Nauka o Państwie i Prawie.

Dyscypliny wchodzące w skład przedmiotu:

• Teoria państwa i prawa - zajmuje się budowaniem konstrukcji dotyczącej budowy państwa i prawa w sposób ogólny, abstrakcyjny. Zastanawia się nad definicją państwa, prawa itp.

• Historia myśli politycznej (również współczesna myśl polityczna)

• Historia państwa i prawa - zajmuje się instytucjami i normami, które już nie funkcjonują. Pozwala uniknąć popełniania błędów.

• Dogmatyka prawa - zajmuje się badaniem prawa obowiązującego w danym państwie w określonym czasie.

Elementy analizy przedmiotu:

1. rodzaje podejścia - metoda egzegetyczna - analiza wykładni zawartej w nazwie, analizy ukrytych słów

2. podejście polityczne - oznacza, że trzeba zawsze spoglądać kreując coś pod względem celu jaki chcemy osiągnąć, ten zaś cel analizować pod katem skutków jakie może to wywołać

3. podejście socjologiczne - powiązane jest z tym, że badamy relacje pomiędzy państwem prawa a grupa społeczną np. jak społeczeństwo działa w danym systemie, badamy relacje przez pryzmat makro (dużej grupy społecznej)

4. podejście psychologiczne - trudne do uchwycenia, związane jest z projekcją psychiczną doznawaną w momencie badania struktury

5. podejście prawno - historyczne

6. podejście porównawczo - prawne - np. porównuje jak wygląda kara pozbawienia wolności w Polsce, Francji, Niemczech itp.

Normy i przepisy prawne.

Norma prawna - reguła postępowania, która wyznacza podmiotom powinny sposób postępowania jakiego domaga się prawodawca.

Przepis prawny - wypowiedź językowa tworząca całość gramatyczną i która zawarta jest w akcie prawnym.

Pojecie przepisu znajduje się w języku prawnym jak i prawniczym - normy - tylko w języku prawniczym.

Język prawny - język aktów prawnych

Język prawniczy - tzw. język refleksji na temat prawa, język, którym wypowiadają się prawnicy.

Relacje zachodzące miedzy przepisem a normą:

1. norma i przepis to pojęcie równoczesne

2. przepis jest pojęciem wyłącznym

3. norma prawna to reguła postępowania wysławiana z treści przepisów prawnych

4. norma jest zjawiskiem odrębnym od przepisu

5. norma stanowi znaczenie przepisu prawa

ad 1.

Relacja błędna - nie odzwierciedla rzeczywistości, upraszcza znacznie rzeczywistość.

ad 2.

Koncepcja błędna

ad 3.

Jedyna prawidłowa występująca w prawodawstwie reguła kontradyktoryjności - reguła uczciwości urzędnika państwowego.

ad 4.

Prawo natury - jeśli odmienne od niż prawo stanowione - jego zwolennicy odrzucają prawo stanowione.

Prawo w dzisiejszych czasach jest ustalane przez Parlament zgodnie z prawami natury. Obecnie prawo pozytywne jest zgodne z prawem natury.

ad. 5.

Norma jest znaczeniem przepisu prawa - forma ta jest do zaakceptowania podobnie jak 3.

Budowa normy prawnej.

Norma prawna co do zasady składa się z trzech elementów:

1. hipoteza

2. dyspozycja

3. sankcja.

Hipoteza - to ta część na podstawie której dowiaduje my się jaki jest zakres zastosowania normy, jakiego kręgu podmiotów dotyczy, w jakich okolicznościach znajduje zastosowanie. W obrębie hipotezy wyróżniamy elementy o charakterze podmiotowym - dotyczącym podmiotów prawa (ludzi) np. wiek, stan zdrowia, stan społeczny, stan majątkowy, cel działania człowieka (motyw) i o charakterze przedmiotowym - zewnętrzne - nie dotyczące podmiotów np.: „w razie powodzi...”

Dyspozycja - to ta część normy, która odpowiada na pytanie jaki jest powinny sposób postępowania, którego domaga się prawodawca jeżeli zajdą okoliczności wskazane w hipotezie i dotyczy kręgu podmiotów tam wskazanych (np. nie zabijaj, nie kradnij).

Podstawowe rodzaje zachowań opisanych w normie:

1. obowiązek

2. uprawnienie

Obowiązek - może to być nakaz pewnego działania (np. wypadek - powinieneś udzielić pomocy) lub zakaz (nie zabijaj)

Uprawnienie - możliwość wyboru sposobu postępowania, który nie wiąże się żadnym negatywnym skutkiem prawnym (mogę coś zrobić ale nie muszę). Może polegać na działaniu lub zaniechaniu.

Sankcja - reakcja negatywna na zachowanie niezgodne z tym jakiego domaga się od nas prawodawca i które opisane jest w dyspozycji jeżeli zajdą okoliczności opisane w hipotezie.

Sankcja to negatywny skutek prawny

1. Sankcja nieważności

2. sankcja egzekucyjna

3. sankcja karna

1. Sankcja nieważności - podmiot działający czyni cos co jest nieważne w świetle działających przepisów (np. testament - nie może go sporządzić osoba nie będąca w pełnej świadomości)

2. Sankcja egzekucyjna - polega na przymusowej realizacji obowiązków o charakterze administracyjno - prawnym. Różna postać wynika z różnej postaci obowiązku - majątkowym i niemajątkowym.

Egzekucja majątkowa - np. grzywna za niezapłacenie zobowiązań, następny krok wejście na rachunek bankowy itd.

Egzekucja niemajątkowa - realizacja zależy od tego czy mają charakter zastępowany (dom wybudowany bez pozwolenia na budowę - nakaz rozbiórki - kosztami obciążony zostaje ten kto dom zbudował), niezastępowany - np. obowiązek poddania się szczepieniom w czasie epidemii - istnieje możliwość doprowadzenia siłą.

3. Sankcja karna - ten rodzaj sankcji, która najgłębiej potrafi wnikać w życie obywatela, uderza w najcenniejsze dobra (wolność, majątek).

Podstawowe dyrektywy sankcji karnej:

1. dyrektywa resocjalizacji - stosowanie sankcji karnej ma nauczyć życia bez popełniania nowych przestępstw. Trzeba przeprowadzić cały proces resocjalizacyjny - proces niezwykle trudny.

2. prewencja szczególna i ogólna (indywidualna i generalna)

Indywidualna - ma pokazać konkretnemu sprawcy, że przestępstwo nie popłaca. Proces trudny, realizuje się go najczęściej poprzez środki o charakterze skrajnym (np. przy pierwszym razie w niektórych przypadkach orzeka się „okres próby” - np. zawieszenie kary)

Ogólna - pokazanie reszcie społeczeństwa nieopłacalności popełniania przestępstw.

3. długotrwała izolacja - w przypadku ludzi niepoczytalnych

4. sankcja karna ma być sprawiedliwą odpłatą, którą społeczeństwo wymierza sprawcy (tzw. zło za zło)

Sankcje stosowane w Polsce:

1. grzywna

2. ograniczenie wolności

3. pozbawienie wolności.

1. Orzeka się w stawkach dziennych, ilość tych stawek a potem wysokość stawki (dopasowując do konkretnego sprawcy).

Dwie stawki = 1 dzień pozbawienia wolności.

2. Rzadko stosowana - polega np. na pracy przymusowej na cele społeczne, zakaz wyjazdu za granicę itp. Jest to kara martwa.

3. Pozbawienie wolności - od 1 miesiąca do 15 lat albo ekstra 25 lat lub dożywotnie pozbawienie wolności.

Rygory wykonywania kary - zamknięty

półotwarty - cele otwarte, odzież prywatna

otwarty - praca, nauka poza zakładem karnym.

Środki karne (zwane karami dodatkowymi).

1. pozbawienie praw publicznych - wymierza się sprawcom, którzy popełnili występki przeciw RP lub z motywacji zasługującej na szczególne potępienie (szpiegostwo, działalność na szkodę państwa itp.). Odbiera im się prawo wyborcze, tytuły, odznaczenia itp.

2. zakaz prowadzenia pojazdów - obligatoryjnie przy popełnieniu przestępstw drogowych (np. pod wpływem alkoholu).

3. zakaz zajmowania stanowisk, prowadzenia określonej działalności, wykonywania zawodu (można orzec dożywotnio).

4. nawiązka - orzekany w pewnej kwocie pieniężnej, podobne do grzywny.

5. świadczenie pieniężne

6. przepadek przedmiotów - owoce przestępstwa, narzędzia przestępstwa.

7. pozbawienie sprawcy korzyści z przestępstwa (kiedyś konfiskata mienia).

8. opublikowanie wyroku w prasie.

Struktury budowy normy prawnej.

Hipoteza, dyspozycja i sankcja mogą być poukładane wg pewnych struktur, nie zawsze muszą tez one występować.

Wyróżniamy relacje budowy normy prawnej:

1. norma prawna jest strukturą jednoelementową - zwolennicy tej koncepcji uważają, że wystarczy jeden element aby można było mówić o normie prawnej. Wystarczy, że jest dyspozycja (element konieczny i wystarczający).

2. struktura dwuelementowa - koncepcja obecności dyspozycji i drugiego elementu w zależności jaki rodzaj stosunków społecznych jest omawiany.

3. norma jako struktura trójelementowa - występują wszystkie trzy elementy.

Nie zawsze jednak muszą występować trzy elementy - nie zawsze występuje sankcja (np. prawo rodzinne).

4. normy prawne sprzężone - występują dwie normy:

1. normy prawne sankcjonowane

2. normy prawne sankcjonujące

Norma prawna sankcjonująca - zostaje uruchomiona w momencie naruszenia normy sankcjonowanej.

Norma prawna sankcjonowana - jeżeli norma sankcjonowana jest spełniona norma sankcjonująca jest nieaktywna.

Przepis prawny.

Zbudowany jest z poprzednika, następnika i funktora normotwórczego.

Poprzednik - ustala klasę okoliczności z jakimi należy wiązać określone skutki prawne.

Następnik - ustala skutki prawne.

Funktor - łączy poprzednik z następnikiem w całość gramatyczną np.:

Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest ustalony poprzednik

wtedy funktor

należy zwrócić pożyczkę w terminie 6 tyg. Od momentu wezwania następnik

Podział norm i przepisów prawnych.

1. Normy i przepisy o charakterze

• nakazującym

• zakazującym

• dozwalającym (uprawnienie) - można skorzystać ale nie trzeba

2. Juskogens - bezwzględnie obowiązujące

Jusdispositivum - względnie obowiązujące

Juskogens - nie dopuszczają jakichkolwiek wyjątków - np. przepisy dotyczące terminów w prawie (apelacje, odwołania itp.)

Jusdispositivum - obowiązują jeśli nie wyłączymy mocą zawartej przez nas umowy.

1. Lex perfecta

2. Lex plus quam perfecta

3. Lex minus quam perfecta

4. Lex imperfecta.

Ad.1)

Norma doskonała - (jeden rodzaj sankcji) mamy do czynienia z sankcja nieważności.

Ad.2)

Oprócz sankcji nieważności jest sankcja o charakterze karnym np. bigamia - Związek małżeński jest nieważny a ponadto nastąpiło popełnienie przestępstwa.

Ad.3)

Sankcja nieważności przestaje funkcjonować, pozostaje sankcja karna np. bigamia - następuje śmierć pierwszego małżonka - aktualny związek małżeński pozostaje ważnym, sankcja karna za popełnienie bigamii.

Ad.4)

Nie ma żadnych sankcji.

4. Przepisy konkretne.

• odsyłające

• blankietowe

Przepis konkretny - jednoznacznie wskazuje powinny sposób postępowania jaki oczekuje ustawodawca.

Przepis odsyłający - nie wskazuje powinnego sposobu postępowania tylko odsyła do innych przepisów gdzie ta reguła postępowania jest ustanowiona.

Przepis blankietowy - nie reguluje przepisów lecz deleguje te zadania innym, niższym hierarchicznie organom.

5.

• szczególne

• ogólne

Przepisy szczególne uchylają przepisy ogólne.

• przepisy proste

• przepisy złożone

Przepisy proste - ustalają skutki tylko dla jednego stanu faktycznego

Przepisy złożone - ustalają skutki dla dwóch lub więcej stanów faktycznych np.

... kto podrabia albo przerabia ..... to .....

... kto ...... , ..... albo ..... to .....

7.

• pierwszego stopnia

• drugiego stopnia (metaprzepisy)

• intertemporarny - mówi kiedy np. ustawa wchodzi w życie.

Zasady prawa.

Są to normy o charakterze naczelnym. Wszystkie inne powinny być ich konsekwencjami. W systemie prawa nie występują dwie zasady ze sobą sprzeczne. Jeśli tak jest - jedna zasada jest zasada nadrzędną druga postulatem.

Rodzaje zasad prawa:

1. wynikające z Konstytucji - RP jest demokratycznym państwem prawa, wyznaje zasadę sprawiedliwości społecznej.

2. zasada równości wobec prawa - każdy jest równy wobec prawa bez względu na wiek, wyznanie, płeć, światopogląd.

3. zasada dobrej wiary (zasada domniemania dobrej wiary - preasumption boni viri) - jeśli nie wiadomo czy ktoś jest w dobrej wierze czy złej przyjmujemy, że jest w wierze dobrej.

4. pacta sun servanta - umów należy dotrzymywać.

5. lex letro non agit - prawo nie działa wstecz.

6. nullum crimen nulla poena sine legen - nie ma przestępstwa, nie ma kary bez ustawy.

7. in dubio pro reo - wszelkie nie dające się wyjaśnić okoliczności należy tłumaczyć na korzyść.

8. zasada domniemania niewinności

9. nemo index in causa sua - nie bądź sędzią w swojej sprawie.

10. res judicata ne bis in idem procedatum - nie można dwa razy karać za to samo.

Stosunki prawne.

Jeżeli dany stosunek społeczny jest poddany reglamentacji prawnej to przybiera on walor stosunku prawnego. Jego konsekwencje wyznaczone są przez normę prawną.

Rodzaje stosunków prawnych:

1. stosunki prywatno - prawne - podmioty tego stosunku są sobie równe, żaden z tych podmiotów nie ma władczej kompetencji w stosunku co do drugiego, są równorzędne.

2. Stosunek publiczno - prawny - polega na tym, że jeden z podmiotów jest dominantą i może kształtować w sposób władczy sytuację prawną drugiego podmiotu (prawa i obowiązki). Podmiotem dominującym jest organ państwowy.

Pomiędzy tymi zasadniczymi krańcowymi typami występuje również typ pośredni:

3. stosunek mieszany - np. stosunek z zakresu prawa pracy - kodeks pracy. Kodeks stanowi minimum uprawnień pracowniczych. Pracodawca może jednak zawierać układy zbiorowe dodające pracownikom uprawnienia lecz nie może im dać mniej niż wynika z Kodeksu Pracy (umowa stosunek prywatno - prawny).

Podmiot i przedmiot stosunku prawnego.

Podmioty stosunków prawnych - co do zasady wyróżnia się dwa rodzaje podmiotów stosunków prawnych:

1. Osoby fizyczne

2. Osoby prawne

1. Osoba fizyczna - to człowiek

1 przymiot osoby fizycznej - zdolność prawna

2 przymiot osoby fizycznej - zdolność do czynności prawnych.

Zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem prawnym. Wszyscy posiadają zdolność prawną od momentu narodzin do śmierci (moment gdy następuje śmierć pnia mózgu).

Zdolność do czynności prawnych - zdolność do tego aby za pomocą składanych oświadczeń woli kształtować sfery praw i obowiązków.

Ze względu na zdolność do czynności prawnych wyróżniamy:

• Pełną zdolność do czynności prawnych - nabywamy z ukończeniem lat 18 - wyjątek przy zawieraniu małżeństwa przed ukończeniem 18 roku za zgodą Sądu Rodzinnego.

• Ograniczoną zdolność do czynności prawnych - osoby pomiędzy 18 a 13 rokiem życia i osoby ubezwłasnowolnione częściowo. Osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych co do zasady mogą dokonywać czynności prawnych za zgodą rodzica, opiekuna prawnego lub kuratora. Zgoda może być dokonana przed lub po wykonaniu czynności prawnej (potwierdzenie czynności prawnej). Niektóre czynności życia codziennego osoby częściowo ubezwłasnowolnione mogą dokonywać tak jakby miały pełną zdolność do czynności prawnych.

Ubezwłasnowolnienie częściowe dokonuje się gdy ktoś ze względu na chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy lub uzależnienie od alkoholu czy narkotyków nie potrafi prowadzić samodzielnie własnych spraw.

Ubezwłasnowolnienie może nastąpić tylko u osoby pełnoletniej. Ubezwłasnowolnić można tylko dla dobra tej osoby.

• osoby pozbawione zdolności do czynności prawnych lub ubezwłasnowolnione całkowicie - nie mogą samodzielnie kreować swojej sfery praw i obowiązków, zaciągać zobowiązań - są to osoby do 13 roku życia lub ubezwłasnowolnione całkowicie. Osoby te nie mogą w ogóle prowadzić swoich spraw.

Osoby do 13 roku życia mogą dokonywać drobnych bieżących czynności pod warunkiem, że nie wiąże się to z wyzyskiem tych osób.

2. Osoba prawna.

Są to pewne byty o charakterze formalno - prawnym. Istnieją jako konstrukcja prawna. Osobowość prawna polega na tym, że dany podmiot występuje w obrocie prawnym jako osobny byt.

Typy osób prawnych:

1. o charakterze korporacyjnym - są to związki osób

2. o charakterze fundacyjnym - jej elementem konstytutywnym jest masa majątkowa

Powstanie osoby prawnej:

• tryb o charakterze koncesyjnym

• tryb o charakterze rejestracyjnym

• akt erekcyjny

Tryb o charakterze koncesyjnym:

Osobę prawną tworzy się na skutek powzięcia woli jej organizatorów, następnie mają miejsce czynności techniczne (przygotowanie lokalu, zakup sprzętu itp.) o charakterze techniczno - prawnym następnie ma miejsce uzyskanie koncesji co jest momentem uzyskania osobowości prawnej. Przed uzyskaniem koncesji można się ubiegać o promesę przyrzeczenia nadania koncesji).

Tryb rejestracyjny:

Tak ja w trybie koncesyjnym z tą różnicą, że momentem powstania osoby prawnej jest chwila wpisu do rejestru.

Tryb erekcyjny:

Polega na tym, że osobę prawną tworzy się na mocy odrębnego aktu prawnego.

Ustanie osobowości prawnej - następuje np. na skutek ogłoszenia upadłości, uchwały osoby prawnej (rozwiązanie), po zrealizowaniu celu, upływie określonego czasu, po decyzji kompetentnego organu państwa.

Istnieje również typ pomiędzy osobą fizyczną i prawną - jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej traktowana przez system prawny tak jakby tę osobowość miała np. spółka komandytowa (pomiędzy spółką cywilną a kapitałową).

Przedmiot stosunku prawnego.

Jest to uprawnienie albo obowiązek.

Obowiązek - jest to zakaz określonego postępowania.

Uprawnienie - wybór sposobu postępowania z kilku możliwych, nie wiąże się on z negatywnymi skutkami prawnymi z tego tytułu.

Fakty prawne.

Fakty prawne - wszelkie okoliczności wymienione lub wskazane w przepisie prawnym wywołujące określony skutek w postaci, że dochodzi albo do nawiązania stosunku prawnego, modyfikacji jego treści albo do ustania czyli wygaśnięcia stosunku prawnego.

FAKTY PRAWNE

ZDARZENIA DZIAŁANIA

ZAMIAROWE NIEZAMIAROWE

(Wolicjonalne)

CZYNNOŚCI DECYZJE ORZECZENIA CZYNY CZYNY NIE-

PRAWNE ADMINISTR. SĄDOWE ZGODNE Z ZGODNE Z

PRAWEM PRAWEM

DEKLARA- KONSTYTU- DEKLARA- KONSTYTU- WYKRO- PRZE- DELI-

TYWNE TUTYWNE TYWNE TYWNE CZENIA STĘP- KTY

TWA PRAWA CYWIL-NEGO

WYSTĘPKI ZBRODNIE

Zdarzenia - okoliczności niezależne od woli człowieka wywołujące skutek prawny (powstanie stosunku prawnego, modyfikację lub ustanie) np. śmierć człowieka powoduje wygaśnięcie stosunku pokrewieństwa następnie spadkobranie.

Działania zamiarowe (objęte zamiarem) :

• czynności prawne - elementem konstytutywnym jest złożenie woli, dokonujemy jej w celu kształtowania praw i obowiązków. Mogą być jednostronne, dwustronne, wielostronne. Oświadczenie woli może być dosłowne lub dorozumne (np. podniesiony numerek podczas licytacji).

• Decyzje administracyjne - akt administracyjny, władcze rozstrzygniecie organu o charakterze administracyjnym - w postaci decyzji.

• Orzeczenia sądowe - zapadają w postaci wyroków i postanowień w imieniu RP. Sprawy co do zasady rozstrzygane są wyrokami (ale np. w przypadku gdy występuje jedna strona np. stwierdzenie o spadku - kończy się postanowieniem).

• charakter konstytutywny - skutek jest z mocy danego aktu, decyzji, wyroku czy postanowienia - bez aktu skutek nie zachodzi (np. wyrok rozwodowy). Skutek następuje z chwilą uprawomocnienia się wyroku.

• Skutek deklaratywny - polega na tym, że orzeczenie nie powoduje powstania skutku tylko potwierdza skutek, który powstał z mocy samego prawa.

Czynności o charakterze niezamiarowym :

• zgodne z prawem - np. zagubienie rzeczy - przy oddaniu skutek w postaci znaleźnego 10 %, np. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia.

• Niezgodne z prawem - np. wykroczenia - drobne czyny zabronione o niskiej szkodliwości społecznej.

• Przestępstwa - czyny zagrożone karą od 1 miesiąca do (od 60 stawek dziennych grzywny lub do 30 dni pozbawienia wolności).

• Zbrodnie - np. zabójstwo, kara od lat 3 (i tyle nic więcej)

• Delikty prawa cywilnego - (bezprawie cywilne) - czyn, który nie jest przestępstwem ani wykroczeniem lecz jest niezgodny z przepisami prawa cywilnego: „jeśli wyrządziłeś komuś szkodę jesteś zobowiązany do jej naprawienia”.

Domniemania - drogi ustalania prawdy.

W nauce występuje prawda materialna i formalna.

Materialna - odzwierciedla rzeczywistość, stanowi wierny opis rzeczywistości.

Domniemania - to konstrukcje prawne pozwalające uprawdopodobnić, że tak właśnie było, mimo że pewności nie ma.

Prawda formalna ­- to uprawdopodobnienie, że tak właśnie było.

Rodzaje domniemań:

1. faktyczne - polega na tym, że przyjmujemy jako udowodnione pewne fakty, mimo że nie możemy ich udowodnić ale wynikają one z innych faktów bezspornie udowodnionych.

Zastrzeżenia: - domniemanie zawsze należy oceniać zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego i zdrowego rozsądku - oceniając domniemanie trzeba uwzględnić tzw. związki przyczynowo - skutkowe zachodzące pomiędzy pewnymi faktami oraz przyjmujemy tylko zwykłe następstwa związków przyczynowo - skutkowych.

2. domniemanie o charakterze prawnym - domniemanie wynika z normy prawnej, oparte o normę prawną (np. domniemanie ojcostwa męża matki, domniemanie dobrej wiary).

Wnioskowania prawnicze:

1. per analogia (z podobieństwa)

2. a`contrario (z przeciwieństwa)

3. a`fertiorio (wnioskowanie przez stopniowanie)

1. poprzez normę podobną do stanu obecnego (jeśli dana norma nie istnieje)

2. a`contrario - np. jeśli jest stan A może być stan B, jeśli nie ma stanu A nie może być stanu B. Jeśli np. wnioskuje się o przyznanie alimentów trzeba najpierw wnioskować o ustalenie ojcostwa (nie dotyczy związków małżeńskich).

3. I kierunek - z większej w mniejszą - normy o charakterze uprawniającym np. jeśli dług wynosi 10 tys. i istnieje niemożność spłaty całości jest dopuszczalna spłata w sumie niższej (raty).

II kierunek - z przesłanki mniejszej w większą - normy o charakterze zakazującym (jeśli nie można mniej to nie można i więcej) np. jeśli nie wolno deptać trawników to nie wolno również po nich jeździć samochodem.

System prawa.

System prawa jest zorganizowanym układem elementów.

Podstawowe rodzaje systemów prawa:

1. naturalne - realne - powstały w sposób niezależny od człowieka (np. wszechświat)

2. sztuczne - nominalne - powstały z ręki człowieka np. systemy filozoficzne, moralne, prawne.

Związki zachodzące pomiędzy elementami systemu prawa:

1. związki o charakterze hierarchicznym

2. związki o charakterze treściowym

3. związki o charakterze formalnym

1. Wynikają z systemu przepisów prawa ujętych w Konstytucji i tam zostały opisane

2. związki o charakterze treściowym - polegają na istnieniu wspólnej podstawy aksjologicznej. Pewne wartości realizuje się na całej płaszczyźnie systemu prawnego np. opieka nad dzieckiem jako najwyższa wartość - ma odpowiedniki zarówno w Kodeksie Pracy jak i Kodeksie Karnym - nie pozwala sądzić dzieci tak samo jak dorosłych.

Zasady prawa jako przykład związku o charakterze treściowym.

Definicje legalne - tworzone w aktach prawnych tzw. słowniczki - definicje np. dla prawa karnego zawarte są w kodeksie karnym.

3. związki o charakterze formalnym - wynikają z tego, że prawo tworzy się w pewnych procedurach. Ze względu na to konsekwencja jest to, że określona treść prawna musi znajdować się w określonym poziomie źródła prawa (ogłoszenie do wiadomości publicznej).

Cechy systemu prawa.

1. cecha hierarchiczności - ustawa nadrzędna nad podrzędną.

2. cecha niesprzeczności

3. cecha zupełności

2. system prawa powinien być wewnętrznie zgodny, cecha ta jest jednocześnie postulatem dla tworzących prawo.

Reguły kolizyjne - reguły rozstrzygające kolizje pomiędzy normami systemu prawa.

1. reguła hierarchiczna - lex superior deroga legin feriora - prawo wyzsze uchyla prawo niższe

2. reguła temporarna - (chronologiczna, czasowa) - lex posterior deroga legin priori - prawo późniejsze uchyla prawo wcześniejsze

3. reguła merytoryczna - lex specialis deroga legin generali -prawo szczególne uchyla prawo ogólne

Reguły kolizyjne II stopnia - sprzeczność może wystąpić również między regułami kolizyjnymi.

1. kolizja między regułą hierarchiczną i temporarną - prawo wyższe pomimo, że wcześniejsze uchyla prawo niższe późniejsze.

2. kolizja przy ocenie reguły hierarchicznej i merytorycznej - norma wyższa zawsze uchyla normę niższą.

Norma wyższa ogólna uchyli niższą szczególną.

3. kolizja norm i reguł - jedna temporarna druga merytoryczna.

Zawsze bierzemy pod uwagę następująca kolejność:

Hierarchiczna merytoryczna temporarna.

3. Cecha zupełności systemu prawa.

Zupełność - to cecha i postulat, że prawodawca powinien tworzyć prawo w tych dziedzinach gdzie jest ono potrzebne. Jeśli pojawia się nowe zjawisko prawodawca zaraz za nim powinien tworzyć prawo to zjawisko regulujące.

System prawa powinien być zupełny - luki w prawie powinny być wypełniane, prawo tworzone w sposób rzetelny.

Luki prawne.

Luki rzeczywiste - nie ma normy prawa.

Luki pozorne - norma prawa istnieje lecz nie można jej zinterpretować, podmiot nie potrafi jej zinterpretować lub nie zna jej.

Rodzaje:

1. luka extra legen

2. luka contra legen

3. luka intra legen

4. luka techniczna

5. swoista luka w prawie

1. luka extra legen - luka pozorna (nierzeczywista) - uzupełnienie następuje poprzez mechanizm analogii, tzn. tworzy się normę pośrednią - odpowiednią.

2. luka contra legen - luka pozorna - norma istnieje lecz podmiot negatywnie postrzega skutki wynikające z tej normy

3. luka intra legen - luka pozorna - polega na tym, że regulacja prawna jest „luźna” np. określenie „... mienie znacznych rozmiarów...” - trudne do określenia co jest rozumiane przez pojęcie „znacznych”.

4. luka techniczna - luka pozorna - polega na tym, że norma jest lecz brakuje jednego elementu i dlatego nie można orzec skutków prawnych wynikających z tej normy.

5. swoista luka w prawie - rzeczywista - lukę wypełnia się poprzez akt prawodawcy.

Wykładnia prawa.

Polega na interpretacji tekstu prawa.

Stosowanie prawa polega na:

1. ustaleniu stanu faktycznego (odtworzenie rzeczywistości) - postępowanie dowodowe

2. ustaleniu stanu prawnego (poszukiwanie normy, która ten stan reguluje).

Wtedy dopiero dokonuje się wykładni przepisów.

3. subsumpcja - orzeczenie jakie skutki prawne wynikają.

Wykładnia prawa jest procesem ściśle sformalizowanym, dokonujemy go w ściśle określony sposób i w ściśle określonej kolejności.

1. Wykładnia jako proces

2. Wykładnia jako rezultat tego procesu.

1. Kolejność dokonywania wykładni:

1. analiza językowa (wykładnia językowa)

2. wykładnia systemowa

3. wykładnia celowościowa

Jeśli osiągniemy jednoznaczność przepisu w pierwszej wykładni nie przechodzimy do następnej.

Na gruncie wykładni językowej i systemowej wyróżniamy dyrektywy (kolejne kroki, których kolejność jest bardzo istotna).

Dyrektywy w obrębie wykładni językowej:

1. dyrektywa domniemania języka potocznego

2. dyrektywa domniemania uniwersalnego języka prawnego - np. gdy słowo nie występuje w języku potocznym

3. dyrektywa tożsamości znaczeniowej - ten sam zwrot oznacza to samo na gruncie różnych aktów prawnych, chyba że na gruncie danego aktu prawnego prawodawca zaznaczył iż oznacza coś innego.

4. dyrektywa kompletności - dokonując wykładni przepisu należy zwracać uwagę na wszystkie elementy (przecinki, kropki itp.).

---