub kilkuelementowych, i dopiero na tej podstawie budowanie modeli złożonych, wieloelementowych, ciągłych i powtarzalnych, zestawianie je w systemy i sieci interakcji. Są to obecnie w najbardziej rozwiniętej postaci systemowe ujęcia interakcyjne w wersjach funkcjonalno-strukturalnych. Przykładowo, według Teresy Łoś-Nowak: „stosunki międzynarodowe to transgraniczne interakcje polityki podmiotów w środowisku poliarchicznym” (Współczesne stosunki międzynarodowe 1997:12). Nie rozwijając tej bardzo syntetycznej definicji wyjaśnić można, iż środowiska poliarchiczne powstają w sytuacji wielości podmiotów: państw, narodów, organizacji czy Kościołów biorących udział w kształtowaniu formalnych, zwłaszcza prawnych warunków i schematów relacji międzynarodowych.

2. Proszę wskazać trzy megatrendy charakteryzujące współczesne stosunki międzynarodowe

Dotyczą one ujęcia przedmiotowego analizy socjologii stosunków międzynarodowych, należą do nich:

-Industrializacja

-Komputeryzacja przekształcenie się społeczeństw przemysłowych w informatyczne

-Przejście ze sfery `mikro' do sfery `makro'

-Otwieranie się gospodarek na świat

-Asymilacja

3.Prosze wskazać dwa pozytywne i dwa negatywne skutki kolonializacji jako rodzaju kontaktu kulturowego: Skutki kolonizacji jako rodzaju kontaktu kulturowego:

Pozytywne: Z zasady kontakt kolonizacyjny opierał się na dominacji grup wyżej rozwiniętych politycznie, kulturowo, technologicznie i militarnie, narzucającym ludom zamieszkującym skolonizowane terytoria wzory organizacji grupowej.
Negatywne: Zdominowanie, marginalizacja, wyalienowanie ludów autochtonicznych. Podziały społeczne Koloniści tworzyli kategorię arystokracji, niemal wyłącznych dysponentów ziem i bogactw naturalnych, spychając podbite ludy do roli eksploatowanych, pozbawionych praw politycznych i społecznych kategorii niewolniczych. Ekonomiczne-rabunkowa eksploatacja bogactw i surowców oraz ludzkiego substratu zamieszkującego skolonizowane obszary. Kulturowo, kolonizacja prowadziła do narzucania nie tylko języka i wyznania ludom zamieszkujących zajęte terytoria, ale także do zaniku i likwidacji wielu kultur plemiennych i regionalnych ludów autochtonicznych.

4.Wskaż cechy, ( co najmniej dwie) moralizmu jako orientacji w wyjaśnianiu stosunków międzynarodowych

1) Jednostki oraz grupy zorientowane są na zachowanie uniwersalnych, niezmiennych wartości etycznych

2) dominacja moralizmu w myśli chrześcijańskiej

3) występowanie w ideologiach tj.: fundamentalizm, konserwatyzm, tradycjonalizm

5. Jakim terminem najlepiej określi postawy dotyczące stosunków międzynarodowych mające prekursora w osobie i pracach Niccola Machiavellego? CyKlasyczne koncepcje realizmu i pragmatyzmu politycznego wzrosły na bazie teorii, które rozwinęły się w kręgu myślicieli związanych z polityką, z teorią władzy, a opierały się na pragmatycznym, niekiedy wręcz cynicznym realizmie, głównym prekursorem był Machiavelli. Relacje międzynarodowe stanowią rezultat wolnej gry sił pomiędzy uczestnikami, którymi są w pierwszym rzędzie władze polityczne. Stosunki międzynarodowe w tej teorii prezentowane są jako konkurencja o wpływy polityczne, rywalizacja o władzę, bogactwa, terytoria i inne dobra oraz wartości. PRAGMATYZM/CYNICZNY REALIZM

6: Wskaż trzy cechy interakcjonizmu odnoszące się do stosunków międzynarodowych

-Podmiotami stosunków w większym stopniu są pojedynczy ludzie, a nie całe grypy

-Ludzie wchodząc we wzajemne relacje kierują się normami, standardami ideologicznymi, które narzuca im kultura narodowa czy solidarność klasowa

-Wzajemne stosunki między jednostkami zachodzą zawsze i nieustannie i są utrwalone w postaci poznawalnych kształtów i struktur

7.Przykłady systemów racjonalnych działań ludzkich.

Działanie racjonalne wymaga założenia, ze działania ludzkie są racjonalne w tym sensie. źe wykonujący je dokonują tego ze względu na pewne okoliczności przyszłe z myślą o skutku, jakie te działania przyniosą w przyszłości, będąc świadomymi zarówno celów jak i skutków swoich działań. Dodatkowo działania racjonalne wymagają założenia, że świadomie dobiera się środki i cele działania. System racjonalnych działań ludzkich jest zarówno ekonomia jak i polityka.

8. Podaj dwie cechy charakteryzujące podejście Ludwika Gumplowicza do analizy państwa.

Zdaniem Gumplowicza państwo jak i prawo nie powstaje ze świadomości dążenia do pomyslnści wspólnej czy też sprawiedliwości, jest narzędziem panowania silniejszych nad słabszymi. Z przemocy rodzi się nie tylko wymuszone posłuszeństwo pokonanych rodzi się z niej tez kultura. Wprowadził w dziedzinę stos. Międzynarodowych pojęcie konfliktu, współzawodnictwa i walk antagonistycznych w sys. Struktur politycznych, ekonomicznych, kulturowych wielkich grup, które nazwał rasami. Rasa jest bliższa zbiorowości kulturowej, narodowej, religijnej, politycznej, niż biologiczno-genotypicznej wspólnocie wyróżnionej ze względu na kryteria odmienności koloru skóry. Pojęcie rasy stanowi dla gumplowicza ekwiwalent zjawisk grupowych o złożonej genezie, tworzących jednak jednorodne całości kulturowo-polityczne stające się grupami interesów.

9.Wyjaśnij twierdzenie o znacznej roli elit w stosunkach międzynarodowych Zagadnienia roli elit politycznych i gospodarczych, ich typów; „liberalnych” i „konserwatywnych”, posiada zdaniem Karla Mannheima decydujące znaczenie dla postulowanych i realizowanych modeli upolitycznienia, prowadzących bądź do totalitaryzmu bądź liberalnej demokracji. To elity polityczne, gospodarcze i kulturowe, zwłaszcza liberalne,  decydują o losach świata oraz kształcie międzynarodowych relacji. ”Można wyróżnić następujące główne typy elit: elity polityczne, organizatorskie, intelektualne, artystyczne, moralne i religijne. Podczas gdy celem elit politycznych i organizatorskich jest integrowanie wielkiej liczby dążeń indywidualnych, rola elit intelektualnych, artystycznych i moralno-religijnych polega na sublimowaniu energii psychicznej, której społeczeństwo nie zdołało wyczerpać w pełni w codziennej walce o byt, drogą  pobudzenia do zdobywania wiedzy obiektywnej, a także do introwersji, introspekcji, kontemplacji i refleksji”. Rola elit intelektualnych związana jest najczęściej z określonym typem racjonalnej organizacji społecznej i z zespołem planowanych, uporządkowanych urządzeń kulturowych, głównie instytucji stojących na straży ładu aksjologicznego i normatywnego. W skomplikowanej strukturze różnych typów racjonalności społecznej, działalność elit twórczych związana bywa przeważnie z tak zwanym „dobrym towarzystwem”, arystokracją twórczą, kręgami rządzącymi, klasami wyższymi, zajmującym uprzywilejowane miejsce w hierarchii społecznej. Najczęściej też aktywność elit intelektualnych - w tym artystycznych - służy utrzymywaniu dominującej pozycji stanowej, klasowej czy tylko prestiżowej konkretnych  wielkich grup społecznych.

10. Wyjaśnij pojęcie „ekspansja asymilacyjna. Podaj jeden przykład takiego procesu

Ekspansja asymilacyjna to jeden z rodzajów ekspansji „agresywnej”, powodującej konflikty między narodami. Jej istotą jest dążenie do asymilacji kulturowej- rozpowszechnianie kultury i solidarności narodowej- i wchłonięcia do danego narodu ludzi, którzy do niego nie należą. Ma to na celu przede wszystkim powiększenie własnej grupy narodowej. Ekspansja ta narzucana siłą, prowadzi do nieuniknionych konfliktów. Przykład: kolonizacja, napaść, rozbiór

11. Jakie są dwie podstawowe przyczyny pluralizacji kulturowej i politycznej życia społecznego?

Struktury polityczne, ekonomiczne i kulturowe w układach międzynarodowych ulegają coraz większej dynamice przemian. Rośnie także wilekosc i róznrodnośc uczestników tych relacji. Państwa tracą monopol i znaczenia, jakie zamknięty, ekskluzywny klub rządów i elit politycznych wywierał na kształt stosunków. Jednocześnie rośnie ryzyko destabilizacji i napięć w stos. międzygrupowych w układach międzynarodowych międzycywilizacyjnych i międzykulturowych. Społeczeństwa i tworzące jej jednostki oraz grupy świadome swej wolności dążą do uwolnienia się od presji oraz władzy państwa i biurokratycznych organizacji realizujących przyjęte z góry założenia ideowe i programowe.

12. Podaj i definicję nacjonalizmu według Gellnera. Tendencja prowadząca do uporządkowania podziału świata na poszczególne państwa i systemy polityczne, opiera się na różnych stopniach podobieństwa kulturowego. Najsilniejszą i najwyraźniej występującą zasadą jest artykułowanie interesów różnorodnych grup etnicznych i narodowych w postaci ruchów, ideologii i doktryn nacjonalistycznych. Według Ernsta Gellnera: „Nacjonalizm jest przede wszystkim zasadą polityczną, która głosi, że jednostki polityczne powinny pokrywać się z jednostkami narodowościowymi.” Wszelkie zaburzenia w międzynarodowym ładzie politycznym, konflikty międzynarodowe, międzyetniczne czy rasowe wynikają z nacjonalistycznego dążenia do pokrywania się granic politycznych z granicami etnicznymi. Ernst Gellner stwierdza:,, Nacjonalizm to jedna z teorii politycznego legitymizmu, która żąda, by granice etniczne nie przecinały się z granicami politycznymi, a zwłaszcza, by granice etniczne w obrębie państw - przypadek skądinąd wykluczony w ogólnym sformułowaniu zasady - nie oddzielały jego władców od reszty obywateli”.

13. Jak należy rozumieć twierdzenie Gellnera, wg, którego to, nacjonalizm stwarza narody, a nie odwrotnie?. Pośród zagrożeń ładu międzynarodowego największe niebezpieczeństwo niosą ze sobą nacjonalizmy, prowadzące do działań separatystycznych, izolacjonistycznych oraz wrogich względem bliższej lub dalszej zbiorowości narodowej bądź/i państwowej. Górale szkoccy wyróżniają się ze swym językiem na tle Szkocji dużo bardziej niż Szkocja na tle Zjednoczonego Królestwa - nie ma jednak nacjonalizmu górali jako odrębnego zjawiska. Poszczególne dialekty w Niemczech czy we Włoszech dzielą większe różnice niż te, które zachodzą pomiędzy uznanymi językami germańskimi czy romańskimi. Rosjanie z południa są kulturowo odmienni od Rosjan z Północy, lecz nie kojarzą tego z pojęciem narodu”. Autor tego stwierdzenia określa stare, historyczne formy nacjonalizmów mianem „śpiochów”, które w określonej konfiguracji warunków społecznych mogą ponownie ożyć i wywrzeć wpływ na politykę międzynarodową. Zasada „kongruencji państwa i kultury” prowadzi, bowiem najczęściej do zajścia i utrwalenia się stosunków opartych na konkurencyjności oraz dążeniu do dominacji. Tym bardziej, że niektóre kultury pretendują do narzucenia innym swoich standardów, posługując się przy tym ideologicznym uzasadnieniem o istnieniu kultur „wyższych” i niższych”. Każda kultura pragnie mieć państwo, najlepiej własne. Jak utrzymuje zatem Ernst Gellner, to „nacjonalizm stwarza narody, a nie na odwrót?” Państwa dokonują gwałtów i najazdów w imię kultury narodowej, ochrony języka, religii czy obyczajów. Wg mnie stwierdzenie to oznacza, że w niektórych kręgach kultura i poczucie własnej państwowości są tak silne, że nie da się ich pogodzić z zasadami panującymi w otoczeniu. Wobec tego dąży ona (kultura) do utworzenia własnego państwa na odrębnym terytorium, gdzie byłaby ona niezależnym, wolnym bytem. Jak wiadomo na kulturę składa się przede wszystkim ludzie o charakterystycznych cechach wspólnych (język, religia, obyczaje) i jego cywilizacyjny dorobek. W momencie powstania państwa ta zbiorowość zaczyna tworzyć naród i dlatego „nacjonalizm tw. narody, a nie odwrotnie

14. Podaj i wyjaśnij definicję cywilizacji według Huntingtona. Cywilizacja według Huntingtona jest „największą jednostką kulturową”. „Cywilizacja jest więc najwyższym kulturowym stopniem ugrupowania ludzi i najszerszą płaszczyzną kulturowej tożsamości, ponad którą jest już tylko to, co odróżnia człowieka od innych gatunków. Określana jest zarówno przez obiektywne wspólne elementy, jak język, historia, religia, obyczaje, instytucje społeczne, jak i subiektywną samoidentyfikację ludzi. /.../ Cywilizacje nie mają wyraźnie wytyczonych granic, nie wiadomo dokładnie gdzie się zaczynają i gdzie kończą. Ludzie mogą swoją tożsamość redefiniować, i czynią to, z czasem zmieniają się więc struktury cywilizacji i ich kształty”.Cywilizacje stanowia obecnie jeden z najważniejszych podmiotów stos. mn. W wymiarze globalnym. Porządkują w dużym stopniu podziały rasowe, językowe i religijne we współczesnym świecie. ( znaczenie traci cywilizacja zachodnia na rzecz cywilizacji azjatyckich -> wielobiegunowy charakter.)Huntington wyodrębnia 9 wielkich cywilizacji światowych: zachodnią, latynoamerykańską, prawosławną, afrykańską, islamska, hinduistyczną, buddyjską, chińską i japońską.

15. Przy pomocy jakich teorii jest opisywana struktura w modelu konfliktowym Teorie konfliktowe: podboju (Gumplowicz); dominacji rasowej, etnicznej, politycznej (Simmel); walki klas(Marks); ścierania się elit politycznych, ekonomicznych, kult. (Mannheim, Michel); integracjonistyczno - polityczne (Lipset) Założenia: stała i nieprzezwyciężona obiektywna sprzeczność, relacje oparte na przymusie, antagonistyczny charakter relacji międzynarodowych, nierównowaga, egoizm jednostek i grup. Typy relacji: nierównowaga, asymetria położenia, nierówność, dyskryminacja, podległość, dominacja. Stosunki: konkurencyjność, wrogość, walka, przemoc, izolacja, separacja, eksterminacja. Struktura: dychotomiczna, antagonistyczna, spolaryzowana, dwubiegunowa, klasowa, rasowa.

16. Wymień co najmniej cztery wyznaczniki narodu:

Naród  definiowany jest w socjologii jako wielka, historycznie wytworzona wspólnota ludzka, cechująca się jednolitą kulturą oraz posiadaniem suwerenności zewnętrznej i wewnętrznej, gwarantowanej przez własne państwo. Wyznaczniki:

Tworzący go ludzie, substrat ludzki- etnogeneza poszczególnych zbiorowości narodowych obejmuje kilka porządków analitycznych: Rasowy (większość zbiorowości nar. są jednorodnymi rasowo wspólnotami kulturowymi i politycznymi, jednak istnieją też złożone społeczeństwa o mieszanych kompozycjach rasowych), Etniczno- narodowy (należy tutaj uwzględnić grupy kulturowe nieposiadające własnego państwa oraz struktury wielokulturowych społeczeństw), Religijny ( struktura sił politycznych na świecie wyznaczona jest w dużym stopniu przez relacje pomiędzy grupami wyznaniowymi, szczególnie przez reprezentujące je kościoły), Językowy( jest obiektywnym kryterium przynależności narodowej- język, akcent, wymowa).

Terytorium - stanowi pewien obszar geograficzny, a także nacechowane jest odniesieniami emocjonalnymi i wartościującymi ze strony zamieszkujących je ludzi. Stanowi ekwiwalent pojęcia „ojczyzna” i jest ważnym składnikiem tożsamości jedności.

Kultura, zwłaszcza język i religia - naród jest grupa kulturową, kultura stanowi najważniejszy i niezbywalny element więzi narodowej, główny czynnik narodotwórczy. Kultura stanowi bardzo złożony, historycznie ukształtowany zespół różnorodnych zjawisk.

Państwo - najistotniejszy, konieczny atrybut narodu. Narody, aby istnieć w pełnej, dojrzałej postaci dążą do stworzenia na terytorium narodowym własnego państwa.

Państwo rozumiane jest jako całokształt instytucji rządowych oraz jako władzę i wywieranie na jednostki przymusu.

Świadomość i wola istnienia narodu - naród stanowi rodzaj subiektywnej wspólnoty opartej na uświadamianej więzi, solidarności i wartości ideologicznych. „Do swego istnienia nie potrzebuje innej sankcji poza własna wolą”.

Pozytywne wartościowanie wspólnoty narodowej - Tożsamość narodowa to przywiązanie do własnego państwa, identyfikowanie się z tradycja i kulturą narodową, istniejącą dzięki jednolitemu językowi. Ta więź narodowa wiąże się też z emocjonalnym nastawieniem.

17. Wskaz co najmniej dwa odstępstwa od zasady, ze naród nie może istnieć bez wspólnego języka.

1. Istnieją państwa przyjmujące jeden bądź kilka języków grup składowych. Np. czterojęzyczna Szwajcaria, dwujęzyczna Belgia.
2. postimigracyjne społeczeństwa obywatelskie Stanów Zjednoczonych, Kanady czy Australii. Tworzone na bazie społeczeństw obywatelskich układy więzi kulturowej, bazowały na języku angielskim, stanowiącym dziedzictwo kulturowe dominujących grup etnicznych o anglosaskim, protestanckim rodowodzie.
3. Narody złożone pod względem struktury etnicznej, narodowościowej czy wyznaniowej, przyjmowały w dominującym modelu integracji państwowej język jednej lub wszystkich grup uczestniczących w procesie narodotwórczym. Stąd nie istnieją np. języki: szwajcarski, belgijski czy amerykański.

18. Wyjasnij pojecie mniejszosci etnicznej w podejsciu socjologicznych funkcjonalistów. Zbiorowości etniczne o autochtonicznym, autotelicznym charakterze, które nie osiągnęły statusu narodu. Są to grupy odrębne pod względem charakterystyk kulturowych, w tym językowych. Dwa typy zbiorowości:

1. Terytorialnych, z wyraźnie wyodrębnioną symboliczną sferą identyfikacyjną z „ojczyzną prywatną” , regionem, nakładającą się na szerszą tożsamość ideologiczną z narodem-państwem. Np. indiańskie ludy autochtoniczne w Brazylii, Stanach Zjednoczonych. W Polsce np. Łemków, Mazurów, Warmiaków, Kaszubów.

2. Imigracyjnych, napływowych, cechujących się silną więzią ideologiczną, nie tworzących jednak odrębnych narodów lub nie wchodzące w ich skład. Są to grupy o dużym stopniu integracji językowej i religijnej, wpisane w schemat procesu asymilacyjnego ze społeczeństwem kraju osiedlenia. Zaliczy można do nich: Afro-Brazylijczyków w Brazylii czy Kurdów, Romów, Karaimów, Starowierców i Tatarów w Polsce.
19. Wskaz podstawowe (trzy) cechy panowania legalistycznego.
1. typ panowania ”biurokratycznego”, organizacyjno-instytucjonalnego, oparty na pozycji i roli pełnionej w strukturach racjonalnych struktur władzy.
2.Pochodzi w wyboru lub mianowania
3. opiera się na autorytecie przypisanym do funkcji społecznej

Zasada panowania legalistycznego: wyłanianie ludzi i kategorii sprawujących władzę poprzez mechanizmy wyborów, elekcję delegatów większości, kadencyjności rządu, kompetencyjności jego uczestników, odpowiedzialności prawnej i moralnej przed wyborcami.

20.Przykłady mocarstw sektorowych: zdolne do działań globalnych w jednej dziedzinie, np. Rosja- sfera militarna, Japonia- sfera ekonomiczno-finansowa.

21. Wyjaśnij pojęcie i podaj jeden współczesny przykład państwa autokratycznego Państwa autokratyczne: Interes publiczny określany przez władze. Osobiste zaangażowanie w politykę uważa się za podejrzane lub wywrotowe. Rola rządu ograniczona głównie do podatków, polityki zagranicznej itp. W „sprawach prywatnych” obywatele bez przeszkód dążą do własnego szczęścia. Przykłady: monarchie osiemnastowieczne itp., wiele reżimów militarnych Trzeciego Świata. W państwie autokratycznym interes publiczny określany jest przez władze. Osobiste zaangażowanie w politykę uważa się za podejrzane lub wywrotowe. Rola rządu ograniczona głównie do podatków, polityki zagranicznej, itp. W „sprawach prywatnych” obywatele bez przeszkód dążą do własnego szczęścia Przykład: wiele reżimów militarnych Trzeciego Świata, np. Nigeria, Pakistan.

22 Wyjaśnij pojęcie suwerenności zewnętrznej..Suwerenność zewnętrzna oznacza autonomię, niezależność podejmowania decyzji w stosunkach z innymi państwami  a także innymi  uczestnikami polityki międzynarodowej.(*Do najważniejszych funkcji państwa należą ochrona i gwarancja s. zew. i wew. narodu bądź społeczeństwa obywatelskiego.) Suwerenność zewnętrzna oznacza autonomię, niezależność podejmowania decyzji w stosunkach z innymi państwami, a także innymi uczestnikami polityki międzynarodowej. Przykładem może być Polska, USA, Kanada, czy inne suwerenne państwo.

23. Wyjaśnij relację pomiędzy globalizacją tożsamości a lokalnością środowisk społeczno-kulturowych.

Globalizacja tożsamości współwystępuje z jej regionalizacją oraz wzrostem lokalności. Wyłanianie się nowych typów lokalnych skupisk etnicznych nie powstrzymuje wszakże procesów wzrostu solidarności szerszego typu. Powstawanie   i utrzymywanie się lokalnych środowisk etniczno-kulturowych w szerszych, globalnych, zintegrowanych układach tożsamości, na zasadzie prawa analogii do praw konstrukcji sieci internetowych, określić można terminologicznym neologizmem „glokalności”. „Glokalność” oznacza zatem tendencję zmierzającą do tworzenia globalnej, zintegrowanej  sieci rozmaitych  lokalnych skupisk kulturowych. (*Tak więc towarzyszący globalizacji wzrost różnorodności wspólnot lokalnych budujących swą tożsamość na podstawie przynależności rasowej czy etnicznej pozostaje tendencją komplementarną, a nie konkurencyjną.

Tym samym globalizacja nie stanowi przeciwieństwa lokalności, lecz jedynie drugi kraniec tego samego continuum, na którym tworzy się to, co coraz częściej określa się mianem skali „jedności w różnorodności.”)

Globalizacja tożsamości we współczesnym świecie polega na wykraczaniu przy określaniu własnej przynależności oraz tożsamości grupowej poza granice wspólnot rasowych, etnicznych, wyznaniowych i społeczeństw obywatelskich w kierunku tworzenia zbiorowości narodowych oraz układów więzi ponadnarodowej, kontynentalnej. Procesom globalizacji tożsamości sprzyjają rozwój technologiczny, postęp w dziedzinie środków komunikowania masowego, zwłaszcza wzrost sieci internetowych.

Globalizacja tożsamości współwystępuje z jej regionalizacja i wzrostem lokalności. Wyłanianie się nowych typów lokalnych skupisk etnicznych nie powstrzymuje procesów wzrostu solidarności szerszego typu. Powstanie i utrzymywanie się lokalnych środowisk etniczno-kulturowych w szerszych, globalnych , zintegrowanych układach tożsamości w relacji z globalizajcją tożsamości zmierza do tworzenia globalnej, zintegrowanej sieci rozmaitych lokalnych skupisk kulturowych.

Utrzymywanie się oraz wzrost odrębności rasowej, etnicznej, narodowej bądź religijnej nie osłabiają ani nie hamują procesów globalizacji, lecz się na nie nakładają.

24.Wyjaśnij pojęcie i podaj przykład asymilacji behawioralnej.

Asymilacja behawioralna polega na dostosowaniu wzorców zachowań do kanonów społeczeństwa asymilującego. np. złożone społeczeństwa wieloetniczne,np. w USA, Kanadzie czy Brazylii.

25.Wyjaśnij pojęcie i podaj przykład zjawiska inkulturacji.

Inkulturacja w teologii oznacza proces zakorzenienia Ewangelii w różnych kulturach, z wykorzystaniem narzędzi językowych itp. tych kultur. Inkulturacja charakteryzowała wczesną, kolonialna fazę procesu narodotwórczego, polegającą na absorpcji przez protestancką większość w USA lub portugalsko-luzytańską kulturę dominującą kultur etnicznych innych grup imigracyjnych o europejskim rodowodzie oraz części plemienno-etnicznych kultur indiańskich.

26. Podaj przykłady politycznego wymiaru dominacji/podporządkowania . w coraz większym zakresie instrumentem utrzymywania dysproporcji i asymetrii stosunków, preferujących jedną stronę i uzależniających drugą, są działania pozamilitarne, w rodzaju nacisków politycznych, zabiegów dyplomatycznych, sankcji ekonomicznych, restrykcji finansowych, etc. Jednym ze sposobów kształtowania tego typu relacji był przykładowo porządek tzw. „internacjonalizmu socjalistycznego”, w którym kraje bloku komunistycznego podporządkowane były na forum międzynarodowym, również w strukturach ONZ  decyzjom politycznym Związku Radzieckiego. Polityczny wymiar zależności przybiera różne postacie np. pan-etnizmu  (pan-slawizmu, pan-germanizmu, pan-arabizmu).

27. Podaj przykłady procesów uniwersalizmu i partykularyzmu w stosunkach międzynarodowych. Następstwem uniwersalizacji (unifikacji) politycznej, jest tworzenie się ponadpaństwowej, ponadnarodowej tożsamości kontynentalnej czy religijnej. Struktury organizacyjne w rodzaju Unii Europejskiej czy Organizacji Jedności Afrykańskiej przyczyniają się do wzrostu tożsamości w skali ogólniejszej, niż identyfikacja związana z przynależnością narodową bądź państwową. Najbardziej rozpowszechnione są języki wielkich krajów, ale niektóre z nich, np. angielski  czy rosyjski, stają się międzynarodowymi językami uniwersalnymi dla pewnych obszarów kulturowych i grup  krajów. Język angielski jest dominującym językiem programów komputerowych, sieci  internetowej, dominuje w ponadnarodowych instytucjach politycznych, finansowych i handlowych. Dużą rolę w procesach uniwersalizacji świadomości odgrywają uniwersalne religie i tworzone przez nie Kościoły. Cywilizacja zachodnia dzieli się np. wyraźnie na węższe nieco układy protestantyzmu, rzymskiego  katolicyzmu i prawosławia. ym niemniej islam, buddyzm czy hinduizm, tworzą względnie jednorodne systemy kulturowo-cywilizacyjne, podobnie zresztą jak shintoizm w Japonii czy konfucjanizm w Chinach. Pozycja jednostek i grup w strukturach pluralistycznych polega na jednoczesności i wzajemnym nakładaniu się na siebie różnych rodzajów i poziomów przynależności oraz identyfikacji z różnymi układami odniesienia. Na samym dole społecznej struktury  lokują się mikrostrukturalne grupowe układy lokalne, plemienne, rodowe, sąsiedzko-towarzyskie, regionalne. Najogólniejszym rodzajem tożsamości w obrębie społeczeństwa obywatelskiego jest zaś identyfikacja z państwem, społeczeństwem obywatelskim, czy wreszcie zespołem wspólnych wszystkim uczestniczącym w strukturze pluralistycznej zbiorowości symboli  kulturowych i państwowo-narodowych.

28. Podaj i omów trzy sposoby rozumienia pluralizmu (według Babińskiego).

1. Jako wielość elementów składowych.

2. Jako różnorodność elementów składowych.

3. Jako struktura społeczna.

Zdaniem Grzegorza Babińskiego: „... o pluralizmie w tym rozumieniu można mówić wtedy, gdy elementy struktury pluralistycznej (w tym wypadku zbiorowości etniczne) zajmują wyraźne miejsce w wymiarach struktury społecznej, takich jak władza, pozycja społeczna, sytuacja prawna, zróżnicowanie polityczne./.../ Pluralizm jest więc zarówno wielością, jak i różnorodnością oraz strukturą”. (Babiński 1998:29).

W najbardziej rozwiniętych teoretycznie i metodologicznie ujęciach pluralizm stanowi zatem rodzaj uporządkowanej wielości i różnorodności jednostek, grup i organizacji uczestniczących w jakimś systemie politycznym, kulturowym bądź ekonomicznym. Najbardziej złożone typy pluralizmu reprezentują systemy społeczeństw złożonych, wielorasowych, wieloetnicznych i wielowyznaniowych społeczeństw postimigracyjnych (np. pluralizm kanadyjski, australijski) czy politycznych struktur państwowych czy ponadpaństwowych systemów wielonarodowych ( model szwajcarski czy europejski).

29. Podaj przykład działania dychotomicznej zasady strukturalizacji stosunków międzynarodowych. Zasady strukturalizacji dwubiegunowej narzucone przez system komunistyczny doprowadziły do podziału świata na dwa antagonistyczne obozy polityczne, przedzielone od siebie tzw. „żelazną kurtyną”. Podział  na bloki: zachodni, kapitalistyczny i wschodni, komunistyczny całkowicie nie zaniknął. Dalej, dychotomiczna zasada strukturalizacji wyznacza aktualne podziały świata nie tylko na „islamski Wschód” czy  „chrześcijański Zachód”, lecz także na północnoatlantycki obszar dobrobytu i  południowo-pacyficzny obszar biedy.

30. Wymień i krótko scharakteryzuj wymiary analityczne koncepcji centrum/peryferie Steina Rokkana. Koncepcja „centrum/peryferii” Steina Rokkana  posiada dwa główne wymiary analityczne. 1. Geograficzno-terytorialny. Centrum oraz peryferie to realne miejsca występujące w przestrzeni geograficznej. Centrum - jedno w strukturach monocentrycznych i kilka hierarchicznych lub równorzędnych w strukturach policentrycznych - to siedziba władzy. W centrum podejmowane są decyzje polityczne, występuje w nim kumulacja bogactwa, środków finansowych, kompetencji decyzyjnych. Centrum to metropolia, stolica. Peryferie występują w części w opozycji do centrum. Znajdują się poza obszarem metropolitarnym, kojarzą się z pejoratywnymi określeniami: polska prowincja, brazylijski interior, pogranicze. 2. Interakcyjny. Wymiar interakcyjny dzieli dwa układy relacji: dominujące, podejmujące decyzje, kierownicze centrum i podporządkowane, wykonujące decyzje centrum peryferie. Wzajemne powiązania centrum i peryferii są dwustronne, lecz kierunki przepływu informacji i decyzji są zazwyczaj przeciwległe. Polecenia, dyspozycje, środki, nakazy wędrują z centrum na peryferie, informacje, sprawozdania, prośby, wnioski o przydział środków, podróżują z dołu do góry.

31. Wymień i scharakteryzuj polityczny i społeczny wymiar konserwatyzmu jako formy ideologii. Konserwatyzm klasyczny postulował utrzymanie silnego państwa represyjnego, kontrolującego skłonne z natury jednostki do powstrzymywania ich przed aktami przemocy, gwałtu i narzucania innym swojej woli. Rzecznicy ideologii konserwatywnej głoszą konieczność redukcji funkcji socjalnych państwa. „Nadopiekuńczość” państwa prowadzi do powstania i rozwoju patologii, zbędnego „balastu” społecznego i ekonomicznego w postaci nieproduktywnych, pasożytniczych warstw społecznych. Współcześni konserwatyści  sprzeciwiają się wprowadzaniu jakichkolwiek reguł ochrony jednostek czy grup w ramach polityki afirmatywnej. Występują także przeciw zasadom redystrybucji dóbr, polegających na przeznaczaniu części wartości dodatkowej kategoriom społecznym, które nie partycypowały w ich wytwarzaniu. Konserwatyzm polityczny: silne państwo (przy redukcji jego funkcji socjalnej), leseferyzm, egalitaryzm, republikanizm. Konserwatyzm społeczny: przeciw pozytywnej dyskryminacji, przeciw redystrybucji.

32. Wskaż i scharakteryzuj trzy wymiary fundamentalizmu, jako ideologii politycznej Fundamentalizm jest to m.in. rodzaj ideologii politycznej, cechującej się następującymi głównymi właściwościami: 1. Fundamentalizm stanowi reakcję na zmianę społeczną, prowadzącą do możliwości rozpadu tradycyjnych więzi rodowych, religijnych lub etniczno-narodowych. 2. Reakcja ta jest wyrazem frustracji pewnej części uczestników systemu społecznego, płynącej z poczucia zagrożenia stabilności struktur władzy, bogactwa i prestiżu, w których zajmują oni uprzywilejowane albo aprobowane miejsce. 3. Fundamentalizm może być, zatem traktowany w niektórych ujęciach jako skrajna, radykalna forma konserwatyzmu. Niemniej nie da się zredukować i ograniczyć wpływu ideologii fundamentalistycznej do roli konserwatyzmu, zwłaszcza w cywilizacji Zachodniej. 4. Ideologie fundamentalistyczne rozwijają się i upowszechniają w tych społeczeństwach, których status może ulec w wyniku modernizacji największej zmianie. 5. Fundamentalizm prowadzi do działań ekspansyjno-zachowawczych, mających na celu  czynne wypieranie wartości zagrażających tradycyjnej, rodzimej kulturze grupowej, zwłaszcza dziedzictwu religijnemu i etnicznemu.

33. Wyjaśnij zjawisko i podaj trzy współczesne przykłady nacjonalizmu grup mniejszościowych. Nacjonalizm jako swoisty, odrębny typ więzi społecznej, solidarności bądź poczucia wspólnoty. Jest to typ definicji wywodzący się z tradycji socjologicznej Maxa Webera. Reprezentantem tego ujęcia jest np. Florian Znaniecki, dla którego nacjonalizm jest: „żywą solidarnością społeczeństwa o kulturze narodowej” (Znaniecki 1990:21). Jako tendencji dziejowej, odmianę ruchu społecznego, procesu  lub ideologii prowadzącej do wzrostu odrębności i autonomii zbiorowości narodowej. Przykłady: 1. Nacjonalizm grup etnicznych w społeczeństwach pluralistycznych Stanów Zjednoczonych czy Brazylii. 2. Nacjonalizm grup terytorialno-etnicznych, np. Basków, Flamandów, Kaszubów czy Łemków. 3. Nacjonalizm mniejszości narodowych, np. Litwinów w Polsce. 4. Nacjonalizm grup regionalno-autochtonicznych, np. Ślązaków czy Mazurów. 5. Nacjonalizm grup peryferyjnych, dyskryminowanych politycznie, kulturowo bądź ekonomicznie, np. nacjonalizm słowackich Romów czy kosowskich Albańczyków.

34. Wskaż trzy czynniki wyjaśniające słabnięcie antynomii kapitalizm socjalizm we współczesnym świecie.

-Świat nie jest już podzielony militarnie na dwa wrogie sobie bloki posiadające broń masowego rażenia

-Polityka ekonomiczna świata jest bardziej ujednolicona, a większa część dawnych krajów socjalistycznych zaadaptowała produkcję do potrzeb wolnego rynku rezygnując z systemu nakazowo-rozdzielczego.

-Obowiązuje wolność przemieszczania się poza granice dawnej Żelaznej Kurtyny (możemy podróżować, dokąd chcemy).

-Procesy dekomunizacji zapoczątkowane po 1989 r. w dawnych krajach układu Warszawskiego doprowadziły do wykrystalizowania się w dużej ich części systemów politycznych wzorowanych na krajach „Zachodu”.

35. Podaj dwa przykłady procesów nieformalnych (ich źródeł i skutków) w stosunkach międzynarodowych.

Wyróżniamy 2 rodzaje procesów nieformalnych polegających na zawieraniu pomiędzy różnymi ludźmi międzyetnicznych, międzykulturowych i międzywyznaniowych związków o charakterze bezpośrednim i pośrednim.

Pośredni rodzaj kontaktu kulturowego  umożliwia rozwój środków komunikowania masowego. Fale radiowe i telewizyjne nie napotykają na żadne szlabany graniczne ani formalne bariery. Stacje radiowe i telewizyjne emitują coraz większą liczbę programów nadawanych w różnych językach. System łączności satelitarnej i kablowej sprawia, iż mieszkańcy Krakowa mogą odbierać w zasadzie już kilkaset programów telewizyjnych z całego świata. Codzienna oferta informacyjna jest  w dużym stopniu taka sama dla mieszkającego za kręgiem polarnym mieszkańca Norwegii, co i chińskiego imigranta w Stanach Zjednoczonych  czy  Niemca tureckiego pochodzenia wyznającego islam. Ludzie dobierają sobie, co prawda taki repertuar informacyjny, który odpowiada ich potrzebom i charakterystyce osobowościowej oraz kulturowej, ale światowy serwis BBC jest w równym stopniu osiągalny w Afryce, co w Azji i Europie. Drugim ważnym medium związanym z kontaktami pośrednimi jest Internet, którego liczbę użytkowników na całym świecie szacuje się na ok. 800 mln i liczba ta cały czas rośnie. Poprzez sieć internetową często zawiera się przyjaźnie, związki małżeńskie, a także dokonuje się wielu ważnych operacji o charakterze finansowym czy po prostu robi się zwykłe zakupy ( z tą tylko różnicą, że np. w miejscu oddalonym od nas o 20 tys. km), więc widać tutaj znaczący wpływ tego środka przekazu na kształtowanie się nieformalnych relacji pomiędzy przedstawicielami różnych narodowości. Skutkiem takich relacji jest swoista globalizacja nie tylko rynku dóbr i usług, ale także samych wartości społecznych, które nabierają charakteru światowego i doprowadzają do „umiędzynaradawiania” kwalifikacji zawodowych, ( o czym może świadczyć fakt, że zarówno informatyk jak i dziennikarz powinien posiadać wiedzę o stosunkach międzynarodowych).

Kontakty bezpośrednie są  następstwem podróży turystycznych i migracji. Pośród wielu różnorodnych form bezpośrednich relacji międzynarodowych, do najważniejszych należą:

1. Podróże turystyczne. Turystyka zagraniczna jest nie tylko sposobem relaksu i spędzania wolnego czasu. Stanowi także kanał transmisyjny wartości kulturowych i idei.

2. Międzykulturowe związki małżeńskie, wpływające bardzo często na kształt kulturowy szczególnie następnych pokoleń (dokonujący się m.in. poprzez skupienie się na nauce dzieci porozumiewania się w dwóch językach: ojczystym języku ojca i matki).

3. Migracje międzynarodowe, doprowadzające do tworzenia się specyficznej grupy „obywateli świata”, czyli ludzi przystosowanych do życia w różnych kręgach kulturowych.

Emigranci są nosicielami elementów kulturowych dwu lub większej ilości systemów społecznych. Kontakty międzynarodowe zachodzące w następstwie migracji na poziomie osobowościowym prowadzą do tworzenia się układów poliwalencji, zwielokrotnionej tożsamości kulturowej.

Jackson i Owen „Rozwój społeczności międzynarodowej” +Baylis i Smith „Globalizacja polityki światowej”

1.Związek pomiędzy istnieniem kosmopolitycznych norm, a wyłanianiem się społeczności światowej”

Społeczność światowa- społeczność będąca wytworem procesów globalizacji; Społeczność światowa- forma, w kierunku której rozwinie się być może społeczność międzynarodowa zarówno na płaszczyźnie organizacyjnej jak i normatywnej. Niektórzy za element wyłaniającej się społeczności światowej uznają kosmopolityczne normy, obejmujące m.in. prawa człowieka, które zabezpieczają prawa jednostki ludzkiej niezależnie od obywatelstwa; innym przykładem takiej normy jest ochrona środowiska naturalnego. Jednakże pojęcie społeczności światowej niesie ze sobą również nowe zagrożenia i nierówności, towarzyszące tym normom(np. różnice w zamożności państw, niechęć do przestrzegania międzynarodowych porozumień).
2. Trzy zasady westfalskiej społeczności międzynarodowej.
Rex est imperator in regno sue- prawo władcy do sprawowania nieograniczonej kontroli na własnym terytorium; określa ono niezależność suwerenów od innej władzy zwierzchniej, każdy król jest niezależny i równy wszystkim pozostałym

Cuius regio, eius religio- czyja władza, tego religia; zasada ta zakazuje interwencji w wewnętrzne sprawy państw motywowanej względami religijnymi

Równowaga sił- zasada ta miała przeciwdziałać hegemonii i próbom zdominowania innych członków społeczności

3.Cechy charakterystyczne renesansowych Włochów, jako społeczności międzynarodowej.

Społeczność międzynarodowa renesansowych Włoch została zbudowana na koncepcji stato oraz silnej tożsamości miejskiej i współzawodnictwie. Tereny obecnych Włoch tworzyły i zarządzały niewielką regionalną społecznością międzynarodową, opartą na miastach- państwach północnej i środkowej części Półwyspu Apenińskiego.

Renesansowa Italia składała się z niewielkich państw, które rozwijały się między XIV a XVI wiekiem w północnych Włoszech. W Renesansie wykształciło się nowoczesne państwo, stato którego najlepszymi przykładami były: Wenecja, Florencja, Mediolan oraz Państwo Kościelne. Organizacja państwa opierała się na instytucji miasta i jego najbliższego otoczenia. Tworząc własny niezależny system polityczny, włoskie stato wyłamywało się ze średniowiecznej tradycji władzy religijno- politycznej. Republika Wenecka wykształciła wiele nowoczesnych instytucji i praktyk dyplomatycznych społeczności międzynarodowej, przejmując je w trakcie kontaktów handlowych i politycznych od cesarstwa bizantyjskiego. Mieszkańcy ówczesnych republik włoskich kierowali się przekonaniem, że interes państwa i jego realizacja powinny się rządzić odrębną etyką polityczną. Moralność państwa oraz etyka rządzenia zostały wyłączone z uniwersalnej etyki religijnej czy wspólnej moralności i ponad nie wyniesione. Włoskim republikom udało się ustanowić ład społeczny oparty na dialogu dyplomatycznym. Duże znaczenie przypisywano wtedy także równowadze sił jako czynnikowi pozwalającemu na utrzymanie ładu. Renesansowe Włochy wprowadziły instytucje ambasadora rezydującego w kraju przyjmującym.

Aronson „Przyczyny i konsekwencje rewolucji komunikacyjnej i internetowej” + Baylis „Globalizacja polityki światowej”

1. Pojęcie i przykłady cyfrowej przepaści
Cyfrowa przepaść (digital divide) - luka w dostępie i prawie własności technologii między tymi, którzy mają dostęp do zaawansowanych usług komunikacyjnych i informacyjnych, a tymi, którzy bądź są za biedni, bądź żyją w odległych lub wiejskich terenach. Coraz częściej przepaść zależy od posiadania, bądź nie posiadania dostępu do Internetu.
2. Wpływ technologii informacyjnych na rozwój międzynarodowych sieci współpracy i powstawanie tożsamości ponadnarodowych.
Rozwój międzynarodowych sieci współpracy:

-tworzenie wirtualnych wspólnot, regularne dzielenie się informacjami i ideami wśród ich członków
-możliwość „wygooglowania” nowo poznanych osób, zbieranie informacji na ich temat. Ma to także duże znaczenie w przypadku rozwoju terroryzmu.
Powstawanie tożsamości ponadnarodowych: z jednej strony Internet umożliwia podtrzymywanie kontaktów z rodziną, z grupą etniczną, pozwala szukać korzeni własnej narodowości, ale jednocześnie następuje stapianie się kultur, stają się one globalne. Mamy dostęp do tych samych wiadomości ze świata, filmów, mody, itp.

3. Konflikt między bezpieczeństwem a prywatnością. Podaj przykład.

Z lepszego dostępu do informacji nie wynika wzrost poziomu bezpieczeństwa. Korzystając z technologii informacyjnych musimy liczyć się z groźbą podsłuchu zarówno w sieci przewodowej, jak i bezprzewodowej. Ponadto źle chroniona informacja może być łatwo przejęta. Z rozwojem Internetu wiąże się też rozwój hakerstwa i terroryzmu. Mimo wysokiego rozwoju technologii informatycznych nie udało się zapobiec atakom terrorystycznym z 11 września 2001 roku, ani atakom w Londynie w 2005 roku. Z drugiej zaś strony lokalizowanie informacji mogących zagrażać bezpieczeństwu wiąże się ze szpiegowaniem i brakiem poszanowania poszczególnych jednostek.

Huntington(2003) Kultura ma znaczenie, S. P. Huntington, Z kulturą trzeba się liczyć

1.Co oznacza termin rozwój społeczeństw? Termin ten oznacza dążenie społeczeństwa w stronę wzrostu ekonomicznego oraz do poprawy materialnego dobrobytu, a także równość społeczeństw na płaszczyźnie społeczno-ekonomicznej oraz polityczną demokrację.

2.Czy przywództwo polityczne może pobudzić zmianę kulturowa?

Wg. Huntingtona przykład Singapuru pokazuje, że przywództwo polityczne może pobudzić zmiany kulturowe. Zgodnie z tezami S.M.Lipseta oraz G.Salamana pod względem skłonności do korupcji Singapur jako państwo o tradycji konfucjańskiej znajduje się mniej więcej pośrodku listy państw (najmniej zagrożone korupcją są państwa Europy Północnej, najbardziej zaś Afryka, Ameryka Łacińska, Rosja, Indonezja). Jednakże w Singapurze o dziwo korupcja niemal w ogóle nie występuje. Zasługę wyeliminowania korupcji można przypisać dla Lee Kwan Yewa. Otwarta pozostaje kwestia czy po jego odejściu w Singapurze przetrwają te zmiany kulturowe.

L. E. Harrison, Dlaczego kultury nie sposób przecenić

1.Wyjaśnij relacje (także konfliktowe) pomiędzy uniwersalnością wartości a tezę o imperializmie Zachodu.

Relatywiści kulturowi podchodzą z dużym sceptycyzmem do idei „postępu”, twierdząc, że jest ona wytworem Zachodu na siłę narzucanym innym kulturom.

Wg. Nich każda kultura sama określa swoje cele oraz zasady etyczne, w związku z czym ludzie Zachodu nie mają prawa krytykować np. rytuału suttee, praktykowanego w Indiach, zakładającego palenie na stosie pogrzebowym ciała zmarłego męża wraz z żywą wdową, bez względu na jej zgodę.

Nie da się jednak nie zauważyć, że ów „postęp” w rozumieniu zachodnim stał się wartością uniwersalną, głównie w wyniku rewolucji komunistycznej.

W różnych kulturach jest on różnie interpretowany; niekoniecznie jest to stworzenie społeczeństwa konsumpcyjnego w stylu zachodnim, raczej ograniczenie ubóstwa. Tak, więc te relacje, o których jest mowa w pytaniu mają na uwadze uniwersalną wartość, jaką jest postęp, według jednych, a w opozycji tych, którzy sądzą, że nie ma uniwersalnych wartości, każda kultura ma swoje; a postęp narzuca Zachód.

D. Landes, „Kultura przesadza prawie o wszystkim”,

1) Wyjaśnij związek miedzy rozwojem Argentyny a teoria zależności

Teoria zależności, szczególnie popularna w krajach Ameryki Łacińskiej tłumaczyła zacofanie gospodarcze tych krajów uzależnieniem od kapitału zagranicznego- „przestępczych działań ze strony bogatszych i silniejszych państw”. Argentyna była bardzo długo zależna od inwestycji zagranicznych- (to Brytyjczycy położyli kilkanaście tysięcy kilometrów torów)- co dawało impuls do rozwoju przedsiębiorczości. Jednakże rosnąca popularność teorii zależności wzbudzała niechęć do zagranicznego kapitału i ksenofobię, a zgubny wpływ tych postaw na kondycję gospodarki zauważył dziwiętnastowieczny Argentyńczyk Juan Bautista Alberdi. W czasach I Wojny Światowej Brytyjczycy zostali zmuszeni do likwidacji zagranicznych aktywów w Argentynie, a w ich miejsce częściowo wkroczyły Stany Zjednoczone. Zmienna koniunktura zagranicą spowodowała trudności w uzyskiwaniu zagranicznych kredytów, jak również korzystnych warunków pożyczek. Konflikty z wierzycielami jeszcze bardziej pogłębiały izolacjonizm Argentyny. Jednak polityka izolacjonizmu doprowadziła do odcięcia Argentyny od zagranicznej konkurencji, bodźców i szans rozwoju. Po wielu latach zweryfikowano tą teorię, odrzucając ją i Argentyna została pierwszym krajem Ameryki Łacińskiej, który otworzył się na międzynarodową współpracę gospodarczą.

2. Wyjaśnij związek miedzy rozwojem Japonii (restauracja Meiji) a teoria zależnosci.

Droga, którą wybrała Japonia w drugiej połowie XIX w. była znacząco różna od postaw dominujących w Ameryce Łacińskiej. Nie zadawano sobie pytania „kto nam to zrobił?” w odniesieniu do trudnej sytuacji gospodarczej lecz „Jak możemy temu zaradzić?”. W latach 1867-1868 Japonia doświadczyła rewolucji, lecz przebiegła ona znacznie łagodniej niż np. we Francji, dlatego też Japończycy wolą ją określać restauracją. Mimo wrodzonej wrogości mieszkańców Japonii do obcych, jedyną drogą do zmierzenia się z Zachodem była modernizacja i pchnięcie kraju naprzód. Przystąpiono do tego zadania z niezwykłą zaciętością i systematycznością, które mogły odnieść sukces dzięki charakterystycznym cechom kultury japońskiej: niskiemu poziomowi analfabetyzmu, wysokiej etyce pracy i silnej instytucji rodziny. Co ważniejsze Japończycy potrafili przyznać, ze w danej dziedzinie lepsi są inni i starali się czerpać jak najwięcej z doświadczeń innych narodów. Dlatego też zatrudniali zagranicznych ekspertów oraz wysyłali swoich delegatów do państw europejskich by ci na własne oczy przekonali się jak wygląda postęp. Skutkiem jest zaimportowanie niemieckiej struktury sił zbrojnych jak również niemieckiego systemu prawnego. Początkowy rozwój gospodarki następował w sektorach żywnościowych oraz tekstylnym, lecz niewiele później Japończycy trafnie zauważyli potrzebę rozwijania przemysłu ciężkiego. Dzięki importowaniu i ulepszaniu technologii zachodnich udało się Japończykom przejść szybka i udaną industrializację. Sukces kraju można tłumaczyć silnym poczuciem obowiązku wobec ojczyzny oraz ciężką pracą.

M. E. Porter, Postawy, wartości i przekonania a makroekonomia dobrobytu

1.Wyjaśnij związek pomiędzy rozwojem przemysłu obuwniczego we Włoszech a tezą o mikroekonomicznych podstawach dobrobytu.

Przemysł obuwniczy we Włoszech świadczy o znaczeniu wymagającej klienteli. Włoszki zanim zdecydują się na zakup butów, przymierzają wiele par. Starannie badają jakość skóry i wykonanie, oceniają kształt i rozmiar obcasa oraz inne cechy towaru. Producenci obuwia, którzy przetrwali to mogą być pewni, że ich buty odniosą sukces na rynku eksportowym. Wymagana klientela jest potężnym motorem zwiększania produktywności. Za sprawa presji poprawia się jakość, zwiększa wartość produkowanych towarów, wywiera pozytywny wpływ na lokalne przedsiębiorstwa oraz wskazuje możliwość ulepszenia oferowanych towarów i usług. Bezpośrednim efektem jest zwiększenie wartości sprzedawanych dóbr w świadomości klientów i wzrost cen.

2.Jak należy rozumieć stwierdzenie, że „ludzkimi poczynaniami w sferze gospodarki kierują w dużym stopniu poglądy na temat źródeł dobrobytu”. Proszę zilustrować dwoma przykładami.

Przekonania te znajdują odzwierciedlenie w prezentowanych postawach i wyznawanych wartościach. Nieproduktywność ekonomiczna kultury wynika często nie tyle z wrodzonych cech danej społeczności, ile z niewiedzy lub ulegania wpływom fałszywej teorii( ma to podłoże ideologiczne). Zachowania społeczne ludzi zależą w znacznej mierze od sygnałów i bodźców tworzonych przez system gospodarczy, w którym przyszło im żyć. Oto Przykłady:

-Dyktatorzy wojskowi bardzo często stosują substytucje importu oraz wdrażają politykę samowystarczalności, chcąc w ten sposób wzmocnić kontrolę nad obywatelami. Państwa, które zdołają oprzeć się wpływom fałszywych teorii, nie będą musiały długo czekać na profity wynikające z rosnącego dobrobytu gospodarczego.

-Dobrym przykładem jest japoński system dożywotniego zatrudnienia oraz wysoka stopa oszczędności. Przed II wojną światową zatrudnienie nie było praktyką powszechną. Zastosowano to, kiedy chciano ograniczyć niekontrolowane migracje siły roboczej. A wysoka stopa jest konsekwencją doświadczeń z czasów wojny i kryzysu, wczesnego wieku emerytalnego i wysokich kosztów związanych z posiadaniem mieszkania.

J. Sachs „Uwagi na temat nowej socjologii rozwoju gospodarczego”
1. Wyjaśnij znaczenie mechanizmu dodatniego sprężenia zwrotnego dla rozwoju gospodarczego.
Efekt dodatniego sprężenia zwrotnego spotęgował korzyści płynące z wczesnej industrializacji, pogłębiając przepaść dzielącą biednych i bogatych. Europejskie potęgi industrializacyjne eksploatowały zacofane regiony na drodze podbojów militarnych lub poprzez system rządów kolonialnych. Wiele zacofanych społeczności nie wytrzymało militarnej i gospodarczej konkurencji ze strony bogatszych narodów. Dystans technologiczny dzielący państwa zaawansowane od zacofanych uległy powiększeniu, Bieżące odkrycia napędzają machinę badań i owocują nowymi wynalazkami.
2. Wyjaśnij wpływ efektów skali na zjawisko globalnych nierówności.
Proces rozwoju gospodarczego jest w znacznej mierze uzależniony do efektu skali. Zgodnie z teorią wzrostu wewnętrznego nowe technologie powstają w wyniku nagromadzenia w społeczeństwie kapitału „innowacji”. Dynamika rozwoju jest wrażliwa na efekt skali, co uzależnia rozpoczęcie reakcji łańcuchowej od nagromadzonych zasobów myśli ludzkiej. Społeczeństwa, które przekroczą określoną masę krytyczną pod względem technologicznym, mają szansę wejść na drogę szybkiego rozwoju. Natomiast te, które tej masy nie osiągną, muszą liczyć się z dalszą stagnacją. Bogaci są jeszcze bogatsi, bo zaplecze naukowe jest źródłem nowych koncepcji. Podział osiągnięć naukowych jest nierówny w porównaniu z dystrybucją przychodów.

M. Grondona, „Kulturowa typologia rozwoju gospodarczego

1. Czym się różni sprawiedliwość redystrybutywna w społeczeństwach rozwojowych od sprawiedliwości redystrybutywnej w społeczeństwach przeciwnych rozwojowi. Uzasadnij.

Społeczeństwa przeciwne rozwojowi przywiązane są do teraźniejszości. Oznacza to, że jest wysoki poziom konsumpcji oraz brak tradycji oszczędzania. Natomiast w społeczeństwach sprzyjających rozwojowi uwzględniane są potrzeby przyszłych pokoleń. Charakteryzuje się to mniejszą skłonnością do konsumpcji oraz przywiązaniem większej wagi do oszczędzania. Dotyczy to zarówno sprawiedliwości dystrybutywnej (czyli mającej charakter rozdzielania dobra) jak i redystrybutywnej (prawnej, wyrównującej szkody).

Fragment tekstu w którym znajduje się odpowiedź: W społeczeństwach przeciwnych rozwojowi sprawiedliwość dystrybutywna obejmuje wyłącznie osoby żyjące. Przywiązanie do teraźniejszości znajduje odzwierciedlenie w tendencji do konsumowania i braku tradycji oszczędzania. Natomiast sprawiedliwość dystrybutywna w ujęciu społeczności sprzyjających rozwojowi uwzględnia interesy przyszłych pokoleń. Tego typu społeczeństwa wykazują zawsze mniejszą skłonność do konsumpcji, a większą wagę przywiązują do oszczędzania.

2. Czym się różni władza w społeczeństwach racjonalnych od władzy w społeczeństwach zachowawczych?

W społeczeństwach racjonalnych rządzi prawo, które ma przyznaną nadrzędną pozycję w społeczeństwie. Oznacza to, że społeczeństwo żyje w zgodzie z prawem naturalnym. Natomiast w społeczeństwach zachowawczych władza (czy to jest dyktator czy rząd) jest bardzo nieprzewidywalna. Ludzie próbują ją przewidywać zamiast stosować się do ogólno przyjętych i niezmiennych norm i zasad. Prowadzi to do niestabilności tych społeczeństw.

Fragment tekstu w którym znajduje się odpowiedź: W społeczeństwach racjonalnych rządzi prawo. Wraz z przyznaniem mu nadrzędnej pozycji społeczeństwo zaczyna funkcjonować zgodnie z porządkiem, jaki filozofowie współczesności (tj. Locke, Hume, Kant) przypisywali kosmosowi, czyli zgodnie z prawem naturalnym. W społeczeństwach zachowawczych władza księcia, dyktatora albo państwa przypomina władzę gniewnego i nieprzewidywalnego boga. Ludzie zamiast stosować się do znanych, spójnych i niezmiennych przepisów prawa, próbują przewidywać kaprysy władców. Stąd bierze się niestabilność takich społeczeństw.

CA. Montaner „Latynoamerykańskie elity - kultura i zachowanie”
1. Klientelizm polityczny i jakie rodzi konsekwencje dla rozwoju
Klientelizm polityczny jest układem nieformalnych zależności typu ekonomiczno - politycznego, w ramach którego wpływowy decydent polityczny (lub zasobny dysponent dóbr ekonomicznych , patron) roztacza opiekę nad osobą (lub grupą społeczną, klientelom) w zamian za poparcie polityczne. Zjawisko to jest powszechnie uznawane za formę patologii społecznej, ponieważ narusza formalne i oficjalne reguły gry politycznej i ekonomicznej. Powiązania typu klientelistycznego zaburzają prawidłowy (z punktu widzenia obowiązujących urządzeń i instytucji społeczno - politycznych) proces dystrybucji dóbr politycznych i ekonomicznych, doprowadzając do powstania „szarej strefy” nie podlegającej ogólnospołecznej kontroli. Zjawiskami pokrewnymi są zjawiska nepotyzmu i kumoterstwa. Klientelizm polityczny dąży do osiągania monopolu w zakresie korzystania ze społecznej legitymacji. Przejawia się w formie interesów lokalnych i regionalnych.

2. Skutki uwikłania wojska w sprawy gospodarcze Ameryki Łacińskiej.

1) to system rządzenia, w którym decyzje są podejmowane na podstawie kryteriów uznaniowych, zwykle w ramach nieformalnego układu między dwoma osobami lub grupami o nierównym statusie. Jest to układ asymetryczny, którego podstawą jest osobista lojalność i wymiana dóbr lub usług o nierównej wartości między "patronem" a "klientem". Jest on szczególnie szkodliwy wtedy, gdy nakłada się na formalne struktury systemowe państwa i tworzy sieć ukrytych powiązań

2) W eseju Latynoamerykańskie elity-kultura i zachowania Carlos Montaner dowodzi, iż "tradycyjne wartości kulturowe stanowią główną przeszkodę na drodze postępu". Swoją charakterystykę oparł na sześciu elitarnych grupach: polityków, wojskowych, biznesmenów, duchownych, intelektualistów oraz przedstawicieli lewicy, podkreślając że spychanie całej winy na elity jest zabiegiem niesprawiedliwym, ponieważ w szerszej perspektywie grupy te stanowią odzwierciedlenie całego społeczeństwa.  Jednocześnie krytykuje całą gamę wyjaśnień (latynoamerykańskich intelektualistów), którzy winę za porażkę Ameryki Łacińskiej upatrywali m.in. w dziedzictwie iberyjskim, a właściwie katolicyzmie i  jego nietolerancji, przeciwnej postępowi ludności tubylczej, w niesprawiedliwej dystrybucji bogactwa, "łupieżczym imperializmie" czy słabych rządach. Esej Montanera jest niezwykle interesujący, ponieważ w znacznej mierze wyjaśnia przyczyny przepaści pomiędzy Am. Płn. a Płd.

D. Etounga-Manguelle, Czy Afryce potrzebny jest program dostosowania kulturowego?

1.Czy przeszłość kolonialna jest wystarczająco silnym argumentem wyjaśniającym problemy rozwojowe Afryki? Uzasadnij odpowiedź.

Antropologowie poddają w wątpliwość czy importowane religie (chrześcijaństwo i islam) wywarły jakikolwiek wpływ na rdzennie afrykańskie wierzenia lub nauczyły Afrykanów różnych sposobów pojmowania współczesnych społeczeństw. Nowoczesna władza polityczna przejmuje często cechy tradycyjnej władzy religijno-rytualnej. W krajach charakteryzującym sie znacznym dystansem hierarchicznym społeczeństwo jest z reguły statyczne i politycznie scentralizowane. Te niewielkie istniejące zasoby znajdują sie w rękach wąskiej elity. Z pokolenia na pokolenie sposób myślenie sie nie zmienia. W społeczeństwach pionowych, do których zalicz sie kraje afrykańskie, podwładni uważają swoich zwierzchników za kogoś zupełnie odmiennego(posiadające specjalne przywileje). Dystans hierarchiczny, jako czynnik charakteryzujący wiele aspektów społeczeństwa(m.in. System polityczny praktyki religijne, organizacje przedsiębiorstw) mógłby w zasadzie stanowić wystarczające wyjaśnienie zacofania.

2.Jaki wpływ ma sposób postrzeganie czasu na rozwój niektórych państw Afryki?

Afrykanin postrzega czas jako pojedynczy byt. W Afryce czas ma znaczenie zarówno symboliczne jak i kulturowe, a oba te aspekty wywierają niezmiernie istotny wpływ na sposób jego postrzegania w życiu codziennym oraz duchowym. Ma to swoje dobre i złe strony.

Dobre strony: jednostki czują sie usatysfakcjonowane żyjąc przez jakiś okres zgodnie z własnym rytmem, którego nie chcą sie wyrzec.

Złe strony: te same jednostki stykają się z konkurencją ze strony innych narodów, które dysponują odmiennymi metodami pracy i dla których konkurencja na poziomie, dajmy na to, produktywność polega na bardziej racjonalnym wykorzystaniu czasu.

Przyszłość jest traktowana z obojętnością. Afrykanin wierzy, że przyszłość będzie sie powtarzać w nieskończoność. ale bez dynamicznej percepcji przyszłości nie ma planowania, przewidywania ani tworzenia strategii, czyli brakuje aktywnej polityki wpływania na bieg wydarzeń.

R. Inglehart, Kultura a demokracja

1.Jaką zmianę międzypokoleniowych wartości stwierdził w swoich badaniach w odniesieniu do państw wysokorozwiniętych Inglehart i jaki ma ona wpływ na rozwój gospodarczy?

Międzypokoleniowa zmiana priorytetów z ekonomicznego i fizycznego bezpieczeństwa w stronę swobodnej ekspresji subiektywnego szczęścia oraz jakości życia. Ta zmiana kulturowa występuje we wszystkich zaawansowanych społeczeństwach przemysłowych a jej nośnikiem sa zastępy młodych ludzi wyrosłych w przekonaniu o zbyteczności troski o przetrwanie. Wartości te mają związek z obserwowanym wzrostem zainteresowania ochroną środowiska, ruchem kobiecym, a także zwiększającymi się badaniami odnośnie do partycypacji w procesie decyzyjnym w życiu politycznym i gospodarczym.

2. Jakie zmiany (dwie) sprzyjające demokracji pociąga za sobą rozwój gospodarczy?

a) Transformuje strukturę społeczną danego narodu i odpowiada za urbanizacje, powszechna edukację, specjalizację zawodową, rozrost sieci organizacyjnych, bardziej równomierną dystrybucje przychodu oraz wiele innych zmian mobilizujących społeczeństwo do masowego udziału w życiu politycznym. Rosnąca specjalizacja zawodów oraz zwiększający się poziom wykształcenia powodują, że pracownicy są bardziej niezależni i dysponują specjalistycznymi umiejętnościami, które zwiększają ich siłę przetargową w kontaktach z elitami.

b) Sprzyja zmianom kulturowym, które działają stabilizująco na demokrację. Zwiększa poziom zaufania międzyludzkiego i prowadzi do upowszechniania wartości postmaterialistycznych związanych nieodłącznie z indywidualną ekspresją i udziałem w podejmowaniu decyzji. Powoduje wzrost niezadowolenia społecznego, a co za tym idzie da rządowi mandat do sprawowania władzy, co pomaga zachować instytucje demokratyczne w razie kryzysu. Mandat do sprawowania władzy jest cenny dla każdego rządu, ale w demokracji nabiera szczególnego znaczenia. Represyjne dyktatury są w stanie utrzymać się przy władzy mimo braku poparcia społecznego, ale rządy demokratyczne muszą mieć takie poparcie, albo odejdą w niebyt podczas najbliższych wyborów.

F. Fukuyama, Kapitał społeczny

1.Proszę podać Fukuyamy definicję kapitału społecznego oraz wskazać przykłady państw (regionów) cechujących się wysokim kapitałem społecznym.

Wg Francisa Fukuyamy kapitał społeczny to najprościej zestaw nieformalnych wartości i norm etycznych wspólnych dla członków określonej grupy i umożliwiających im skuteczne współdziałanie. Aby kapitał powstał niezbędne jest wzajemne zaufanie - podstawy, by twierdzić, że inni członkowie będą postępować wobec nas uczciwie i rzetelnie. Konieczne jest też, by wyznawane przez grupę wartości były właściwe. Do norm etycznych budujących kapitał społeczny muszą należeć prawdomówność, wywiązywanie się z obowiązków i wzajemność w stosunkach z innymi.

Przykładami krajów(rejonów) o wysokim kapitale społecznym są USA czy Europa Zachodnia. Tam duży poziom kapitału społecznego wpływa pozytywnie na samoorganizację, zacieśnienie więzi społecznych oraz sprawny rozwój gospodarczy.

2. Jaka jest rola reputacji, zdaniem E. Ostrom, w rozwiązywaniu problemu współdzielenia zasobów? Podaj przykład.

E. Ostrom wskazuje, że w społeczeństwie gdzie wypracowały się formalne lub nieformalne zasady współdzielenia zasobów ważnym czynnikiem jest dążenie do szanowania interesów wszystkich zainteresowanych i niewyczerpania przedwcześnie źródeł zasobów. Ludzie żyjący w ramach tej społeczności, gdzie wzajemna współpraca przynosi zyski, będą dbać o własną reputację oraz monitorować i karać tych, którzy naruszają ustanowione zasady współdziałania. Ludzie dbają o reputację, gdy wiedzą, że w przyszłości przez dłuższy czas będą zmuszeni do podtrzymywania dłuższych kontaktów w grupie, w której funkcjonują, a to pozytywnie wpływa na kwestię współdzielenia zasobów, gdy każdy szanuje interesy swoje i zbiorowości. Przykładami są drobne społeczności pasterzy w górach, hodowców ryżu, rybaków.

S.M. Lip set, G. S. Len, Korupcja kultura i funkcjonowanie rynków

1.Jaki jest, według Edwarda Banfielda, związek silnej orientacji prorodzinnej na poziom korupcji? Proszę odpowiedź odnieść do zjawiska amoralnego familizmu

Edward Banfield stwierdza, że korupcja w danej mierze stanowi konsekwencję subiektywnego poczucia zobligowania do niesienia pomocy, ofiarowywania zasobów osobom, wobec których mamy osobiste zobowiązania, a zwłaszcza członkom rodziny, przyjaciołom i członkom grup dobrowolnych. Autor wprowadza definicję „amoralnego familizmu” typowego dla kultur o bardzo silnych więzach rodzinnych. W takich kulturach ludzie troszczą się o dobro grupy czy ogółu tylko wtedy, gdy idzie to w parze z ich prywatnym interesem. Wolno wykorzystywać wszystkie środki dla wzmocnienia pozycji swojej rodziny i siebie, a to prowadzi to prowadzi do ograniczenia lojalności wobec wspólnoty, brak jest oczekiwania na pomoc ze strony innych. Wynika z tego, że familizm jest amoralny, prowadzi do odrzucenia norm uniwersalnych( traktowania wszystkich według tych samych standardów), a tym samym jest podłożem dla korupcji.

Kraje cechujące się największą skalą familizmu jak np. większość krajów Azji znanych z silnych więzi rodzinnych mają też czołowe miejsca na liście krajów najbardziej skorumpowanych.

2. Jaki jest wpływ systemu partyjnego (jednopartyjny vs wielopartyjnego) na poziom korupcji? Proszę powiązać odpowiedź z problemem konkurencyjności rynku politycznego.

Demokracja jako system z takimi cechami jak opozycja polityczna, wolność prasy i niezawisły wymiar sprawiedliwości posiada ogromny zapas instrumentów do zwalczania korupcji. Wynika to m.in. z kwestii konkurencyjności rynku politycznego. Gdy na arenie politycznej działa wiele partii, są one dla siebie nawzajem swego rodzaju kontrolerami. Partia opozycyjna, która chce wygrać wybory dużo zyskuje gdy udaje jej się ujawnić korupcję w strukturach rządowych. Wpływa to na znacznie niższy poziom korupcji. W systemach jednopartyjnych nie występują tego typu bodźce, co daje wolne pole dla potencjalnych korupcyjnych nadużyć. Jeżeli występuje do tego aparat cenzury i ograniczenie swobód obywatelskich, to aparat władzy pozostaje w zasadzie niekontrolowany. Dowiedziono, że kraje o wysokim poziomie demokratyzacji cechują się znacznie niższym poziomem korupcji.

P. Perkins „Przepisy prawa, więzi i rodzinne oraz wschodnioazjatycki sposób prowadzenia interesów”
1. Dlaczego przedsiębiorcy Chin lepiej niż inni potrafią prowadzić biznes w środowisku zdominowanym przez więzi nieformalne?
Podobnie jak cała Azja Południowo-Wschodnia także Chiny posiadały swoje prawo, było ono jednak stanowione przez władze kolonialne. Kupcy chińscy odwoływali się jednak dość rzadko do procedur prawnych w celu zapewnienia kontraktów, gdyż w prawie brakowało odpowiednich przepisów, które by to umożliwiały, a wstępowanie na drogę sądową zazwyczaj kończyło się bankructwem. Chińscy kupcy tworzyli zatem nieformalne związki (gildie), mające na celu ochronę przedsiębiorców danej branży przed działaniami zagrażającymi bezpieczeństwu transakcji. Tak wytworzyły się zręby systemu opartego na wzajemnym zaufaniu, reputacji i silnych więzach rodzinnych w trakcie działań biznesowych, gdy interesy spoczywały w rękach rodziny i blisko spokrewnionych znajomych. Skonstruowane w ten sposób społeczeństwo wykazywało łatwość w prowadzeniu działalności gospodarczej w środowisku zdominowanym przez więzi nieformalne, przywiązując dużą wagę do czynników pozaprawnych, takich jak wzajemna znajomość z przyszłym kontrahentem.

L. W. Pye, „Wartości azjatyckie": od efektu dynama do domina

1.Jaka jest relacja między McClellanda potrzebę osiągnięć a wartościami chińskimi? Proszę wyjaśnić.

Koncepcja „potrzeby osiągnięć” sformułowana przez Davida McClellanda ukazuje jedną z istotnych chińskich wartości kulturowych. Mowa tutaj o konfucjanistycznej zasadzie dążenia do samodoskonalenia, która wciąż jest żywa w chińskim społeczeństwie i przekłada się na motywację do osiągania sukcesów. McClelland wykazał, że kraje, w których program rozwoju i modernizacji zakończył się powodzeniem, należą do grona tych, gdzie „potrzeba osiągnięć” jest najbardziej żywa, o czym mogą świadczyć np. bodźce motywacyjne zawarte w książkach dla dzieci. I rzeczywiście, w Chinach od najmłodszych lat dziecko jest wychowywane w duchu dążenia do osiągnięcia sukcesu i sprostania oczekiwaniom rodziców.

2. Jaki jest związek praktyki tworzenia nieformalnych sieci z perspektywą czasową, w której prowadzą działalność przedsiębiorstwa japońskie? Proszę wyjaśnić.

Związek ten polega na przeświadczeniu, że dokonywanie bieżących kontroli rentowności przedsiębiorstw nie jest konieczne. Wobec takiej sytuacji przedsiębiorstw powinno przyjąć tzw. „dłuższą perspektywę czasową” i dążyć do przejęcia jak największej części rynku. Takie podejście wynikało z powstawania swoistych nieformalnych więzi pomiędzy ludźmi biznesu i polityki. Takie osobiste koneksje tworzyły warunki do przepływu dużych kwot kredytu bez potrzeby prowadzenia formalnej księgowości. Cały system umacniało powszechne przeświadczenie o zaletach długofalowej polityki gospodarczej, a także tradycyjna skłonność do ponoszenia dużych ofiar na rzecz przyszłych zysków. Polityka, początkowo skuteczna w czasach wzrostu gospodarczego, okazała się tragiczna w skutkach, jeśli chodzi o czasy kryzysu. Całą sytuację dodatkowo pogarszało zaangażowanie wielu polityków w kontakty z biznesmenami, co w praktyce wiązało władzy ręce.

w rękach rodziny i blisko spokrewnionych znajomych. Skonstruowane w ten sposób społeczeństwo wykazywało łatwość w prowadzeniu działalności gospodarczej w środowisku zdominowanym przez więzi nieformalne, przywiązując duża wagę do czynników pozaprawnych, takich jak wzajemna znajomość z przyszłym kontrahentem.

Lindsay „Kultura, modele umysłowe i dobrobyt narodowy

1.Co to jest mentalność konkurencyjna i jaki ma wpływ na rozwój gospodarczy?

Mentalność konkurencyjna, to typ wzorców myślowych charakterystycznych dla liderów biznesu i przedstawicieli rządów zawierający zestaw cech prorozwojowych, takich jak: globalizacja i konkurencja, koncentracja uwagi na poziomie mikroekonomicznym, produktywność na poziomie firmy, koncentrowania uwagi na kapitale ludzkim/wiedzy, elastyczność, innowacyjność, współdziałanie itp. Kierowanie się takimi zasadami w procesie zarządzania zarówno państwem jak i przedsiębiorstwem daje szansę szybkiego przezwyciężenia barier natury politycznej i fizycznej, ułatwiając tym samym rozwój gospodarczy.

2.Na przykładzie Salwatoru wskaż podstawowe wizje potencjału konkurencyjnego i uzasadnij, czy wizje te odnoszą się jedynie do Salwatoru.

W wyniku badań przeprowadzonych na Salawatorze stworzono pięć odrębnych wizji potencjału konkurencyjnego tego kraju:
1). Sfrustrowani - cechuje ich ogólne zniechęcenie i niezadowolenie z poczynań zarówno rządu jak i sektora prywatnego. Nie posiadają opinii na temat tego, jaki model gospodarki i rozwoju mógłby pomóc Salwatorowi;
2). Etatyści - uważają, że do przezwyciężenia toczących Salwator bolączek potrzebna jest jedynie niewielka grupa rządowych specjalistów, którzy podjęliby odpowiednie decyzje społeczne, gospodarcze i polityczne;
3). Wojownicy - pokładają wiarę w zwykłych obywatelach. Są przekonani, że przy odpowiednim poparciu rządu zwykli obywatele poprowadzą Salwator do świetlanej przyszłości.
4). Protekcjoniści - otwarcie popierają takie formy działań jak subsydia państwowe i ochronne stawki celne, jako doskonałe narzędzia skutecznej konkurencji w ramach gospodarki globalnej.
5). Zwolennicy otwartej ekonomii - wierzą w siłę międzynarodowych kontaktów dzięki handlowi, wymianie naukowej itp. Postanowili osiągać sukces bez pomocy rządu (w związku z niezadowoleniem z obecnego programu pomocy sektorowi prywatnemu). Zaobserwowany przez badaczy podział nie jest pochodną miejsca zamieszkania ani profesji, lecz fundamentalnych przekonań, założeń i postaw dotyczących źródeł bogactwa, dlatego też wizje te można odnieść do innych państw świata.

Harrisom „Upowszechnianie pozytywnych zmian kulturowych”
1. Co to jest mobilność pionowa i jakie są przeszkody w jej realizacji?
Mobilność pionowa (degree mobility) to realizacja kolejnego stopnia kształcenia w innej uczelni krajowej lub zagranicznej.
Podstawowymi przeszkodami w jej realizacji są:
-słabe przygotowanie językowe studentów

-brak motywacji studentów/wykładowców

-sztywne podejście kadry akademickiej

-ograniczona oferta przedmiotów w językach obcych

-trudności w komunikacji w językach obcych na uczelni i „w mieście”

-różnice w poziomie utrzymania - stopień dochodów rodziców determinuje w wielu przypadkach uczestniczenie w tego rodzaju przedsięwzięciach

-niewystarczające środki na pokrycie kosztów transportu, utrzymania, czesnego

-uznawalność stopni kształcenia

-problemy w zdobywaniu wiz studenckich

---