1. Definicja nauki, jej cel itd.

Nauka jest metodą, sposobem zdobywania wiedzy o świecie.

Naukowe postępowanie charakteryzuje się tym, że nie możemy powiedzieć, że coś jest dobre albo złe, może nam się jakaś teoria nie podobać.

• Nie powinno się wartościować

• Należy patrzeć czy jakieś wyjaśnienie jest ciągle weryfikowane

• Tworzenie spójnych systemów

-całość, cała osobowość, relacje w całej rodzinie itd.

2. Sposoby testowania hipotez; cechy indukcji i dedukcji

III podstawowe sposoby wyjaśniania:

1. obserwujemy rzeczywistość - badania podłużne na przestrzeni lat, np. badamy rozwój osobowości; obserwacja musi być wystandaryzowana (zawsze tak samo, te same warunki) i musi być odniesiona do jakichś norm;

2. badanie wewnętrznej spójności logicznej (PITAGORAS);

3. eksperyment

Indukcja - uogólnianie, szczegół ->ogół; z pojedynczych obserwacji powstają teorie; przesłanka o niezmienności świata;

np. Ania pali papierosy i ma problemy z płucami, więc osoby, które palą też będą miały takie problemy;

Dedukcja - uszczególnianie, ogół ->szczegół; teoretycznie tak powinna przebiegać diagnoza, jeśli wychodzimy z prawdziwych przesłanek nie możemy dojść do fałszywych wniosków, jest to subiektywnie pewne, bo nie mamy całej wiedzy i możemy się mylić;

np. Ludzie nieśmiali mają problemy z porozumiewaniem się. Ania jest nieśmiała, więc ma problemy z porozumiewaniem się;

3. Warunki dla wyjaśnienia naukowego (istotności i sprawdzalności)

Każde wyjaśnienie naukowe winno spełniać dwie rzeczy:

1. warunek istotności - wyjaśnienie naukowe dostarcza nam racjonalnych podstaw do wiary że zjawisko wystąpiło lub występuje;

2. warunek sprawdzalności - da się przeprowadzić test empiryczny; twierdzenia da się zweryfikować empirycznie;

4. „Wiedza jak”; „wiedza że”

Wyjaśnienie naukowe daje nam dwa typy wiedzy:

- wiedza proceduralna - jak coś zrobić? Zautomatyzowane; wskazuje jak osiągnąć zamierzone cele, jest zbiorem procedur, funkcji lub czynności, pozwalających osiągnąć zamierzone rezultaty.

- wiedza deklaratywna - że coś; dotyczy opisu stanu/sytuacji obiektów/działań oraz pojęć i związków między nimi, i wskazuje czego dotyczy dany problem oraz co ma być celem rozwiązania;

5. Podstawy filozofii Poppera i Kuhna

POPPER - powiedział, że najważniejszy jest falsyfikacjonizm; żadna teoria nie jest w 100 % pewna; dobra teoria powinna dać się zakwestionować (obalić); nie będziemy szukać uniwersalności (jak w dedukcji i indukcji), ale obszarów zastosowania; wskazujemy, w jakich obszarach dana teoria się nie sprawdza;

KUHN - twierdził, że rzeczywiście początkowo nauka rozwija się liniowo; ale później następuje skok, zmiana paradygmatu; następuje rewolucja naukowa;

Paradygmat:

- to zbiór pojęć, który jest przyjmowany na zasadzie wspólnej zgody;

- jest zmienny;

- to zbiór pojęć, które stanowią podstawę, perspektywę dla danej nauki;

- zbiór spójny logicznie i pojęciowo;

6. Model hipotetyczno-dedukcyjny C. Hempla

paradygmat -> teoria szczegółowa ->hipotezy ->potem je weryfikujemy -> dane i wnioski(które odnosimy do teorii szczegółowej; mogą ją obalać, potwierdzać albo częściowo potwierdzać a częściowo obalać) -> teoria szczegółowa

Działa tu mechanizm sprzężenia zwrotnego. Wychodzimy z paradygmatu, na bazie, którego powstaje teoria szczegółowa i do niej odnosimy wyniki badań oraz z niej wyprowadzamy kolejne hipotezy.

7. Schemat poznania naukowego; stadia idealnego badania naukowego; cele poznania naukowego (zewnętrzne i wewnętrzne)

świat konstruktów teoretycznych ->teoria -> przewidywania -> fakty (z nich tworzymy teorię) -> teoria

Stadia procesu badawczego:

1. weryfikacja stanu wiedzy; ciekawość badawcza; obserwacja;

2. problem badawczy (co nas interesuje); klasyfikacja i analiza faktów; wyciągnięcie wniosków;

3. postawienie hipotezy;

4. zebranie danych i weryfikacja hipotezy - wnioski i ocena (ocena metodologiczna oprócz wniosków);

Cele poznania naukowego

Cele wewnętrzne: informatywna zawartość, ścisłość, prostota (logiczna, matematyczna), pewność wiedzy (logiczna, epistemologiczna, psychologiczna)

cele zewnętrzne: cel praktyczny- przewidywanie, wyjaśnianie zachowań.

8. Cechy wiedzy naukowej (sprawdzalność; obiektywizm; ścisłość języka naukowego);

Ścisłość języka - precyzja wypowiedzi, obowiązek podawania definicji; wzięła się z dwóch nurtów: operacjonalizmu i redukcjonizmu;

Obiektywizm - podajemy dokładnie jak badania były przeprowadzone; te informacje, które są potrzebne do powtórzenia badań; żeby zweryfikować uzyskane wyniki; w przypadku testów podawać imię i nazwisko - nie być anonimowym;

Sprawdzalność - do jakich obszarów można tę wiedzę zastosować; czyli po prostu zakres stosowalności;

9. Operacjonizm i redukcjonizm

- operacjonizm - nurt w filozofii nauki; wszystkie pojęcia naukowe powinny być zdefiniowane za pomocą jakiegoś pomiaru;

Pojęcia naukowe winny być definiowane w terminach zjawisk obserwowalnych, inaczej mówiąc znaczenie każdego terminu naukowego musi dać się ustalić przez określenie operacji testującej. Czyli znaczenie terminu jest zdeterminowane w pełni i wyłącznie przez jego definicję operacyjną. W konsekwencji termin naukowy ma sens tylko w zakresie tych sytuacji empirycznych, w których jest wykonywalna procedura operacyjna z jego definicji. Dodatkowo musi być spełniony warunek niesprzeczności - ilekroć można stosować dwie różne procedury ich wynik powinien być zgodny. Należy też pamiętać, że nazwy opisane przy pomocy różnych operacji różnią się między sobą znaczeniem i nie można ich porównywać

- redukcjonizm - uważał, że istnieje system pojęć pierwotnych za pomocą, których jesteśmy w stanie wszystko opisać;

10. Podział nauki wg metody; zależności od doświadczenia; przedmiotu poznania; stawianych zadań; sposobu formułowania twierdzeń

1. wg metody:

- indukcyjne;

- dedukcyjne;

2. zależność od doświadczenia:

- aprioryczne - niezależne od doświadczenia;

- aposterioryczne - zależne od doświadczenia, np. psychologia;

3. przedmiot poznania :

- formalne - o wytworach umysłu, np. matematyka;

- realne - o rzeczywistości, np. historia, psychologia;

4. stawiane zadania:

- teoretyczne - chcące coś poznać;

- praktyczne - zajmują się działaniem; dzielą się na prakseologiczne (teorie skutecznego działania - Jak działać, aby osiągnąć cel?) i aksjologiczne (uzasadnianie działania - Dlaczego należy tak postępować?)

5. sposób formułowania twierdzeń:

- empiryczne - realne, indukcyjne (ale wykorzystują wnioskowanie indukcyjne i dedukcyjne), aposterioryczne; badają świat realny w oparciu o doświadczenie, które weryfikują;

- filozoficzne - filozoficzne (cały byt) i szczegółowe (cząstka);

11. Podział nauk empirycznych wg charakteru formułowanych twierdzeń; rodzaju podejmowanych problemów; przedmiotu.

1. charakter formułowanych twierdzeń:

- nomotetyczne - ustalają prawa o ogólnych zależnościach (ogólne prawa)

- idiograficzno - typologiczne:

idiograficzne - opis jednej osoby, szukanie zależności w jednej osobie - opis bardziej szczegółowy;

typologiczne - ustalają pewne typy, zależności; że możemy kogoś zaklasyfikować;

2. rodzaj podejmowanych problemów:

- podstawowy - szukanie ogólnych praw, zależności, mechanizmów, np. opracowanie teoretycznego modelu terapii;

- stosowany - jak stosować te ogólne prawa do konkretnych przykładów,np. opracowanie modelu terapii w konkretnej chorobie;

3. przedmiot:

- przyrodnicze;

- humanistyczne - zajmują się człowiekiem, jego wytworami, kulturą;

12. Podział nauk o nauce (filozoficzne; empiryczne)

Filozoficzne

- filozofia nauki (np. psychologii) - zajmują się przedmiotem poznania,

podstawowymi założeniami;

- metodologia nauki - dzięki czemu możemy zyskać poznanie;

Empiryczne

- historia nauki;

- socjologia nauki (społeczne uwarunkowania rozwoju nauki);

- polityka naukowa;

13. Definicja metodologii; podział metodologii (ogólna/szczegółowa;

pragmatyczna/apragmatyczna; opisowa/normatywna)

Metodologia:

- ogólna - analiza czynności lub rezultatów poznawczych wykorzystywanych we wszystkich naukach, w tym wnioskowanie, klasyfikowanie, definiowanie

- szczegółowa - podzielona na metodologie typów nauki; odróżniających się od siebie rodzajem zabiegów poznawczych; inne są testy psychologiczne a inne narzędzia socjologiczne;

- pragmatyczna - odnosi się do czynności badawczych, tzw. Metodologia badań naukowych; zadania: wyodrębnia typy czynności; analiza precyzująca ich istotę; opis procedury naukowej; ustalenie celu badawczego i zasad postępowania przy jego realizacji;

- apragmatyczna - badania nad rezultatami czynności naukowych; wykorzystuje się ją w analizach dedukcyjnych;

- opisowa - opisuje czynności poznawcze i ich wytwory, jak jest robione postępowanie, jakie się stosuje metody;

- normatywna - zestawia normy poprawnego postępowania naukowego; jakie się powinno stosować metody;

14. Różnica między wiedzą naukową a nienaukową.

Wiedza naukowa:

- ścisłość języka - precyzja wypowiedzi, obowiązek podawania definicji;

- obiektywizm - jak były przeprowadzane badania;

- sprawdzalność - zakres stosowalności wiedzy

Wiedza nienaukowa (zdroworozsądkowa):

- brak wyjaśnienia; brak kontroli/weryfikacji/sprawdzania empirycznego;

- generalizacja (złudzenie powszechności zjawiska i nieuprawnione indywidualizowanie)

- przyjmowanie na podstawie autorytetu;

- brak otwartości na alternatywne podejścia;

- wieloznaczność;

- rozumowanie przez analogię (znajdujemy jakąś cechę wspólną dla dwóch osób i mówimy, że są identyczne)

- tendencyjny dobór tych, którzy potwierdzają tezę;

- interpretacja współwystępowania jako przyczynowości;

- wnioskowanie typu: jeśli B zdarzyło się później niż A, to A jest przyczyną B (np. przesądy)

15. Cechy języka naukowego; czym różni się od naturalnego?

Język naukowy - funkcjonalna odmiana języka literackiego używana w tekstach naukowych i czasami popularnonaukowych.

- zazwyczaj nasycony fachowymi terminami, które mają w obrębie danej dyscypliny ściśle zdefiniowane znaczenie (często odmienne od znaczenia w języku potocznym), dzięki czemu teksty pisane tym językiem nie pozostawiają swobody ich różnej interpretacji.

- Cechuje go też częste stosowanie form bezosobowych, strony biernej, czasu przeszłego, form przypuszczających i formalizmu matematycznego.

- Język ten nie stanowi jednolitego tworu, lecz cechuje się odmianami, charakterystycznymi dla określonych dziedzin wiedzy.

16. Definicja nazwy; desygnatu; denotacji; treści nazwy (2 wersje); konotacji; pojęcia

Nazwa (wg. Kotarbińskiego)- wyrażenie W jest nazwą języka J, gdy nadaje się (tzn. może zostać użyte bez spowodowania niedorzeczności), na podmiot lub orzeczenie zdania (w języku J) atomowego o budowie x jest X, np. Jan jest logikiem.

Desygnat - desygnatem nazwy N języka J (przy pewnym jej znaczeniu) jest każdy przedmiot o którym można ją zgodnie z prawdą orzec.

Denotacja, czyli zakres nazwy - zbiór wszystkich desygnatów nazwy (przy danym jej znaczeniu). Def. - jest to klasa tych przedmiotów, o których orzeka się prawdziwie w J używając nazwy N w znaczeniu S.

Treść nazwy

1. zespół cech charakterystycznych dla wszystkich desygnatów i tylko im przysługują (def. Kotarbińskiego);

2. zespół cech charakterystycznych dla zakresu nazwy za pomocą którego myślimy o jej desygnatach (reprezentacja w naszym umyśle -> pojęcie) (def. Ajdukiewicza);

Konotacja - treść charakterystyczna nazwy N jest konotacją (inaczej treścią językową) tej nazwy, gdy każdy poinformowany o tym, że jakiś przedmiot ma wszystkie cechy w owej treści zawarte, może trafnie rozstrzygnąć, czy dany przedmiot jest desygnatem nazwy N.

Pojęciem - w sensie logicznym jest znaczenie nazwy generalnej.

17. Podział nazw ze względu na: liczbę desygnatów; rozpoznawalność desygnatów

(ostre/nieostre); istnienie konotacji (wyraźne/niewyraźne) oraz na indywidualne i generalne

1. ze względu na liczbę desygnatów:

- pusta (krasnoludek, smok wawelski)

- jednostkowa (Mount Everest)

- ogólna (student psychologii)

2) ze względu na rozpoznawalność desygnatów:

- ostra (kwadrat, liść) - znany jest zakres;

- nieostra (łysy, młodzieniec) - nie do końca wiemy co jest desygnatem;

3) ze względu istnienie konotacji (znaczenie desygnatów):

- wyraźne - jesteśmy w stanie podać konotację -> definicję językową, np. kwadrat

- niewyraźne - np. liść - rozpoznajemy desygnat, więc jest ostra ale nie podajemy jednej definicji dla wszystkich liści, stąd Niewyraźna

4) Jerzy Brzeziński

- nazwa indywidualna - traktujemy bezzakresowo, nie podajemy jej konotacji;

- generalna - może mieć wiele desygnatów, ale może mieć też tylko jeden bo przysługuje ze względu na posiadanie pewnych cech; (zakres, informacje, cechy);

18. Zdanie w sensie logicznym; sąd w sensie logicznym i psychologicznym; stan

przedmiotowy (stan rzeczy)

Zdanie - przez termin zdanie rozumie się w logice wyłącznie zdania oznajmujące, czyli tzw. Zdania w sensie logicznym. Są to wyrażenia, „wypowiedzi”, którym przysługuje walor bycia prawdziwymi lub fałszywymi.

Sąd w sensie logicznym - to znaczenie zdania oznajmującego;

Sąd w sensie psychologicznym - to przeżycie, które wyraża się odpowiednim zdaniem oznajmującym;

Stan przedmiotowy

1. posiadanie lub nie jakiejś cechy, np. Maja jest pszczółką.

2. Zachodzenie lub nie jakiejś relacji, np. Ania jest wyższa od Magdy.

19. Zdanie analityczne, kontradyktoryczne, syntetyczne

zdanie analityczne - prawdziwe ze względu na użyte słowa (one przesądzają o jego prawdziwości); np. Minuta ma 60 s.

zdanie kontradyktoryczne - fałszywe ze względu na użyte słowa; np. Kot ma pięć łap.

Zdanie syntetyczne - o jego prawdziwości możemy przesądzić przez odwołanie się do doświadczenia (bezpośrednie lub pośrednie), np. Dziś pada deszcz.

20. Zdanie atomowe i predykat

Zdanie atomowe - zawiera n nazw indywidualnych (stałych indywiduowych) oraz predykat n argumentowy;

Zdanie atomowe z jedną nazwą (stałą): Jan jest rybakiem.

Zdanie atomowe z dwoma stałymi indywiduowymi i predykatem dwuargumentowym: Jan ceni Piotra.

Orzeczenie (predykat)

1. funktor zdaniotwórczy od argumentów nazwowych;

2. funkcja zdaniowa argumentów nazwowych;

3. wyrażenie, które opisuje pewną własność lub relację;

Najczęściej używa się słowa predykat w znaczeniu 1; jego odpowiednikiem w gramatyce jest pojecie orzeczenia;

Predykat opisujący własność - jednoargumentowy;

Predykat opisujący relację - dwu-, trzy - lub więcej -argumentowy;

21. Budowa definicji

Definicja to „wypowiedź” (wyrażenie, zdanie, zdania) określająca jakie jest znaczenie terminu.

Termin definiowany nazywamy definiendum;

Wyrażenie określające znaczenie tego terminu, to definiens.

Np. Inteligencja (definiendum) jest to wartość na skali od 70 do 166 punktów w teście Wekslera (definiens).

22. Definicje normalne; nominalne i realne; sprawozdawcze i projektujące; definicje

klasyczne i nieklasyczne - cechy charakterystyczne i porównanie

Normalne (równoważnościowe)- dają jasne kryteria rozpoznania desygnatu; zakres definiensu jest równy zakresowi definiendum (da się zastąpić) Ds=Dm; Ta równość to warunek przekładalności;

Normalne:

- nominalne

- realne

- kontekstowe (niewyraźne)

Nominalne (znaczenie) -wynikające z języka, nazw:

- analityczne (sprawozdawcze) - zdają relacje ze znaczenia, podaje kto tak mówił, zdanie w sensie logicznym;

- syntetyczne (projektujące) - wprowadzenie nowego terminu, nie są zdaniem w sensie logicznym;

Realne (rzeczowe) -zdanie w sensie logicznym (dotyczą desygnatów; podają cechy charakterystyczne, ew. zakres):

- klasyczne (w definiensie jest termin nadrzędny + cecha charakterystyczna)

- nieklasyczne - podają cały zakres albo wszystkie cechy charakterystyczne - nie mają terminu nadrzędnego;

23. Definicje projektujące - konstrukcyjne i regulujące; dowód istnienia i jednoznaczności

Syntetyczne (projektujące) - nie są zdaniami w sensie logicznym (nie są prawdziwe ani fałszywe):

- konstrukcyjne - podają wyjaśnienie nowego terminu;

- regulujące - zmieniają znaczenie; powinna być jednoznaczna;

Dowód istnienia i jednoznaczności

Dowód istnienia czegoś - co tę definicje spełnia, a dowód jednoznaczności - tylko jedna klasa/ grupa przedmiotów spełnia warunki nałożone na denotację wyrazu definiowanego.

24. Definicje wyraźne i kontekstowe

Wyraźne (nominalne i realne) - mają tylko ten zwrot, który definiujemy;

Kontekstowe (niewyraźne) - nie definiują wprost terminu, lecz podają go w uwikłaniu pewnej liczby zdań, tak by znaczenie jego było w dostatecznym stopniu ustalone przez kontekst.

Do kontekstowych należą też definicje przez abstrakcję.

25. Błędy definicji: nieznane przez nieznane; błędne koło; sprzeczność definicji;

nieadekwatność definicji (za wąska, za szeroka, wykluczanie się zakresów;

krzyżowanie się zakresów)

1. NIEZNANE PRZEZ NIEZNANE - IGNOTUM PER IGNOTUM - definiowanie wyrażenia o sensie nieznanym za pomocą wyrażenia o równie nieznanym sensie; błędne koło jest szczególnym przypadkiem tego błędu;

- w def. Spr. Proj. I regul.

2. BŁĘDNE KOŁO - IDEM PER IDEM - definiowanie jakiegos wyrażenia za pomocą tego samego wyrażenia; termin definiowany pojawia się zarówno w definiendum jak i w definiensie;

- w def. Spr., proj. I regul.

3. SPRZECZNOŚĆ DEFINICJI - jest sprzeczna, gdy wynika z niej para zdań sprzecznych, tzn. takich, z których jedno zaprzecza drugiemu;

- w def. Spr., proj. I Regul.

4. NIEADEKWATNOŚĆ - wyłącznie dotyczy definicji sprawozdawczej; zakres definiendum jest różny od zakresu definiensa;

• Za wąska - df<dm

• Za szeroka - df>dm

• Wykluczanie się zakresów - błąd przesunięcia kategorialnego, np. uczucia to nie rzeczy;

• Krzyżowanie się zakresów

Błędne Koło i NN dotyczą Definicji Nominalnych, bo dotyczą one języka a nie desygnatów; a nominalne podają znaczenie a nie cechy czy zakres jak realne.

26. Definicje cząstkowe - warunek wystarczający, warunek konieczny; ostensywna;

operacyjna; zdania redukcyjne jednostronne; zdanie redukcyjne dwustronne; definicja probabilistyczna.

Cząstkowe - to wyrażenie lub para wyrażeń w języku przedmiotowym (nie „metajęzyku”) o budowie okresu warunkowego, które wprowadzają do danego języka nowy predykat.

Są niejednoznaczne; nie jesteśmy w stanie w pełni tego zdefiniować; podają warunek dostateczny albo warunek konieczny;

- redukcyjne (ostensywne i operacyjne)

- probabilistyczne (gdy spełniony jest poprzednik to przeważnie spełniony jest i następnik).

WARUNEK DOSTATECZNY - jeżeli występuje czynnik A występuje też B (jeśli ktoś często myje ręce to ma nerwicę natręctw, ale nie każdy kto ma nerwicę natręctw myje często ręce) - kryterium pozytywne;

WARUNEK KONIECZNY - nie A to nie B - kryterium negatywne;

Def. Operacyjna - sens zdefiniowanego terminu czyli definicja pojęcia określana jest przez podanie czynności (operacji) prowadzących do utworzenia owego pojęcia;

^

x [ P(x) -> [ R(x) <-> Q(x)]]

sytuacja relacja termin który definiujemy

Def. Ostensywna - nie podajemy wyjaśnienia, gestem wskazujemy przedmiot będący desygnatem terminu definiowanego; definiuje terminy elementarne;

Zdanie redukcyjne:

2 - stronne - służy do definiowania cech dyspozycyjnych

^

x [ P(x) -> [ R(x) <-> Q(x)]]

1 - stronne - służą do definiowania terminów teoretycznych

^

x [ P(x) -> [ R(x) -> Q(x)]] sytuacja, zachowanie które wskazuje na wystąpienie terminu

^

x [ S(x) -> [ T(x) -> ~Q(x)]] sytuacja, zachowanie które wskazuje na brak

sytuacja zachowania występowania terminu

(relacje)

Def. Probabilistyczne - nie dają nam 100 % pewności;

P(Z,w) = p Z - zakres, zespół cech;

w - właściwości, zespół cech

P(non-Z,S) = p s - inny zespół cech

27. Termin, termin spostrzeżeniowy, preteoretyczny i teoretyczny, termin empiryczny

Termin = nazwa (używana na gruncie nauki)

Spostrzeżeniowy (obserwacyjny, elementarny) - rozumiany sam przez się, definiowany za pomocą def. Ostensywnej; najbardziej podstawowy;

Preteoretyczny (implikacje testowe) - istniały w języku zanim pojawiła się teoria; niezależne od niej; opisują pewne zachowania, które wykorzystujemy w teorii by zdefiniować termin teoretyczny; pozwala wyprowadzić zasady łączące z teorii -> implikacje testowe; pozwala połączyć poziom teoretyczny z rzeczywistością;

Teoretyczny - jest definiowany za pomocą spostrzeżeniowego i pre - ; na gruncie teorii empirycznej; definiowane za pomocą definicji (zdań) redukcyjnych;

Empiryczny - sprawdzalny empirycznie; wbudowany w hipotezę (nimi budujemy hipotezy, bo je zawsze musimy zweryfikować);

28. Pojęcie - definicja; typy pojęć; nadznaczenie pojęcia teoretycznego; cecha

dyspozycyjna

Pojęcie - w sensie logicznym jest znaczenie nazwy generalnej;

Pojęcie - treść pojęcia (zespół cech charakt.)

- przedmiot pojęcia (każdy desygnat nazwy);

Pojęcia obserwacyjne - odpowiadają terminom spostrzeżeniowym;

Pojęcia teoretyczne - odpowiadają terminom teoretycznym; definiowane wyłącznie lub częściowo w terminach własności ukrytych;

Własność ukryta - taka, której nie możemy zaobserwować bezpośrednio; wnioskujemy na podstawie obserwacji zachowania;

Trzeba wykazać sposób konstrukcji i połączeń pojęć teoretycznych z pojęciami obserwacyjnymi;

KONSTRUKT TEORETYCZNY

- odniesienia do terminów obserwacyjnych;

- nie zawsze jasne i sprecyzowane elementy treści pojęć oznaczających cechy ukryte są nazywane NADZNACZENIEM danego pojęcia;

Naznaczenie = nadwyżka znaczenia pozwala nam wysnuć hipotezy i dodatkowe wnioski; każde nowe badania pozwalają nam coś doprecyzować; naznaczenia nie ma jeśli coś posiada cechę dyspozycyjną;

Cechy dyspozycyjne - skłonność, tendencja określonego przedmiotu do określonego zachowania się w określonych warunkach (okolicznościach) - w danych warunkach i dana cecha to zachowa się zawsze w ten sam sposób; cechy te definiuje def. Operacyjna; cechy te są różne od obserwacyjnych; rozpuszczalność to cecha, a rozpuszczanie jest konsekwencją cechy -> zachowanie konsekwencją cechy;

29. Cechy pojęcia, które umożliwiają operacjonalizacje

Operacjonalizacja to procedura nadawania sensu empirycznego terminom teoretycznym. Pojecie musi posiadać cechy, które ją umożliwiają:

1. Precyzyjnie zdefiniowane - żebyśmy wiedzieli, co chcemy zaobserwować;

2. Intersubiektywnie sensowne - zrozumiałe dla innych badaczy; podzielane przez pewną grupę osób, ale z założeniem że nie przez cały świat;

3. Empirycznie sensowne

30. Co to znaczy, że pojęcie jest prawdziwe?

Prawdziwe jest to, które jest użyteczne; sprawdza się.

31. Teoria - definicja; funkcje teorii; zasady wewnętrzne i łączące (definicja i ich funkcje);

Teoria - zbiór hipotez, praw, daje nam opis faktów i wyjaśnień; umożliwia przewidywanie;

Funkcje:

- opis;

- wyjaśnianie;

- przewidywanie;

- praktyczna;

Konstrukcja teorii wymaga ustalenia dwu rodzajów zasad:

Zasady wewnętrzne - charakteryzują podstawowe przedmioty i procesy, których istnienie przyjmuje teoria; a także prawa, które zgodnie z założeniem tej teorii rządzą owymi przedmiotami i procesami;

Zasady łączące - wskazujące w jakich związkach pozostają procesy podstawowe ze zjawiskami empirycznymi, które są badaczom już znane a które teoria ma wyjaśniać lub przewidywać. Są to reguły interpretacji. Zasady te nie zawsze wiążą nieobserwowalne przedmioty teoretyczne z obserwowalnymi przedmiotami doświadczenia. Bez zasad łączących teoria nie miałaby żadnej mocy wyjaśniającej; nie podlegałaby testowaniu.

---