Ochrona informacji niejawnych

Informacje niejawne to informacje, których nieuprawnione ujawnienie spowodowałoby lub mogłoby spowodować szkody dla Polski albo byłoby z punktu widzenia jej interesów niekorzystne, także w trakcie ich opracowywania oraz niezależnie od formy i sposobu ich wyrażania.

Przepisy ustawy mają zastosowanie do:

• organów władzy publicznej (Sejmu, Senatu, Prezydenta, administracji rządowej i samorządowej, sądów, trybunałów, organów kontroli państwowej i ochrony prawa)

• jednostek organizacyjnych MON

• Narodowego Banku Polskiego

• państwowych osób prawnych i jednostek organizacyjnych

• przedsiębiorców ubiegających się o zawarcie umów związanych z dostępem do informacji niejawnych lub wykonujących takie umowy

Rękojmia zachowania tajemnicy to zdolność osoby do spełnienia ustawowych wymogów dla zapewnienia ochrony informacji niejawnych przed ich nieuprawnionym ujawnieniem stwierdzona w wyniku przeprowadzenia postępowania sprawdzającego. Informacje niejawne mogą być udostępniane wyłącznie osobie dającej rękojmię zachowania tajemnicy i tylko w zakresie niezbędnym do wykonywania przez nią pracy.

Informacjom niejawnym nadaje się klauzulę ”ściśle tajne”, jeżeli ich nieuprawnione ujawnienie spowoduje wyjątkowo poważną szkodę dla Polski, przez to, że:

• zagrozi niepodległości, suwerenności lub integralności terytorialnej Polski

• zagrozi bezpieczeństwu wewnętrznemu lub porządkowi konstytucyjnemu Polski

• zagrozi sojuszom lub pozycji międzynarodowej Polski

• osłabi gotowość obronną RP

• umożliwi identyfikację funkcjonariuszy, żołnierzy lub pracowników służb wykonujących czynności operacyjno-rozpoznawcze, jeżeli zagrozi to bezpieczeństwu wykonywanych czynności lub doprowadzi do identyfikacji osób udzielających im pomocy

• zagrozi funkcjonariuszom wykonującym czynności operacyjno-rozpoznawcze

Informacjom niejawnym nadaje się klauzulę „tajne”, jeżeli ich nieuprawnione ujawnienie spowoduje poważną szkodę dla Polski, przez to, że:

• uniemożliwi realizację zadań związanych z ochroną suwerenności lub porządku konstytucyjnego Polski

• pogorszy stosunki Polski z innymi państwami lub organizacjami międzynarodowymi

• zakłóci przygotowanie obronne państwa lub funkcjonowanie Sił Zbrojnych RP

• utrudni wykonywanie czynności operacyjno-rozpoznawczych prowadzonych dla zapewnienia bezpieczeństwa państwa lub ścigania sprawców zbrodni

• w istotny sposób zakłóci funkcjonowanie organów ścigania wymiaru sprawiedliwości

• przyniesie stratę znacznych rozmiarów w interesach ekonomicznych RP

Informacjom niejawnym nadaje się klauzulę „poufne”, jeżeli ich nieuprawnione ujawnienie spowoduje szkodę dla Polski, przez to, że:

• utrudni prowadzenie bieżącej polityki zagranicznej Polski

• utrudni realizację przedsięwzięć obronnych lub negatywnie wpłynie na zdolność bojową Sił Zbrojnych RP

• zakłóci porządek publiczny lub zagrozi bezpieczeństwu obywateli

• utrudni wykonywanie zadań organom ścigania i wymiaru sprawiedliwości

• zagrozi stabilności systemu finansowego Polski

• wpłynie niekorzystnie na funkcjonowanie gospodarki narodowej

Informacjom niejawnym nadaje się klauzulę „zastrzeżone”, jeżeli nie nadano im wyższej klauzuli tajności, a ich nieuprawnione ujawnienie może mieć szkodliwy wpływ na wykonywanie przez organy władzy publicznej zadań z zakresu:

• obrony narodowej

• polityki zagranicznej

• bezpieczeństwa publicznego

• przestrzegania praw i wolności obywateli

• wymiaru sprawiedliwości

• interesów ekonomicznych Polski

Klauzulę tajności nadaje osoba, która jest uprawniona do podpisania dokumentu. Kierownicy jednostek organizacyjnych przeprowadzają, nie rzadziej niż raz na 5 lat przegląd materiałów w celu ustalenia, czy spełniają ustawowe przesłanki ochrony.

Informacje niejawne, którym nadano określoną klauzulę tajności mogą być udostępniane wyłącznie osobie uprawnionej do dostępu do określonej klauzuli. Muszą one być przetwarzane w warunkach uniemożliwiających ich nieuprawnione ujawnienie oraz chronione odpowiednio do nadanej klauzuli tajności.

Odbiorca materiału, w przypadku stwierdzenia zawyżenia lub zaniżenia klauzuli tajności, może zwrócić się do osoby, która ją nadała albo przełożonego tej osoby z wnioskiem o dokonanie stosownej zmiany.

Nadzorowaniem systemu ochrony informacji niejawnych w stosunkach Polski z innymi państwami oraz wydawaniem dokumentów upoważniających do dostępu do informacji niejawnych NATO, Unii Europejskiej lub innych organizacji międzynarodowych zajmuje się krajowa władza bezpieczeństwa. Funkcję tę pełni Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego we współdziałaniu z Szefem Służby Kontrwywiadu Wojskowego. W zakresie niezbędnym do wykonywania swojej funkcji Szef ABW, Szef SKW lub upoważnione przez nich osoby mają prawo do:

• wglądu do dokumentów związanych z ochroną informacji niejawnych międzynarodowych

• wstępu do obiektów i pomieszczeń przeznaczonych do przetwarzania tych informacji

• dostępu do systemów teleinformatycznych przetwarzających te informacje

• uzyskiwania wyjaśnień i informacji dotyczących ochrony informacji niejawnych międzynarodowych

Kierownik jednostki organizacyjnej, w której są przetwarzane informacje niejawne odpowiada za zorganizowanie i zapewnienie funkcjonowania ochrony tych informacji. Bezpośrednio podlega mu zatrudniony przez niego pełnomocnik ds. ochrony informacji niejawnych, który odpowiada za zapewnienie przestrzegania przepisów w tym zakresie. Pełnomocnikiem może być osoba, która posiada: obywatelstwo polskie, wykształcenie wyższe, poświadczenie bezpieczeństwa wydane przez ABW, SKW lub były UOP albo WSI a także zaświadczenie o przeszkoleniu zakresie ochrony informacji niejawnych prowadzonym przez ABW, SKW lub WSI.

Do zadań pełnomocnika ochrony należy:

• zapewnienie ochrony informacji niejawnych, w tym stosowanie środków bezpieczeństwa fizycznego

• zapewnienie ochrony systemów teleinformatycznych przetwarzających informacje niejawne

• zarządzanie ryzykiem bezpieczeństwa informacji niejawnych

• kontrola ochrony informacji niejawnych oraz przestrzegania przepisów o ochronie tych informacji, w szczególności okresowa (co najmniej raz na 3 lata) kontrola ewidencji, materiałów i obiegu dokumentów

• opracowywanie i aktualizowanie planu ochrony informacji niejawnych w jednostce (wymaga on akceptacji kierownika jednostki)

• prowadzenie szkoleń w zakresie ochrony informacji niejawnych

• prowadzenie zwykłych postępowań sprawdzających oraz kontrolnych postępowań sprawdzających

• prowadzenie aktualnego wykazu osób zatrudnionych w jednostce, które posiadają dostęp do informacji niejawnych oraz osób, którym odmówiono wydania poświadczenia bezpieczeństwa lub je cofnięto

• przekazywanie odpowiednio ABW lub SKW do ich ewidencji danych osób posiadających dostęp do informacji niejawnych oraz osób, którym odmówiono wydania poświadczenia bezpieczeństwa lub je cofnięto

Pełnomocnik realizuje swoje zadania przy pomocy wyodrębnionej i podległej mu komórki organizacyjnej zwanej „pionem ochrony”, jeżeli jest ona utworzona. Pracownikiem pionu ochrony może być obywatel polski (z wyjątkiem pionu ochrony u przedsiębiorców) posiadający odpowiednie poświadczenie bezpieczeństwa lub upoważnienie kierownika jednostki organizacyjnej a także zaświadczenie o odbytym przeszkoleniu w zakresie ochrony informacji niejawnych.

Szkolenie w zakresie ochrony informacji niejawnych przeprowadza się w celu zapoznania z:

• przepisami dotyczącymi ochrony informacji niejawnych oraz odpowiedzialności karnej, dyscyplinarnej i służbowej za ich naruszenie

• zasadami ochrony informacji niejawnych

• sposobami ochrony informacji niejawnych oraz postępowania w sytuacjach zagrożenia dla takich informacji lub w przypadku ich ujawnienia

Szkolenie dla pełnomocników ochrony, ich zastępców oraz osób przewidzianych na te stanowiska przeprowadza ABW lub SKW. Szkolenie dla kierownika jednostki organizacyjnej, w której są przetwarzane informacje o klauzuli „ściśle tajne” lub „tajne” przeprowadza ABW lub SKW wspólnie z pełnomocnikiem ochrony. Szkolenie dla pozostałych osób zatrudnionych w jednostce organizacyjnej przeprowadza pełnomocnik ochrony. Szkolenie dla posłów i senatorów przeprowadza Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Szkolenie przeprowadza się nie rzadziej niż raz na 5 lat.

Dopuszczenie do pracy na stanowiskach z dostępem do informacji o klauzuli „poufne” lub wyższej może nastąpić po uzyskaniu poświadczenia bezpieczeństwa oraz odbyciu szkolenia w zakresie ochrony informacji niejawnych. Osoby nieposiadająca obywatelstwa polskiego nie mogą być dopuszczone do pracy na stanowiskach, z którymi łączy się dostęp do informacji niejawnych o klauzuli „tajne” lub „ściśle tajne” (wyjątek stanowią niektóre osoby zatrudnione w przedsiębiorstwach).

W zależności od stanowiska, o które ubiega się osoba sprawdzana przeprowadza się postępowanie sprawdzające zwykłe lub poszerzone. Zwykłe postępowanie sprawdzające przeprowadza się przy stanowiskach związanych z dostępem do informacji niejawnych o klauzuli „poufne”. Poszerzone postępowanie sprawdzające przeprowadza się:

• przy stanowiskach związanych z dostępem do informacji niejawnych o klauzuli „tajne” lub „ściśle tajne”

• wobec pełnomocników ochrony, ich zastępców i kandydatów na to stanowisko

• wobec kierowników jednostek organizacyjnych, w których przetwarzane są informacje niejawne o klauzuli „poufne” lub wyższej

• wobec osób ubiegających się o dostęp do informacji niejawnych międzynarodowych

Zwykłe postępowanie sprawdzające przeprowadza pełnomocnik ochrony na pisemne polecenie kierownika jednostki organizacyjnej. Poszerzone postępowanie sprawdzające prowadzi ABW lub SKW na pisemny wniosek kierownika jednostki organizacyjnej, wobec funkcjonariuszy, żołnierzy i pracowników ABW lub SKW.

ABW przeprowadza również poszerzone postępowanie sprawdzające wobec:

• Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego,

• Szefa Agencji Wywiadu,

• Szefa CBA,

• Szefa BOR,

• Komendanta Głównego Policji,

• Dyrektora Generalnego Służby Więziennej,

• Komendanta Głównego Straży Granicznej

• Pełnomocników ochrony i ich zastępców w tych służbach

SKW przeprowadza postępowanie sprawdzające wobec:

• Szefa ABW

• Szefa Służby Wywiadu Wojskowego

• Komendanta Głównego Żandarmerii Wojskowej

• Pełnomocników ochrony i ich zastępców w tych służbach

Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego	Szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego
Służba Kontrwywiadu Wojskowego (SKW)	Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW)
Agencja Wywiadu (AW)	Służba Wywiadu Wojskowego (SWW)
Centralne Biuro Antykorupcyjne (CBA)	Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej (ŻW)
Biuro Ochrony Rządu (BOR)
Komenda Główna Policji (KGP)
Służba Więzienna (SW)
Komenda Główna Straży Granicznej (KGSG)

Wszystkie te służby przeprowadzają samodzielnie postępowania sprawdzające oraz kontrolne wobec własnych funkcjonariuszy i pracowników

Postępowanie sprawdzające ma na celu ustalenie, czy osoba sprawdzana daje rękojmię zachowania tajemnicy. W toku zwykłego postępowania sprawdzającego ustala się, czy istnieją wątpliwości dotyczące:

• uczestnictwa lub popierania przez osobę sprawdzaną działalności szpiegowskiej, terrorystycznej, sabotażowej albo innej wymierzonej przeciwko Polsce

• zagrożenia werbunku osoby sprawdzanej ze strony obcych służb specjalnych

• przestrzegania porządku konstytucyjnego RP, a przede wszystkim uczestniczenia lub współpracy w partii politycznej lub organizacji, których działania w Polsce zakazuje Konstytucja

• ukrywania lub świadomego niezgodnego z prawdą podawania w ankiecie lub postępowaniu sprawdzającym informacji mających znaczenie dla ochrony informacji niejawnych

• ryzyka podatności osoby sprawdzanej na szantaż lub wywieranie presji

• niewłaściwego postępowania przez nią z informacjami niejawnymi

W toku poszerzonego postępowania sprawdzającego ustala się ponadto, czy istnieją wątpliwości dotyczące:

• poziomu życia osoby sprawdzanej wyraźnie przewyższającego uzyskiwane przez nią dochody

• choroby psychicznej lub innych zakłóceń czynności psychicznych ograniczających sprawność umysłową

• uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych

Wszystkie czynności prowadzone w toku postępowań sprawdzających muszą być rzetelnie udokumentowane i powinny być zakończone w ciągu 3 miesięcy.

Zwykłe postępowanie sprawdzające obejmuje:

• sprawdzenie, w dostępnych bazach, danych zawartych w ankiecie, a także innych informacji uzyskanych w toku postępowania sprawdzającego

• sprawdzenie w ewidencjach i kartotekach niedostępnych powszechnie danych zawartych w ankiecie w zakresie niezbędnym do ustalenia, czy osoba sprawdzana daje rękojmię zachowania tajemnicy

Poszerzone postępowanie sprawdzające obejmuje ponadto:

• rozmowę z przełożonymi osoby sprawdzanej oraz z innymi osobami

• wywiad w miejscu zamieszkania osoby sprawdzanej

• sprawdzenie stanu i obrotów na rachunku bankowym oraz zadłużenia osoby sprawdzanej, w szczególności wobec Skarbu Państwa

• *rozmowę z 3 osobami wskazanymi przez sprawdzanego w celu uzyskania innych istotnych informacji - dotyczy dostępu do dokumentów o klauzuli „ściśle tajne”

Postępowanie sprawdzające może zostać zawieszone w przypadku:

• dłuższej niż 30 dni choroby osoby sprawdzanej

• wyjazdu za granicę osoby sprawdzanej na okres powyżej 30 dni

• gdy ocena dawania rękojmi zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia przez inny organ (w szczególności postępowania karnego)

• gdy przeprowadzenie postępowania sprawdzającego nie jest możliwe z innych przyczyn

Postępowanie sprawdzające kończy się: wydaniem poświadczenia bezpieczeństwa, odmową jego wydania lub umorzeniem postępowania.

Poświadczenie bezpieczeństwa wydaje się na okres:

• 10 lat - klauzula „poufne”

• 7 lat - klauzula „tajne”

• 5 lat - klauzula „ściśle tajne”

Organ prowadzący postępowanie sprawdzające odmawia wydania poświadczenia bezpieczeństwa, jeżeli nie zostaną usunięte zaistniałe istotne wątpliwości.

Umorzenie postępowania następuje w przypadku: śmierci osoby sprawdzanej, jej rezygnacji ze stanowiska lub odstąpienia kierownika jednostki od zamiaru obsadzenia tej osoby na tym stanowisku.

W przypadku, gdy o osobie, której wydano poświadczenie bezpieczeństwa zostaną ujawnione nowe informacje wskazujące, że nie daje ona rękojmi zachowania tajemnicy, przeprowadza się kontrolne postępowanie sprawdzające. Osoba sprawdzana nie wypełnia nowej ankiety bezpieczeństwa.

Postępowania sprawdzającego nie przeprowadza się wobec:

• Prezydenta RP

• Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu

• Prezesa i członków Rady Ministrów

• Prezesa Narodowego Banku Polskiego (NBP)

• Prezesa Najwyższej Izby Kontroli (NIK)

• Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO)

• Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (GIODO)

• członka Rady Polityki Pieniężnej (RPP)

• członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (KRRiT)

• Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej (IPN)

• Szefów Kancelarii: Prezydenta, Sejmu, Senatu i Prezesa Rady Ministrów

• posła i senatora

• sędziego sądu i trybunału, a także ławnika, prokuratora i asesora prokuratorskiego

Od decyzji o odmowie wydania poświadczenia bezpieczeństwa, o cofnięciu poświadczenia albo o umorzeniu postępowania osobie sprawdzanej przysługuje w ciągu 14 dni odwołanie do Prezesa Rady Ministrów. Odwołanie to nie wymaga uzasadnienia. Rozpatrzenie odwołania powinno nastąpić w ciągu 3 miesięcy od jego otrzymania.

Prezes Rady Ministrów, pełnomocnicy ochrony, ABW lub SKW wznawiają postępowanie, jeżeli decyzja została wydana wyłącznie w związku z przedstawieniem osobie sprawdzanej zarzutu popełnienia przestępstwa a postępowanie karne zostało następnie umorzone lub zakończone uniewinnieniem.

Kierownik jednostki organizacyjnej, w której są przetwarzane informacje niejawne o klauzuli „tajne” lub „ściśle tajne” tworzy kancelarię tajną i zatrudnia jej kierownika. Kancelaria tajna stanowi wyodrębnioną komórkę organizacyjną w zakresie ochrony informacji niejawnych podległą pełnomocnikowi ochrony, obsługiwaną przez pracowników pionu ochrony, odpowiedzialną za właściwe rejestrowanie, przechowywanie, obieg i wydawanie materiałów uprawnionym osobom.

Systemy teleinformatyczne, w których mają być przetwarzane informacje niejawne, podlegają akredytacji bezpieczeństwa teleinformatycznego. Akredytacji tej udziela się na czas określony nie dłuższy niż 5 lat. Dla systemu teleinformatycznego przeznaczonego do przetwarzania informacji o klauzuli „poufne” lub wyższej akredytacji bezpieczeństwa udziela ABW lub SKW. Potwierdzeniem tej akredytacji jest świadectwo akredytacji bezpieczeństwa systemu teleinformatycznego.

Bezpieczeństwo przemysłowe

Warunkiem dostępu przedsiębiorcy do informacji niejawnych w związku z wykonywaniem umów albo zadań wynikających z przepisów prawa jest zdolność do ochrony informacji niejawnych. Dokumentem potwierdzającym tę zdolność jest świadectwo bezpieczeństwa przemysłowego wydawane przez ABW albo SKW po przeprowadzeniu postępowania bezpieczeństwa przemysłowego.

W zależności od stopnia zdolności do ochrony informacji niejawnych wydaje się świadectwo:

a) I stopnia - potwierdzające pełną zdolność przedsiębiorcy do ochrony tych informacji

b) II stopnia - potwierdzające zdolność przedsiębiorcy do ochrony tych informacji z wyłączeniem możliwości ich przetwarzania we własnych systemach teleinformatycznych

c) III stopnia - potwierdzające zdolność przedsiębiorcy do ochrony tych informacji z wyłączeniem możliwości ich przetwarzania w użytkowanych przez niego obiektach

Przedsiębiorcy wydaje się świadectwo potwierdzające jego zdolność do ochrony informacji o klauzuli:

• ściśle tajne - przez okres 5 lat

• tajne - przez okres 7 lat

• poufne - przez okres 10 lat

Świadectwo wygasa jeżeli: upłynął okres na jaki zostało wydane, przedsiębiorca zrzekł się uprawnień lub został zlikwidowany albo przejęty przez inny podmiot.

Postępowanie bezpieczeństwa przemysłowego jest prowadzone na wniosek przedsiębiorcy. Wniosek ten nie wymaga uzasadnienia.

Postępowanie obejmuje sprawdzenie:

- przedsiębiorcy/przedsiębiorstwa (kapitał, strukturę organizacyjną, system ochrony informacji niejawnych)

- wszystkich osób wchodzących w skład organów zarządzających i kontrolnych

- kierownika przedsiębiorstwa

- pełnomocnika ochrony i jego zastępcy

- administratora systemu teleinformatycznego

Postępowanie bezpieczeństwa przemysłowego powinno być zakończone w terminie 6 miesięcy od złożenia wszystkich niezbędnych dokumentów. Kończy się ono wydaniem przez ABW albo SKW świadectwa, decyzją o odmowie wydania świadectwa albo decyzją o umorzeniu postępowania.

ABW albo AKW odmawia wydania świadectwa z powodu:

• odmowy wydania lub cofnięcia poświadczenia bezpieczeństwa kierownikowi przedsiębiorstwa

• braku możliwości ustalenia struktury kapitałowej i źródeł pochodzenia środków finansowych przedsiębiorstwa

• niezorganizowania przez przedsiębiorcę w terminie 6 miesięcy kompleksowego systemu ochrony informacji niejawnych

• zatajenia danych w kwestionariuszu lub podania danych nieprawdziwych

ABW albo SKW może odmówić wydania świadectwa stwierdzając brak zdolności do ochrony informacji niejawnych, z powodu wątpliwości dotyczących możliwej działalności szpiegowskiej lub innego niedozwolonego zachowania osób wchodzących w skład organów zarządzających bądź z powodu niepowiadomienia w ciągu 30 dni o zmianie danych zawartych w kwestionariuszu.

ABW lub SKW może, w okresie ważności świadectwa, przeprowadzić z urzędu sprawdzenie przedsiębiorcy w celu ustalenia czy nie utracił on zdolności do ochrony informacji niejawnych.

Od decyzji o umorzeniu postępowania bezpieczeństwa przemysłowego, odmowie wydania oraz o cofnięciu świadectwa przedsiębiorcy przysługuje odwołanie do Prezesa Rady Ministrów, na którego decyzję lub postanowienie przysługuje skarga do sądu administracyjnego.

Akta postępowań sprawdzających prowadzonych przez uprawnione służby i instytucje oraz akta postępowań bezpieczeństwa przemysłowego są udostępniane do wglądu lub przekazywane wyłącznie na pisemne żądanie:

* sądowi lub prokuratorowi dla celów postępowania karnego

* służbom i organom uprawnionym do prowadzenia poszerzonych postępowań sprawdzających dla celów postępowania wobec tej samej osoby

* właściwemu organowi w celu przeprowadzenia kontroli prawidłowości postępowania

* właściwemu organowi w celu rozpatrzenia odwołania lub zażalenia

* sądowi administracyjnemu w związku z rozpatrywaniem skargi

7

---