Polski System Pomocy Społecznej

Pomoc społeczna pomaga przezwyciężyć trudne sytuacje życiowe tym, którzy nie są w stanie sami ich pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Wspiera ich w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest także zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem.

Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej (minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, wojewoda) i samorządowej (marszałek województwa, starostowie na poziomie powiatów oraz wójtowie, burmistrzowie (prezydenci miast) na poziomie gmin). Realizując zadania pomocy społecznej współpracują oni, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

Pomoc społeczna polega m.in. na przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń, pracy socjalnej, prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej, rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy.

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje osobom posiadającym obywatelstwo polskie, mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, posiadającym zezwolenie na osiedlenie się, zgodę na pobyt tolerowany lub status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej, obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt.

Osoba lub rodzina, ubiegająca się o pomoc społeczną, może zgłosić się do ośrodka pomocy społecznej w miejscu zamieszkania (ośrodki znajdują się w każdej gminie). Decyzje o przyznaniu lub odmowie przyznania pomocy wymagają uprzednio przeprowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego. Decyzje w sprawach świadczeń pomocy społecznej wydawane są w formie pisemnej. Od każdej decyzji służy prawo odwołania.

Prawo do świadczeń przysługuje osobom i rodzinom, których posiadane dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o próg interwencji socjalnej. Dla osoby samotnie gospodarującej jest nim dochód nie przekraczający kwoty 461 zł, natomiast dla osoby w rodzinie - kwota 316 zł. Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć kwoty uprawniające do zasiłków okresowego i celowego.

Świadczenia pomocy społecznej udzielane są na wniosek:

-osoby zainteresowanej,

-jej przedstawiciela ustawowego,

-innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego.

Zadania pomocy społecznej dzielimy na:

• Zadania własne z zakresu pomocy społecznej realizowane przez gminy

• Zadania własne z zakresu pomocy społecznej o charakterze obowiązkowym realizowane przez gminy

• Zadania zlecone gminom

• Zadania z zakresu pomocy społecznej realizowane przez powiat

• Zadania z zakresu administracji rządowej realizowane przez powiat

• Zadania realizowane przez samorząd województwa

• Zadania wojewody w zakresie pomocy społecznej

Zadania własne z zakresu pomocy społecznej realizowane przez gminy:

• Prowadzenie domów pomocy społecznej, ośrodków wsparcia o zasięgu lokalnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki

• Przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych i specjalnych celowych

• Przyznawanie pomocy rzeczowej

• Przyznawanie pomocy w naturze na ekonomiczne usamodzielnienie
  Przyznawanie w wypłacanie zasiłków i pożyczek na ekonomiczne usamodzielnienie

• Inne zadania z zakresu pomocy społecznej wynikające ze stwierdzonych potrzeb gminy.

Zadania własne z zakresu pomocy społecznej o charakterze obowiązkowym realizowane przez gminy:

• udzielanie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym, w tym osobom bezdomnym

• organizowanie i prowadzenie gminnych ognisk wychowawczych, świetlic i klubów środowiskowych dla dzieci, a także organizowanie mieszkań chronionych

• świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania

• udzielanie zasiłku celowego na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osób bezdomnych i innych osób nie mających dochodu i możliwości ubezpieczenia na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

• udzielanie zasiłku celowego na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego

• praca socjalna

• sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym

• zapewnienie środków na wynagrodzenia dla pracowników i warunków realizacji ww zadań

Zadania zlecone gminom:

• przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych, renty socjalnej, przysługujących dodatków do świadczeń

• przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych, gwarantowanych okresowych i specjalnych okresowych

• opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne za osoby pobierające zasiłek stały oraz za osoby, które utraciły prawo do zasiłku dla bezrobotnych, a dochód rodziny nie przekracza kryterium dochodowego będącego podstawa do przyznania świadczeń z pomocy społecznej

• opłacanie składek na ubezpieczenia zdrowotne określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.

Zadania z zakresu pomocy społecznej realizowane przez powiat:

• Zapewnienie, organizowanie i prowadzenie usług o określonym standardzie w domu pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym , organizowanie mieszkań chronionych oraz kierowanie osób ubiegających się o przyjęcie do domu pomocy społecznej

• Opracowywanie powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych

• Udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach

• Organizowanie i prowadzenie specjalistycznego poradnictwa , w tym rodzinnego dla rodzin naturalnych i zastępczych, a także terapii rodzinnej

• Prowadzenie ośrodka interwencji kryzysowej

• Zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców oraz dzieciom niedostosowanym społecznie, w szczególności poprzez prowadzenie i organizowanie ośrodków adopcyjno - opiekuńczych, placówek opiekuńczo - wychowawczych, w tym ognisk wychowawczych, świetlic i klubów środowiskowych o zasięgu ponadgminnym dla dzieci i młodzieży, a także tworzenie i wdrażanie programów pomocy dziecku i rodzinie

• Zapewnienie szkolenia i doskonalenia zawodowego kadr pomocy społecznej z terenu powiatu

• Doradztwo metodyczne dla ośrodków pomocy społecznej i pracowników socjalnych

• Finansowanie powiatowych ośrodków wsparcia

• Pomoc w integracji ze środowiskiem osób opuszczających zakłady karne oraz niektóre rodzaje placówek opiekuńczo - wychowawczych, resocjalizacyjnych, zakłady dla nieletnich i rodziny zastępcze w tym :

• przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie oraz pokrywanie wydatków związanych z kontynuowaniem nauki osobom opuszczającym niektóre typy placówek opiekuńczo - wychowawczych, schroniska, zakłady poprawcze, domy pomocy społecznej i rodziny zastępcze

• organizowanie opieki w rodzinach zastępczych oraz udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci

• podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb

Zadania z zakresu administracji rządowej realizowane przez powiat:

• organizowanie i zapewnianie funkcjonowania powiatowych ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi

• pomoc uchodźcom

• utworzenie i utrzymywanie powiatowego centrum pomocy rodzinie i zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników realizujących powyższe zadania

Zakres zadań z zakresu pomocy społecznej należących do samorządu wojewódzkiego:

• sporządzanie bilansu potrzeb i środków w zakresie pomocy społecznej we współpracy z gminami i powiatami oraz opracowywanie strategii rozwoju

• opracowywanie i wdrażanie celowych programów służących realizacji zadań pomocy społecznej i ich dofinansowywanie

• organizowanie kształcenia, w tym prowadzenie szkół służb społecznych oraz szkolenia zawodowego kadr pomocy społecznej

• identyfikowanie przyczyn ubóstwa oraz wspieranie i prowadzenie działań na rzecz wyrównywania poziomu życia mieszkańców województwa

• inspirowanie i promowanie nowych rozwiązań w zakresie polityki społecznej, w tym pomocy społecznej

W celu realizacji zadań samorząd województwa może powołać regionalny ośrodek pomocy społecznej.

Zadania wojewody w zakresie pomocy społecznej:

• ocena stanu i efektywności pomocy społecznej

• ustalanie sposobu realizacji zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego

• nadzór, niezależnie od podmiotu prowadzącego, nad jakością działań oraz przestrzeganiem standardu usług świadczonych przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej oraz zgodności zatrudnienia pracowników tych jednostek z wymaganymi kwalifikacjami, a w przypadku placówek opiekuńczo - wychowawczych także nad przestrzeganiem standardu i opieki

• kontrola usług i akceptacja programów naprawczych w domach pomocy społecznej, a także ocena stopnia realizacji programu naprawczego

• wydawanie i cofanie zezwoleń lub zezwoleń warunkowych na prowadzenie domów pomocy społecznej oraz prowadzenie rejestru domów pomocy społecznej

• koordynowanie działań w zakresie integracji ze społeczeństwem osób posiadających status uchodźcy

• wyznaczanie, w uzgodnieniu ze starostami powiatów prowadzących ośrodki adopcyjno - opiekuńcze, ośrodka prowadzącego bank danych o dzieciach oczekujących na przysposobienie i kandydatach zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej oraz rodzinach zgłaszających gotowość przysposobienia dziecka.

Instytucje

Działania z zakresu pomocy społecznej z mocy ustawy wykonują organy administracji rządowej i samorządowej. Współpracują w tym zakresie z organizacjami społecznymi, Kościołem katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi, fundacjami, stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

Ośrodek pomocy społecznej

Ośrodki pomocy społecznej to jednostki prawno - budżetowe administracji samorządowej o dużym stopniu samodzielności, skupiające w swoich rękach wszelkie zadania z zakresu pomocy społecznej występujące w gminie.

Powiatowe centra pomocy rodzinie

Powiatowe centra pomocy rodzinie tworzą lokalne strategie w oparciu o istniejące przepisy prawne, aby w ten sposób skutecznie i racjonalnie wspierać najsłabsze grupy społeczności lokalnych.

Funkcje powiatu w zakresie pomocy społecznej mają charakter uzupełniający i wyrównawczy w stosunku do funkcji gminy.

Regionalne ośrodki polityki społecznej

Na szczeblu województwa powstały dwie odrębne struktury organizacyjne - administracji rządowej i samorządowej.
Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej zadania rządowe na szczeblu województwa wykonuje wojewoda, natomiast zadania samorządowe - marszałek lub specjalnie powołana jednostka organizacyjna "regionalny ośrodek polityki społecznej".
Zadania wojewody w zakresie pomocy społecznej realizowane sa przez wydziały urzędów wojewódzkich właściwe do spraw pomocy społecznej.

Domy pomocy społecznej - Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 września 2000 r. w sprawie domów pomocy społecznej (Dz.U. 00.82.929)

Dom pomocy społecznej świadczy, na poziomie obowiązującego standardu, osobom wymagającym całodobowej opieki z powodu wieku lub choroby usługi: bytowe, opiekuńcze, wspomagające, edukacyjne w formach i zakresie wynikających z indywidualnych potrzeb i umożliwiającą korzystanie ze świadczeń przysługujących z tytułu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. ( Ustawa o pomocy społecznej art. 2a pkt.12)

Domy, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone dzielą się na domy dla:
1. Osób starych
2. Osób przewlekle somatycznie chorych
3. Osób przewlekle psychicznie chorych
4. Dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie
5. Dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie
6. Osób niepełnosprawnych fizycznie
7. Matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży

Placówka opiekuńczo - wychowawcza (Rozporządzenie Ministra Pracy i polityki Społecznej z dnia 1 września 2000 r. w sprawie placówek opiekuńczo- wychowawczych, dz. U. 00.80.900)

Placówka opiekuńczo- wychowawcza zapewnia dzieciom i młodzieży pozbawionym częściowo i całkowicie opieki rodzicielskiej oraz niedostosowanym społecznie dzienną lub całodobową, ciągłą lub okresową opiekę i wychowanie, jak również wspiera działania rodziców w wychowaniu i sprawowaniu opieki.(ustawa art.2a pkt.13)

Placówki ze względu na specyfikę działań dzielą się na:

1. Placówki wsparcia dziennego

• Wspierają rodzinę w sprawowaniu jej podstawowych funkcji

• Zapewniają pomoc rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonym demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami

• Współpracują ze szkołą, ośrodkiem pomocy społecznej i innymi instytucjami w rozwiązywaniu problemów wychowawczych

2. Placówki interwencyjne

• Zapewniają dziecku pozbawionemu częściowo lub całkowicie opieki rodziców, znajdującemu się w sytuacji kryzysowej:

• Doraźną, całodobową opiekę

• Kształcenie dostosowane do jego wieku i możliwości rozwojowych

• Opiekę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny lub umieszczenia w rodzinie zastępczej, placówce rodzinnej albo placówce socjalizacyjnej
  - Przygotowują diagnozę stanu psychofizycznego i sytuacji życiowej dziecka oraz ustalają wskazania do dalszej pracy z dzieckiem

3. Placówki rodzinne

• Zapewniają dzieciom częściowo lub całkowicie pozbawionym opieki rodziców całodobowa opiekę i wychowanie w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego oraz opiekę, do czasu powrotu dziecka do rodziny, umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej lub jego usamodzielnienia

4. Placówki socjalizacyjne:

• Zapewniają całodobową opiekę i wychowanie dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodzicielskiej, dla których nie znaleziono rodzinnej opieki zastępczej

5. Placówki resocjalizacyjne zapewniają dzieciom niedostosowanym społecznie:

• Opiekę i wychowanie

• Resocjalizację i rewalidację

• Możliwość leczenia uzależnień

• Zdobycie kwalifikacji zawodowych

Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze (Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki społecznej z dnia 16 lutego 2001 r. w sprawie ośrodków adopcyjno- opiekuńczych, Dz.U.01.14.132, Ustawa o pomocy społecznej)

Ośrodek adopcyjno - opiekuńczy to:

1. Ośrodek lub zespół wsparcia rodziny naturalnej, prowadzący poradnictwo dla dzieci i rodziców oraz terapię rodzinną, w tym dla rodziców dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo- wychowawczych

2. Ośrodek lub zespół wsparcia rodziny zastępczej lub adopcyjnej, inicjujący i wspomagający zastępcze formy opieki i wychowania rodzinnego, szkolący i kwalifikujący kandydatów na rodzinę zastępczą albo adopcyjną, prowadzący poradnictwo rodzinne i terapie rodzinną dla dzieci i rodziców dzieci umieszczonych w rodzinnej opiece zastępczej

Ośrodki wsparcia
Ośrodek wsparcia jest środowiskową formą pomocy półstacjonarnej służącą utrzymaniu osoby w jej naturalnym środowisku i przeciwdziałaniu instytucjonalizacji, a w szczególności:

• Środowiskowe domy samopomocy

• Dzienne domy pomocy

• Noclegownie

• Ośrodki opiekuńcze

Mieszkania chronione
Mieszkanie chronione to mieszkanie przeznaczone dla osób mogących, przy odpowiednim wsparciu, samodzielnie żyć w środowisku, w szczególności dla osób z zaburzeniami psychicznymi oraz osób opuszczających placówki opiekuńczo - wychowawcze, resocjalizacyjne, zakłady dla nieletnich i rodziny zastępcze.

Ośrodki interwencji kryzysowej
Rolą ośrodków interwencji kryzysowej jest świadczenie specjalistycznych usług, zwłaszcza psychologicznych, prawnych, hotelowych, które są dostępne przez całą dobę - osobom, rodzinom i społecznościom będącym ofiarami przemocy lub znajdującym się w innej sytuacji kryzysowej - w celu zapobieżenia powstawania lub pogłębiania się dysfunkcji tych osób, rodzin lub społeczności.

RODZAJE ŚWIADCZEŃ

Do świadczeń obligatoryjnych należą:

• renta socjalna

• zasiłek stały

• zasiłek stały wyrównawczy

• gwarantowany zasiłek okresowy

• świadczenia dla kobiet w ciąży i wychowujących dziecko

• dodatek do zasiłku stałego, stałego wyrównawczego, renty socjalnej

• opłacanie w ramach systemu pomocy społecznej składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne

Do świadczeń fakultatywnych należą:

• zasiłek okresowy

• specjalny zasiłek okresowy

• specjalny zasiłek celowy

• zasiłek celowy

• pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie

ŚWIADCZENIA OBLIGATORYJNE

Renta socjalna (art.27 ustawy o pomocy społecznej) - przysługuje osobie pełnoletniej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu inwalidztwa powstałego przed ukończeniem 18 roku życia.

Przysługuje również osobie całkowicie niezdolnej do pracy gdy kalectwo powstało w trakcie:

• nauki w szkole ponadpodstawowej, przed ukończeniem 25 roku życia,

• nauki w szkole wyższej, przed ukończeniem 25 roku życia,

• studiów doktoranckich,

• aspirantury naukowej.

Zasiłek stały (art.27.1 ustawy o pomocy społecznej) - przysługuje osobie zdolnej do pracy, lecz nie pozostającej w zatrudnieniu ze względu na konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem wymagającym stałej pielęgnacji, polegającej na bezpośredniej, osobistej pielęgnacji i systematycznym współdziałaniu w postępowaniu leczniczym, rehabilitacyjnym oraz edukacyjnym, jeżeli dochód rodziny nie przekracza dwukrotnego dochodu wymaganego do prawa do świadczeń z pomocy społecznej.

Warunkiem dodatkowym jest również fakt posiadania przez dziecko prawa do zasiłku pielęgnacyjnego.

Zasiłek stały z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem nie przysługuje osobie:

• której dziecko przebywa w całodobowym ośrodku rehabilitacyjnym lub innej placówce zapewniającej opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu,

• otrzymującej zasiłek dla bezrobotnych lub zasiłek przedemerytalny albo świadczenie przedemerytalne.

Zasiłek stały wyrównawczy (art. 27.4 ustawy o pomocy społecznej) - przysługuje osobie, która spełnia jeden z poniższych warunków:

• jest samotna, całkowicie niezdolna do pracy z powodu wieku lub inwalidztwa, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego wymaganego do prawa do świadczeń z pomocy społecznej,

• jest całkowicie niezdolna do pracy z powodu wieku lub inwalidztwa, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie , jest niższy od kryterium dochodowego wymaganego do prawa do świadczeń z pomocy społecznej.

Jeżeli osoba nie posiada żadnego dochodu to zasiłek stały wyrównawczy jest równy kryterium dochodowemu, gdy posiada dochody niższe od kryterium dochodowego to wysokość zasiłku stałego wyrównawczego jest równa różnicy pomiędzy kryterium dochodowym, a dochodem tej osoby.

Wysokość zasiłku stałego wyrównawczego nie może być wyższa od wysokości zasiłku stałego i niższa niż 18 zł.

Gwarantowany zasiłek okresowy (art.31.4 a ustawy o pomocy społecznej) - przysługuje osobie, która spełnia równocześnie następujące warunki:

• utraciła prawo do zasiłku dla bezrobotnych, z powodu upływu okresu jego pobierania

• dochód rodziny nie przekracza kryterium dochodowego, wymaganego do prawa do świadczeń z pomocy społecznej,

• samotnie wychowuje co najmniej jedno dziecko (do dnia ukończenia przez nie szkoły podstawowej i gimnazjum, nie dłużej jednak niż do 15 roku życia, a od dnia 1 września 2001 r. nie dłużej niż do 16 roku życia),

• złoży wniosek o jego wypłatę nie później niż w terminie 30 dni od dnia ustania prawa do zasiłku dla bezrobotnych, lub 30 dni od dnia otrzymania decyzji urzędu pracy o ustaniu prawa do zasiłku dla bezrobotnych.

Wysokość gwarantowanego zasiłku okresowego jest równa kwocie równej kryterium dochodowemu osoby samotnie gospodarującej - przez pierwszych 12 miesięcy i 80 % tej kwoty przez następnych 24 miesięcy.

Gwarantowany zasiłek okresowy przysługuje przez okres do 36 miesięcy. Do okresu tego nie wlicza się okresu lub okresów jego zawieszenia. Gwarantowany zasiłek okresowy ulega zawieszeniu na okres podjęcia zatrudnienia lub pozarolniczej działalności.

Przywrócenie gwarantowanego zasiłku okresowego następuje na wniosek osoby zainteresowanej złożony w terminie 14 dni od dnia ustania zatrudnienia, jeżeli nadal spełnione są kryteria będące podstawą do pierwszorazowego przyznania zasiłku.

Świadczenia dla kobiet w ciąży i wychowujących dziecko
Kobiecie w ciąży lub wychowującej dziecko przysługują świadczenia pieniężne lub świadczenia w naturze jeżeli:

• dochód osoby samotnie gospodarującej lub

• dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kryterium dochodowego, obowiązującego przy przyznawaniu świadczeń z pomocy społecznej.

Świadczenia pieniężne przysługują w okresie od 8 miesiąca ciąży do 2 miesiąca życia dziecka albo przez miesiąc w razie urodzenia dziecka martwego lub zgonu dziecka. Świadczenia w naturze przysługują w okresie od narodzenia dziecka do ukończenia przez nie dwóch miesięcy życia.

Kobiecie w ciąży lub wychowującej dziecko przysługują, na jej wniosek, nie więcej niż 4 miesięczne zasiłki pieniężne w wysokości różnicy między wysokością kryterium dochodowego branego pod uwagę przy przyznawaniu świadczeń z pomocy społecznej a kwotą:

1. posiadanego dochodu, jeżeli osoba gospodaruje samotnie,

2. dochodu na osobę w rodzinie osoby uprawnionej nie więcej jednak niż wysokość kryterium dochodowego branego przy przyznawaniu świadczeń z pomocy społecznej na pierwsza osobę w rodzinie

Kobiecie wychowującej dziecko przysługuje również jednorazowy zasiłek pieniężny na każde dziecko urodzone podczas ostatniego porodu. Przysługuje jej też zasiłek w naturze (wyprawka), pokrywający niezbędne potrzeby każdego dziecka urodzonego podczas ostatniego porodu, chyba że uprawniona otrzymała zasiłek z tytułu porodu na podstawie odrębnych przepisów.

ŚWIADCZENIA FAKULTATYWNE

Zasiłek okresowy ( art.31.1 ustawy o pomocy społecznej) może być przyznany osobom i rodzinom, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód rodziny nie przekracza kryterium dochodowego osoby lub rodziny, a dochody oraz posiadane zasoby pieniężne nie wystarczają na zaspokojenie ich niezbędnych potrzeb, w szczególności ze względu na:

• długotrwałą chorobę,

• niepełnosprawność,

• brak możliwości zatrudnienia,

• brak uprawnień do renty rodzinnej po osobie, na której ciążył obowiązek alimentacyjny,

• możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego.

Okres, na jaki przyznawany jest zasiłek okresowy, ustala ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności sprawy. Jego wysokość ustala się do wysokości stanowiącej różnicę między kryterium dochodowym osoby samotnie wychowującej dziecko lub kryterium dochodowym rodziny, a dochodem tej osoby lub rodziny, nie niższej jednak niż 18 zł na rodzinę.

Specjalny zasiłek okresowy (art. 31 a ustawy o pomocy społecznej) może być przyznany w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie lub rodzinie nie spełniającej kryterium dochodowego, przy czym miesięczna wysokość zasiłku okresowego nie może być wyższa niż kwota kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej.

Zasiłek celowy ( art. 32.1 ustawy o pomocy społecznej) może zostać przyznany w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, a w szczególności:

• na pokrycie części lub całości kosztów leków i leczenia, remontu mieszkania, opału, odzieży, pobytu dziecka w żłobku lub w przedszkolu, a także kosztów pogrzebu,

• osobie i rodzinie , które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego,

• osobie i rodzinie, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej.

Zasiłek celowy przyznawany jest niezależnie od dochodów i może nie podlegać zwrotowi. Może być przyznany w formie biletu kredytowanego. Bilet kredytowany jest zasiłkiem celowym dla osób i rodzin , które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego lub w wyniku klęski żywiołowej, lub ekologicznej. Może być przyznany niezależnie od dochodu i nie może podlegać zwrotowi.

Specjalny zasiłek celowy ( art. 31 a ustawy o pomocy społecznej) przyznawany w uzasadnionych przypadkach osobie lub rodzinie nie spełniającej kryterium dochodowego. Jego wysokość nie może być wyższa niż 100 % kwoty kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny.

Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie - świadczenia z tego tytułu mogą być przyznawane:

• w naturze - polegają na udostępnieniu maszyn i narzędzi pracy stwarzających możliwość zorganizowania własnego warsztatu pracy oraz urządzeń ułatwiających niepełnosprawnym pracę. Przedmioty te i urządzenia są udostępniane na podstawie umowy użyczenia,

• w formie pieniężnej - w formie jednorazowego zasiłku celowego lub pożyczki oprocentowanej. Pożyczka może być umorzona w całości lub w części, jeżeli przyczyni się do szybszego osiągnięcia celów pomocy społecznej.

Udzielanie pomocy w postaci schronienia, posiłku, odzieży, wyprawki
Ośrodek Pomocy Społecznej udziela schronienia, posiłku i niezbędnej odzieży osobom tego pozbawionym, poprzez skierowanie do noclegowni, domu dla bezdomnych i innych miejsc dających schronienie (np. ośrodki interwencji kryzysowej, hostele) jak również dostarcza bieliznę, odzież, obuwie stosownych rozmiarów i odpowiednich do pory roku. Pomoc w postaci jednego gorącego posiłku dziennie przyznawana jest dzieciom i młodzieży w okresie nauki w szkole. Matkom, które urodziły dziecko i nie mają uprawnień do zasiłku porodowego dostarcza także wyprawkę niemowlęcą.

Sprawianie pogrzebu
Pomoc społeczna obejmuje również obowiązek sprawienia pogrzebu w sposób ustalony przez gminę, zgodnie z wyznaniem zmarłego. Sprawienie pogrzebu jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym. Wydatki na pokrycie kosztów sprawienia pogrzebu podlegają zwrotowi w całości lub w części z masy spadkowej. Jeżeli przysługuje zasiłek z ubezpieczenia społecznego, to wydatki pokrywa się z tego zasiłku. Jeśli zmarły nie miał środków utrzymania z ubezpieczenia społecznego i nie posiada osób zobowiązanych do alimentacji, koszty pogrzebu pokrywa gmina.

Poradnictwo i pomoc instytucjonalna
Ośrodek Pomocy Społecznej oferuje osobom i rodzinom pomoc w formie pracy socjalnej, poradnictwa specjalistycznego w szczególności prawnego, psychologicznego, pedagogicznego. Pracownicy socjalni udzielają również pomocy w załatwianiu spraw urzędowych oraz w utrzymaniu kontaktów z otoczeniem. W razie niemożnosci zapewnienia usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania klienta, pracownicy socjalni czynią starania o umieszczenie w Domu Pomocy Społecznej tj. placówce pobytu stałego zapewniającej całodobową opiekę.

Niezależnie od kryteriów dochodowych osobom i rodzinom udzielana jest pomoc w postaci pracy socjalnej, poradnictwa specjalistycznego, w szczególności prawnego i psychologicznego. Są to świadczenia fakultatywne.
Jeżeli wymaga tego indywidualna sytuacja, osobom samotnym, które z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymagają pomocy innych, a są jej pozbawione, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych. W razie niemożności zapewnienia usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania przez rodzinę i gminę osoba wymagająca opieki całodobowej może ubiegać się o skierowanie do domu pomocy społecznej.
W ramach systemu pomocy społecznej funkcjonują także placówki zapewniające środowiskową opiekę pół stacjonarną. Są to ośrodki wsparcia, które zapewniają całodzienny pobyt, posiłki, podstawowe świadczenia opiekuńcze, rekreacyjno - kulturalne, edukacyjne, rehabilitacyjne.
Poza pracą socjalną i wypełnianiem wobec osób i rodzin będących w trudnych sytuacjach życiowych zobowiązań wynikających z ustawy o pomocy społecznej i aktów wykonawczych, podejmowane są różnorodne programy pomocy na rzecz najbardziej wrażliwych grup społecznych. Od kilku lat prowadzi się akcję dożywiania dzieci z rodzin najuboższych, organizowana jest opieka schronisk i noclegowni dla osób bezdomnych, schronisk dla samotnych matek z dziećmi i kobiet w ciąży, realizowane są programy wakacyjne dla dzieci z dużych miast i terenów o dużym stopniu zanieczyszczenia środowiska, wakacyjne turnusy rehabilitacyjne dla osób dorosłych i dzieci niepełnosprawnych, akcje przeciwdziałania przemocy w rodzinie, działania na rzecz osób starszych (organizowanie kół seniora, kół emerytów) i wiele innych wynikających z istniejących potrzeb. Często lokalne inicjatywy podejmowane są przez samych zainteresowanych dla integracji, nawiązania osobistych kontaktów, wymiany informacji i wzajemnej pomocy. W wyniku inicjatyw samopomocowych podejmowane są działania na rzecz osób z problemem alkoholowym i uzależnionych od narkotyków, uruchamia się telefony zaufania, przy których dyżurują specjaliści służący radą i pomocą.

W obecnej sytuacji gospodarczo-politycznej w Polsce obszar biedy i niedostosowania społecznego jest w dalszym ciągu niezwykle szeroki. Niezależnie od uznawanych za obiektywne kryteriów o charakterze ustrojowym, gospodarczym czy strukturalnym i ogólnospołecznym, istnieje jeszcze sfera biedy i niedostosowania społecznego wynikająca z uwarunkowań indywidualnych, obiektywnych lub nie oraz uwarunkowań krajowych i historycznych. Jej zakres jest zawsze sprawą niezwykle delikatną i budzącą ogromne emocje i kontrowersje.

---