pieniądz i bankowosc(1), Bankowość i Finanse

Prace zaliczeniowe, semestr zimowy 2001/2002

Pieniądz i bankowość

(lit. W.L.Jaworski i inni, Banki - rynek, operacje, polityka. Poltext).

Zagadnienia problemowe do opracowania (w postaci krótkich tekstów ok. 1 strona maszynopisu):

cele polityki pieniężnej

Polityka pieniężna to całokształt rozwiązań i działań, które są podejmowane w gospodarce narodowej w celu zaopatrzenia jednostek gospodarujących w pieniądze i kredyt, a także w celu regulowania wielkości pieniądza. Podaż pieniądza w gospodarce kształtuje ceny, a przyjmując, że bank centralny ma wpływ na podaż pieniądza możemy wyróżnić trzy grupy celów polityki pieniężnej:

cele strategiczne,

mają charakter finalny, kształtujący długookresową aktywność gospodarczą, których celem jest stabilizacja cen, przyśpieszenie wzrostu gospodarczego i zwiększenie zatrudnienia.

cele pośrednie,

są środkiem do realizacji celów strategicznych i możemy wyróżnić trzy rodzaje celów pośrednich jak: kształtowanie poziomu i zmian nominalnych stóp procentowych, kształtowanie podaży pieniądza i limity kredytowe.

cele operacyjne.

To cele, które pozwalają na efektywniejszą kontrolę podaży pieniądza takie jak: kształtowanie pożądanej wysokości stopy procentowej na międzybankowym rynku pieniądza hurtowego i kontrola bazy monetarnej.

instrumenty wykorzystywane przez bank centralny

Bank centralny, jako naczelna instytucja finansowa w państwie, zobowiązany jest do prowadzenia makroekonomicznych działań wyrażających się przede wszystkim w dbałości o:

wartość pieniądza krajowego,
stabilność krajowego systemu finansowego,
skuteczność realizowanej polityki pieniężnej.

Bank centralny wpływa na globalną podaż pieniądza i możliwości jego kreacji przez banki komercyjne poprzez korzystanie z następujących instrumentów jak:

stopy procentowe,
operacje refinansowe,
rezerwy obowiązkowe,
operacje otwartego rynku,
operacje kursowe.

charakterystyka rynku finansowego

Rynek finansowy dziali się na taki, w którym występuje podaż kapitałów długoterminowych i podaż kapitałów krótkoterminowych, czyli odpowiednio rynek kapitałowy i rynek pieniężny.

Rynek kapitałowy umożliwia emitentowi uzyskanie środków finansowych oraz szybkie przenoszenie ich między sektorami rynku finansowego. Odbywa się to na rynku zorganizowanym, jakim jest giełda papierów wartościowych, gdzie dokonuje się obrotu papierami wartościowymi na rynkach pierwotnym i wtórnym.

Rynek pieniężny jest mechanizmem regulacji pieniądza pomiędzy bankami komercyjnymi i bankiem centralnym. Jest to rynek przede wszystkim międzybankowy, chociaż jego uczestnikiem może być również państwo, samorządy terytorialne, przedsiębiorstwa czy instytucje ubezpieczeniowe.

czynniki kształtujące stopę procentową

Stopa procentowa to cena, jaką musi zapłacić kapitałobiorca za czasowe użytkowanie pożyczonego kapitału. Stopa procentowa ma zasadniczy wpływ na wielkość podaży pieniądza kreowanego przez banki komercyjne w postaci kredytów, a zarazem oddziaływanie na wielkość popytu zgłaszanego na niego przez podmioty gospodarcze. Poziom stopy procentowej zależy przede wszystkim od następujących czynników:

podaży kapitału i popytu na niego,
tempa wzrostu cen w gospodarce,
ryzyka gospodarczego, czyli inwestowaniem kapitałów,
stopień inflacji (ogólny wskaźnik wzrostu cen),
wielkość Produktu Narodowego Brutto i jego zmiana
sytuacja polityczna.

Pytania szczegółowe (proszę udzielić odpowiedzi w 2-3 zdaniach):

różnica między bankowymi operacjami czynnymi i biernymi

Operacje czynne polegają na udzielaniu przez banki kredytów, lokowanie własnych pieniędzy i pieniędzy powierzonych przez klientów w papiery wartościowe lub inne korzystne inwestycje. Operacje bierne polegają na gromadzeniu środków pieniężnych przez banki od różnych klientów oraz emitowanie własnych obligacji lub akcji. Można też zaliczyć do operacji biernych emitowanie znaków pieniężnych przez bank emisyjny.

Różnicą pomiędzy operacjami czynnymi i biernymi jest to, iż w czynnych operacjach banki inwestują pieniądze, a w biernych operacjach gromadzą pieniądze.

jakie znaczenia w obrocie gospodarczym ma dyskonto weksla

Dyskonto weksla, czyli sprzedaż weksla bankowi przed terminem jego płatności i pobraniu należności pomniejszonej o odsetki naliczane od wysokości stopy dyskontowej i okresu płatności weksla. Dyskontowanie weksla ma tą zaletę, iż może operację dyskontowania przeprowadzić każdy kolejny nabywca, aż do ostatecznego redyskonta weksla w banku centralnym. Dzięki dyskoncie weksla możemy otrzymać w razie zwlekania z zapłatą klienta pieniące odsprzedając weksel kolejnemu nabywcy.

różnica między ryzykiem pasywnym i aktywnym jakie występują przy udzielaniu kredytu

Ryzyko kredytowe uważane jest za największy i najbardziej charakterystyczny rodzaj ryzyka bankowego i można je zdefiniować jako zagrożenie odzyskania zaangażowanych przez bank środków, przy czym odróżnia się ryzyko aktywne i pasywne.

Aktywne ryzyko kredytowe wiąże się z udzieleniem kredytów klientom banku i występuje wtedy, gdy kredytobiorca nie zwraca w ustalonym terminie przypadających spłat rat kapitałowych wraz z uzgodnionymi odsetkami i ewentualnie z innymi opłatami. Każde przesunięcie terminu płatności może stanowić poważne zagrożenie płynności banku. Szczególnie duże jest ryzyko przy udzielaniu kredytów zagranicznych, gdyż oprócz pogorszenia się bonitetu kredytobiorcy jest także tzw. ryzyko kraju (zakaz transferu środków za granicę).

Pasywne ryzyko kredytowe wiąże się z refinansowaniem tzn. pozyskiwaniem środków finansowych przez banku na prowadzenie swojej działalności. Źródłami takimi mogą być depozyty klientów lub innych banków, środki otrzymywane z banku centralnego albo emisja papierów wartościowych. Pasywne ryzyko może wystąpić, kiedy bank pozyskał środki na niekorzystnych warunkach lub gdy depozyty zostały wycofane wcześniej niż można było tego oczekiwać. Przyczyny mogą być różne, natomiast skutkiem jest pogorszenie efektywności gospodarczej lub utrata płynności.

Różnica pomiędzy ryzykiem pasywnym a aktywnym przy udzielaniu kredytu polega na sposobie i zabezpieczeniu udzielonego kredytu.

podstawowa różnica między czekiem a wekslem

Czekiem nazywamy piśmienne zlecenie bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego. Natomiast weksel jest papierem wartościowym, na którym wystawca zobowiązuje się do bezwzględnego uregulowania należności w określonym terminie.

Podstawowa różnica polega na tym, iż czekiem zleca się wypłacenie określonej kwoty w ciężar rachunku bankowego, natomiast wekslem zobowiązuje się do uregulowania należności w określonym terminie.

Podatki i prawo podatkowe

(lit. W.Szczęsny, Firma w otoczeniu fiskalnym, Definicje + Ordynacja podatkowa)

Załącznik do książki zawiera pytania i problemy do dyskusji:

rozdział I:

pytanie 1: Przyczyny pojawienia się dóbr publicznych.

Do najważniejszych przyczyn pojawienia się dóbr publicznych zaliczamy przyczyny:

socjologiczne, czyli przede wszystkim dążenie do niezależności struktur publiczno-prawnych, a ich aktywność przejawia się rozszerzaniem działalności.
historyczne, wynikają z potrzeb państwa w zakresie finansowania swojej działalności gospodarczej.
polityczne, czyli głównie związane z rozszerzeniem zakresu działalności państwa i dążeniem do dobrobytu, co wiąże się z wzrostem wydatków i niejednokrotnie wzrostem opodatkowania.
ekonomiczno-społeczne, które upatruje się w szybkim tempie rozwoju gospodarczego dla współczesnych społeczeństw. Charakteryzuje je postęp techniczny związany z wzrostem kosztów z nim związanych.

pytanie 6: Zadania polityki fiskalnej. Jak należy rozumieć politykę fiskalną. Tradycyjne funkcje państwa. Współczesne funkcje państwa (istota i zależności między funkcją alokacyjną, redystrybucyjną i stabilizacyjną).

Polityka fiskalna obejmuje wszystkie posunięcia rządu w sferze wpływów i wydatków budżetowych w celu uzyskania kontroli i wywarcia wpływu na ogólny poziom efektywności gospodarczej kraju. Polityka fiskalna jest manipulowaniem poziomem wpływów i wydatków budżetowych w celu osiągnięcia wysokiego poziomu zatrudnienia, produkcji oraz stabilnego poziomu cen i wzrostu gospodarczego.

Podstawowe zadania polityki fiskalnej to:

redystrybucja dochodów, czyli wtórny podział dochodów społeczeństwa dokonujący się za pośrednictwem budżetu państwa. Przebiega wielopłaszczyznowo i polega na obciążeniu działalności gospodarczej oraz dochodów wszystkich podmiotów gospodarczych różnymi rodzajami podatków i opłat, stanowiących dochód budżetu państwa (zaspokojenie popytu państwa i organów władzy publicznej na środki pieniężne). Stają się one źródłem finansowania dochodów tych grup społecznych, które nie uzyskują ich z udostępniania czynników wytwórczych (emeryci, bezrobotni i inni), oraz wytwarzania dóbr i usług publicznych, tj. tych, które są przekazywane społeczeństwu nieodpłatnie lub częściowo

odpłatnie, np. bezpłatna służba zdrowia, administracja publiczna, obronność.

stabilizacja gospodarki - wykorzystywanie dochodów i wydatków budżetu państwa do pobudzania lub hamowania aktywności gospodarki odpowiednio do potrzeb wynikających z przebiegu cyklu gospodarczego. Cykl gospodarczy, czyli cykl koniunkturalny, wahania produkcji i zatrudnienia wokół krótkookresowego trendu, czyli okresu pomiędzy jednym i drugim załamaniem na który składają się cztery fazy (kryzys - recesja, depresji - dna, ożywienia, rozkwitu boomu).

Wymienione zadania należy rozumieć jako politykę fiskalną, która dotyczy działań związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem środków (finansów publicznych) określonych w ustawie budżetowej. Państwo realizując te zadania ma na uwadze:

funkcję alokacyjną finansów publicznych, czyli dostarczanie do sfery dóbr społecznych odpowiedniej części zasobów gospodarki narodowej w celu uzyskania struktury podaży dóbr publicznych odpowiadających preferencjom społecznym. Wskazuje się, że funkcja alokacyjna może przyczynić się zwiększeniu ogólnej efektywności zasobów w gospodarce. Przy pomocy narzędzi polityki fiskalnej przejęte środki od sektora prywatnego zmieniają przeznaczenie tworząc strukturę wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych;
funkcję redystrybucyjną finansów publicznych, czyli podział dochody i bogactwa narodowego w taki sposób jaki społeczeństwo uważa za sprawiedliwy i słuszny. Musimy mieć na uwadze fakt iż funkcja ta polega na przyjmowaniu dochodów od jednych podmiotów i przeznaczaniu na potrzeby innych podmiotów, głównie zbiorowych.
funkcję stabilizacyjną finansów publicznych, to instrument polityki fiskalnej polegający na utrzymaniu wysokiego zatrudnienia, racjonalnego poziomu stabilności cen i odpowiedniej stopy gospodarczej przy zachowaniu równowagi zewnętrznej. Stabilność i wzrost gospodarczy związany jest z procesem inwestowania, bezpośrednim i pośrednim, jak ulgi i zwolnienia podatkowe oraz tworzenie specjalnych stref ekonomicznych.

Praktycznie w gospodarce zauważamy ścisły związek pomiędzy powyższymi funkcjami, ponieważ odpowiednie użycie narzędzi do stabilizacji gospodarczej wpływa na alokację dóbr i redystrybucję dochodów i odwrotnie.

Obecnie żadne państwo nie jest w stanie prowadzić polityki fiskalnej bez odpowiednich środków i funduszy, a żadne przedsiębiorstwo nie jest w stanie funkcjonować bez aparatu państwowego.

Aktywna polityka fiskalna może mieć charakter ekspansywny - państwo poprzez zwiększenie własnych wydatków, obniżenie kwot płaconych podatków lub jedno i drugie równocześnie pobudza niedostatecznie popyt globalny, co wpływa na uaktywnienie procesów gospodarczych i wzrost dochodu narodowego, albo restrykcyjny - nadmierny popyt globalny jest ograniczony przez zmniejszenie wydatków budżetowych, podwyższenie podatków lub obydwa te instrumenty.

W wykorzystaniu aktywnej polityki fiskalnej pojawiają się pewne trudności, związane między innymi z opóźnieniem czasowym i niepewnością jej skutków, a w odniesieniu do ekspansywnej polityki fiskalnej dodatkowym ograniczeniem może być także deficyt budżetowy. Podstawową częścią składową polityki fiskalnej jest polityka podatkowa, określająca cele poboru podatków oraz sposoby ich realizacji.

pytanie 7: Narzędzia polityki fiskalnej. Przykłady dyskrecjonalnej polityki fiskalnej. Podatek jako podstawowe narzędzie polityki fiskalnej (pojęcie i cechy). Sposoby wykorzystania podatku dochodowego w roli czynnika stymulującego zachowania przedsiębiorstw.

Podatek, to według różnych reguł przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne o charakterze powszechnym, nakładane na mocy prawa przez państwo lub inne organy władzy publicznej (np. samorządy lokalne) na osoby fizyczne i prawne.

Ogół podatków funkcjonujących w państwie w określonym czasie tworzy system podatkowy. Mnogość i różnorodność stosowanych współcześnie podatków wymaga dokonania klasyfikacji ich ogółu przy uwzględnieniu różnych kryteriów.

Podatek służy nie tylko do pokrywania potrzeb skarbowych, ale także jest narzędziem w warunkach gospodarki rynkowej. Podatek można wykorzystać również jako rolę stymulującą zachowania przedsiębiorstw, kształtując ogólny poziom stopy podatkowej, wprowadzając ulgi w opodatkowaniu oraz stwarzając możliwości odroczenia spłaty podatku lub zwolnień podatkowych. Różnicuje to jednak warunki gospodarowania, dla jednych korzystniejsze a dla drugich mniej korzystne. Podatki powinny służyć nie tylko dla zabezpieczenia interesów państwa ale także trzeba uwzględnić interesy podatnika. Z punktu widzenia jedności podmiotu opodatkowania dzielimy podatki na bezpośrednie i pośrednie. Ze względu na rodzaj przedmiotu opodatkowania np. dochodowe, VAT, majątkowe. W zależności od organu pobierającego podatek wyróżniamy organy centralne lub lokalne. Natomiast sposób opodatkowania dochodów można podzielić na globalny i cedularny.

rozdział III

pytanie 3: System podatkowy jako podstawa otoczenia fiskalnego. Typologia podatków; podatki dochodowe i kosztowe.

Otoczenie fiskalne przedsiębiorstw określone jest przez odpowiedni system podatkowy. Każde przedsiębiorstwo dostosowuje się do konkretnego podatku, ponieważ to on rodzi określone skutki finansowe. Podatki dzielimy na dochodowe od osób fizycznych, (PIT) i od osób prawnych (CIT) oraz kosztowe od towarów i usług (VAT) i akcyzowe. Mamy także podatki zarówno dochodowe, jak i kosztowe, są to parapodatki (cła, składki na ubezpieczenie społeczne, wpłaty z zysków przedsiębiorstw, składki na fundusze celowe).

pytanie 4: Co jest kryterium podziału podatków na pośrednie i bezpośrednie?

Kryterium podziału podatków na opodatkowanie bezpośrednie i pośrednie jest sposób ich płacenia. Bezpośrednim podatkiem nazywamy opodatkowanie nakładane na dochód i mienie, gdyż osoba odpowiedzialna za opłacenie podatku ponosi jego ciężar. Podatkiem pośrednim nazywamy podatek nakładany na wydatki, zawarty jest w towarach w postaci akcyzy (benzyna, alkohol, papierosy), albo w postaci wartości dodane (podatek VAT).

rozdział IV

pytanie 1: Jaką formę mogą przybrać reakcje przedsiębiorstwa na opodatkowanie ich dochodów? Przykłady legalnego i nielegalnego zmniejszenia ciężaru opodatkowania.

Przedsiębiorstwa mogą przybrać różne reakcje na formy opodatkowania jak: dostosowanie się do odpowiedniego podatku, podjęcie działań zmierzających do przerzucenia podatku, legalne unikanie płacenia podatku, próby nadrobienia podatku, nielegalne uchylanie się od płacenia podatku (oszustwa podatkowe), wycofanie się z działalności.

Podstawą wymiaru podatku dochodowego jest różnica między przychodami a kosztami ich uzyskania. Powszechnym stało się zjawisko minimalizacji obciążenia podatkowego poprzez ucieczkę przed podatkiem w sposób legalny, jak i nielegalny. Legalny sposób unikania płacenia podatków tworzą rożnego rodzaju systemy ulg i zwolnień. Nielegalne sposoby to np. uchylanie się od składania deklaracji podatkowych, zatajenia przedmiotu opodatkowania, wprowadzanie fikcyjnych danych, wycofanie się z działalności - zorganizowanie niewypłacalności.

pytanie 5: Zjawisko i przyczyny zaległości podatkowych. W jakich przypadkach organ podatkowy może umorzyć zaległość podatkową. Jaka jest struktura zaległości podatkowych?

Na mocy i w myśl ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku (Ordynacja podatkowa - Dz. U. z dnia 13 listopada 1997 roku) zjawisko zobowiązania podatkowego określone jest jako powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w określonym zakresie przez ustawy podatkowe oraz obowiązku jego zapłacenia w określonym terminie i wysokości na rzecz organu pobierającego. Powstanie obowiązku podatkowego i złożenia dokumentów związanych z zobowiązaniem określa ustawa podatkowa. Jeżeli organ stwierdzi brak zapłaty podatku w części lub całości, wydaje decyzję o zaległości podatkowej. Przyczynami takich zaległości mogą być miedzy innymi nieprawidłowości w rozliczeniu podatku VAT (wykazywanie nadwyżek podatku naliczonego nad należnym), ukrywanie rzeczywistych dochodów, przenoszenie dochodów pomiędzy firmami („satelitami”), nieuzasadnione korzystanie ze zwolnień i ulg oraz nierzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych i podatkowych.

Organ podatkowy może umorzyć zaległość podatkową z urzędu w myśl ordynacji podatkowej, jeżeli:

1) zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne,

2) kwota zaległości podatkowej nie przekracza pięciokrotnej wartości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,

3) kwota zaległości podatkowej nie została zaspokojona w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym,

4) podatnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości nie podlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w poprzednim kwartale i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości orzeczenia odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej; w takim przypadku decyzję umarzającą zaległość podatkową pozostawia się w aktach sprawy.

pytanie 6: Korzyści podatkowe przedsiębiorstwa z wyboru określonej formy organizacyjno-prawnej działalności. Skala opodatkowania przedsiębiorstwa-osoby prawnej i przedsiębiorstwa-osoby fizycznej. Jakie są formy rozliczeń podatkowych stosowanych w Polsce? Ich zalety i wady. Jaka jest struktura przedsiębiorstw rozliczających się według istniejących form prawnych?

Wybór formy organizacyjno-prawnej wiąże się ściśle z organizacją gospodarki finansowej przedsiębiorstwa. Może się ona opierać na prowadzeniu księgowości ogólnej (w myśl ustawy o rachunkowości) lub uproszczonej. Uproszczone formy opodatkowania to: karta podatkowa, ryczałt ewidencjonowany i księga przychodów i rozchodów ( zasady ogólne). Wybór jest ograniczony i zależy od wysokości obrotów.

Skala opodatkowania przedsiębiorstwa-osoby prawnej wynosi 30% i podstawą jest różnica pomiędzy przychodami a kosztami uzyskania przychodu. Natomiast przedsiębiorstwa-osoby fizycznej jest karta podatkowa (ruchoma - w zależności od liczby pracowników, rodzaju działalności i liczby mieszkańców danej miejscowości), ryczałt ewidencjonowany (3%, 5,5%, 8,5% - w zależności od rodzaju wykonywanej działalności), podatek dochodowy (19%, 30%, 40%, wraz z progiem podatkowym - podstawą jest różnica pomiędzy przychodami a kosztami uzyskania przychodu).

rozdział V

pytanie 1: Istota i funkcjonowanie podatku VAT. Dlaczego podatek VAT nazywany jest podatkiem wielofazowym? Stawki podatku VAT w Polsce i ich uzasadnienie. Wpływ struktury sprzedaży na obciążenie obrotów przedsiębiorstwa.

Z dniem 5 lipca 1993 roku weszła w życie ustawa o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U.:1993 Nr 11, poz. 50 i Nr 28, poz. 127). Podatek od towarów i usług zastąpił powszechnie stosowany podatek obrotowy. W przeciwieństwie do jednofazowego podatku obrotowego podatek od towarów i usług wprowadził system opodatkowania sprzedaży na każdym szczeblu obrotu, czyli jest podatkiem wielofazowym.

Podatek od towarów i usług, zwany powszechnie VAT (ang. Value Added Tax) płaci podatnik jedynie od „nowej wartości”, którą dodaje do zakupionych przez siebie materiałów, półfabrykatów, towarów oraz usług. Taki sposób opodatkowania możliwy jest dzięki systemowi obciążania przez podatnika podatku należnego od dokonanej sprzedaży o podatek naliczony, który zapłaci przy zakupach i imporcie.

Podatek należny jest podatkiem, który obciąża sprzedaż towarów i usług.

Podatek naliczony jest to podatek zapłacony przez podatnika przy zakupie i imporcie towarów i usług.

Obecnie wysokość stosowanych stawek podatku VAT to: 0%, 3%, 7%, 22% oraz zwolnienie z podatku.

Jak nadmieniłem wyżej, podatek od towarów i usług jest podatkiem wielofazowym, pobieranym w każdej fazie obrotu. Podatek ten płacą zarówno producenci, jak i handlowcy niezależnie od tego, ilu podatników uczestniczyło w procesie wytworzenia, a następnie sprzedaży produktu ostatecznemu odbiorcy. Podatek jest pobierany niezależnie od tego, czy transakcja miała charakter zaopatrzeniowy, inwestycyjny czy konsumpcyjny. Mimo wielokrotności opodatkowania (w każdej fazie obrotu) VAT nie powoduje kumulacji podatku (wielokrotnego opodatkowania). Wynika to z faktu, że jest pobierany od wartości dodanej w każdej fazie obrotu. W efekcie suma podatków płaconych przez wszystkich podatników stanowi podatek należny od finalnej wartości towaru lub usługi przeznaczonej dla ostatecznego konsumenta. Podatnicy doliczając VAT do ceny netto sprzedawanych towarów i usług „przerzucają” jego ciężar na ostatecznego konsumenta. Podatek od towarów i usług nie powiększa wartości sprzedaży ani nie stanowi kosztu działalności dla podatników nie zwolnionych z VAT. Podatek ten jest ewidencjonowany jako zobowiązanie (podatek należny od sprzedaży) oraz należność (podatek naliczony przy zakupach i imporcie) od urzędu skarbowego. W zależności od tego, który z tych podatków jest wyższy, podatnik odpowiednio wpłaca różnicę do urzędu skarbowego, bądź otrzymuje jej zwrot lub obniża o nią podatek należny od swojej sprzedaży w następnym miesiącu. Inną cechą, która odróżnia go od podatku obrotowego jest to, że VAT obliczany jest od obrotu netto, tzn. rachunkiem „od sta”.

W przypadku VAT wielokrotność opodatkowania nie powoduje kumulacji podatków.

Podatek VAT, podobnie jak inne podatki pośrednie nie są „neutralne” dla przedsiębiorstwa, jest podatkiem o charakterze cenotwórczym i w sytuacji ograniczonego popytu może to doprowadzić do zmniejszenia produkcji i cen netto. Dlatego wysuwa się jedyny wniosek, że im mniejsze obciążenie podatkiem, tym większą swobodę ma przedsiębiorstwo w kształtowaniu struktury wyrobów i ich ceny.

pytanie 2: Czy można w całości przerzucić podatek pośredni na innych uczestników rynku? Rozkład ciężaru opodatkowania w przypadku sztywnego popytu. Rozkład ciężaru opodatkowania w przypadku sztywnej podaży.

Podatki pośrednie, to typ podatków, których konstrukcja rozdziela podmiot gospodarczy zobowiązany do ich naliczenia i zapłacenia od podmiotu, który ponosi ich faktyczny ciężar ekonomiczny. Wiąże się to z założonym przez ustawodawcę zjawiskiem doliczania podatków pośrednich przez sprzedawcę do ceny produktu (w sposób ukryty lub jawny), w rezultacie, czego faktycznie, (choć pośrednio) ich ciężar ponosi nabywca.

Jeżeli nie występuje elastyczność popytu względem ceny, to oznacza, że nabywca decyduje się na kupno dobra po każdej cenie. Wynika z tego, że popyt jest niezależny od ceny, a jego wielkość zawsze będzie równała się Q₁ na osiach odciętych. Równowagę wyjściową pomiędzy popytem D a podażą S wyznacza punkt R. Wielkość transakcji kupna-sprzedaży ilustruje pole OPRQ₁, które jest równe:

OPRQ₁ = P x Q₁

Jeżeli na dobro Q nałożony zostaje podatek o charakterze kosztowym, to krzywa sprzedaży S przesunie się pionowo w górę o odcinek równy stawce podatku T. Ukształtuje się wtedy nowy punkt równowagi R' przy cenie P' i dotychczasowej wielkości popytu Q₁ , przy czym P' jest równe P+T. Wobec takiej sytuacji sprzedawca jako uczestnik rynku nie ponosi żadnych konsekwencji. Realizuje on sprzedaż wielkości Q₁ przy cenie P. Konsekwencje ponosi jednak nabywca, na którego został przerzucony cały ciężar opodatkowania. W takiej sytuacji musi zapłacić za to samo dobro cenę P', która obejmuje podatek T. Wielkość obciążenia podatkiem wyznacza pole PP'R'R.

Odmienna jest pozycja sprzedającego na wykresie „Rozkładu ciężaru opodatkowania przy sztywnej podaży”, gdzie popyt jest elastyczny natomiast podaż sztywna. Nałożenie podatku T oznacza, że krzywa popytu D przesunie się w dół do poziomu D'. Nowa cena równowagi P' jest to cena, którą nabywca będzie mógł zapłacić sprzedawcy za dobro Q. Jest ona niższa od ceny P o stawkę podatku T. Ponieważ rozmiary tej transakcji w sensie ilościowym pozostają niezmiennym poziomie i wynoszą Q₁, to cały ciężar opodatkowania ponosi sprzedający.

Cena netto, jaką będzie mógł zrealizować wyniesie tylko P', a więc będzie niższa od ceny P na wykresie „Rozkład ciężaru opodatkowania przy sztywnym popycie”. Wartość transakcji zmniejszy się dla niego o pole zakreskowane P'PRR', które jest równe polu zakreskowanemu na wykresie „Rozkład ciężaru opodatkowania przy sztywnym popycie”. Natomiast nabywca za dotychczasową cenę P będzie mógł nabyć taką samą ilość dobra Q, mimo nałożenia podatku o stawce T.

Wyżej wymienione sytuacje są przypadkami hipotetycznymi, gdyż w praktyce mamy do czynienia z większą lub mniejszą elastycznością cenową popytu i podaży.

W gospodarce rynkowej cena jest podstawowym parametrem ekonomicznym, do którego dostosowują się wszyscy uczestnicy rynku, zarówno sprzedający, jak i nabywcy.

pytanie 3: Konsekwencje podatku pośredniego dla przedsiębiorstwa w zależności od elastyczności popytu i podaży. Kiedy jest większa możliwość przerzucenia podatku a kiedy mniejsza? Kiedy ograniczenie wolumenu sprzedaży jest większe a kiedy mniejsze?

Konsekwencje podatku pośredniego dla przedsiębiorstwa w zależności od elastyczności popytu i podaży moim zdaniem przedstawiają się następująco: im mniejsza elastyczność cenowa popytu przy danej elastyczności cenowej podaży, tym większy ciężar opodatkowania ponosi nabywca, natomiast większą część nałożonego podatku pokrywa sprzedający w przypadku malejącej elastyczności cenowej podaż przy danej elastyczności cenowej popytu.

Łatwiej przerzucić część opodatkowania na nabywcę wtedy, gdy elastyczność cenowa podaży jest większa od elastyczności cenowej popytu, ponieważ skutki nałożenia podatku są mniejsze.

Ograniczenia wolumenu sprzedaży są większe przy względnie małej elastyczności cenowej podaży i przy względnie dużej elastyczności cenowej popytu. Natomiast ograniczenia wolumenu sprzedaży są mniejsze przy względnie dużej elastyczności cenowej podaży i przy względnie małej elastyczności cenowej popytu.

Omów (na podstawie Ordynacji podatkowej) zjawisko zobowiązania podatkowego.

Podatek - przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne o charakterze powszechnym, nakładane na mocy prawa przez państwo lub inne organy władzy publicznej (np. samorządy lokalne) na osoby fizyczne i prawne.

Za pierwotne formy podatków uznaje się znane w starożytności daniny (w naturze i pieniądzu) od ludności na rzecz panującego oraz kontrybucje płacone przez ludność okupowanego kraju na rzecz kraju zwycięskiego. Rozwojowi społeczeństwa towarzyszyła ewolucja podatków, zmieniająca ich charakter doraźny na regularny, z dobrowolnego na przymusowy, z płaconego na rzecz panującego na płacony na rzecz państwa, ze świadczenia w naturze na pieniężne. Dokonywało się także zróżnicowanie i zwiększanie liczny płaconych podatków z punktu widzenia przedmiotów i podmiotów opodatkowania.

Podatki dzielimy na:

Z punktu widzenia jedności podmiotu opodatkowania.

bezpośrednie,
pośrednie.

Rodzaj przedmiotu opodatkowania.

dochodowe,
VAT,
majątkowe.

W zależności od organu pobierającego.

centralne,
lokalne.

Sposobu opodatkowania dochodów.

globalny,
cedularny.

Podatki spełniają trzy główne funkcje:

fiskalną,
redystrybucyjną,
stymulującą.

Funkcja fiskalna podatku jest głównym źródłem dochodów budżetu państwa, gwarantującym finansowanie wydatków publicznych.

Funkcja redystrybucyjna podatku jest instrumentem przesuwania dochodów pomiędzy różnymi grupami społecznymi.

Funkcja stymulacyjna jest wykorzystywana przez państwo jako instrument oddziaływania na decyzje podmiotów gospodarczych w celu skorelowania ich z założeniami polityki gospodarczej i społecznej państwa.

W myśl ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku (Ordynacja podatkowa - Dz. U. z dnia 13 listopada 1997 roku) zjawisko zobowiązania podatkowego określone jest jako powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w określonym zakresie przez ustawy podatkowe (Art. 4.) oraz obowiązku jego zapłacenia w określonym terminie i wysokości na rzecz organu pobierającego (Art. 5.). Powstanie obowiązku podatkowego i złożenia dokumentów związanych z zobowiązaniem określa Art. 21., natomiast zabezpieczenie zobowiązania podatkowego oraz sposób jego egzekwowania i wygaśnięcia określają: Art. 33 (sposób zabezpieczenia), Art. 39 (przedmioty zabezpieczenia), Art. 44 (wpisu zastawów zabezpieczenia), Art. 59 (wygaśnięcie zobowiązania).

Zobowiązanie podatkowe o którym mowa w Art. 21, nie powstaje w wyniku jego nie ujawnienia lub nie złożenia deklaracji, jeżeli nie zostanie nadany bieg sprawom w terminach określonych w Art. 68. Omówienie zasad utraty uprawnień do ulgi w związku z zobowiązaniem podatkowym (Art. 69.) oraz przedawnienia (Art. 70.) zobowiązań podatkowych również zostało ujęte. Ordynacja podatkowa określa także postępowanie w wyniku stwierdzenia nadpłaty pobranego podatku (Art. 79.), prawa do złożenia w związku z tym wniosków (Art. 80.) i korekty deklaracji podatkowej (Art. 81.) oraz decyzjach i postępowaniu w myśl postanowień organów odwoławczych (Art. 230.).