ELASTYCZNOŚĆ POPYTU I PODAŻY

Elastyczność mierzy się w celu badania wpływu zmiany różnych czynników na funkcję. Elastyczność służy zatem do mierzenia reakcji zmiennej zależnej na zmianę jednej ze zmiennych niezależnych. Elastyczność możemy wyrazić w procentach. Będzie nam wtedy mówiła o ile procent zmieniła się zmienna zależna, gdy zmienna niezależna zmieniła się o 1%.

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU mierzy intensywność reakcji nabywców na każdą zmianę czynników determinujących popyt.

WYRÓŻNIA SIĘ TRZY MIARY ELASTYCZNOŚCI POPYTU:

• elastyczność cenową E_pd

• elastyczność dochodową E_yd

• elastyczność mieszaną E_xy

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU

• elastyczność cenowa E_pd- jest to relacja procentowej zmiany wielkości popytu do procentowej zmiany ceny. Nachylenie krzywej popytu bada stosunek zmiany ceny do zmiany wielkości popytu w ujęciu absolutnym;

% Δ Q_d

E_pd = -------------------------

% Δ P

- wskaźnik elastyczności cenowej popytu

- procentowa zmiana wielkości popytu

- procentowa zmiana ceny

Metody mierzenia elastyczności popytu:

• metoda punktowa - mierzy wpływ zmiennej niezależnej w danym punkcie i stosowana jest przeważnie przy niewielkich zmianach cen,

• metoda łukowa - mierzy średnią elastyczność między dwoma punktami na łuku krzywej,

• metoda interpretacyjna

METODA INTERPRETACYJNA POMIARU ELASTYCZNOŚCI CENOWEJ POPYTU

- wskaźnik elastyczności cenowej popytu

- procentowa zmiana wielkości popytu

- procentowa zmiana ceny

METODA PUNKTOWA POMIARU

ELASTYCZNOŚCI CENOWEJ POPYTU

METODA ŁUKOWA POMIARU

ELASTYCZNOŚCI CENOWEJ POPYTU

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WARTOŚĆ ELASTYCZNOŚCI CENOWEJ POPYTU:

• stopień substytucyjności dobra - im więcej substytutów danego dobra tym popyt jest bardziej elastyczny;

• rodzaj dóbr - popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny niż na dobra luksusowe;

• udział wydatków na dane dobro w wydatkach globalnych konsumenta (znaczenie dobra dla konsumenta) - popyt na dobro o dużym udziale w budżecie jest stosunkowo elastyczny;

• poziom ceny towaru - im wyższy poziom ceny, tym elastyczność jest większa;

• czas - w długim okresie popyt staje się bardziej elastyczny.

Krzywe popytu przy różnych poziomach elastyczności cenowej.

P P

D D

Q- ilość Q- ilość

Elastyczny Epd > 1 Jednostkowy Epd = 1

P P

D D

Q- ilość Q- ilość

Nieelastyczny Epd < 1 Sztywny Epd = 0

P

D

Q- ilość

Doskonale elastyczny Epd =

E_pd = ∞ - popyt doskonale elastyczny

Dotyczy dóbr wyższego rzędu, tych produktów, na które wydatki stanowią poważną część ogółu wydatków, minimalna % zmiana ceny wywołuje maksymalną % zmianę wielkości popytu.

E_pd > 1 - popyt względnie elastyczny

Dotyczy dóbr wyższego rzędu, tych produktów, na które wydatki stanowią poważną część ogółu wydatków, % zmiana wielkości popytu jest większa od % zmiany ceny.

E_pd = 1 - popyt proporcjonalny (jednostkowy)

Dotyczy najczęściej tzw. dóbr normalnych, tych produktów, % zmiana wielkości popytu jest dokładnie równa % zmianie ceny.

E_pd < 1 - popyt względnie nieelastyczny

Dotyczy dóbr pierwszej potrzeby, przede wszystkim żywności oraz produktów, na które wydatki stanowią niewielką część ogółu wydatków, % zmiana wielkości popytu jest mniejsza od % zmiany ceny.

E_pd = 0 - popyt sztywny

Dotyczy dóbr o fundamentalnym znaczeniu dla człowieka np. leków, ale również często są to używki na skutek nałogów, zmiana ceny nie wywołuje żadnych zmian wielkości popytu.

Produkty spożywcze - niska elastyczność, mniej niż jeden

Produkty przemysłowe - wyższa elastyczność, prawie jeden

Usługi - wysoka elastyczność, więcej niż jeden

Przykłady:

Produkt/usługa	Epd
chleb	0,3
czynsz	0,01
energia elektryczna	0,2
jaja	0,9
wołowina	1,5
prasa	1,4

Przykład:

Cena jogurtu wzrosła z poziomu 1 zł do 1,10 zł, co spowodowało spadek zakupów jogurtów z 250 do 200 litrów dziennie. Oblicz wskaźnik Epd wszystkimi metodami.

Przydatność pomiaru elastyczności cenowej popytu:

• szacunki popytu po zmianach cen

• ile % zmieni się zapotrzebowanie na chleb, jeżeli lokalna piekarnia planuje podnieść cenę pieczywa o 10 %

x x

Epd= ------ 0,3 = --------- x = 0,3 * 10% = 3%

10% 10%

• osiedlowy PUB rozbudował lokal i oczekuje wzrostu spożycia piwa o 15%. Jeżeli Epd na piwo wynosi 3,0. O ile właściciel powinien obniżyć cenę

15%

3,0 = -------- x = 5%

x

ELASTYCZNOŚĆ DOCHODOWA POPYTU

• elastyczność dochodowa E_yd - mówi o wpływie zmiany dochodu nabywcy na nabywaną ilość danego dobra i przyjmuje wartości w przedziale [- nieskończoność, + nieskończoność].

Procentowa zmiana popytu na dobro i usługę

E_yd = ------------------------------------------------

Procentowa zmiana dochodu nabywcy

METODA INTERPRETACYJNA POMIARU

ELASTYCZNOŚCI DOCHODOWEJ POPYTU

% Δ D

E_yd = -------------------------

% Δ Y

- wskaźnik elastyczności dochodowej popytu

- procentowa zmiana popytu

- procentowa zmiana dochodu

METODA PUNKTOWA POMIARU

ELASTYCZNOŚCI DOCHODOWEJ POPYTU

METODA ŁUKOWA POMIARU

ELASTYCZNOŚCI DOCHODOWEJ POPYTU

E_yd > 1 - popyt doskonale elastyczny

Dotyczy dóbr wyższego rzędu, luksusowych, występuje dodatnia relacja pomiędzy popytem a dochodem, % zmiana popytu jest większa od % zmiany dochodu.

E_yd = 1 - popyt proporcjonalny

Dotyczy najczęściej tzw. dóbr normalnych, występuje dodatnia relacja pomiędzy popytem a dochodem, % zmiana popytu jest dokładnie równa % zmianie dochodu.

0 < E_yd < 1 - popyt względnie nieelastyczny

Dotyczy dóbr pierwszej potrzeby (podstawowych), przede wszystkim żywności, występuje dodatnia relacja pomiędzy popytem a dochodem, % zmiana popytu jest mniejsza od % zmiany dochodu.

E_yd < 0 - popyt odwrotnie elastyczny

Dotyczy dóbr niższego rzędu, występuje ujemna relacja pomiędzy popytem a dochodem, wzrost dochodu powoduje spadek popytu i odwrotnie.

Zadanie:

Oszacuj o ile wzrośnie zainteresowanie dobrami podstawowymi, jeżeli wzrosły dochody konsumentów o 20%, a wskaźnik Eyd = 0,4.

ELASTYCZNOŚĆ KRZYŻOWA (MIESZANA) POPYTU

• elastyczność mieszaną E_xy - bada relacje pomiędzy dwoma dobrami, np. przy spadku ceny coca-coli obserwuje o ile spadnie popyt na pepsi-colę.

• elastyczność krzyżowa - mierzy jak reaguje popyt na dobro X przy zmianie ceny dobra Y

Procentowa zmiana popytu na dobro X

E_xy = ------------------------------------------------

Procentowa zmiana ceny dobra Y

METODA INTERPRETACYJNA POMIARU

ELASTYCZNOŚCI DOCHODOWEJ POPYTU

- wskaźnik elastyczności mieszanej popytu

- procentowa zmiana popytu na dobro X

- procentowa zmiana ceny dobra Y

METODA PUNKTOWA POMIARU

ELASTYCZNOŚCI DOCHODOWEJ POPYTU

METODA ŁUKOWA POMIARU

ELASTYCZNOŚCI DOCHODOWEJ POPYTU

Wskaźnik E_xy przyjmuje następujące wartości:

E_xy > 0 - popyt substytucyjny

Dotyczy dóbr substytucyjnych, wzrost ceny dobra Y powoduje wzrost popytu na dobro X.

E_xy = 0 - popyt niezależny

Dotyczy dóbr niezależnych, zmiana ceny dobra Y nie powoduje zmiany popytu na dobro X.

E_xy < 0 - popyt komplementarny

Dotyczy dóbr komplementarnych, wzrost ceny dobra Y powoduje spadek popytu na dobro X.

ZWIĄZEK MIĘDZY ELASTYCZNOŚCIĄ CENOWĄ POPYTU A PRZYCHODAMI PRODUCENTÓW

PRZYCHÓD CAŁKOWITY to iloczyn wielkości popytu i ceny. Przychody całkowite producentów danego dobra równają się wydatkom konsumentów na tym rynku, na to dobro.

1. obniżenie ceny z 1 zł do 0,8 zł,

wzrost obrotów z 1000 szt. do 1350 szt.

przed obniżką 1000 szt. * 1 zł = 1000 zł

po obniżce 1350 szt. * 0,8 zł = 1080 zł

2. wzrost cen o 10 % z 2 zł do 2,20 zł

spadek obrotów z 500 szt. do 480 szt.

przed wzrostem cen 500 szt. * 2 zł = 1000 zł

po wzroście cen 480 szt. * 2,2 zł = 1056 zł

W pierwszym przypadku zachowania konsumentów są elastyczne, a w drugim nieelastyczne

P P

D D

Q- ilość Q- ilość

Elastyczny Epd > 1 Jednostkowy Epd = 1

P

D

Q- ilość

Nieelastyczny Epd < 1

Zmiana ceny	Epd > 1	Epd = 1	Epd < 1
Spadek cen	Wzrost TR	Zmiana TR = 0	Spadek TR
Wzrost ceny	Spadek TR	Zmiana TR = 0	Wzrost TR

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAŻY

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAŻY - bada reakcję producentów na zmianę ceny rynkowej.

Procentowa zmiana wielkości podaży

E_ps = ----------------------------------------------------

Procentowa zmiana ceny

MIERZENIE ELASTYCZNOŚCI CENOWEJ PODAŻY

METODA INTEPRETACYJNA

- wskaźnik elastyczności cenowej podaży

- procentowa zmiana wielkości podaży

- procentowa zmiana ceny

METODA PUNKTOWA POMIARU

ELASTYCZNOŚCI CENOWEJ PODAŻY

- przyrost wielkości podaży

- wielkość podaży przed zmianą

- przyrost ceny

- poziom ceny przed zmianą

METODA ŁUKOWA POMIARU

ELASTYCZNOŚCI CENOWEJ PODAŻY

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAŻY ZALEŻY OD:

• rodzaju towaru, charakter towaru (dzieła sztuki, bogactwa naturalne, ziemia itp. charakteryzują się doskonałą nieelastycznością) - np. trwałość oraz możliwość gromadzenia produktów,

• horyzontu czasowego - w bardzo krótkim okresie podaż jest stała, więc elastyczność wynosi 0, długim okresie elastyczność podaży jest stosunkowo duża,

• struktury i poziomu kosztów poszczególnych producentów.

P Eps <1 P Eps =0

Eps = 1

Eps =

Eps >1

Q- ilość Q- ilość

Podaż cenowo elastyczna (Eps >1), Podaż doskonale elastyczna (Eps =
),

proporcjonalna (Eps = 1), doskonale nieelastyczna (sztywna Eps = 0)

podaż cenowo nieelastyczna (Eps <1).

E_ps = ∞ - podaż doskonale elastyczna

Minimalna % zmiana ceny wywołuje maksymalną % zmianę wielkości podaży

E_ps > 1 - podaż względnie elastyczna

% zmiana wielkości podaży jest większa od % zmiany ceny

E_ps = 1 - podaż proporcjonalna

% zmiana wielkości podaży jest dokładnie równa % zmianie ceny

E_ps < 1 - podaż względnie nieelastyczna

% zmiana wielkości podaży jest mniejsza od % zmiany ceny

E_ps = 0 - podaż sztywna

zmiana ceny nie wywołuje żadnych zmian w wielkości podaży

ZADANIA:

1. Wzrost ceny benzyny z 3,00 do 3,40 spowodował, że Jan Kowalski ograniczył jazdę samochodem, co spowodowało spadek zapotrzebowania Jana Kowalskiego na benzynę 50 litrów do 20 litrów tygodniowo.

2. Oblicz elastyczność podaży w przypadku gdy nastąpił wzrost wielkości podaży o 18%, co było rezultatem wzrostu ceny dobra o 9%.

3. Wzrost ceny benzyny z 2,90 PLN do 3,40 PLN za litr, wywołany między innymi wzrostem ceny ropy naftowej, co z kolei jest rezultatem zamieszek w Wenezueli oraz groźbą wojny z Irakiem wpłynął na wzrost liczby instalacji gazowych montowanych w samochodach z 5 do 15 tygodniowo. Oblicz wskaźnik elastyczności oraz określ jaki to jest popyt oraz jakie to są dobra względem siebie.

4. Jeżeli wskaźnik elastyczności dochodowej popytu Eyd=0,6, a dochody konsumenta w chwili obecnej wynoszą 1500 PLN brutto, oblicz ile w takim razie musi zarabiać konsument jeżeli nastąpił wzrost popytu na dobro X o 25%.

5. Profesor George Perry w opublikowanym w październiku 2001 roku artykule „The war on Terrorism, the World Oil Market and the US economy” badał wpływ wstrząsów na rynku naftowym na światową gospodarkę. Obliczył on, że elastyczność cenowa podaży ropy naftowej wynosi 0,05. Wskaż jaki będzie wzrost cen ropy, w związku z ograniczeniem jej wydobycia o 1 % dziennie (Gazeta Wyborcza nr 26/2003).

6. W 2002r. przeciętne spożycie markowej whisky w Polsce wyniosło ok. 4 l na osobę. Jeżeli wskaźnik elastyczności dochodowej na whisky wynosi 1,5, ustal jakie będzie spożycie whisky w 2003 r., kiedy to prognozuje się wzrost dochodów polskiego społeczeństwa o 20% w porównaniu z rokiem 1996.

7. Firma produkująca sprzęt komputerowy podniosła cenę komputerów osobistych z 2000 do 3500. Spowodowało to nieznaczny spadek komputerów z 5000 do 4500 tys. Oblicz wskaźnik elastyczności cenowej popytu na te komputery oraz określ czy podwyżka ceny była opłacalna dla firmy.

1. Spadek ceny żarówek halogenowych z 17 do 10 zł, spowodował wzrost popytu na lampy marki X z 15 do 35 szt. Określ wskaźnik elastyczności popytu i określ rodzaj popytu.

2. Jeżeli cena 1 kg mandarynek wzrosła o 5% a ilość nabywanych bananów wzrosła o 10%, to ile wynosi współczynnik elastyczności krzyżowej popytu?

17

---