Słownik ważniejszych pojęć
Akcja uprzywilejowana (preferred stock)
Akcja dająca jej posiadaczowi prawo do otrzymania stałej dywidendy. Właściciele akcji uprzywilejowanych muszą otrzymać należną im dywidendę wcześniej niż posiadacze akcji zwykłych.
Akcja uprzywilejowana kumulacyjna (cumulative preferred stock)
Akcja, od której przysługuje dywidenda w stałej wysokości, wypłacana przed dywidendą z akcji zwykłych spółki. Właścicielowi takiej akcji należy się dywidenda za wszystkie bez wyjątku okresy obrachunkowe, przy czym, jeśli przedsiębiorstwo w jakimś okresie nie będzie miało dostatecznych zysków lub nie będzie miało ich w ogóle, wówczas dywidendy za ten czas muszą być wypłacane z przyszłych zysków.
Arbitraż indeksowy (index arbitrage)
Strategia arbitrażowa polegająca na zajęciu pozycji krótkiej w kontraktach futures na pewien indeks giełdowy i kupnie portfela akcji replikującego zachowanie tego indeksu.
Bon komercyjny ( commercial paper)
Niezabezpieczony weksel własny, emitowany przez spółki w charakterze pożyczki krótkoterminowej.
Bon skarbowy ( Treasury bill)
Dłużny papier wartościowy emitowany przez ministerstwo skarbu USA o maksymalnym terminie wykupu równym 1 rok. Walory te sprzedawane są z dyskontem w stosunku do wartości nominalnej, która wypłacana jest posiadaczowi w momencie wykupu.
Brzegowy rozkład prawdopodobieństwa (marginal probability distribution)
Rozkład prawdopodobieństwa pokazujący, ile wynosi prawdopodobieństwo uzyskania różnych wartości stopy zwrotu z określonej inwestycji.
Cena realizacji (exercise price)
Cena, po której nabywca opcji kupna (sprzedaży) ma prawo kupić (sprzedać) papiery wartościowe, na które opcja jest wystawiona.
Cena wykonania (striking price)
Patrz: cena realizacji.
Certyfikat na majątku ruchomym (equipment trust certificate)
Papier wartościowy o stałym dochodzie, który jest zabezpieczony na określonej, oznaczonej co do tożsamości rzeczy ruchomej (np. samochodzie), wchodzącej w skład majątku emitenta.
Czas trwania według Coxa-Ingersolla-Rossa (Cox-Ingersoll-Ross duration)
Miara wrażliwości wartości rynkowej obligacji na zmiany w poziomie stóp procentowych zakładająca, że stopy procentowe ciążą w długim okresie do swego średniego poziomu.
Czas trwania według Fishera-Weila (Fisher-Weil duration)
Miara wrażliwości wartości rynkowej obligacji na zmiany w poziomie stóp procentowych dopuszczająca równoległe przesunięcie krzywej dochodowości dowolnego kształtu.
Czas trwania według Macaulaya (Macaulaya duration)
Ważony średni termin strumienia płatności, przy czym wagą terminu dokonania danej płatności jest iloraz wartości bieżącej całego analizowanego strumienia. Czas Trwania według Macaulaya stanowi miarę siły reakcji wartości rynkowej obligacji na zmiany stóp procentowych, która dopuszcza jedynie równoległe przesunięcia płaskiej krzywej dochodowości.
Dealer (dealer)
Upoważniona osoba, która utrzymuje pewien zapas określonego papieru wartościowego. Zarobek dealera stanowi różnica pomiędzy ceną, za jaką jest on skłonny kupić dany papier wartościowy z posiadanego przez siebie zapasu.
Długoterminowa obligacja skarbowa (Treasury bond)
Dłużny papier wartościowy emitowany przez Ministerstwo Skarbu USA o nieograniczonym maksymalnym terminie wykupu, którego posiadacz otrzymuje należne odsetki w okresach półrocznych oraz wartość nominalną w momencie wykupu.
Efekt cenowy zmiany podaży pieniądza ( price effect of change in the money supply)
Wzrost (spadek) premii inflacyjnej i nominalnych stóp procentowych wywołany wzrostem (spadkiem) podaży pieniądza.
Efekt dochodowy zmiany podaży pieniądza (income effect of a change in the money supply)
Wzrost (spadek) realizowanej stopy procentowej wywołany zmianą transakcyjnego popytu na pieniądz, która spowodowana jest z kolei zmianą dochodu narodowego będącą następstwem wzrostu (spadku) podaży pieniądza w gospodarce.
Efekt małych firm (small-firm effect)
Jedną z anomalii rynku papierów wartościowych. Polega ona na tym, iż stopy zwrotu realizowane na akcjach firm o małej kapitalizacji rynkowej są z reguły wyższe od ich wartości prognozowanych za pomocą modelu CAPM.
Efekt płynnościowy zmiany podaży pieniądza (liquidity effect of a change in the monej supply)
Wstępny wzrost (spadek) realnych stóp procentowych wynikających ze spadku (wzrostu) podaży pieniądza w gospodarce. Jego bezpośrednią przyczyną są zmiany, jakich inwestorzy dokonują w składach swych portfeli inwestycyjnych pod wpływem wzrostu lub spadku podaży pieniądza.
Efekt pułapki podadkowej (locked-in effect)
Skłonność inwestorów do przetrzymywania papierów wartościowych, na których posiadają oni niezrealizowane zyski kapitałowe. Przyczyną dla której inwestorzy powstrzymują się od realizacji tych zysków, są kwestie natury podatkowej.
Efekt stycznia (January effect)
Anomalia rynku papierów wartościowych polegająca na tym, że ceny akcji na większości rynków kapitałowych świata wykazują tendencję do gwałtownego wzrostu w ciągu kilku pierwszych dni stycznia.
Efektywność rynku (marcet efficiency)
Stopień, w jakim rynkowe ceny papierów wartościowych odzwierciedlają w sobie wszelkie dostępne informacje mogące mieć wpływ na ich wycenę.
Elastyczność stopy zwrotu w terminie do wykupu (elesticity of yield to maturity)
Procentowa zmiana wartości dłużnego papieru wartościowego towarzysząca procentowej zmianie stopy zwrotu w terminie do wykupu tego waloru powiększonej o jeden. Elastyczność punktowa stopy zwrotu w terminie do wykupu równa jest liczbie przeciwnej do czasu trwania danego instrumentu dłużnego.
Fundamentalny współczynnik beta (fundamental beta)
Szacunek współczynnika beta danej akcji dokonywany na podstawie danych dotyczących zarówno sytuacji fundamentalnej spółki-emitenta akcji (stabilność przychodów, dźwignia finansowa, etc.) jak również historycznej zależności pomiędzy stopą zwrotu z tej akcji i stopą zwrotu z portfela rynkowego.
Fundusz inwestycyjny zamknięty ( closed-end investment company)
Fundusz emitujący jednorazowo określoną liczbę udziałów, które - w przeciwieństwie do jednostek uczestnictwa funduszy otwartych - nie są umarzane, lecz są przedmiotem obrotu giełdowego.
Fundusz powierniczy ( mutual fund)
Portfel papierów wartościowych będących współwłasnością grupy inwestorów. Jednostki uczestnictwa nie są przedmiotem obrotu giełdowego, lecz są kupowane bezpośrednio od funduszu i ich powrotna odsprzedaż funduszowi oznacza ich umorzenie.
Funkcja użyteczności ( utility of wealth function)
Zależność funkcyjna pomiędzy poziomem bogactwa inwestora i płynąca z niego satysfakcja.
Globalny portfel minimalnego ryzyka ( global minimum variance portfolio) Portfel posiadający najmniejszą wariancję spośród wszystkich portfeli, które można skonstruować dla danej populacji papierów wartościowych.
Harmonizacja strumieni pieniężnych (cash matching)
Rodzaj immunizacji portfela polegający na dokładnym dopasowaniu w czasie dochodów pieniężnych otrzymywanych z tytułu finansowego zobowiązania.
Horyzont wzrostu (growth horizon)
Okres w przyszłości, dla którego można na tyle dokładnie oszacować stopę wzrostu zysków i/lub dywidend danej firmy, by mogła ona mieć praktyczne zastosowanie w procesie wyceny akcji tej firmy.
Immunizacja portfela (interest immunization)
Strategia zarządzania portfelem mająca na celu osiągnięcie pewności, że portfel ten wygeneruje wystarczające duże dochody pieniężne, aby umożliwić spłatę szeregu zobowiązań, których wartość bieżąca równa jest wartości bieżącej portfela.
Izba rozrachunkowa ( clearing house).
Instytucja działająca na zorganizowanych giełdach opcji i kontraktów futures gwarantująca wykonanie każdej transakcji.
Izoelipsa wariancji ( iso-variance elipse)
Warstwica pokazująca, ile wynoszą wagi rozpatrywanych akcji w portfelach charakteryzujących się taką samą wariancją stopy zwrotu.
Jednostajny rozkład prawdopodobieństwa (uniform probability distribution) Prostokątny rozkład prawdopodobieństwa wartości danego waloru (zmiennej) na koniec okresu, w którym wszystkie wartości (od najmniejszej do największej) mają jednakowe prawdopodobieństwa.
Konsola (consol). Obligacja o stałym oprocentowaniu, która nie podlega wykupowi.
Kontrakt forward (forward contract)
Kontrakt zobowiązujący nabywcę (sprzedawcę) do kupna (sprzedaży) określonego towaru po określonej cenie (cena forward) w ustalonym momencie w przyszłości. Pomiędzy zawarciem kontraktu forward a jego rozliczeniem nie występują żadne przepływy pieniężne.
Kontrakt futures (futures contract)
Kontrakt podobny do kontraktu forward z tą tylko różnicą, że jest ona przedmiotem obrotu na zorganizowanych giełdach, a sam kontrakt rozliczany jest codziennie. Rozliczenie to polega na korygowaniu ceny kontraktu do takiego poziomu, aby jego bieżąca wartość rynkowa była równa zeru. Związany z tym proces obciążania i uznawania rachunków stron kontraktów określa się jako marking to market.
Kowariancja (covariance)
Miara charakteryzująca wzajemne zmiany dwóch zmiennych X i Y. Dodatnia kowariancja oznacza, że gdy zmienna X przyjmuje wartość wyższą od swej średniej, zmienna Y również wykazuje taką tendencję. Ujemna kowariancja oznacza, że gdy zmienna X przyjmuje wartość wyższą od swej średniej, wartość zmiennej Y jest z reguły mniejsza od swej średniej.
Krańcowa stopa substytucji (marginal rate of substutution)
Domniemana „stopa dyskontowa” dla środków otrzymywanych w określonym stanie gospodarki w przyszłości. Krańcowa stopa substytucji stanowi iloraz krańcowych użyteczności związanych z poziomami konsumpcji w określonym przyszłym i bieżącym stanie gospodarki.
Krzywa obojętności (indifference curve)
Krzywa wskazująca w przestrzeni oczekiwana stopa zwrotu - odchylenie standardowe te wartości oczekiwanej stopy zwrotu i ryzyka, w którym odpowiada ta sama wartość funkcji użyteczności inwestora.
Krzywa immunizacji (immunization curve)
Krzywa, która pokazuje, ile wynosi czas trwania określonego strumienia płatności dla różnych wartości stopy dyskontowej.
Kupon (coupon) Odsetki płacone posiadaczowi obligacji co pewien ustalony okres do momentu wykupu.
Linia charakterystyczna (characteristic line)
Prosta odzwierciedlająca zależność stopy zwrotu z określonego papiru wartościowego lub portfela od stopy zwotu z portfela rynkowego.
Linia kombinacji (combination line)
Linia pokazująca, jak zmieni się oczekiwana stopa zwrotu i odchylenia standardowe portfela, jeżeli wagi poszczególnych walorów w tym portfelu ulegną zmianie.
Linia krytyczna (critical line)
Linia wyznaczająca w przestrzeni wag poszczególnych akcji w portfelu wszystkie te portfele, które należą do zbioru minimalnego ryzyka.
Linia rynku kapitałowego (capital market line, CML)
Linia pokazująca w przestrzeni oczekiwan stopa zwrotu - odchylenie standardowe umiejscowienie portfeki poszczególnych inwestorów, w przypadku gdy ceny akcji kształtują się zgodnie z modelem CAPM.
Linia rynku papierów wartościowych (security market line, SML)
Linia reprezentująca w modelu CAPM zależność pomiędzy stopami zwrotu i współczynnikami beta dla wszystkich istniejących aktywów kapitałowych i ich portfeli.
Łączny rozkład prawdopodobieństwa (joint probability distribution)
Rozkład dwóch zmiennych losowych pokazujących, ile wynoszą prawdopodobieństwa jednoczesnego uzyskania określonych par stóp zwrotu z dwóch inwestycji.
Makler (broker)
Pośrednik działający na giełdzie, uzyskujący za swe usługi wynagrodzenie w postaci prowizji maklerskiej.
Makler giełdowy (floor broker)
Upoważniona osoba kupująca i sprzedająca papiery wartościowe na parkiecie giełdy.
Miara efektywności zarządzania portfelem niezależna od różnic w poziomach ryzyka (risk-adjusted performance measure)
Miara efektywności zarządzania portfelem skonstruowana tak, aby (1) zapewnić porównywalność efektywności inwestycji charakteryzujących się odmiennymi poziomami ryzyka i (2) uniezależnić tę ocenę od zachowania się w danym okresie rynku jako całości.
Miękki pułap wsparcia ( soft floor)
Poziom wspierający wartość rynkową opcji kupna typu amerykańskiego. W przypadku, gdy różnica pomiędzy rynkową ceną akcji, na którą wystawiono daną opcję, i wartością bieżącą ceny realizacji tej opcji jest większa od zera, wówczas miękki pułap wsparcia równy jest tej różnicy. W przeciwnym przypadku poziom ten wynosi zero.
Model Blacka-Scholesa wyceny opcji (Black-Scholes optionpricing model) Model wyceny opcji kupna i sprzedaży typu europejskiego, zakładający, iż rozkład prawdopodobieństwa tak zwanych natychmiastowych stóp zwrotu z waloru, na których wystawiono opcję, jest niezmiennym w czasie rozkładem normalnym. Zgodnie z tym modelem, w warunkach równowagi rynku cena obcji ustalana jest tak, aby inwestorzy konstruujący przy jej wykorzystaniu całkowicie zabezpieczone pozycje uzyskiwali stopę zwrotu pozbawioną ryzyka.
Model Coxa wyceny opcji (Cox constant elasticity of variance option-pricing model)
Model wyceny europejskich opcji kupna i sprzedaży wychodzących z niemal z tych samych założeń, co modelBlacka-Scholesa. Jedyna różnica polega na tym, iż w modelu Coxa wariancja oczekiwanej stopy zwrotu z waloru pierwotnego w stosunku do danej opcji jest funkcją poziomu ceny tego waloru. Model Blacka-Scholesa stanowi szczególny przypadek modelu Coxa.
Model dwumianowy wyceny opcji (binomial option pricing model)
Model wyceny opcji typu amerykańskiego i europejskiego. Wychodząc z założenia, że w każdym okresie akcja, na którą wystawiono opcję, przyniesie jedną z dwóch możliwych do osiągnięcia stóp zwrotu, model ten postuluje, iż rynek wycenia opcje w taki sposób, aby w pełni zabezpieczona pozycja obejmująca daną opcję przynosiła stopę zwrotu pozbawioną ryzyka.
Model dyskontowania dywidend (divident discount model)
Model wyceny akcji zwykłych, zgodnie z którym wartość akcji równa jest wartości bieżącej wszystkich przyszłych dywidend.
Model jednowskaźnikowy (single-index model)
Model usiłujący wyjaśnić korelację pomiędzy stopami zwrotu z różnych papierów wartościowych na podstawie zależności, jaka istnieje pomiędzy stopami zwrotu z poszczególnych walorów oraz pojedynczym wskaźnikiem, za który najczęściej przyjmuje się sam rynek.
Model stałego wzrostu dywidendy Gordona (constant dividend growth model)
Oparty na dyskontowaniu dywidend model wyceny akcji, w którym zakłada się, że dywidendy wypłacane przez firmy rosną w nieskończoność według stałej stopy wzrostu.
Model wielowskaźnikowy (multi-index model)
Model usiłujący wyjaśnić korelacje stóp zwrotu w różnych papierów wartościowych za pomocą nieoczekiwanych zmian dwóch lub większej liczby wskaźników, takich jak stopa zwrotu z portfela rynkowego, podaż pieniądza czy stopa wzrostu produkcji przemysłowej.
Model wyceny dóbr kapitałowych CAPM capital assetpricing model)
Teoria wyjaśniająca kształtowania się cena akcji na rynku. CAPM wychodzi z założenia, że wszyscy działający w międzynarodowym systemie gospodarczym inwestorzy posiadają portfele efektywne w przestrzeni oczekiwana stopa zwrotu-odchylenie standardowe.
Motylek (butterfly spread)
Zaliczana do typu spread strategia handlu opcjami. Polega na zakupie dwóch opcji kupna- jednej z ceną rozliczenia x 1, drugiej z ceną rozliczenia x 2 - oraz sprzedaży dwóch opcji kupna z ceną rozliczenia x 3, przy czym x 1> x 2 >x 3. Strategia ta jest stosowana wtedy, gdy spodziewamy się stabilizacji ceny akcji, na którą wystawiono opcje.
Nominalna stopa procentowa (nominal interest rate)
Stopa procentowa nie skorygowana o oczekiwaną (bądź zrealizowaną) stopę inflacji. Nominalna stopa procentowa jest sumą realnej stopy procentowej, oraz premii inflacyjnej (oczekiwanej stopy inflacji w czasie trwania inwestycji).
Normalny rozkład prawdopodobieństwa (normal probability distribution) Symetryczny rozkład prawdopodobieństwa posiadający charakterystyczny kształt dzwonu. Rozkład ten można dokładnie opisać za pomocą dwóch tylko statystyk: wartości oczekiwanej i wariancji.
Obligacja hipoteczna (mortgage bond)
Obligacja, której zabezpieczenie stanowi nieruchomość.
Obligacja komunalna (municipal bond)
Obligacja emitowana przez władze stanowe, bądź miejskie, której oprocentowanie jest zwolnione od opodatkowania - tak na szczeblu federalnym, jak również stanowym i lokalnym - dla inwestorów będących mieszkańcami danego stanu.
Obligacja komunalna o zabezpieczeniu ogólnym (general obligation municipal bond)
Obligacja zabezpieczona całym majątkiem emitującego ją stanu lub gminy.
Obligacja niezabezpieczona (debenture bond)
Obligacja, która nie jest zabezpieczona określonym składnikiem majątku, lecz emitowana jest na podstawie ogólnego zaufania do wystawiającego ją podmiotu.
Obligacja zabezpieczona przychodami z określonego źródła (revenue bond) Obligacja emitowana przez władze stanowe lub komunalne, która nie posiada nieograniczonego zabezpieczenia na majątku emitenta. Spłata odsetek i nominału nastąpić może jedynie z dochodów pochodzących z konkretnego przedsięwzięcia, na przykład budowy płatnego mostu.
Obligacja zamienna (convertible bond)
Obligacja dająca posiadaczowi prawo do jej zamiany na akcje firmy emitującej obligacje.
Obligacja z klauzulą wcześniejszego wykupu (callable bond)
Obligacja dająca posiadaczowi prawo do jej zamiany na akcje firmy emitującej obligacje.
Ocena estymatora z próbki (sample estimate)
Szacunek pewnego parametru populacji generalnej uzyskany na podstawie szeregu historycznych stóp zwrotu z akcji.
Oczekiwana stopa zwrotu (expected rate of return)
Przewidywana przyszła stopa zwrotu z papieru wartościowego równa sumie iloczynów wszystkich możliwych do uzyskania stóp zwrotu i prawdopodobieństw ich wystąpienia w danym okresie.
Odchylenie standardowe (standard devaition)
Pierwiastek kwadratowy wariancji. Najczęściej stosowana miara rozproszenia zmiennej losowej wokół jej wartości oczekiwanej. W analizie portfelowej odchylenie standardowe służy do wyznaczania ryzyka związanego z pojedynczym papierem wartościowym, lub portfelem i określa, o ile procent różni się przeciętnie zrealizowana stopa zwrotu od jej wartości oczekiwanej.
Opcja „at-the-money” (at-the-money option)
Opcja kupna lub sprzedaży, dla której bieżąca cena rynkowa pierwotnego papieru wartościowego jest w przybliżeniu równa wartości bieżącej ceny realizacji opcji.
Opcja “in-the-money” (in-the-moneyoption)
Opcja kupna (sprzedaży), dla której cena rynkowa pierwotnego instrumentu jest większa (mniejsza) od wartości bieżącej ceny realizacji opcji.
Opcja „out-of-the-money” (out-of-the-money option)
Opcja kupna lub sprzedaży, dla której bieżąca cena rynkowa pierwotnego papieru wartościowego jest mniejsza (większa) od wartości bieżącej ceny realizacji opcji.
Opcja kupna typu amerykańskiego (American call option)
Pochodny instrument finansowy dający posiadaczowi prawo zakupu akcji, na które opcja jest wystawiona po ustalonej cenie określonej liczby akcji, na które opcja jest wystawiona, przy czym posiadacz opcji może skorzystać z tego prawa w dowolnym momencie od daty nabycia opcji do dnia jej wygaśnięcia.
Opcja kupna typu europejskiego (European call option)
Pochodny instrument finansowy dający posiadaczowi prawo zakupu po ustalonej cenie określonej liczby akcji, na które opcja jest wystawiona, przy czym posiadacz opcji może skorzystać z tego prawa jedynie w dniu jej wygaśnięcia.
Opcja sprzedaży typu amerykańskiego (Amerykan pyt option)
Pochodny instrument finansowy dający posiadaczowi prawo sprzedaży po ustalonej cenie określonej liczby akcji, na które opcja jest wystawiona, przy czym posiadacz opcji może skorzystać z tego prawa w dowolnym dniu od momentu nabycia akcji do dnia jej wygaśnięcia.
Opcja sprzedaży typu europejskiego (European put option)
Pochodny instrument finansowy dający jego posiadaczowi prawo sprzedaży po ustalonej cenie określonej liczby akcji, na które opcja jest wystawiona, przy czym posiadacz opcji może skorzystać z tego prawa jedynie w dniu jej wygaśnięcia.
Nakładka (futures overlay)
Portfel kontraktów futures korygujący ryzyko posiadanego portfela akcji w taki sposób, że ryzyko łącznej pozycji równe jest pożądanej wielkości.
Papier wartościowy o stałym dochodzie (fixed income security)
Papier wartościowy, którego posiadacz otrzymuje z góry określoną i nie zmieniającą się w czasie stopę procentową, obliczoną od wartości nominalnej.
Parametr populacji generalnej (population value)
Parametr opisujący kształt brzegowy bądź łącznego rozkładu prawdopodobieństwa, wyznaczony na podstawie tego rozkładu.
Parytet opcji kupna i sprzedaży(put-call parity)
Zależność pomiędzy wartościami rynkowymi opcji kupna i sprzedaży, które zostały wystawione na ten sam papier wartościowy, oraz posiadają takie same ceny realizacji i terminy wygaśnięcia. Zależność ta uniemożliwia inwestorom osiąganie zysków arbitrażowych poprzez jednoczesne zajęcie pozycji w opcji kupna, opcji sprzedaży i właściwym papierze wartościowym.
Pierwotny papier wartościowy (primary security)
Papier wartościowy emitowany w celu finansowania inwestycji rzeczowych.
Plasowanie prywatne (private placement)
Sprzedaż papierów wartościowych ograniczonemu gronu inwestorów. Warunki oferty są w takim przypadku zazwyczaj ściśle dostosowane do wymagań i preferencji nabywców plasowanych walorów.
Portfel minimalnego ryzyka o współczynniku beta równym zeru (minimum variance zero beta portfolio)
Portfel należący do zbioru minimalnego ryzyka, który jest absolutnie nieskorelowany z wybranym indeksem rynku.
Portfel rynkowy (market portfolio)
Doskonały indeks rynku zawierający wszystkie aktywa kapitałowe istniejące na w międzynarodowym systemie gospodarczym. Waga danego waloru w tym portfelu równa jest jego udziałowi w łącznej wartości rynkowej wszystkich aktywów kapitałowych.
Postanowienie o systematycznym wykupie (sinking fund provision)
Postanowienie prospektu emisyjnego obligacji, które przewiduje coroczne wycofywanie określonej części emisji. Wycofanie może nastąpić według uznania emitenta poprzez (1) wykup na wolnym rynku własnych obligacji bądź podobnych obligacji innych firm lub (2) umorzenie losowo wybranych obligacji własnej emisji po ustalonej cenie.
Poza giełdowy rynek papierów wartościowych (over-the-counter market)
Zorganizowana grupa tysięcy licencjonowanych maklerów stwarzająca możliwość dwustronnego handlu papierami wartościowymi przedsiębiorstw poza giełdą papierów wartościowych.
Premia dostarczenia (delivery premium)
Premia na rynku kontraktów futures. Sprzedawca kontraktu futures ma niekiedy możliwość (opcję) wyboru dostarczonego towaru spośród różnych gatunków i klas jakości. Wartość tej opcji stanowi premię dostarczenia.
Premia inflacyjna (inflation premium)
Różnica pomiędzy nominalna i realną stopą procentową rekompensującą inwestorom utrata siły nabywczej spowodowaną inflacja. Premia inflacyjna równa jest oczekiwanej średniej stopie inflacji w okresie, dla którego jest wyznaczana.
Realna stopa procentowa (real interest rate)
Stopa procentowa skorygowana o oczekiwaną (bądź zrealizowaną) stopę inflacji. Stanowi ona dla inwestorów rekompensatę za odłożenie bieżącej konsumpcji w czasie.
Ryzyko systematyczne (systematic risk)
Część ryzyka związanego z danym papierem wartościowym, którego nie można wyeliminować poprzez dywersyfikację. W kontekście modelu CAPM ryzyko systematyczne równe jest kwadratowi iloczynu współczynnika beta danego waloru oraz odchylenia standardowego stopy zwrotu z portfela rynkowego.
Silna forma efektywności rynku (strong effivient market hypothesis)
Jedna z trzech form hipotezy rynku efektywnego, postulująca, że ceny papierów wartościowych w pełni odzwierciedlają wszystkie dostępne informacje, zarówno publiczne, jak i prywatne.
Składnik resztowy (residual)
Różnica pomiędzy stopą zwrotu zrealizowana na danym papierze wartościowym , a jej wartością oczekiwaną wynikającą z położenia linii charakterystycznej tego waloru, oraz zrealizowanej w danym okresie stopy zwrotu z portfela rynkowego.
Skrypt dłużny z bonem podatkowym (tax antycipation note)
Skrypt dłużny zabezpieczony na podatkach należnych, ale jeszcze nie zapłaconych.
Słaba forma efektywności rynku (weak-form efficient market hypothesis) Jedna z trzech form hipotezy rynku efektywnego, postulująca, że bieżące ceny papierów wartościowych w pełni odzwierciedlają wszystkie informacje, które dotyczą kształtowania się cen papierów wartościowych w przeszłości.
Specjalista (specialist)
Samodzielny uczestnik giełdy, który kupuje i sprzedaje papiery wartościowe we własnym imieniu i na własny rachunek, przy czym transakcje te przeprowadzane mogą być tylko na parkiecie i tylko z innymi uczestnikami giełdy. Wprawdzie specjalista sam ustala ceny, ale za to jest zobowiązany do przeprowadzenia transakcji z każdym oferentem.
Spekulacyjny popyt na pieniądz (speculative demand for money)
Popyt na pieniądz jako alternatywną lokatę kapitału reprezentowany zazwyczaj przez środki znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych.
Standardowy rozkład normalny (unit normal distribution)
Normalny rozkład prawdopodobieństwa o zerowej wartości oczekiwanej i odchyleniu standardowym równym 1.
Stelaż (straddle)
Strategia handlu opcjami polegająca na jednoczesnym nabyciu opcji kupna i sprzedaży wystawionych na tę samą akcję i posiadających te same ceny rozliczenia i terminy wygaśnięcia.
Stopa dywidendy (dividend yield)
Stosunek dywidendy przypadającej na jedną akcję do jej ceny rynkowej.
Stopa zwrotu ważona czasem (time-weighted return)
Stopa zwrotu z inwestycji obliczana w taki sposób, że portfel dzielony jest, podobnie jak w przypadku funduszu powierniczego, na „jednostki” bądź „części składowe”, zaś stopa zwrotu odnoszona jest do tak uzyskanych „jednostek”.
Stopa zwrotu ważona wartościami (value-weighted return)
Wewnętrzna stopa zwrotu uwzględniająca zmiany wartości portfela wynikające z przepływów pieniężnych.
Struktura czasowa stóp procentowych (term structure of interest rates) Zależność pomiędzy stopą zwrotu w terminie do wykupu oraz terminem wykupu dłużnych papierów wartościowych należących do tej samej klasy ryzyka i charakteryzujących się takim samym statusem podatkowym.
Szybkość obiegu pieniądza (velocity of money)
Miara tempa w jakim pieniądz krąży w gospodarce. Miarę tę otrzymuje się dzieląc produkt narodowy brutt przez ilość pieniądza w obiegu (M 1).
Średnia arytmetyczna stopa zwrotu (arithmetic mean yield)
Średnia arytmetyczna stóp zwrotu z dłużnych papierów wartościowych w poszczególnych okresach. Pokazuje ile wynosi rentowność inwestycji w obligacje, przy założeniu, że wartość zainwestowanego kapitału jest stała w czasie.
Średnia forma efektywności rynku (semistrong efficient market hypothesis)
Jedna z trzech form hipotezy rynku efektywnego, postulująca, że ceny papierów wartościowych w pełni odzwierciedlają wszystkie publicznie dostępne informacje.
Średnia geometryczna stopa zwrotu (geometric mean yield)
Średnia stopa zwrotu, która reprezentuje średni wzrost bogactwa w poszczególnych okresach, przy założeniu, że dochody pochodzące z inwestycji są w nią reinwestowane.
Średnia skumulowana dodatkowa stopa zwrotu (cumulative average excess return)
Miara łącznej reakcji cen papierów wartościowych na pewne wydarzenie generujące informację, równa sumie średnich składników resztowych zrealizowanych w podokresach rozpatrywanego przedziału czasowego na papierach wartościowych wschodzących w skład analizowanej próbki.
Średnioterminowa obligacja skarbowa (Treasury note)
Dłużny papier wartościowy emitowany przez Ministerstwo Skarbu USA o maksymalnym terminie wykupu równym 7 lat. Posiadacz takiej obligacji otrzymuje należne odsetki w okresach półrocznych, oraz wartość nominalną w momencie wykupu.
Teoria arbitrażu cenowego APT (arbitrage pricing theory)
Teoria usiłująca wyjaśnić kształtowanie się cen papierów wartościowych. APT oparta jest na założeniu, że stopy zwrotu ze wszystkich walorów są generowane przez proces analogiczny do modelu wskaźnikowego. Opisuje zależności istniejące pomiędzy oczekiwanymi stopami zwrotu z poszczególnych papierów wartościowych, przy założeniu, że niemożliwe jest pomnożenie bogactwa na drodze pozbawionych ryzyka transakcji arbitrażowych.
Teoria klienteli dywidend (clientele effect)
Teoria, zgodnie z którą inwestorzy należący do różnych przedziałów podatkowych kupują akcje firm prowadzących odmienną politykę dywidend. Inwestorzy, którzy płacą podatki według wysokich stawek, inwestują w akcje firm charakteryzujących się niską stopą dywidendy, podczas gdy inwestorzy płacący podatki według niskich stawek inwestują w akcje firm o wysokiej stopie dywidendy.
Teoria oczekiwań rynkowych (market expectation theory of the term structure)
Teoria usiłująca wyjaśnić kształt krzywej reprezentującej strukturę czasową stóp procentowych (tzw. Krzywej dochodowości) wyłącznie na podstawie oczekiwań rynku odnośnie kształtowania się stóp procentowych w przyszłości. Teoria ta zakłada, że w skład oczekiwanych stóp zwrotu z obligacji o różnych terminach wykupu nie wchodzą premie za ryzyko ani brak płynności.
Teoria preferencji płynności (liquidity preference theory of the term structure)
Teoria usiłująca wyjaśnić kształt krzywej reprezentującej strukturę czasową stóp procentowych (tzw. Krzywej dochodowości) na podstawie oczekiwań rynku odnośnie kształtowania się stóp procentowych w przyszłości, oraz premii za ryzyko i brak płynności wchodzących w skład oczekiwanych stóp zwrotu z obligacji o różnych terminach wykupu.
Teoria segmentacji rynku (market segmentation theory of the term tructure)
Teoria usiłująca wyjaśnić kształt krzywej reprezentującej strukturę czasową stóp procentowych (tzw. Krzywej dochodowości) na podstawie przepływów kapitału pomiędzy trzema podstawowymi segmentami rynku obligacji: rynkami obligacji krótko, średnio i długoterminowych. Teoria ta postuluje, że segmenty te są od siebie oddzielone, a dochodowość każdego z nich zależy od popytu i podaży kapitału pożyczkowego o danym horyzoncie czasowym.
Transakcja programowana (program trading)
Jednoczesne kupno lub sprzedaż całego portfela akcji za pomocą istniejącego na NYSE skomputeryzowanego systemu zawierania transakcji giełdowych Super Dot.
Transakcyjny popyt na pieniądz transaction demand for money)
Popyt na pieniądz jako środek wymiany. Zakłada się, że środki pieniężne reprezentujące ten popyt utrzymywane są na rachunkach bieżących.
Twardy pułap wsparcia (hard floor)
Poziom wspierający wartość rynkową opcji kupna typu amerykańskiego. W przypadku, gdy różnica pomiędzy rynkową ceną akcji, na którą wystawiono daną opcję i ceną realizacji tej opcji jest większa od zera, wówczas twardy pułap wsparcia równy jest tej różnicy. W przeciwnym przypadku poziom ten wynosi zero.
Ubezpieczenie portfela (portfolio insurance)
Technika wykorzystująca modele wyceny opcji do dynamicznej alokacji środków pomiędzy portfel ryzykownych papierów wartościowych i walory wolne od ryzyka. Technika ta zabezpiecza inwestora przed spadkiem wartości jego łącznej pozycji poniżej określonego poziomu.
Waga papieru wartościowego w portfelu (portfolioweight)
Udział danego papieru wartościowego w portfelu.
Wariancja (variance)
Miara rozpowszechniania zmiennej losowej wokół jej wartości oczekiwanej. Wariancja równa jest ważonej sumie zmiennej od jej wartości oczekiwanej, gdzie wagami są prawdopodobieństwa poszczególnych wartości zmiennej.
Wariancja resztowa (residual variance)
Statystyka mierząca tendencją stopy zwrotu z danego papieru wartościowego do odchylenia się od swej linii charakterystycznej.
Warrat (warrant)
Papier wartościowy dający posiadaczowi prawo do kupna określonej liczby akcji lub obligacji danej firmy po określonej cenie. Podstawowa różnica pomiędzy warrantem i opcją kupna polega na tym, że ten pierwszy jest pierwotnym papierem wartościowym, podczas gdy ta druga należy do wtórnych papierów wartościowych.
Warstwica oczekiwanej stopy zwrotu (iso-expected return line)
Prosta pokazująca, ile wynoszą wagi rozpatrywanych akcji w portfelach charakteryzujących się taką samą oczekiwaną stopą zwrotu.
Wielofazowy model wzrostu dywidendy (multistage growth model)
Oparta na dyskontowaniu dywidend model wyceny akcji, w którym zakłada się, że tempo wzrostu dywidend ulega kilkukrotnie zmianom w czasie.
Wskaźnik cen/zysk (price-earnings ratio)
Stosunek ceny rynkowej akcji do zysku firmy przypadającego na jedną akcję.
Wskaźnik dywidend/cena (dyvidend/price ratio) Patrz: stopa dywidendy.
Wskaźnik Jensena (Jensen index)
Niezależna od różnic w poziomach ryzyka miara efektywności zarządzania portfelem równa różnicy pomiędzy zrealizowaną stopą zwrotu z portfela oraz teoretyczną stopa zwrotu wynikającą z położenia linii rynku papierów wartościowych SML.
Wskaźnik Sharpe'a (Sharpe index)
Niezależna od różnic w poziomach ryzyka miara efektywności zarządzania portfelem, która uwzględnia zarówno „szerokość” (wielkość osiągniętej dodatkowej stopy zwrotu), jak i „głębokość” (liczbę papierów wartościowych, na których osiągnięta została dodatkowa stopa zwrotu) efektywności zarządzania. Indeks Sharpe'a równy jest ilorazowi zrealizowanej na portfelu premii za ryzyko i odchylenia standardowego stopy zwrotu z tego portfela.
Wskaźnik Treynora (Treynor index)
Niezależna od różnic w poziomach ryzyka miara efektywności zarządzania portfelem, która odzwierciedla „głębokość”, lecz nie „szerokość” osiąganych dodatkowych stóp zwrotu. Wskaźnik Treynora równy jest ilorazowi zrealizowanej na portfelu premii za ryzyko i współczynnika beta portfela.
Współczynnik beta (beta factor)
Współczynnik kierunkowy linii charakterystycznej papieru wartościowego. Informuje on, o ile w przybliżeniu zmieni się stopa zwrotu z danej akcji, jeżeli stopa zwrotu z portfela rynkowego wzrośnie o procent.
Współczynnik delta (Delta)
Iloraz zmiany ceny opcji i zmiany ceny właściwego papieru wartościowego, wywołują zmianę ceny tej opcji.
Współczynnik determinacji (coefficient of determination)
Miara wskazująca, jaka część zmienności jednej ze zmiennych wiąże się ze zmiennością drugiej z nich.
Współczynnik gamma (Gamma)
Oczekiwana zmiana współczynnika delta danej opcji wywołana minimalną zmianą ceny akcji, na którą opcja jest wystawiona.
Współczynnik korelacji (correlation coefficient)
Miara siły i kierunku statystycznego związku istniejącego pomiędzy dwoma zmiennymi. Współczynnik korelacji równy jest ilorazowi kowariancji między dwoma zmiennymi oraz iloczynu ich odchyleń standardowych.
Współczynnik theta (Theta)
Zmiana wartości rynkowej opcji oczekiwania po upływie jednego dnia, przy założeniu, że stopa procentowa pozbawiona ryzyka oraz cena rynkowa i zmienność stopy zwrotu z waloru, na który wystawiono opcję, nie ulegają zmianie.
Wtórny papier wartościowy (secondary security)
Papier wartościowy potwierdzający uzyskanie przez jego nabywcę prawa do dokonania w przyszłości pewnej transakcji. Nazwa wywodzi się stąd, że papiery te wystawione są na inne, pierwotne w stosunku do nich, instrumenty finansowe (takie jak akcje, obligacje, indeksy giełdowe, ect.) W kategoriach netto podaż pochodnych papierów wartościowych równa jest zeru.
Zbiór efektywny (efficient set)
Utworzony dla określonej populacji papierów wartościowych zbiór portfeli, które dla każdego poziomu ryzyka charakteryzują się najwyższą możliwą do osiągnięcia oczekiwaną stopą zwrotu.
Zbiór minimalnego ryzyka (minimum variance set)
Wyznaczonej dla określonej grupy akcji zbiór portfeli, z których każdy charakteryzuje się najniższą osiągalną wariancja dla danej wartości oczekiwanej stopy zwrotu.